2
Co oznacza termin spastyczność? 1, 2, 3
Termin „spastyczność” pochodzi od greckiego słowa spasmos lub spasm, które oznacza
„skurcz”. U osób zdrowych podczas każdego ruchu mięśnie harmonijnie ze sobą
współpracują. U osób cierpiących na spastyczność dochodzi do zaburzenia tej współpracy oraz
gwałtownego, niekontrolowanego wzrostu napięcia mięśniowego (zjawisko to określa się
również mianem hipertoniczności). Nawet „proste” ruchy mogą stać się trudne lub
niemożliwe do wykonania. Często występujące lub stale utrzymujące się wzmożone napięcie
mięśniowe może prowadzić do sztywności mięśni, a w konsekwencji do uogólnionego
ograniczenia ruchów. Dolegliwości te mogą również obejmować mięśnie w stanie spoczynku,
które zazwyczaj pozostają niepobudzone. Może dojść do bolesnych zaburzeń postawy ciała
oraz do znacznego obniżenia jakości życia pacjenta.
Kiedy i w jaki sposób może dojść do spastyczności? 2, 4, 5
Spastyczność jest wynikiem niezwykle złożonych zaburzeń funkcjonowania ośrodkowego
układu nerwowego. Może pojawić się w następstwie uszkodzeń lub wad rozwojowych mózgu
lub rdzenia kręgowego. Najczęstsze przyczyny spastyczności to udar mózgu, stwardnienie
rozsiane, pourazowe uszkodzenia mózgu lub rdzenia kręgowego, a także uszkodzenia mózgu
w okresie niemowlęcym oraz procesy zapalne i guzy mózgu.
Wśród innych objawów uszkodzenia mózgu lub rdzenia nerwowego należy wymienić między
innymi osłabienie siły mięśni, upośledzoną kontrolę ruchów oraz męczliwość.
3
Jak diagnozuje się spastyczność?6
W celu postawienia diagnozy lekarz bada pacjenta, u którego podejrzewa się spastyczność.
Zazwyczaj przeprowadza się badania neurologiczne i obrazowe. Lekarz określa ponadto
nasilenie sztywności mięśni oraz ocenia, w jakim stopniu objawy utrudniają pacjentowi
wykonywanie codziennych czynności. Ocena ta pozwala ustalić:
� Stopień ograniczenia
� Siłę mięśni
� Napięcie mięśniowe (oceniane np. wg skali Ashwortha)
� Ruchomość stawów (badanie oceniające zakres ruchu w stawach)
� Natężenie bólu (oceniane np. przy pomocy skali wzrokowo-analogowej).
Ocena ta dostarcza informacji pomocnych w postawieniu diagnozy i może służyć do pomiaru
odpowiedzi na leczenie w oparciu o różne skale oceniające.
Aktywnością mięśni kierują sygnały doprowadzane szlakami wchodzącymi
w skład ośrodkowego układu nerwowego. Uszkodzenie szlaków
nerwowych może prowadzić do niekontrolowanej aktywności mięśni,
powodując spastyczność.1
Ob
jawy sp
astyczno
ści p
o u
darze m
ózg
u
4
Jak spastyczność może wpłynąć na moje życie?2, 3
Stopień nasilenia spastyczności zależy od lokalizacji i rozległości uszkodzenia. Spastyczność
może przybierać różne postaci: od nieznacznej sztywności mięśni aż po bolesne zaburzenia
postawy ciała. Częstym objawem jest porażenie połowicze, zazwyczaj wyraźniej zaznaczone
w górnej lub dolnej kończynie po stronie ogniska chorobowego.
Na skutek osłabienia kontroli nerwowej po udarze często dochodzi do bolesnych skurczów
mięśni. Powszechnym następstwem udaru jest także afazja, czyli zaburzenie polegające na
utracie zdolności mówienia lub rozumienia mowy.
Spastyczność może wpływać niekorzystnie na różne aspekty codziennego życia pacjentaCodzienne czynności takie jak:3, 4
Jedzenie lub
ubieranie się
Higiena
osobista
Spastyczność może powodować ból, zwłaszcza w obrębie stawów, towarzyszący ruchom
inicjowanym przez chorego lub łagodnym ruchom wykonywanym biernie przy pomocy drugiej
osoby.
Poruszanie się
Postawa
Jakość snu
Rotated forearmInternally rotated shoulder
Thumb-in-palmBent wrist
Bent elbow
Clenched fist
Rotated forearmInternally rotated shoulder
Thumb-in-palmBent wrist
Bent elbow
Clenched fist
Rotated forearmInternally rotated shoulder
Thumb-in-palmBent wrist
Bent elbow
Clenched fist
Rotated forearmInternally rotated shoulder
Thumb-in-palmBent wrist
Bent elbow
Clenched fist
Reduced knee mobilityClub foot
Reduced hip mobility Reduced hip mobility
Twisted toe Reduced knee mobilityClub foot
Reduced hip mobility Reduced hip mobility
Twisted toe Reduced knee mobilityClub foot
Reduced hip mobility Reduced hip mobility
Twisted toe
Reduced knee mobilityClub foot
Reduced hip mobility Reduced hip mobility
Twisted toe
5
Jakie są postaci kliniczne spastyczności?3, 7
Spastyczność może obejmować określone mięśnie lub całe grupy mięśni.
� W górnej części ciała: spastycznością najczęściej zostaje dotknięte ramię, łokieć,
nadgarstek oraz palce rąk.
� W dolnej części ciała: spastyczność obejmuje biodra, kolana, kostki i palce stóp.
Postaci kliniczne spastyczności poudarowej w obrębie kończyn górnych
� Rotacja wewnętrzna w stawie
barkowym
� Zgięcie w stawie łokciowym
� Nawracanie przedramienia
� Zgięcie dłoniowe w nadgarstku
� Zaciśnięte palce rąk
� Kciuk stale schowany w dłoni
Postaci kliniczne spastyczności poudarowej w obrębie kończyn dolnych
� Stopa końsko-szpotawa
� Ograniczona ruchomość stawu
kolanowego
� Paluch w ustawieniu grzbietowym
� Ograniczona ruchomość stawu
biodrowego
6
Kto zajmuje się leczeniem spastyczności? 3, 8
Postępowanie lecznicze w spastyczności wymaga współpracy interdyscyplinarnego zespołu
specjalistów takich jak:
Specjalista w dziedzinie rehabilitacji
Lekarz ten specjalizuje się w medycynie fizykalnej i rehabilitacji medycznej. Kieruje
procesem rehabilitacji chorego, opracowując zestaw indywidualnie dobranych
działań terapeutycznych obejmujących farmakoterapię oraz stosowanie sprzętu
i zabiegów wspomagających pracę mięśni, takich jak wyciągi, masaż czy
elektroterapia.
Neurolog
Neurolog stawia diagnozę i zazwyczaj odpowiada za skoordynowanie różnych
terapii stosowanych u pacjentów ze spastycznością.
Pielęgniarka
Pielęgniarka udziela wsparcia chorym i ich opiekunom, dba o sprawne
funkcjonowanie gabinetu lekarskiego lub oddziału klinicznego i jest niezbędnym
członkiem zespołu zajmującego się leczeniem spastyczności.
Fizjoterapeuta
Fizjoterapeuta pracuje z pacjentem, dążąc do poprawy jego ogólnej sprawności
ruchowej, w tym poprawy równowagi i napięcia mięśniowego poprzez takie
zabiegi jak rozciąganie.
7
Terapeuta zajęciowy
Terapeuta zajęciowy udziela pacjentom, a często także ich opiekunom, porad
dotyczących sposobu zorganizowania codziennych zajęć oraz optymalnego
przystosowania miejsca zamieszkania i miejsca pracy do potrzeb chorego.
Neurochirurg
Neurochirurg to lekarz, który w szczególnych przypadkach przeprowadza zabiegi
operacyjne w obrębie układu nerwowego.
Chirurg ortopeda
W niektórych przypadkach konieczna jest interwencja chirurga ortopedy, który
podczas zabiegu operacyjnego może skorygować niewłaściwą postawę i złagodzić
dolegliwości fizyczne.
U każdego pacjenta obraz kliniczny choroby jest inny, dlatego niezbędna jest wnikliwa
analiza lekarska. Lekarz przeanalizuje, w jakim stopniu sztywność lub przykurcze wpływają
na funkcjonowanie mięśni i utrudniają wykonywanie codziennych czynności. W oparciu
o przeprowadzone badanie lekarz w porozumieniu z pacjentem ustali taką formę leczenia,
która w danym przypadku będzie najodpowiedniejsza.
Pacjent powinien szczegółowo omówić z lekarzem cele terapeutyczne, jakie chciałby
osiągnąć, oraz sposoby ich osiągnięcia. Cele te mogą ulegać zmianie w miarę postępów
w rehabilitacji.
Lekarze w
spo
mag
ający
8
Dostępne są następujące możliwości leczenia3, 8, 9
Leczenie spastyczności jest procesem złożonym i w większości przypadków długotrwałym.
Najlepsze rezultaty przynosi działanie multidyscyplinarne prowadzone przez specjalistów,
personel pielęgniarski, fizjoterapeutów i innych lekarzy, którzy we współpracy z opiekunami
pacjenta realizują indywidualnie opracowany program terapeutyczny.
Na ogół stosuje się połączenie różnych metod terapeutycznych, aby zapewnić jak
najskuteczniejsze leczenie objawów. Największym wyzwaniem jest opracowanie takiego planu
leczenia, który pozwoliłby na zachowanie równowagi pomiędzy poprawą funkcjonowania
i zadowoleniem pacjenta a ewentualnymi skutkami ubocznymi. Podstawową metodę leczenia
spastyczności w każdym przypadku stanowi fizjoterapia.
Interwencja fizycznaFizjoterapia
Fizjoterapia jest podstawową metodą leczenia spastyczności. Zabiegi dostosowane
do indywidualnych potrzeb pacjenta mają na celu zwiększenie elastyczności mięśni
objętych spastycznością. Regularne rozciąganie może złagodzić skurcze mięśni
i zmniejszyć sztywność mięśni na wiele godzin.
Terapeuci dążą do wzmocnienia zdrowych obszarów mięśni oraz do poprawy
motoryki poprzez specjalnie dobrane ćwiczenia.
9
Terapia zajęciowa (szyny korekcyjne, opatrunki gipsowe, wielokrotnie
powtarzane ćwiczenia usprawniające oraz terapia przy użyciu zautomatyzowanych
urządzeń rehabilitacyjnych)
Podczas terapii zajęciowej pacjenci i ich opiekunowie uczą się, jak radzić sobie
z codziennymi zajęciami dzięki zastosowaniu technik, które mogą być pomocne
przy wykonywaniu takich czynności, jak ubieranie się, spożywanie posiłków itp.
Terapeuci zajęciowi pomagają również pacjentom w wyborze specjalnych
sprzętów, które mogą być potrzebne w ich stanie.
Chirurgia ortopedyczna
W bardzo zaawansowanych stanach spastyczności może zajść konieczność
chirurgicznego przecięcia włókien nerwowych kontrolujących mięśnie dotknięte
spastycznością w celu powstrzymania ich nadmiernego pobudzenia. Ponadto
wykonuje się operacje rozluźnienia, wydłużenia lub przeniesienia ścięgien.
Neurochirurgia (operacje neurologiczne i neuroortopedyczne)
W bardzo zaawansowanych stanach spastyczności neurochirurg może przeciąć
wybrane włókna nerwowe (w strefie wejścia do rdzenia) przewodzące impulsy do
kończyn dotkniętych spastycznością. Operacje tego typu wykonuje się w celu
zniesienia spastyczności kończyn dolnych uniemożliwiającej chodzenie.
10
Jakie cele terapeutyczne chce osiągnąć pacjent?(Wyznaczenie celów pomaga ukierunkować wysiłki pacjenta i zapewnia poczucie celowości)
Cele terapii mogą być następujące:3
� Przywrócenie możliwości czynnego wykonywania ruchów dowolnych, takich jak
sięganie po przedmioty oraz ich chwytanie, przenoszenie i puszczanie
� Usprawnienie wykonywania codziennych czynności np. ubierania się, higieny osobistej
� Odciążenie opiekunów (ubieranie, karmienie, przenoszenie i kąpanie chorego)
� Zmniejszenie bólu
� Niedopuszczenie do powstania przykurczy*
� Zmniejszenie częstości występowania skurczów mięśni
� Usprawnienie chodu
*Przykurcz mięśni jest to trwałe skrócenie mięśnia lub stawu.
Farmakoterapia2
Preparaty stosowane w leczeniu spastyczności:
Leki przeciwdrgawkowe - prymidon, gabapentyna itp.
Leki spazmolityczne - baklofen, tyzanidyna itp.
Lek z grupy beta-blokerów - propranalol itp.
Leki dopaminergiczne - lewodopa-karbidopa, ropinirol, pramipexol, apomorfina itp.
Inhibitory MAO-B - selegilina
Inhibitory COMT - tolkapon, entakapon, lewodopa-karbidopa z entakaponem itp.
Benzodiazepiny - diazepam, klonazepam itp.
11
Iniekcje – toksyna botulinowa3, 10, 11, 12
� Podawana domięśniowo toksyna botulinowa jest lekiem z wyboru stosowanym
w leczeniu spastyczności ogniskowej.
� Toksynę botulinową wstrzykuje się miejscowo w spastycznie napięty mięsień lub grupę
mięśni.
� Toksyna botulinowa blokuje sygnały wywołujące skurcze mięśni i powoduje czasowe
rozluźnienie nadmiernie pobudzonych mięśni, dlatego jest stosowana w leczeniu
spastyczności kończyn górnych i dolnych u osób dorosłych w celu obniżenia napięcia
mięśniowego.
� Skuteczność terapeutyczna toksyny botulinowej utrzymuje się na ogół przez 3-4
miesiące. W niektórych przypadkach może jednak utrzymywać się znacznie dłużej lub
krócej. W razie potrzeby leczenie można powtarzać. Indywidualny schemat leczenia
należy ustalić w porozumieniu z lekarzem prowadzącym.
W miejscu wstrzyknięcia preparatu może wystąpić ból,
tkliwość i zasinienie. W przypadku pojawienia się trudności
z przełykaniem, zaburzeń mowy lub zaburzeń oddychania
należy niezwłocznie zasięgnąć porady lekarskiej.
Leczenie toksyną botulinową stanowi jeden z elementów
skoordynowanego, multidyscyplinarnego programu
terapeutycznego obejmującego fizjoterapię oraz inne
metody leczenia, takie jak stosowanie łusek ortopedycznych
czy terapia zajęciowa.3 Przed zastosowaniem toksyny
botulinowej zespół prowadzący powinien opracować
odpowiedni program rehabilitacji pacjenta po iniekcji.
12
Jak najlepiej wykorzystać wizytę u lekarza2
(w każdym przypadku zalecane jest przybycie na wizytę w towarzystwie opiekuna
lub członka rodziny)
Wizyta w gabinecie lekarskim to czas przeznaczony dla pacjenta. Chociaż po długim
oczekiwaniu w poczekalni pacjenci często spieszą się lub są poirytowani, dobry lekarz na
pewno doceni fakt, że pacjent aktywnie uczestniczy w ustaleniach dotyczących leczenia,
i zachęci do omówienia wszelkich zaobserwowanych objawów.
Podczas rozmowy z lekarzem, pamiętaj:
Lekarz chce ci pomóc. Choć może to się wydawać oczywiste, im bardziej otwarcie
i szczerze będziesz mówić o swoich problemach, tym łatwiej będzie lekarzowi znaleźć
sposób na poprawienie twojego samopoczucia. Jeżeli dotychczas nie postawiono diagnozy,
niewykluczone, że konieczne będzie przeprowadzenie dodatkowych badań przez specjalistę.
Postaraj się także dowiedzieć się czegoś samemu – istnieje wiele pomocnych stron
internetowych oraz grup wsparcia, które mogą dostarczyć przydatnych informacji. Adresy
niektórych stron zostały zamieszczone na ostatniej stronie niniejszej broszury.
Nie zapominaj o tym, że lekarz nie potrafi czytać w myślach. Odpowiadaj szczerze na jego
pytania. Nakreśl lekarzowi szczegółowy obraz obejmujący objawy, które obserwujesz (takie
jak zaburzone ruchy, ból, sztywność), oraz leki, które przyjmujesz, w tym także produkty
dostępne bez recepty oraz suplementy diety. Przed wizytą zastanów się, o czym chcesz
pomówić z lekarzem. Przydatne może być również odnotowanie, kiedy pojawiły się objawy
i czy z upływem czasu uległy zmianie.
13
Rozmowa z lekarzem na temat objawówPraktyczna lista kontrolna, która pomoże ci podczas kolejnej wizyty u lekarza:
Załóż dziennik: Przez tydzień lub dwa tygodnie przed terminem wizyty prowadź dziennik,
w którym będziesz odnotowywać wszystkie objawy.
Dziennik ten pomoże lekarzowi lepiej zrozumieć twój stan i ułatwi dostrzeżenie ewentualnych
tendencji, które mogą stanowić przesłankę do zmodyfikowania schematu leczenia.
Wpisuj objawy w dzienniku: Codziennie notuj objawy, jakie u siebie obserwujesz, opisuj ich
charakter i oceniaj nasilenie.
Zapisz również datę i godzinę, kiedy zdarzyło ci się pominąć dawkę leku. Jeżeli obserwujesz
u siebie objawy inne niż te, które zostały wymienione na następnej stronie, także zanotuj je
w dzienniku. Przykładowy dziennik objawów znajduje się na końcu niniejszej broszury.
Oceniaj nasilenie objawów: W tym celu posługuj
się skalą od 0 do 10, gdzie 0 punktów oznacza, że nie
obserwujesz już danego objawu, a 10 – że dany objaw
nigdy dotąd nie występował w tak dużym nasileniu.
14
Objawy spastyczności po udarze mózgu:3, 5
� Nadmierna aktywność mięśni � Napięcie mięśni
� Mimowolne skurcze mięśni � Wzmożone odruchy
� Utrudniona pielęgnacja i higiena � Zaburzona postawa ciała
� Ból
� Ruchy mimowolne, w tym gwałtowne skurcze (silna i/lub długotrwała mimowolna
aktywacja mięśni) oraz klonusy (ciąg szybko następujących po sobie skurczów
mięśniowych)
� Upośledzona zdolność wykonywania
codziennych czynności
Udając się do lekarza, weź ze sobą listę
pytań:2
Przygotuj zawczasu pytania, jakie chcesz
zadać lekarzowi. Pamiętaj, że nie ma złych
pytań. Jeśli coś cię trapi, zapytaj o to.
Nie czekaj do końca wizyty
z poruszeniem kwestii, którą
uważasz za najpilniejszą.
15
Przykładowe pytania:
� Z jakich metod leczenia mogę skorzystać?
� Jakie szanse na wyleczenie daje ta metoda leczenia?
� Jakie cele pozwoli mi osiągnąć określona metoda leczenia?
� Czy moje cele terapeutyczne są realistyczne?
� Czy ta metoda leczenia sprawi, że będę w stanie robić to, co chcę?
� Jakie potencjalne skutki uboczne niosą ze sobą zalecane metody leczenia?
� Czy objawy spastyczności mogą się jeszcze nasilić?
� Jak długo potrwa leczenie?
� Ile czasu musi minąć, zanim leczenie zacznie przynosić efekty?
� Jak mam postępować?
� Ile będzie kosztowało leczenie?
� Czy istnieją jakieś programy wsparcia dla pacjentów, z których mogę skorzystać?
Rób notatki:2
Weź ze sobą do lekarza mały notes, aby zapisać w nim ważne informacje z wizyty. Dzięki temu
będziesz pamiętać wszystko dokładnie także po opuszczeniu gabinetu. Zasięgnij opinii innego
lekarza: jeśli po wizycie nadal uważasz, że potrzebujesz dodatkowych informacji medycznych,
skonsultuj się z innym lekarzem. Potrzebny jest ci lekarz, który będzie autentycznym
partnerem w staraniach o twój powrót do zdrowia, dlatego ważne jest, aby odpowiadało ci
jego podejście.
16
Jak rozmawiać z lekarzem na temat ograniczonego zakresu ruchów lub zaburzeń motoryki, przewlekłego bólu lub napięcia mięśniowego.Dokładnie opisz sytuację:
Opisowo przedstaw lekarzowi, w których miejscach występują dolegliwości oraz jakiego
rodzaju ból (tępy, rwący, kłujący, pulsujący itp.) lub napięcie mięśniowe odczuwasz. Poinformuj
również lekarza o tym, jaki wpływ mają te objawy na twoje codzienne funkcjonowanie.
Omów z lekarzem cele terapeutyczne.
Nie ulegaj emocjom: lekarz wie, że ból bywa obezwładniający i naprawdę chce ci pomóc.
Opisując ból podczas wizyty, trzymaj emocje na wodzy, aby móc skupić się na tym, jak
poczynić postępy i opracować najkorzystniejszy plan leczenia w oparciu o twoje indywidualne
potrzeby.
Informuj lekarza na bieżąco:
Powiedz lekarzowi o wszystkich lekach, które przyjmowałeś lub przyjmujesz obecnie
w związku z leczeniem twojego schorzenia. To niezwykle istotne, aby lekarz wiedział
o wszystkich lekach, które przyjmujesz lub przyjmowałeś, w tym również o produktach
dostępnych bez recepty, suplementach diety i lekach ziołowych, a także zabiegach medycyny
alternatywnej (np. kręgarstwo, akupunktura).
17
Po wizycie u lekarzaPostępuj zgodnie z planem leczenia zaleconym przez lekarza:
Dokładnie wypełniaj polecenia lekarza. Jeżeli po wizycie masz jakiekolwiek wątpliwości,
skontaktuj się z lekarzem. Nie postępuj zgodnie z własnymi przypuszczeniami. Jeżeli nie
zgadzasz się z zaproponowanym schematem leczenia, niezwłocznie powiedz o tym lekarzowi.
Poinformuj innych:
Powiedz swoim pozostałym lekarzom o przyjętym planie leczenia. Jeżeli przepisano ci leki,
zawsze realizuj recepty w tej samej aptece, aby nawiązać relację z farmaceutą. Realizując
receptę, pytaj farmaceutę o przepisane lekarstwa.
Śledź postępy:
Jeżeli leki, które przyjmujesz, nie działają lub uważasz, że są mniej skuteczne od wcześniej
stosowanych terapii, powiedz o tym lekarzowi. Poinformuj również lekarza, jeżeli
zaobserwujesz u siebie jakiekolwiek skutki uboczne.
Ustal terminy:
Poproś lekarza, by określił dokładnie, kiedy twoje objawy powinny zacząć ustępować oraz
kiedy masz się zgłosić na kolejną wizytę. Umów się na kolejną wizytę, zanim wyjdziesz
z przychodni, aby mieć pewność, że termin został odnotowany w rejestracji.
18
Korzystaj ze wsparcia:13
Poszukaj miejscowych grup wsparcia dla pacjentów i korzystaj z możliwości skontaktowania
się za pośrednictwem Internetu z innymi pacjentami, u których występują takie same
objawy. Wiele osób uważa Internet za cenne źródło informacji. Skorzystaj z serwisów
społecznościowych takich jak Facebook czy Twitter lub z innych stron tematycznych, które
dostarczają informacji i wsparcia. Adresy niektórych stron zostały zamieszczone na ostatniej
stronie niniejszej broszury.
Zaangażuj przyjaciół i rodzinę w swoje leczenie:
Im lepiej przyjaciele i członkowie rodziny będą rozumieli twój stan, tym
skuteczniej będą mogli cię wspierać. Nie musisz samotnie walczyć z chorobą!
19
Nasilenie spastyczności Nieznaczne napięcie Umiarkowane napięcie Duże napięcie
Lokalizacja
spastycznościZaznacz kółkiem miejsce dotknięte spastycznością
Gwałtowne skurczeCzęstość występowania
Nie występują Sporadycznie Często
Natężenie bólu towarzyszącego
spastyczności
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Brak bólu Silny ból
Podczas wykonywania jakich czynności objawy są
najbardziej dokuczliwe?
Dzien
nik
ob
jawó
w
Dziennik objawów Data
20
Nasilenie spastyczności Nieznaczne napięcie Umiarkowane napięcie Duże napięcie
Lokalizacja
spastycznościZaznacz kółkiem miejsce dotknięte spastycznością
Gwałtowne skurczeCzęstość występowania
Nie występują Sporadycznie Często
Natężenie bólu towarzyszącego
spastyczności
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Brak bólu Silny ból
Podczas wykonywania jakich czynności objawy są
najbardziej dokuczliwe?
Dziennik objawów Data
21
Nasilenie spastyczności Nieznaczne napięcie Umiarkowane napięcie Duże napięcie
Lokalizacja
spastycznościZaznacz kółkiem miejsce dotknięte spastycznością
Gwałtowne skurczeCzęstość występowania
Nie występują Sporadycznie Często
Natężenie bólu towarzyszącego
spastyczności
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Brak bólu Silny ból
Podczas wykonywania jakich czynności objawy są
najbardziej dokuczliwe?
Dziennik objawów Data
22
Notatki pomocne podczas wizyty
� Z jakich metod leczenia mogę skorzystać?
� Ile czasu musi minąć, zanim leczenie zacznie przynosić efekty?
� Czy ta metoda leczenia sprawi, że będę w stanie robić to, co chcę?
� Jakie potencjalne skutki uboczne niosą ze sobą zalecane metody leczenia?
� Czy objawy spastyczności mogą się jeszcze nasilić?
� Jak długo potrwa leczenie?
� Czy muszę zapłacić za leczenie, a jeśli tak, jaki będzie jego koszt?
� Czy istnieją jakieś programy wsparcia dla pacjentów, z których mogę skorzystać?
� Jak mam postępować?
� Czy jest jeszcze coś, co może być dla mnie istotne?
Może masz dodatkowe pytania, które są dla ciebie ważne (np. warunki
przechowywania leku lub kwestie dotyczące zażywania leku podczas podróży,
opakowanie przyjazne dla środowiska, koszt itp.)?
Przydatne strony internetowe anglojęzyczne:WE MOVE www.wemove.org
The Stroke Association www.stroke.org.uk
Different strokes (grupa wsparcia dla młodszych pacjentów poudarowych)
www.differentstrokes.co.uk
Przydatne strony internetowe polskojęzyczne:www.spastyka.pl
www.spastycznosc.eu
1. WE MOVE/Spasticity/Spasticity information/Spasticity Introduction [cited August 29, 2012]. Dostęne na: www.wemove.org/spa 2. WE MOVE/Spasticity/Spasticity Resources from Life in Motion Awareness Campaign/Managing a life in motion [cited August 29, 2012]. Available at: www.wemove.org/spa 3. Spasticity in adults: management using botulinum toxin. National guidelines. London: RCP, 2009. 4. WE MOVE/Spasticity/Spasticity Resources from Life in Motion Awareness Campaign/Movement disorder fact sheet - Spasticity [cited August 29, 2012]. Available at: www.wemove.org/spa 5. WE MOVE/Spasticity/Spasticity Information/Overview of Muscles [cited August 29, 2012]. Available at: www.wemove.org/spa 6. WE MOVE/Spasticity/Spasticity information/Measuring Spasticity [cited November 2, 2012]. Available at: www.wemove.org/spa 7. MD VU/WE MOVE/ Spasticity/Introduction/Spasticity Pathophysiology. [cited August 29, 2012]. Available at: www.mdvu.org/library/disease/spasticity 8. WE MOVE/Spasticity/SpasticityInformation/The Spasticity Management Team [cited August 29, 2012]. Available at: www.wemove.org/spa 9. WE MOVE/Spasticity/Spasticity information/Treatment overview [cited November 2, 2012]. Available at: www.wemove.org/spa 10. XEOMIN® Summary of Product Characteristics, September 2012, Merz Pharmaceuticals GmbH, Frankfurt/Main, Germany Available at: www.medicines.org.uk/EMC/medicine/20666/SPC/Xeomin+100+Units/ [Cited October 29, 2012] 11. BOTOX® Summary of Product Characteristics, October 2012, Allergan, Inc. Markham, Ontario. Available at: www.medicines.org.uk/EMC/medicine/112/SPC/BOTOX+100+Units/ [Cited October 29, 2012] 12. DYSPORT® Summary of Product Characteristics, June 2012, Ipsen Ltd, Slough, Berkshire, UK. Available at: www.medicines.org.uk/EMC/medicine/870/SPC/Dysport+300+units%2c+Dysport+500+units/ [Cited: November 16, 2012] 13. Stroke Assosication/About stroke/Community support [cited November 2, 2012]. Available at: www.stroke.org.uk/about/community-support
Merz Pharmaceuticals GmbH
2012-11
BR/XM/SP/02/2013