Opracowanie:
mgr Piotr Dereszewski
W roku 1974, amerykański psychiatra Freudenberger określił „wypalenie zawodowe”, zwane inaczej „wypaleniem emocjonalnym”, jako skumulowanie kilku czynników: długo
utrzymującego się emocjonalnego wyczerpania, dehumanizowania osób, z którymi pozostaje się w
relacjach zawodowych, braku satysfakcji zawodowej, obniżenia poziomu zaangażowania w wykonywaną pracę
oraz przewlekłego zmęczenia fizycznego.
Zdaniem Christiny Maslach (1982) wypalenie się jest odpowiedzią na stan chronicznego, emocjonalnego przeciążenia wynikającego z zajmowania się innymi
osobami, a w szczególności ludźmi obarczonymi jakimiś problemami (cyt. za: Burke, Greenglass, 1989).
Wyczerpanie emocjonalne i psychofizyczne: manifestujące się lękiem, napięciem, zniechęceniem, poczuciem krzywdy, bezsennością, stanami depresyjnymi i poczuciem fizycznego zmęczenia.
Depersonalizacja - stawanie się obojętnym w reagowaniu na uczniów, w sferze zachowań objawia się to skracaniem czasu na bliski kontakt, niechęcią do zajęć pozalekcyjnych, stosowaniem kartkówek zamiast dyskusji, rzadkimi kontaktami z rodzicami, obwinianiem uczniów, stosowaniem kar i zachowaniami cynicznymi.
Poczucie obniżenia osobistej adekwatności prowadzi to do obniżenia lub utraty satysfakcji i zaangażowania zawodowego, przedłużanie czasu i intensywności pracy pomimo jej małej skuteczności lub systematyczne uchylanie się od obowiązków
działanie odtwórcze, które przejawia się nade wszystko brakiem inicjatywy w pracy wychowawczej,zmęczenie pracą i uczniem powodujące zakłócenia w relacjach pomiędzy tymi podmiotami edukacyjnymi,pozorna aktywność prowadząca do wielkiego zaniżenia efektywności wychowawczej,znudzenie pracą objawiające się m.in. zniecierpliwieniem w odniesieniu do wychowanka,schematyzm dydaktyczny charakteryzujący się powielaniem nieskutecznych metod wychowawczych,ucieczka w iluzję dającą namiastkę samorealizacji (marzenia w zderzeniu z rzeczywistością niosą ze sobą frustrację),permanentne narzekanie udzielające się także wychowankowi,postawa kontestacyjna niosąca zagrożenie jednostronnej oceny sytuacji wychowawczych
zamartwianie się kompulsywne dążenie do osiągnięć nadmierny samokrytycyzm Postawa „Zosi- Samosi”Naprawiacz Świataniskie zarobki, niewspółmierne do wysiłku i wkładu pracyniski prestiż społeczny zawodu nauczycielazachowania i cechy uczniówprogramy nauczania i ciągła ich zmianastałe zagrożenie oceną ze strony kontrolujących pracęniekorzystne warunki pracybraki wyposażenianastawienia rodziców
Troska o atmosferę w pokoju nauczycielskim:
oaza spokoju, bezpieczeństwa oraz wzajemnego zrozumienia i solidarności
relacje osobiste pomiędzy poszczególnymi nauczycielami - samotność w pokoju nauczycielskim sprzyja powstawaniu wypalenia zawodowego
rada pedagogiczna - wzajemna solidarność nauczycielska i dyskrecja
relacje pomiędzy nauczycielami powinny opierać się na wartościach - zasadach etyki nauczycielskiej: humanizm wychowawczy, optymizm pedagogiczny, takt pedagogiczny, prawość, podmiotowość, dyskrecja, solidarność zawodowa, odpowiedzialność, działanie zespołowe, dialog czy integracja społeczna
Empatyczna dyrekcja:
empatyczne nastawienie do nauczycieli, którzy czując życzliwość zwierzchnika mają poczucie bezpieczeństwa
empatyczny dyrektor szkoły staje się niejako „elementem mechanizmu obronnego” nauczyciela przed wypaleniem.
zabiegi integracyjne
dbałość o relacje z rodzicami
prozdrowotny styl życia
twórcze zaangażowanie
zapisz na kartce czynniki powodujące stres
wyobraź sobie zagrożenie, którego się obawiasz i przećwicz na „sucho” różne strategie postępowania
zacznij działać asertywnie - skutecznie, bez lęku i agresji
zadbaj o taki styl życia, który zagwarantuje ci zdrowie i dobre samopoczucie
staraj się robić to, co najbardziej lubisz i najlepiej umiesz
przebywaj częściej z ludźmi bardziej pogodnymi i przyjaciółmi
zacznij uważnie słuchać innych - spróbuj ich zrozumieć
zorganizuj lepiej własny czas - zrób listę celów ważniejszych i mniej ważnych, nie przeładowuj programu dnia, przeznacz minimum godzinę dziennie na odpoczynek
myśl pozytywnie
zacznij być sobą, przestań udawać kogoś kim nie jesteś
traktuj ludzi tak, jak sam chciałbyś być traktowany
weź udział w treningu interpersonalnym
zacznij częściej się śmiać
uzewnętrzniaj wszystkie uczucia
bierz kąpiele orzeźwiające i uspakajające
zmęcz się pracą fizyczną lub sportem
poczytaj - to co lubisz
LITERATURA
Bijak E.: SYNDROM WYPALENIA ZAWODOWEGO U NAUCZYCIELI Bielawska Anna: CZY MOŻNA WYPALIĆ SIĘ W ZAWODZIE NAUCZYCIELA?, Fengler Jorg; Przekład: Kazimierz Pietruszewski „Pomaganie męczy- wypalenie w pracy zawodowej.” Gdańsk 2000Mastalski J.: Wypalenie zawodowe nauczycieli – czym jest i jak je ograniczać? Sęk H. „Wypalenie zawodowe- przyczyny, mechanizmy, zapobieganie.” Warszawa 2000 Tessmer A.: Czy polscy nauczyciele są narażeni na wypalenie zawodowe?, Więckowska U. Jak uchronić się przed wypaleniem zawodowym? „Forum nauczycieli”, nr 3-4, 2001