1
czyli … co i jak robić, żeby w kasie była kasa? Oj … zdecydowanie więcej.
Zarządzanie finansami
w banku
1
tak prosto też się nie da ... zresztą czy trzeba?
Złota reguła bankowa
Bank Deponent Kredytobiorca
na 3 miesiące
na 3 miesiące
WYMAGALNOŚĆ
ZAPADALNOŚĆ
zgodność terminów zapadalności kredytów i wymagalności depozytów
2
czym jest i co obejmuje zarządzanie finansowe
Zarządzanie finansami (finansowe) w banku można określić jako działalność kierowniczą polegającą na sterowaniu pozyskiwaniem źródeł finansowania działalności banku oraz sprawnym i racjonalnym lokowaniem ich w składnikach majątkowych (operacjach aktywnych) w sposób pozwalający na uzyskanie najkorzystniejszych – w danych warunkach gospodarczych – wyników działalności banku i zapewniający długookresowy wzrost rentowności.
Zarządzanie finansowe bankiem obejmuje wszystkie obszary, w których dokonywane są czynności związane z przygotowaniem, realizacją, ewidencją, kontrolą, analizą i oceną efektywności operacji finansowych i związanego z nimi ryzyka, takie jak:
rachunkowość i sprawozdawczość finansowa,
zarządzanie aktywami i pasywami,
zarządzanie kapitałem banku,
controlling,
audyt i kontrola wewnętrzna.
3
2
czym jest i co obejmuje zarządzanie finansowe
Zarządzanie finansowe instytucją kredytową obejmuje wszystkie elementy, które mają wpływ na wartość firmy dla akcjonariusza i ściśle powiązaną z nią rentowność.
ZARZĄDZANIE FINANSOWE
zarządzanie efektywnością
m.in.: • efektywność
operacyjna; • efektywność
zatrudnienia; • efektywność
alokacji kapitałów;
zarządzanie ryzykiem
m.in.: • ryzyko struktury
aktywów i pasywów;
• ryzyko kredytowe; • ryzyko operacyjne
zarządzanie kapitałem
m.in.: • kapitał regulacyjny; • kapitał
ekonomiczny; • alokacja kapitału
4
zarządzanie bankiem a ...
Zarządzanie finansowe instytucją kredytową
Bezpieczeństwo • wierzyciele • nadzór bankowy • agencje ratingowe
Efektywność • akcjonariusze • analitycy, inwestorzy
5
czyli … komu i po co potrzebne są informacje finansowe
Potrzeby informacyjne w zarządzaniu finansami w banku – sprawozdawczość i jej specyfika
6
3
kto jest zainteresowany sytuacją ekonomiczno-finansową banku
Użytkownicy informacji ekonomiczno-finansowych (sprawozdawczych i analitycznych) dotyczących banków:
• instytucje regulacyjne i kontrolujące: Narodowy Bank Polski, Komisja Nadzoru
Finansowego, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Krajowa Izba Rozliczeniowa;
• właściciele i inwestorzy;
• osoby zarządzające bankiem (zarząd, rada nadzorcza);
• klienci (deponenci i kredytobiorcy);
• kontrahenci i konkurenci;
• pracownicy i organizacje ich reprezentujące
• otoczenie finansowe (urzędy skarbowe, ZUS);
• administracja (urząd statystyczny);
• rynek pracy.
zróżnicowane oczekiwania co do zakresu i szczegółowości
7
potrzeby informacyjne z punktu widzenia zarządzania finansami banku
Potrzeby informacyjno-decyzyjne z punktu widzenia zarządzania finansowego instytucji kredytowej (banku) dotyczą w szczególności:
zarządzania płynnością i wypłacalnością instytucji; sterowania stopami procentowymi; oceny i kontroli ryzyka; sterowania rozmiarami działalności poszczególnych obszarów
biznesowych; kształtowania struktury aktywów i pasywów; optymalizacji wyniku finansowego.
rzetelna informacja to podstawa
8
czym jest sprawozdawczość bankowa i jej uwarunkowania
Przydatność informacji zawartych w sprawozdaniach zależy od trzech elementów:
znaczenia i wpływu, jakie te informacje mogą mieć na podejmowanie
bieżących decyzji;
zagwarantowania porównywalności w czasie zawartych w nich
wielkości
jakości informacji, wiążącej się z jasnym i rzetelnym przedstawieniem
w sprawozdaniu stanu oraz sytuacji finansowej i majątkowej banku.
Sprawozdawczość to zestaw informacji sporządzony dla określonego odbiorcy, odpowiedni do potrzeb analitycznych, oceny sytuacji dotychczasowej (procesów minionych) oraz projektowania stanu przyszłego i podejmowania decyzji z nim związanych. Adresat zestawu informacji determinuje jego zróżnicowanie. Stąd podstawowy podział to sprawozdawczość finansowa i sprawozdawczość zarządcza.
9
4
czyli … komu i po co potrzebne są informacje finansowe
Sprawozdania finansowe banku – charakterystyka
10
bilans banku
Bilans – przypomnienie definicji To podstawowe sprawozdanie zawierające zestawienie na określony moment, w ujęciu wartościowym, stanu środków gospodarczych (majątku), czyli aktywów oraz źródeł ich finansowania, czyli pasywów, z uwzględnieniem wyniku finansowego (zysku/straty).
11
STAB
ILNO
ŚĆ
PŁY
NN
OŚĆ
bilans banku – co i jak wygląda
BILANS (uproszczenie)
Kasa i operacje z bankiem centralnym
Należności od sektora finansowego
Należności od sektora niefinansowego
Należności od instytucji rządowych i samorządowych
Udziały lub akcje
Inne papiery i aktywa finansowe
Aktywa trwałe
Inne aktywa
Dłużne papiery wartościowe
A
Operacje z bankiem centralnym
Zobowiązania wobec sektora finans.
Zobowiązania wobec sektora niefinansowego
Zobowiązania wobec instytucji rządowych i samorządowych
Dłużne papiery wartościowe wyemitowane przez banku
Rezerwy i fundusze specjalne
Kapitały własne
Wynik finansowy
P
12
5
pozycje pozabilansowe – specyfika bankowa
Oprócz zdarzeń bilansowych i wynikowych w bankach są ewidencjonowane pozabilansowo tzw. zdarzenia warunkowe, które w momencie zaistnienia nie powodują realnych zmian w wyniku finansowym, lecz potencjalne zagrożenie poniesienia strat jest stosunkowo prawdopodobne (a to oznacza, że trzeba tworzyć rezerwy).
Zobowiązania udzielone: a) finansowe b) gwarancyjne Zobowiązania otrzymane: a) finansowe b) gwarancyjne
Linie kredytowe
Otwarte akredytywy importowe
Akceptowane traty
Poręczenie i gwarancje spłaty kredytu
Zobowiązania z tytułu operacji instrumentami pochodnymi
13
rachunek zysków i strat
Wynik działalności bankowej
Wynik pozostałej działalności operacyjnej
Koszty stałe
Obciążenia rezerwami
Wynik działalności operacyjnej
Wynik na operacjach nadzywczajnych
Wynik finansowy brutto
Obciążenia podatkowe
Udział w zyskach (stratach) jednostek podporządkowanych
wyceniany metodą praw własności
Wynik finansowy netto
+ -
= -
+ = - +
=
Rachunek zysków i strat jest zestawieniem, które obrazuje osiągnięty wynik finansowy będący rezultatem przychodów i kosztów w danym okresie.
14
Przychody z tytułu odsetek
Koszty z tytułu odsetek
Wynik z tytułu odsetek
- =
Przychody z tytułu prowizji
Koszty z tytułu prowizji
Wynik z tytułu prowizji
- =
Przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu
+
+
Wynik na operacjach finansowych
+
+
Wynik na operacjach wymiany
Wynik działalności bankowej
=
w jaki sposób wyznaczany jest wynik działalności bankowej 15
6
i jeszcze dwa, o mniejszym potencjale informacyjnym
I. Kapitał własny na początek okresu (BO) – korekty błędów
Ia. Kapitał własny na początek okresu po korektach
II. Kapitał własny na koniec okresu (BZ)
III. Kapitał własny po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty)
Zestawienie zmian w kapitale własnym
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
C. Przepływy pieniężne netto (A ± B ± C)
E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych
F. Środki pieniężne na początku okresu
C. Środki pieniężne na koniec okresu (F ± D)
Rachunek przepływu środków pieniężnych
16
i na koniec sprawozdań finansowych... informacje dodatkowe
W ramach informacji dodatkowych powinny się znaleźć:
stosowane zasady rachunkowości oraz wprowadzone w nich zmiany;
dane uzupełniające o aktywach i pasywach oraz elementach rachunku
zysków i strat w zakresie niezbędnym do lepszego ich zrozumienia;
zakres zobowiązań warunkowych i zabezpieczeń;
bardziej szczegółowe informacje o kosztach i przychodach;
podstawowe informacje o pracownikach i organach banku;
informacje zapewniające porównywalność danych finansowych z
ostatnich lat.
17
czyli … pionowo i poziomo, a może w poprzek
Analiza sytuacji finansowej banku
18
7
sprecyzowanie celu analizy
Analityk przystępując do pracy powinien wyraźnie sprecyzować cel analizy, tj. czy ma być to przykładowo:
kompleksowa ocena bieżącej sytuacji ekonomiczno-finansowej danego podmiotu i/lub jego poszczególnych jednostek, przede wszystkim w dwóch podstawowych wymiarach: rentowności i podejmowanego ryzyka;
prognozowanie przyszłej sytuacji ekonomiczno-finansowej banku;
wykrycie symptomów zagrożenia upadłością banku, tzw. systemy wczesnego ostrzegania;
porównanie sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotu z konkurentami, według określonego kryterium, np. wypłacalności;
ocena z punktu widzenia innych kryteriów (np. spełnienie kryteriów do otrzymania pomocy finansowej)
19
analiza banku – klasyfikacja
Podstawowy podział metod analizy banku:
analizy struktury i dynamiki poszczególnych wielkości prezentowanych w sprawozdaniu finansowym banku,
tradycyjnej analizy wskaźnikowej,
analizy jakościowej,
analizy ilościowo-jakościowej,
analizy odwołującej się do wyceny i koncepcji wartości dodanej,
analizy efektywności z uwzględnieniem ponoszonego przez bank ryzyka,
analizy efektywności w odniesieniu do oferowanych usług, obsługiwanych segmentów klientów, wykorzystywanych kanałów dystrybucji.
20
analiza pionowa
Analiza struktury bilansu (analiza pionowa) pozwala ocenić, na jakim segmencie rynku i typie operacji koncentruje się działalność danego banku. Informacje dodatkowe (noty objaśniające) pozwalają ocenić strukturę rodzajową aktywów i zobowiązań oraz ich jakość.
w strukturze aktywów dominują należności od sektora niebankowego (w pozycji tej znajdują się głównie portfele kredytowe klientów indywidualnych oraz podmiotów gospodarczych),
w zależności od przyjętego modelu finansowania działalności w strukturze pasywów dominują zobowiązania wobec podmiotów sektora niefinansowego (ukazujące pozyskane depozyty i lokaty), finansowego (depozyty pozyskane i kredyty zaciągnięte w podmiotach finansowych – w tym na rynku międzybankowym) lub z tytułu wyemitowanych dłużnych papierów wartościowych,
udział pozycji stanowiących kapitał własny banku oscyluje w okolicach 20%-30% sumy bilansowej,
w rachunku zysków i strat wynik działalności bankowej powinien być na tyle wysoki, aby pozwolił na pokrycie kosztów działania banku i amortyzacji doprowadzając do uzyskania zysku brutto i netto.
W dojrzałym banku z reguły oczekuje się następujących prawidłowości
21
8
analiza pionowa
Analiza dynamiki bilansu (analiza pozioma) pozwala ocenić, czy umacnia, czy też osłabia on swoją pozycję (do pewnego stopnia pokazuje kierunek rozwoju). Dynamiczny wzrost może świadczyć o wchodzeniu na nowe rynki, bądź o zmianie profilu działania.
wzrostu sumy bilansowej, co świadczy o zwiększeniu skali działalności banku,
przyrostu bazy depozytowej (zobowiązań wobec klientów), co świadczy o pozyskiwaniu bezpiecznych źródeł finansowania,
przyrostu bazy kredytowej będącej podstawowym składnikiem majątku generującym przychody odsetkowe,
przyrostu wartości funduszy własnych będących jednym z wyznaczników wartości banku,
przyrostu przychodów pozwalającego na przyrost wyników finansowych na poziomie działalności odsetkowej, bankowej, operacyjnej, brutto i netto.
W dojrzałym banku z reguły oczekuje się następujących prawidłowości
22
ocena w oparciu o wartości bezwzględne - ograniczona obiektywność
Ocena w oparciu o wartości bezwzględne to analiza wartości poszczególnych pozycji w sprawozdaniach. Ocena to może odnosić się do:
wielkości sumy bilansowej i funduszy/kapitałów własnych;
skali akcji kredytowej, w tych kredytów w sytuacji nieregularnej;
skali pozyskanych depozytów, w podziale na depozyty a’vista i terminowe, walutowe i złotowe;
osiągniętych przychodów, w tym odsetkowych i pozostałych;
poniesionych kosztów, w tym odsetkowych, działania i pozostałych
kwoty wypracowanego wyniku finansowego.
prz
ydat
ne
w a
nal
izie
po
rów
nw
awcz
ej,
ale
i tak
trz
eba
uw
ażać
23
ocena w oparciu o wartości bezwzględne - pewne uwarunkowania
im większa jest suma bilansowa banku, tym mniejsza jest szansa jego upadłości (zasada „zbyt duży, żeby upaść” ... no chyba że pazerny ;-)
im większa jest wartośc funduszy/kapitałów własnych banku, tym większa możliwa skala działalności, większe bezpieczeństwo – wypłacalność;
pogorszenie sytuacji ekonomiczno-finansowej banku wpływa na wzrost zobowiązań (przede wszystkim depozytów) od instytucji niefinansowych i spadek zobowiązań od instytucji finansowych.
wzg
lęd
em
bila
nsu
w
zglę
dem
rac
hu
nku
zy
skó
w i
stra
t
rozwój banku jest z reguły powiązany z pogorszeniem jakości ekspozycji kredytowych, co wiąże się ze spadkiem wyniku finansowego;
banki detaliczne charakteryzują się z reguły wysokimi kosztami operacyjnymi związanymi z wysokimi kosztami udzielania i monitorowania
małych kredytów oraz prowadzeniem dużej liczby rachunków klientów indywidualnych;
rozwój palety produktów i usług przyczynia się do wzrostu kosztów, a także wzrostu dochodów z prowizji i opłat.
24
9
czyli … podstawowa analiza wskaźnikowa
Podstawowe wskaźniki wypłacalności i płynności,
jakości aktywów i pasywów oraz zyskowności
... albo odwrotnie
25
zalety wskaźników i ich pewne ograniczenia
wskaźniki mają charakter sumaryczny, a tym samym umożliwiają w sposób syntetyczny wychwycenie najważniejszych informacji ze sprawozdań finansowych;
wskaźniki umożliwiają dokonywanie porównań pomiędzy bankami oraz wyliczenie średnich wartości w sektorze bankowym;
są narzędziem wykorzystywanym przy określaniu celów i podejmowaniu decyzji;
umożliwiają porównywanie pomiędzy bankami o różnej wielkości;
część ze wskaźników ma nie do końca standaryzowaną postać, co oznacza iż
posługując się nimi trzeba dodatkowo podać w jaki sposób są liczone (czasami dotyczy to zarówno wzoru, jak elementów w nim występujących), jak też
określić własności, typu netto/brutto;
część wskaźników ma zastosowanie jedynie w przypadku analizy dynamicznej, gdzie większe znaczenie ma kierunek zmian wskaźnika niż sama jego wartość
26
wskaźniki efektywności/rentowności
Wskaźniki efektywności można podzielić na cztery grupy:
wskaźniki rentowności;
wskaźniki marży;
wskaźniki obciążenia wyniku;
wskaźniki efektywności zatrudnienia.
W grupie wskaźników rentowności wyróżnia się:
- wskaźnik ROA – zwrot na aktywach: ROA = wynik finansowy / aktywa,
- wskaźnik ROE – zwrot na kapitale: ROE = wynik finansowy / kapitał własny,
- rentowność obrotu (ROS): ROS = wynik finansowy / przychody,
- wskaźnik poziomu kosztów (WPK): WPK = koszty / przychody,
- marża zysku (PM): PM = wynik finansowy / przychody operacyjne.
Wskaźniki rentowności mierzą efektywność działania banku, jako nadwyżkę przychodów nad kosztami (wynik finansowy) w relacji do podstawy odniesienia
27
10
wskaźniki marży
Można budować wskaźniki marży dla różnych wyników wykazywanych w rachunku zysków i strat: [PAMIĘTAMY?]
marża odsetkowa
= ------------------------------------------------------------------ (przychody z tytułu odsetek – koszty odsetkowe)
aktywa (średni stan)
rozpiętość odsetkowa
= ------------------------------------- - ---------------------------- przychody odsetkowe
aktywa odsetkowe pasywa odsetkowe
koszty odsetkowe
Rozpiętość odsetkowa to różnica między średni oprocentowaniem aktywów odsetkowych a średnim kosztem pozyskania pasywów odsetkowych.
• marżę prowizyjną, jako relację wyniku na prowizjach do aktywów ogółem;
• marżę dywidendy jako relację przychodów z tytułu akcji i udziałów do aktywów ogółem;
• marżę handlową jako relację sumy wyniku na operacjach finansowych i operacjach wymiany do aktywów ogółem;
• marżę zapotrzebowania jako relację kosztów działania i amortyzacji do aktywów ogółem (ta z „-”);
• marżę ryzyka (rezerw) jako relację salda rezerw do aktywów ogółem (ta z „-”);
• marżę operacji nadzwyczajnych jako relację wyniku na operacjach nadzwyczajnych do aktywów ogółem.
28
wskaźniki efektywności wykorzystania zasobów
Wskaźniki efektywności wykorzystania zasobów, określane mianem wskaźników produktywności, prezentują różne efekty osiągnięte przez bank w odniesieniu do poniesionych nakładów
wskaźnik efektywności zatrudnienia
= ------------------------- aktywa
liczba zatrudnionych
wskaźnik efektywności wynagrodzeń
= ------------------------- koszty osobowe
średni stan aktywów
wskaźnik wydajności netto
= ------------------------------ wynik finansowy netto
liczba zatrudnionych
wartość depozytów na 1 zatrud.
= ------------------------------ średni stan depozytów
liczba zatrudnionych
wartość kredytów na 1 zatrud.
= ------------------------------ średni stan kredytów
liczba zatrudnionych
Z tymi wskaźnikami trzeba uważać, dlaczego?
• zależą od rodzaju banku (detaliczny, inwestycyjny) oraz od wartości wykonywanych operacji;
• ich wartości względnie łatwo poprawić w krótkim czasie (np. redukcja zatrudnienia), co w długim okresie niekoniecznie musi oznaczać wzrost
29
wskaźniki jakości aktywów i pasywów
Jakość aktywów i pasywów bada się za pomocą wskaźników, które określają relacje wybranych wielkości, charakteryzujących bardziej szczegółowo pozycji aktywów i pasywów, do sumy bilansowej albo do wielkości pochodzących z not objaśniających lub sprawozdań wewnętrznych.
= -------------------------------- * 100% należności zagrożone
należności ogółem
wskaźnik należności poniżej standardu
= ---------------------------------------- * 100% należności poniżej standardu
należności ogółem lub zagrożone
wskaźnik należności wątpliwych
= ---------------------------------------- * 100% należności wątpliwe
należności ogółem lub zagrożone
wskaźnik należności straconych
= ---------------------------------------- * 100% należności stracone
należności ogółem lub zagrożone
należności poniżej standardu należności wątpliwe należności stracone
Gdy wskaźnik jakości należności rośnie to:
• zmniejszeniu ulega udział należności przynoszących bankowi dochód;
• pojawiają się koszty w postaci rezerw celowych;
• prawdopodobnie pojawią się straty
30
11
wskaźniki jakości aktywów i pasywów - cd
wskaźnik udziału kredytów w aktywach
= ------------------------------ średni stan kredytów
średni stan aktywów
wskaźnik udziału depozytów w depozytach
= ------------------------- wkłady i lokaty
pasywa ogółem
wskaźnik kreacji
= -------------------------- kredyty ogółem
depozyty ogółem
Jaki powinien być poziome tego wskaźnika?
wskaźnik kapitału własnego
= ----------------------------------- kapitał (fundusz własny)
aktywa ogółem
wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym
= ----------------------------------- majątek trwały
kapitał (fundusz własny)
31
wskaźniki płynności
Płynność finansowa – zdolność do terminowego, czyli bezzwłocznego regulowania zobowiązań, będąca warunkiem funkcjonowania i wiarygodności banku
Podstawą płynności są aktywa płynne, czyli te które obejmują środki pieniężne w kasie i ich substytuty (np. czeki obce), a także należności od sektora finansowego i niefinansowego oraz budżetowego w postaci wkładów na rachunkach bieżących oraz wkładów terminowych na czas nieprzekraczajacy 3 miesięcy.
współczynnik płynności
= ---------------------------------------------------------- aktywa płynne – krótkoterminowe pasywa
aktywa ogółem
wskaźnik udziału aktywów płynnych
= ----------------------------- aktywa płynne
aktywa ogółem
współczynnik płynności szybkiej
= ---------------------------------------------------------- aktywa płynne (szybkie – do 1 miesiąca)
zobowiązania bieżące
32
wskaźniki płynności - cd
strumieniowy wskaźnik płynności
= ---------------------------------------------------------------------------- aktywa zapadalne w danym przedziale czasowym
pasywa wymagalne w danym przedziale czasowym
liczenie płynności finansowej dla określonych przedziałów czasowy i ewentualnie poszczególnych grup aktywów, pasywów i pozycji pozabilansowych. Te przedziały to np.:
• a vista (grupa I) • poniżej 1 miesiąca (grupa II) • od 1 miesiąca do 3 miesięcy (grupa III) • od 3 miesięcy do 6 miesięcy (grupa IV) • od 6 miesięcy do 1 roku (grupa V) • od 1 roku do 2 lat (grupa VI) • od 2 lat do 5 lat (grupa VII) • powyżej 5 lat (grupa VIII) • różne (grupa IX)
33
12
no to kiedy jest płynne?
Bank ma płynność finansową, jeżeli:
• wartość pasywów pierwszego stopnia wymagalności (grupy I-III) jest niższa
od wartości aktywów pierwszego stopnia płynności (grupy I-III);
• podobne relacje występują w odniesieniu do pasywów drugiego stopnia
wymagalności (grupy IV-VI) i aktywów drugiego stopnia płynności;
• pasywa stabilne (grupy VII-VIII i różne) w pełni pokrywają łączną wartość
aktywów III stopnia płynności i aktywów niepłynnych.
Przyjmuje się, że wskaźniki płynności do 3 miesięcy stanowią podstawę oceny
płynności według następujących kryteriów:
• płynność jest dobra, jeżeli wyliczony wskaźnik ma wartość nie mniejszą niż
0,9 i nie większą niż 1,1;
• płynność jest średnia, jeżeli wskaźnik kształtuje się między 0,7-0,9;
• płynność jest zła, jeśli wskaźnik ma wartość poniżej 0,7
34
czyli … metody oceny efektywności
Zarządzanie efektywnością
– ale o co chodzi?
co to znaczy być efektywnym i jak to mierzyć?
Efektywność:
kosztowa – instytucja kredytowa jest efektywna kosztowo, jeśli generuje określone wyniki (efekty) przy najmniejszych kosztach zastosowanej kombinacji nakładów;
dochodowa – instytucja kredytowa jest efektywna dochodowo, jeżeli maksymalizuje zysk przy ustalonych cenach oraz danej ilości nakładów i kosztów;
techniczna – instytucja kredytowa jest efektywna techniczne, jeśli maksymalizując wyniki nie będzie wkładała do ich wytworzenia więcej nakładów aniżeli jest to konieczne do osiągnięcia danej wielkości efektu (kombinacja nakładów jest optymalna kosztowo).
Metody oceny efektywności w instytucjach kredytowych:
metody wskaźnikowe oparte na analizie sprawozdań finansowych (w znacznej mierze omówiona wcześniej);
metody służące do oceny efektywności w trzech wymiarach: produktów, klientów i jednostek organizacyjnych;
metody wartości dodanej;
13
co wpływa na efektywność – czynniki zewnętrzne
Czynniki o charakterze makroekonomicznym, takie jak:
ogólny stan gospodarki krajowej,
stopa inflacji,
poziom dochodów społeczeństwa itp.
Obowiązujący system obciążeń finansowych:
podatkowe – podatek dochodowy od osób prawnych,
niepodatkowe:
o charakterze powszechnym (składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych),
właściwe tylko i wyłącznie dla banków (obowiązkowe rezerwy gromadzone w NBP oraz wpłaty na realizację funkcji BFG),
Instrumenty polityki pieniężnej, stosowane przez Radę Polityki Pieniężnej:
pułapy kredytowe, ograniczających wielkość środków oddawanych przez banki do dyspozycji kredytobiorców,
obowiązek utrzymywania rezerwy depozytowej w NBP.
Warunki funkcjonowania i stan rynku usług bankowych, kondycja i zachowania konkurentów, klientów.
co wpływa na efektywność – czynniki wewnętrzne
Czynniki wewnętrzne mające decydujący wpływ na osiągane wyniki banku:
środki pieniężne tak własne jak i obce w wystarczającej wysokości i właściwie wykorzystane,
odpowiednia struktura organizacyjna,
organizacja wewnętrzna ułatwiająca zarządzanie środkami pieniężnymi, odpowiednie wyposażenie w systemy analityczne, sprawozdawcze, kontrolne, oraz system podejmowania i przekazywania decyzji,
wyposażenie techniczne dzięki któremu można wdrożyć a potem eksploatować ww. systemy analityczno-sprawozdawcze,
odpowiednio wyszkolony i posiadający odpowiednie predyspozycje zespół pracowniczy.
czyli … kalkulacja efektywności produktów bankowych
Ocena efektywności transakcji – trochę wyzwań i garść metod
marża odsetkowa – metody tradycyjne
14
podstawowy schemat obliczania efektywności transakcji/produktu
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody
Suma wyników na poszczególnych transakcjach obliczona dla: produktów, klientów, jednostek organizacyjnych (biznesowych)
3W
o co chodzi z tą nadwyżką
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
wynik pojedynczej transakcji
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
Kalkulacja nadwyżki odsetkowej pozwala na przypisanie każdej transakcji aktywnej – kosztów jej finansowania oraz każdej transakcji pasywnej – przychodów z tytułu lokowania środków, czyli de facto określenia jaka jest cząstkowa marża odsetkowa.
o co chodzi z tą nadwyżką – metody wyznaczania
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
wynik pojedynczej transakcji
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
Metody tradycyjne - metoda puli - metoda bilansu warstwowego Metody współczesne - metoda rynkowych stóp procentowych - metoda wyceny transferu funduszy
15
kalkulacja nadwyżki odsetkowej – metody tradycyjne
Aktywa wartość % Pasywa wartość %
• gotówka i rachunek w banku central.;
• należności od klientów (12m)
• papiery wartościowe (6m)
150,00
650,00
200,00
0,00
24,50
19,00
• depozyty a vista
• depozyty terminowe (6m)
• wyemitowane papiery wartościowe (6m)
320,00
550,00
130,00
7,00
19,50
17,50
suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 19,73 suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 15,24
Układ bilansu odsetkowego
metody tradycyjne – metoda poolu (puli)
Aktywa wartość %
• gotówka i rachunek w banku central.;
• należności od klientów (12m)
• papiery wartościowe (6m)
150,00
650,00
200,00
0,00
24,50
19,00
suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 19,73
Pasywa wartość %
• depozyty a vista
• depozyty terminowe (6m)
• wyemitowane papiery wartościowe (6m)
320,00
550,00
130,00
7,00
19,50
17,50
suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 15,24 pasywa w bilansie tworzą
wspólny worek, z którego
finansowane są
poszczególne aktywa oraz
aktywa tworzą worek, w
którym lokowane są
pozyskane pasywa
metody tradycyjne – metoda poolu (puli)
marża cząstkowa =
aktywa pasywa
metoda 1 = (oprocentowanie operacji aktywnej – średnioważone oprocentowanie pasywów)/2
= (średnioważone oprocentowanie aktywów –oprocentowanie operacji pasywnej)/2
metoda 2 = oprocentowanie operacji aktywnej – średnioważone oprocentowanie pasywów – marża całkowita/2
= oprocentowanie aktywów – oprocentowanie operacji pasywnej – marża całkowita/2
16
metody tradycyjne – metoda poolu (puli)
Aktywa wartość % Pasywa wartość %
• gotówka i rachunek w banku central.;
• należności od klientów (12m)
• papiery wartościowe (6m)
150,00
650,00
200,00
0,00
24,50
19,00
• depozyty a vista
• depozyty terminowe (6m)
• wyemitowane papiery wartościowe (6m)
320,00
550,00
130,00
7,00
19,50
17,50
suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 19,73 suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 15,24
całkowita marża odsetkowa =
marża cząstkowaM1 dla depozytów a’vista =
marża cząstkowaM2 dla depozytów a’vista =
19,73% - 7%
2 = 6,36%
19,73% - 7% - 2
= 10,48% 4,49%
19,73% - 15,24% = 4,49%
metody współczesne – metoda wyceny transferu funduszy
Metoda wyceny funduszy (FTP – Found Transfer Pricing) – jest czymś więcej niż tylko metodą wyznaczania efektywności transakcji, de facto jest systemem rozliczeń wewnętrznych
Metoda wyceny funduszy opiera się na idei wykorzystania wewnętrznych stóp procentowych (cen transferowych) do określenia efektywności transakcji oraz koncepcji puli stanowiącej centrum rozliczeniowe (swoisty wewnętrzny rynek pieniądza).
Ceny transferowe to ceny (stopy procentowe) stosowane w wewnętrznych rozliczeniach między jednostkami przedsiębiorstwa. W szerszym kontekście cenę transferową można zdefiniować w tym przypadku jako uzgodnioną cenę wewnętrzną dotycząca przemieszczania dóbr, usług, kapitału lub wartosci niematerialnych i prawnych pomiedzy jednostkami przedsiebiorstwa.
pula funduszy netto
oddział 1 oddział 1
RYNEK
system cen transferowych – pula netto, pula brutto
A P
A
P
nie
do
bó
r
nad
wyż
ka
A P
A
P
pula funduszy brutto
RYNEK
oddział 1 oddział 1
kupuje fundusze według określonej stopy transferowej sprzedaje fundusze
według określonej stopy transferowej
sprzedaje i kupuje fundusze według określonych stóp transferowych
op
raco
wan
ie n
a p
od
st. M
. Mar
cin
kow
ska
„War
tość
ban
ku”
17
system cen transferowych – możliwości
System (metodologia) cen transferowych może być istotnym instrumentem zarządzania bankiem, umożliwiając:
przypisanie marży odsetkowej do pasywów i aktywów, z uwzględnieniem kosztów finansowania;
ustanowienie podstaw do wytyczania cen dla klientów;
eliminację deficytów i nadmiarów płynności w poszczególnych jednostkach, jak i całym banku;
określenie rentowności produktów i klientów z uwzględnieniem ich wpływu na strukturę aktywów i pasywów. Ceny transferowe ustalają minimalny poziom rentowności dla produktów;
ocenę podejmowanych decyzji biznesowych, opartą na udziale poszczególnych jednostek i linii biznesowych w zyskach. To oznacza, iż podejmujący decyzję biorą odpowiedzialność za rezultaty tych działań, które są w stanie kontrolować;
transfer ryzyka stóp procentowych i ryzyka płynności z oddziałów i produktów do wyspecjalizowanej jednostki centralnej (np. departamentu skarbu, komitet zarządzania aktywami i pasywami – ALCO (Asset and Liabilities Management Committee);
odseparowanie polityki sprzedażowej od polityki finansowej
o co chodzi z tymi kosztami
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty ryzyka
przychody koszty
KOSZTY DZIAŁANIA koszty bezpośrednie, koszty pośrednie koszty stałe (skokowa stałość kosztów), koszty zmienne koszty kontrolowalne, koszty niekontrolowalne
czyli jak to wygląda dla kredytu – uproszczenie
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
kred
yt
nadwyżka odsetkowa
prowizja za
przewalutowanie
koszt analizy
wniosku
koszt rezerwy
18
a jak się to ma do ceny produktu
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
POLITYKA CENOWA Niewielkie zmiany cen mogą mieć znaczący wpływ na rentowność danej oferty (produktu, transakcji). Należy więc znaleźć dla każdej oferty cenę, która będzie zgodna z przyjętą strategią i zarazem będzie zapewniała akceptowalny zysk. Bank może przy tym mieć wpływ nie tylko na cenę. Także kombinacja produktów w pakiecie i odpowiednie ustalenie ceny całego pakietu mogą mieć duże znaczenie dla sukcesu finansowego.
np. kwestia określenia, który z elementów przychodowych bardziej wykorzystać
metody wartości dodanej
Koncepcje wartości dodanej bazują przede wszystkim na założeniu, iż ocena działalności przedsiębiorstwa musi uwzględniać koszt pozyskania kapitału i odwołują się do idei zysku rezydualnego (ekonomicznego).
Wśród wykorzystywanych obecnie mierników wartości dodanej można wyróżnić:
SVA (Shareholder Value Added) – wartość dodana dla akcjonariuszy; EVA (Economic Value Added) – ekonomiczna wartość dodana; MVA (Market Value Added) – rynkowa wartość dodana; EP (Economic Profit) – zysk ekonomiczny; EE (Economic Earnings) – dochód ekonomiczny
Zysk rezydualny (zysk ekonomiczny) – wynik finansowy po opodatkowaniu pomniejszony o koszt kapitału zarówno własnego, jak i obcego.
zysk ekonomiczny = zysk operacyjny – (koszt kapitału * kapitał)
RI = NOPAT – (C% * IC), gdzie RI – zysk rezydualny (ekonomiczny), NOPAT – zysk operacyjny po opodatkowaniu, C% - koszt kapitału, IC – zainwestowany kapitał
metody wartości dodanej
Metody wartości dodanej mogą mieć następujące zastosowania:
pomaganie w ustalaniu celów organizacji;
służenie do pomiaru efektywności;
bycie podstawą systemu wynagradzania dla kadry kierowniczej;
motywowanie zarządzających
pomaganie w komunikacji z akcjonariuszami i inwestorami;
pomaganie w określaniu zapotrzebowania na kapitał własny;
służenie do wyceny spółki;
bycie narzędziem użytecznym w controllingu
Szeroko zdefiniowany zakres zastosowań metod wartości dodanej wskazuje na możliwość wieloaspektowego stosowania ich w zarządzaniu
finansowym bankiem
19
koncepcja wartości dodanej – ekonomiczna wartość dodana EVA
EVA® = NOPAT – WACC * IC
® - EVA to także znak handlowy zastrzeżony przez firmę konsultingową Stern Stewart & Co
usunięcie „anomalii”
wprowadzenie korekt
EVA = NOPATC – WACC * ICC
NOPATC – skorygowany zysk operacyjny po opodatkowaniu
ICC – skorygowany kapitał zainwestowany
NOPAT
WACC * IC
- EVA
NOPAT WACC * IC
+ EVA
zmniejszenie wartości
zwiększenie wartości
EVA – uwarunkowania bankowe
przychody z odsetek, prowizji i papierów wartościowych - koszty prowizji - koszty działania banku - podatek dochodowy = zysk operacyjny netto po opodatkowaniu (NOPAT) - narzut kosztów kapitału (kapitał mnożony przez stawkę kosztu kapitału) = Ekonomiczna Wartość Dodana
W przypadku banku wyznaczanie EVA mogłoby wyglądać tak:
ale ... bardziej zasadne jest uwzględnienie kosztu zobowiązań w obrębie zysku operacyjnego i uwzględnienie w narzucie kosztu kapitału wyłącznie kosztu kapitału własnego:
wynik z odsetek, prowizji i papierów wartościowych - koszty działania banku - podatek dochodowy = zysk operacyjny netto po opodatkowaniu (NOPAT) - narzut kosztów kapitału własnego (kapitał mnożony przez stawkę kosztu kapitału) = Ekonomiczna Wartość Dodana
metody zwiększenia zysku ekonomicznego i wartości
EVA
wzrost • zwiększenie zysku operacyjnego bez angażowania
dodatkowego kapitału – dążenie do poprawy efektywności realizowanych procesów i działań winno być podstawą generowania wartości, służącym rozwojowi banku;
• poprawa struktury inwestycji – analiza ekonomicznej wartości dodanej powinna prowadzić do rozważenia relokacji kapitału, polegającej na większym zaangażowaniu w tej inwestycje (obszary działalności), które mają wyższą rentowność;
• zaangażowanie kapitału w nowe inwestycje, których stopa zwrotu przewyższa koszt zaangażowanego kapitału – przy rozważaniu nowych projektów inwestycyjnych bezwzględnym wymogiem powinna być ich pełna rentowność, czyli konieczność pokrycia nie tylko kosztów księgowych, ale i narzutu kosztów kapitału; ostrzejszym wymogiem jest akceptacja wyłącznie tych projektów, których rentowność przewyższa dotychczas generowaną stopę zwrotu;
• deinwestycje – redukcja wartości zaangażowanego kapitału;
• zmniejszenie kosztu kapitału – co może być dokonane np. przez:
• pozyskanie tańszych kapitałów obych – ma to szczególne znaczenie w przypadku banków i w dużej mierze warunkuje ich funkcjonowanie na rynku;
• obniżenie kosztu kapitału własnego – np. poprzez zmniejszenie dywidend, wykupienie i umorzenie własnych akcji, zmniejszenie postrzeganego ryzyka związanego w akcje banku (tzw. premii za ryzyko).
20
zarządzanie efektywnością – podsumowanie
Zarządzanie efektywnością wymaga ustalenia przejrzystych zasad co do poziomu:
alokowanego kapitału (co zależne jest m.in. od stopnia ryzyka)
wysokości stóp referencyjnych (transferowych)
kosztu jednostkowego i kosztów ryzyka
obliczania wyniku z tytułu prowizji
kosztu kapitału
efektywność produktów, efektywność klientów, efektywność jednostek organizacyjnych (biznesowych)
3W
i to już jest koniec
Treści poruszane w ramach niniejszego wykładu znajdą Państwo w podręczniku
M. Iwanicz-Drozdowskiej „Zarządzanie finansowe bankiem”.
Zarządzanie finansami w banku