1
Waorum viere weej eigelik
vastelaovend? Wao kump ut van
aaf? We schuueve ut maske ein
bietje opzie en gaon kiëke in den
tiëd wie Bliërick, Holt-Bliërick en
d’n Bookend vastelaovend vierde
tösse 1885 en 1930. Ôngeluiflik,
ik veel van de ein verbazing in de
ander, haos neet te gluive. Laes
maar zelf, en laot de plaetjes tot
ôch verbeelding spraeke.
Carnaval in Nederland
We môtte d’r neet moeilijk euver doôn,
carnaval is gewoën ein fiës det veuraaf
geit aan de vastentiëd. Waarschiënlik is
ut oëijt ens euvergeweijd oët Italië,
waor in de Middeliëuwe al gemaskerde
bals woorte gehalde. Ut waord kin
aafgeleid ziën van ut Latiense ‘carne
vale’, wat vaarwel aan ut vleis
beteikent. Maar ut kin auk ziën det ut
van twiëje andere Latiense wäörd
kump ‘carrus navalus’. Det beteikent
scheepswagen, met un verwiëzing naor
de wages die mei trekke in d’n optoch.
Weej in Bliërick neume det fiës van de
ummekiër vastelaovend. Alles is dreej
daag andersum. We make muziek,
zinge en springe, verkleije ôs, verkaupe
kwazel en drinke en aete d’r stevig op
los. Dreej daag is alles andersum. Prins
Carnaval nimp ut bestuur van de stad
of ut dörp euver. De buuttereedners
halde de ‘gevestigde orde’ veur de gek,
en in d’n optoch haet de plaatselikke
politiek ut zwaor te verduuere.
De vastelaovend begint altiëd op d’n
elfde van d’n elfde. Elf haet een
biezondere beteikenis beej de
katholieke, umdet ut nèt veur ut heilige
getal twelf kump. Elf is ut symbool van
ut ‘imperfecte’, en wuuerd auk ut
gekkengetal genump. Ein waord, det
auk weer elf letters telt.
Ut is altiëd ein fiës gewaes van
taegestellinge, van veur- en
taegestanders. Veural de kerk haet zich
altiëd verzatte taege det ‘heidense’
gedeuns. Ze ginge zelfs zoë wiëd det
zeej ut verkleije, ut danse, springe en
zinge, ut kösse en ut kwats verkaupe
vergeleeke met ut bespotte en aan ut
kruuts naegele van Christus. De Kölse
Jezuïete stalde ut Allerheiligste oët met
vastelaovend, en dwônge de beminde
geluivige tot ein viërtig-oors-gebed.
Veuraaf gaond aan viërtig daag vaste,
totaal beklop. Ut haet neet geholpe,
want weej viere nog altiëd vastelaovend
in Bliërick.
2
Rônd de iëuw-wisseling
Auk rônd 1900 woord vastelaovend
gevierd van zôndaag tot en met ut
hiëring schelle op de woensdaag. Allein
op zôndaag trok d’r genne optoch. Ut
meiste speulde zich aaf op maondaag
en dinsdaag. Bestevader (Wiel Aerts)
vertelde ein en ander in 1949. In daen
tiëd ware d’r maar dreej fiëste per jaor.
Ut waas schaemele ermoôd in Bliërick,
Holt-Bliërick en d’n Bookend. Maar
vastelaovend, de kermis met Pinkstere
en ut schöttersfiës ging altiëd door. Det
letste woord gehalde in ein wei achter
de Ringkoave (steinfabriek) aan de
Maas, wao noow de Meulebösflets
ligge. De huuskes ware euverwaegend
boerderiekes, alles begaone grônd. De
mishuip loôge naeve de deur, en de
kiepe en ganze scharrelde d’r euver
haer. De minse haolde ut water oët
putte, d’r waas nog gen elektriciteit.
Maar allein in Bliërick ware 63 cafés,
althans gelegenheden waor se beer kôs
kriëge. Veur unne gros (2½ cent) kreeg
se unne pot beer met unne hiëring d’r
beej.
Met vastelaovend trokke vuuel faatse
door ut dörp. Meistal met maskes op,
veurzeen van unne toeter of un
snerpende féep. Auk woorte d’r
optochte gehalde. Op vastelaoves-
maondaag in 1889 vertrok um twiëje
oor d’n optoch in Bliërick met 10
verschillende gezelschappe, waal 100
ruiters te paerd, 100 ruiters op unne
moëlaezel, 10 op unne geitenboek en
10 wages. Me dunk toch hiël wat. In
1893 laeze we in de krant det op
vastelaoves-dinsdaag in Holt-Bliërick
unne optoch vertrok met waal 15
wages. In 1904 werke ze inens same,
net as weej noow beej de
Heemkundekring Blariacum. Zoë as de
krant zaet, trok ut gek völkske van
Holt-Bliërick, Bliërick en Euverkaore
op dinsdaag vanaaf twelf oor met 30
groepe en wages door de straote van
Bliërick en Holt-Bliërick. Neet te
vergeliëke met noow, maar de boereker
ware naor-daen-tiëd schoën versierd.
Ein apart fenomeen ware de domino’s,
det ware vastelaovesgekke die eine
lange zwarte cape droôge, of un
gewoën zwart lake. Ze hadde un maske
op, ze hele eur bekinde aan, en die
woord dan van alles ônder de neus
gewreeve. Oftewaal die woorte duchtig
de worm gezaegend. Nogal wiedes det
dit geregeld oët de klauwe leep en goôf
det gedônder. Dus in vuuel cafés
mochte d’r gen maskes of mômbakkese
miër gedrage waere.
3
Ein andere tradiesie waas auk ut
verbörre van ein stroeije pôp op
aswoensdaag. Met de veurbaejer
veurop trok unne ganse stoet naor de
Kitselekoel. Det waas ein stortplaats in
de buurt van ut Lambertuskerkhoaf in
de van Stockemstraot. De veurbaejer
droog unne roëzekrans van kleine
petètjes en zông: 'Bacchus, Bacchus,
lillik biës, haet zich kepot gezaope aan
ut beer, wao zulle we um begrave?' De
deilnemers aan d’n optoch goôve as
antwaord: 'In de Kitselekoel, in de
Kitselekoel'. As aafsloëting woord de
stroeije pôp dan verbrand.
In de krant van 1900 waere we
getuuege van auk ein geweldig
gebeure: ‘Groote optocht voorstellende
den oorlog tusschen Transvaal en
Engeland’. De Transvaalse oorlog tösse
de Boere en de Ingelse woord nao
gespeuld. Zelfs twiëje kiër, op
maondaag in d’n Bookend en op
dinsdaag 'in ut dörp van Bliërick'. Um
ein oor woord beids kiëre begônne, de
Bookender speulde de Boere en de
dörper de Ingelse. De Transvaalse
Boeren ware in burger, maar zwaor
belaje met allemaol oorlogstuueg. De
Bliërickse hadde zich verkleijd as ware
ut echte soldaote. Toënen Boer
(Bartels) was gezaete op ein paerd en
speulde de rol van Paul Krüger. De
Ingelsen woorte aangevoerd door Hôfs
Piet (Peeters), dae de rol van generaal
Redvers Buller speulde. Paul Krüger
ging zoë in ut spel op, det hae döks met
zien neusgater door de geliënde
verrekiëker kéek. D’r woorte vuuel
kriegsgevangene gemak, die in de
boeije woorte geslage met euren eigen
bôksereem. De kaerels droôge toen
allemaol Manchester-bôkse, vuuel zulle
toen neet miër de bôks hebbe kinne
ophalde. De bôkse véle op de schoon,
niks verleep volges plan. Want
geschiedkundig hadde de Boeren môtte
winne, maar die dörper ware zoewe
fanatiek, det zeej oëteindelik
zegevierde.
Strenge regels
Ut draagverbod van maskes waas
verordonneerd door de gemeinte
Maasbree, waor Holt-Bliërick, d’n
Bookend en Bliërick ônder vele.
Burgervader van der Knaap leet de
kontrôle euver aan de inzichte van
veldwachter Bolle Pietje. Maar auk
pestoër van Haeff werkde van alles
taege. Leeje van de Werkplaats
Fanfare, die speulde op vastelaoves-
bals, môchte op kerkelijk gezag neet
miër met trekke in de processies. De
latere pestoër Rieter waas wat milder.
Naor lange tiëd woord ut viërtig-oors-
gebed verplaats naor de jaorswisseling.
Jaorelangk waas dit ingevoerd um
minse weg te halde van dae heidense
vastelaovend.
4
Mooder ut is vasteloavend,
weej kômme neet thoës veur ‘s aoves.
's Aoves in de maoneschiën,
as de boere naor bed toe zien.
Van je dominos gaef mich eine gros.
Gaef mich eine cent, dan bin ik weer
content.
Det zônge de kinder met vastelaovend
naeve de deur, maar helaas auk lang
verdwene. Ze trokke van deur naor
deur met un trummelke um eur leedje
te zinge. Smeis krege ze dan un
snuupke en sôms unne cent. Allein op
zôndaag mochte ze det neet, det waas
taege de zôndaags-heiliging. Op
maondaag begôste ze en de aanhalders
zônge ieverig door wies dinsdaag. D’r
ware d’r beej die ein hiël kapitaaltje
verdeende. Op vandaag zeen ik de
kinder det neet miër doôn. Ôs welvaart
duit auk vuuel tradiesies verdwiëne.
Vastelaovend op de
Kloësterstraot
Dé houfstraot van Bliërick waas de
Koestraot. Later, wie de begiène van de
Goddelijke Voorzienigheid d’r zich
gevestig hadde, veranderde de naam in
Kloësterstraot. Ein gedeilte van de
Koestraot droôg de beejnaam Ziëdijk,
naor de rosse buurt van Amsterdam.
Ut waas neet zoë, det d’r vuuel ôntuch
waas. Maar d’r ware zoewe-wie-zoewe
al vuuel cafés in Bliërick, maar op de
Koestraot barsde ut d’r van. Neet erg
verwônderlik, want op de werkplaats
en op de kazerne ware vuuel dorstige
jônge kaerels, die vertier zôchte in ut
dörp van Bliërick. Det goôf met
vastelaovend of kermis (maar auk
boëte de fiësdaag) geregeld stevige
kloppartiëje. De berichte in de Nieuwe
Venloosche Courant leege d’r neet um.
De kasteleins van de Kloësterstraot
zörgde waal det d’r altiëd remmie-
demmie waas. Auk al vroor ut tot ut
kraakde, zoë as in 1929 . Ut waas 25
grade ônder nul, maar Handrie Spieë
waas toch naor d’n optoch gaon kiëke
in Venlo. Toen ze um veur gek
verklaorde um met die kelt naor Venlo
te gaon zag hae: 'Jao, maar ik heb de
ganse waeg haer en truuk gerend'. En
5
unne muzikant oët Bliërick, dae lid
waas van de Venlose Fanfaar haet later
verteld, det ut zoë kalt waas det de
ventiele van de instrumente bevrore.
Behalve die van de Venlose Fanfaar,
die droôge Sjeikpakken en hele eur
instrumente ônder de jas. En zoë lepe
ze gebaoge onder de kleijer, blaozend
en waal door d’n optoch. En in de
Kloësterstraot woord Pietje Berden, d’n
bekker, oëtgerope tot Prins. Hae môs
oëtgedos en verkleijd op de ker van
Smetsers op unne stoôl gezatte. Maar
wie ze um un half oor door de
Kloësterstraot hadde getrokke, meus
hae kompleet ontduujd ware. En de
minse van de Kloësterstraot, die det
maf gedeuns woele volge, meuste iërs
ein kiëkgaetje in ut inkel glaas aome.
Op de foto (kiëk bladzie 4) zeen we op
d’n achtergrônd de stasie van Bliërick.
Ut alde station det in d’n oorlog
verwoes is. De trompetter is Sef Gielen,
lid van de Landelijke Rijvereniging De
Karwats. Het was zoë kalt, det Sef zien
lippe vastvrore aan de trompet (1929).
Van heej trokke ze euver de
Antoniuslaan naor de Kloësterstraot.
Ut môt dae winter en auk met de
vastelaovesdaag tösse de 20 en 30
grade gevraore hebben.
Biezondere aktiviteite
Met vastelaovend is alles anders, maar
auk vruueger waas alles anders as
noow. Heej volge ein paar veurbeelde.
Op 14 februari 1885 wuuerd d’r bekind
gemak det d’r gen gemaskerden waere
toegelaote in ut café van Constant
Antonius Dietz (Antoniusplein 4).
Op 23 februari 1889 laeze we det d’r op
zôndaag, maondaag en dinsdaag
Vastelaoves-Bal is beej H.L.Petersi,
Oude Maaspoort, Blerik (Stationsweg
244). De entrée is vreej en de drank
‘naar believen’.
Op vastelaoves-maondaag 3 maart
1889 wuurd in Holt-Bliërick Genk
gereje en Plats gelaupe beej P.Daemen.
D’r woord ein naomaak-gans (of Genk)
opgehange en de ruiters van de
Karwats môste in volle galop erônder
door rieje en die gans de kop aaf
trekke. Ut zuuet d’r wat akelig oët,
maar ut fiës waas neet minder
g(l)ansriëk.
Unne plats waas euverigens eine
groëte ronde krintemik.
6
Op 27 februari 1892 bliek nog ein
andere activiteit geliefd:
Op 7 februari 1891 is d’r groët
Vastelaoves-Balii:
In de krant van 27 februari 1897 laeze
we det: Gedurende de Vastenavond-
dagen worden hoegenaamd geen
gemaskerden toegelaten. Tevens
verkrijgbaar: Versche gekookte en
ingelegde Mosselen en ingelegde
Haring beej A.Bouts-Jacobs in Blerik.
Auk zeen we met de vastelaovend ein
aktiviteit in d’n Bookend, d’r wuuerd
gekiend op Hiërshoaf:
In 1899 waere gen gemaskerden
toegelaote beej J.Lenders – Hotel
Burgerlust in Blerik.
Verder is d’r dreej daag BAL in zaal
Albano (noow Royal Irene) van
J.H.Schell-Feyen te Blerik. Entrée vrij.
Tevens Domino’s te huur. En de kins
pekskes heure:
Vastelaoveszittinge
In Bliërick wuuerd op ‘Rheinländische’
manier vastelaovend gevierd, det wil
zegge det vuuel aktiviteite boëte plaats
vônde. Maar in de Nieuwe Venloosche
Courant vinde we nog ein ander
fenomeen.
De iërste vastelaoves-zittinge woorte
gehalde ônder de moeije teks
Toneeluitvoering met Komieke
Voordrachten.
De Flarussen (flauwe-köl-makers) zien
beej vuuel Bliërickse minse bekind. Die
woorte opgerich 3 maart 1916 beej
Brooker Kuëb op de Brökstraot en hele
ut vol tot 1974. Maar d’r ware nog
iërdere Bliërickse gezelschappe met
name as Apollo, De Tros, het Vliegend
Wiel en De Eendracht. Die
organiseerden met vastelaovend drök
bezôchte Klucht- en Blijspelen.
7
Op 7 maart 1886 vinde we ein iërste
berich in de krant:
Toneelvoorstelling Te geven door het Gezelschap ‘Apollo’
in de zaal van den heer (baron) Charles
Van Utenhoveiii, op zondag den 7.
Maart, ’s avonds ten 7 uur
1. Twee oude gekken in de klem, of
het neefje van den heer
Pompoen
2. Honderd jaren te vroeg geboren
En tot slot GROOTE PANTOMIME
Entrée I. Rang 24 cts. II. Rang 12 cts.
Maandag en Dinsdag-avond
dansmuziek.
Maar auk nao aafloup van d’n optoch
woord d’r verzameld op ut merretplein:
Groote Optocht te BLERIK Op Vastenavond-Maandag den 4 Maart
1889, des namiddags om 2 uur te
beginnen. Bijeenkomst op de Markt en
daarna OPTOCHT door alle straten van
het dorp, en na de optocht weer
vergadering op het Marktplein, alwaar
de stukken zullen ten uitvoer gebracht
worden:
1. De Scheijing van Pier en Nel
2. De Levensgeschiedenis van
Uilenspiegel
3. De grootste Bazar van de stad
Londen
4. De beroemde Tandmeester van
Meppel.
In 1894 laeze we de volgende
advertentie:
Toneeluitvoering En Komieke Voordrachten met
begeleiding van piano, op Zondag den
4. Februari 1894, aanvang ’s avonds 5
uur, te geven door het gezelschap
‘Apollo’ van Blerik, in de daartoe
welingerichte zaal van W.Wilders
aldaar. Toegangskaarten voor
gereserveerde plaatsen zijn te bekomen
tot 31 Januari 1894 bij Jean Kerp.
Programma’s ter plaatse.
De Directie.
8
In 1895 krieg gezelschap Apollo waal
konkurensie, want op zôndaag den
24ste februari, zeen we noow eine daag
iërder ein oëtveuring van ‘het Vliegend
Wiel’:
In 1896 zeen we zellefs dreej toniël-
oëtveuringe. Beej J.Brummans is 9
februari ein concert met Komieke
Voordrachten. Gezelschap Apollo helt
16 februari ein Tooneeluitvoering en
Komieke Voordrachten in dezelfde
zaal. En de derde is:
Ut jaor daorop is ut weer raak:
Tooneelvereeniging de Tros , Blerik
UITVOERING Op zondag den 28ste Februari 1897, ’s
avonds 7 uur , in de zaal van
Jos.Canjels, Wieën.
Entrée 18 cent, een Dame vrij.
De Tros is gen eindaagsvleeg, want in
1899 laeze we:
Op 11 februari 1900 is ut weer
vastelaovend, ut begint al ein waek
iërder:
9
Hiermee meld ein van de veurloupers
van de Bliërickse Hermenie, ut Fanfare
gezelschap l’Amitié (de vriendschap)
zich auk aan ut Concert en Tooneel-
frônt.
En daormei zien we neet aan ut ind:
vereiniging De Eendracht verschiënt
ten toniële:
Op 2 februari 1902 guuef Fanfare
l’Amitié ein groët Concert ônder
leiding van directeur H.Brech. Met
medewerking oët Tegele, Kalderkerke
en Hôrs:
We loupe naor ut ind, maar vergaete
neet nog effe te gaon kiëke in 1904
naor:
In 1907 waere we oëtgenuuedig in zaal
Apollo veur ein concert met komieke
veurdrachte en vastelaovesbals:
10
Natuurlijk ware d’r auk gewoëne
Vastelaovendbals met muziek van o.a.
de Bliërickse fanfare l’Amitié of van ut
2e Regiment Huzaren. In zaal Apollo is
ut Maondaag en Dinsdaag BAL:
Al ruuem veur d’n oorlog trokke de
Jonggezelle van Bliërick met in d’n
optoch met ein paar laeves-groëte
wortele. Ut begin van de Wortelepin?
Ut verhaol is nog lang neet aaf, maar
heej sloëte we aaf in 1910 zeen met nog
twiëje advertensies:
Bronnen:
- Vastelaovend in Bliërick (Gerrit
Gommans – 1981)
- Delpher – Nieuwe Venloosche Courant
(1885 – 1910)
Jan Titulaer – 2016
i Hubert Lodewijk Peters (1840 Venlo – 1913 Blerick), bakker; getr. met Maria Hubertina Toebosch. ii Joannes Hubertus Amendt (1853 Blerick – 1905 Sint Pieter), molenaar; getr.Barbara Joanna Hubertina Beekman) iii Charles Joseph Marie Frederic van Utenhove (1859 Arnhem-1917 Osterfeld (D)), trouwde in 1883 Venlo met Mathilda Jockin (1851 Venlo – 1913 Osterfeld (D)).
Recommended