WALKA O NIEPODLEGŁOŚĆ W CZASIE I WOJNY
ŚWIATOWEJ
1. Sytuacja polityczna na ziemiach polskich przed wybuchem I wojny światowej
2. Polskie ugrupowania polityczne i ruch niepodległościowy3. Sprawa polska w polityce ententy i państw centralnych4. Walka zbrojna Polaków na frontach I wojny światowej5. Polskie ośrodki władzy w ostatnich dniach Wielkiej Wojny
• O wojnę powszechną za wolność ludów,
• Prosimy Cię, Panie.• O broń i orły narodowe, • Prosimy Cię, Panie.• O śmierć szczęśliwą na polu
bitwy, • Prosimy Cię, Panie.• O grób dla kości naszych w
ziemi naszej, • Prosimy Cię, Panie.• O niepodległość, całość i
wolność Ojczyzny naszej, • Prosimy Cię. Panie.• W imię Ojca i Syna i Ducha
Świętego. - Amen.Modlitwa pielgrzyma
Adam Mickiewicz
Sytuacja polityczna na ziemiach polskich na początku XX w.
społeczeństwo polskie w latach 70 – tych
• nie podnosiło kwestii niepodległości
• 30-40% z 22 milionów mieszkańców ziem identyfikowało się z Polską( w 1914 r. na Nowym Świecie żegnano kwiatami Kozaków idących na front)
Sytuacja polityczna na ziemiach polskich na początku XX w.
poczucie przynależności do narodu polskiego we wszystkich trzech zaborach rozwijało się na przełomie wieków XIX/XX
• polityka germanizacyjna i rusyfikacyjna zaborców wpływały na aktywizację polskich środowisk politycznych
• powstawanie polskich partii politycznych, formułujących różne drogi odzyskania niepodległości przez Polskę
• wzrost wrogości pomiędzy Austro - Węgrami i Niemcami a Rosją rozbudził nadzieje na wybuch „wojny powszechnej” pomiędzy zaborcami
Jacek Malczewski, Śmierć na etapie
PROROSYJSKA(PASYWIŚCI)
• ROMAN DMOWSKI• Stronnictwo Narodowo –
Demokratyczne1. Polakom bardziej zagraża
germanizacja2. Zwycięstwo Rosji zjednoczy wszystkie
ziemie polskie pod berłem cara3. Po rewolucji w Rosji następują
przemiany demokratyczne4. Kultura polska przewyższa rosyjską -
nie grozi jej rusyfikacja5. Rosjanie bliżsi Polakom kulturowo jako
Słowianie6. Uzyskanie autonomii ( pod naciskiem
Francji z czasem suwerenności)
PROAUSTRIACKA(AKTYWIŚCI)
• JÓZEF PIŁSUDSKI• ugrupowania niepodległościoweTrialiści1. Rosja największym wrogiem Polski2. dzięki zwycięstwu - przejęcie ziem
polskich zaboru rosyjskiego3. wzmocnienie żywiołu polskiego
pozwoliłoby na utworzenie trialistycznej monarchii habsburskiej
Józef Piłsudski1. Polska może odzyskać niepodległość
jedynie w wyniku czynu zbrojnego2. Wykorzystanie autonomii Austro –
Wegier i ich antyrosyjskiego nastawienia
3. utworzenie u boku armii austriackiej polskiej siły zbrojnej
4. wywołanie powstania w zaborze rosyjskim - pokonanie Rosji, a następnie wykorzystanie osłabienia dwóch pozostałych zaborców i utworzenie niepodległej Polski
ORIENTACJA REWOLUCYJNA• SDKPiL PPS- Lewica• RÓZA LUKSEMBURG,
FELIKS DZIERŻYŃSKI, MARCIN KASPRZAK
JULIAN MARCHLEWSKI1. Odrzucenie haseł
niepodległościowych2. Wykorzystanie wojny do
zainicjowania rewolucji 3. Wprowadzenie
powszechnego komunizmu rozwiąże wszystkie problemy społeczne i polityczne( w tym granic i państw – przestaną istnieć)
SPRAWA POLSKA W POLITYCE WIELKICH MOCARSTW
PAŃSTWA CENTRALNE
1. W początkowej fazie brak jakichkolwiek
propozycji2. Niemiecka koncepcja „Mitteleuropy”3. Austriacka koncepcja monarchii trialistycznej4. „Odezwa komend
niemieckiej i austro- - węgierskiej z VIII
1914”
Źródło A. Odezwa komend niemieckich i austro-węgierskich VIII 1914Polacy!Zbliża się chwila wyswobodzenia spod jarzma moskiewskiego. Sprzymierzone
wojska Niemiec i Austro-Węgier przekroczą granice Królestwa Polskiego. Już cofają się Moskale. Upada ich krwawe panowanie, ciążące na Was od stu przeszło lat. Przychodzimy do Was jako przyjaciele. Zaufajcie nam!. Wolność Wam niesiemy i niepodległość, za którą wycierpieli tyle ojcowie Wasi. Niech ustąpi barbarzyństwo Wschodnie przed cywilizacją zachodnią, wspólną Wam i nam. Powstańcie, pomni Waszej przeszłości, tak wielkiej i pełnej chwały. Połączcie się z wojskami sprzymierzonymi. Wspólnymi siłami wypędzimy z granic Polski azjatyckie hordy. Przynosimy tu wolność i swobodę wyznaniową, poszanowanie religii, tak strasznie uciskanej przez Rosję. Niech z przeszłości i teraźniejszości przemówią do Was jęki Sybiru i krwawa rzeź Pragi, i katowanie Unitów. Z naszymi sztandarami przychodzi do Was wolność i niepodległość.
PAŃSTWA CENTRALNE
Akt 5 listopada 1916• utworzenie
państwa polskiego• ustrój –
konstytucyjna monarchia dziedziczna
• związek militarny i polityczny z państwami centralnymi
• granice bliżej nieokreślone
2. Utworzenie Rady Regencyjnej 26 VIII 1917
Akt 5 listopada• [...] by ziemie polskie, przez waleczne
ich wojska ciężkimi ofiarami panowaniu rosyjskiemu wydarte, do szczęśliwej wywieść przyszłości, JCiKM, Cesarz Austrii i Król Węgier oraz JCM Cesarz Niemiec ułożyli się, by ziem tych utworzyć samodzielne z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem. Dokładniejsze oznaczenie granic zastrzega się. Nowe Królestwo znajdzie w łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami rękojmie, potrzebne do swobodnego sił swych rozwoju. We własnej armii nadal żyć będą pełne sławy tradycje wojsk polskich dawniejszych czasów i pamięć walecznych polskich towarzyszy broni we wielkiej obecnej wojnie. Jej organizacja, wykształcenie i kierownictwo uregulowane będą we wspólnym porozumieniu.
Rada Regencyjnaod lewej: Józef Ostrowski, Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski
ENTENTA
1. „Odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza z VIII 1914”
2. Orędzie cara Mikołaja II XII 1916
* utworzenie „zjednoczonej Polski”
3. Deklaracja Rządu Tymczasowego Rosji III 1917
* utworzenie niepodległej zjednoczonej Polski
* wojskowy sojusz z Rosją
Źródło B. Odezwa Wielkiego Księcia Mikołaja – 14 VIII 1914Polacy!Wybiła godzina, w której przekazane Wam marzenie ojców Waszych ziścić się
może. Prze półtora wiekiem żywe ciało Polski rozszarpano na kawały, ale dusza jej nie umarła. Żyła ona nadzieją, że nadejdzie godzina zmartwychwstania dla Narodu Polskiego i dla pojednania się braterskiego z Wielką Rosją. Wojsko rosyjskie niesie Wam błogą wieść owego pojednania. Niech się zatrą granice, rozcinające na części Naród Polski. Niech Naród Polski połączy się w jedno ciało pod berłem Cesarstwa Rosyjskiego. Pod tym berłem odrodzi się Polska, swobodna w swojej wierze, języku, samorządzie. Jednego tylko Rosja spodziewa się po Was: takiego samego poszanowania praw ludów, z którymi związały się Wasze dzieje.
Orędzie Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich 27III1917
Do Narodu Polskiego!Reżym carski, który w ciągu półtora wieku dławił zarówno naród polski, jak i
rosyjski, został obalony wspólnymi siłami proletariatu i wojska. Zawiadamiając naród polski o tym zwycięstwie wolności nad ogólnorosyjskim żandarmem, oświadczamy, że demokracja Rosji stoi na stanowisku uznania narodowo – politycznego samookreślenia narodów, i oznajmia, że Polska ma prawo do całkowitej niepodległości pod względem państwowo – międzynarodowym.
ENTENTA• Do końca 1916 r. uważały kwestie polską za
wewnętrzną sprawę Rosji• W czerwcu 1917 ententa oficjalnie poparła deklarację
rosyjskiego Rządu Tymczasowego w sprawie polskiej• W VIII 1917 uznano Komitet Narodowy Polski za
reprezentanta interesów polskich ( rozpoczęto też tworzenie polskiej armii)
• Konferencja Międzynarodowa w Paryżu XII 1917 - wydano kilka ogólnikowych oświadczeń w sprawie polskiej- sojuszników Polacy znaleźli w premierze Włoch Vittorio
Orlando i ministrze spraw zagranicznych Francji Stephenie Pichon
• Przemówienie Dawida Loyda Georg`a do związkowców angielskich 5 I 1918
”sądzimy że niepodległa Polska stanowi nieodzowna potrzebę dla utrzymania trwałości stosunków w Europie”
• Przemówienie Wodorowa Wilsona 8 I 1918- należy stworzyć niezawisłe państwo polskie z
dostępem do morza (umiędzynarodowienie Wisły i prowadzenie handlu
przez Gdańsk)- ziemie zamieszkałe przez bezspornie ludność polską
( Wilson nie rozumiał problemów etnicznych)• 3 VI 1918 deklaracja szefów rządów Włoch, Francji i
Anglii- powstanie niepodległej Polski z dostępem do morza
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI
Związek Walki Czynnej
• Galicja 1908• Kazimierz
Sosnkowski• szkolenie oficerów i
podoficerów Towarzystwo
Strzelec w Krakowie i Związek
Strzelecki we Lwowie 1910 r.
• organizacje paramilitarne
• szkolenie wojskowe
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI
I Kompania Kadrowa
* nieudana akcja powstańcza w Królestwie Polskim 6 VIII 1914
Jerzy Kossak Wymarsz I Kompanii Kadrowej z Oleandrów 6 sierpnia 1914 roku
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI
Legiony Polskie 27 VIII 1914• 3 brygady
• m.in. bitwy pod Konarami, Rokitną, Kostiuchówką
Kapitan Kazimierz Herwin-Piątek pod Konarami wśród odpoczywających żołnierzy,14 maja 1915
Okopani przez ponad miesiąc na wzgórzu zamkowym koło ruin byli ostrzeliwani przez rosyjską artylerię
Polacy nie dopuścili do przerwania frontu, wytrzymując kilkakrotnie ponawiany atak 100 rosyjskiej dywizji piechoty. Pozbawione wsparcia artylerii i łączności brygady legionowe liczyły łącznie tylko 5500 bagnetów, stawiając czoło 13 000 Rosjan. Zginęło 2000 żołnierzy
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI
Polski Korpus Posiłkowy
• Utworzony z 3 brygad 20 IX 1916
• kryzys przysięgowy VII 1917
Polska Siła Zbrojna (Polnische Wermacht)
Legioniści 2 pułku ułanów w czasie kryzysu przysięgowego –
lipiec 1917 rok
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY
• Legion Puławski• Brygada Strzelców
Polskich• 3 Korpusy Polskie• Dywizja Syberyjska• 4 Dywizja Strzelców
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY
W 1917 r. Endecja powołuje w Paryżu Komitet Narodowy Polski
Legion Bajoński• powstał w sierpniu 1914 w
Bayonne• wcielony do 1 pułku Legii
Cudzoziemskiej• walczyli w rejonie Remis (XI
1914), Arras (9 V 1915) oraz pod Souchez (16VI 1915) – w sile batalionu (pozostałych przy życiu 50 żołnierzy wstąpiło do Armii Polskiej
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY
Armia Polska we Francji „Błękitna Armia” – gen Haller
• powołana 4 VI 1917• podlegała rządowi
francuskiemu, francuskiemu następnie KNP
• liczyła ok. 100 tysięcy• walczyła w Szampanii• w 1919 wróciła do kraju
walcząc na froncie ukraińskim
GENEZA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI
Upadek państw zaborczych
Uznanie potrzeby powstania niepodległego państwa polskiego przez zwycięskie państwa ententy
Powstanie polskich ośrodków politycznych i wojskowych w kraju i za granicą.Proces urbanizacji miast, postęp cywilizacyjny (rozwój oświaty)
Kryzys i wojna domowa w Rosji
Klęska w wojnie światowej Niemiec iAustro-Węgier
Lokalne ośrodki władzy:OŚRODKI WŁADZY LOKALNEJ W POLSCE W LISTOPADZIE 1918 r.
Instytucja
GALICJA
Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego
Polska Komisja Likwidacyjna
b. ZABÓR ROSYJSKI
Rada Regencyjna
TymczasowyRząd LudowyRP w Lublinie
Rady DelegatówRobotniczych
b. ZABÓRPRUSKI
NaczelnaRada Ludowa
FRANCJA
KomitetNarodowyPolski
Zaplecze polityczneiprzywódcy
Większość działających na tym obszarze partii.
ks. Józef LondzieńJan Michejda
Większość partii galicyjskich.
Wincenty Witos – PSLIgnacy Daszyński PPSD
Konserwatyści..
ks.ZdzisławLubomirskiarcb. AleksanderKakowski
Lewica niepodległościowa
Ignacy Daszyński
lewicarewolucyjnaSDKPiLPPS-lewica
Julian MarchlewskiWanda
Chadecja iNarodowaDemokracja
W. KorfantyS. Adamski
NarodowaDemokracja
Roman Dmowski
Siła zbrojna Formacje ochotnicze
Formacje ochotnicze+ POW
Polski KorpusPosiłkowy
POW ---- Formacje ochotnicze +POW
ArmiaHallera
Okolicznościzakończenia działalności
Rozwiązanie na rzecz rządu J. Moraczewskiego18XI 1918
Rozwiązanie na rzecz rządu Moraczewskiego18XI 1918
Rozwiązanie na rzecz Piłsudskiego11-14 XI 1918
Rozwiązanie na rzecz rząduMoraczewskiego18.11.1918
Stopniowe rozwiązywanie
Rozwiązanie na rzecz rządu PadererewskiegoVI 1919