บทท 3 การขนรปดวยแปนหมน

เครองป นดนเผาเปนการนำาวตถดบประเภทดน และหนมาผสมเปนอตราสวนในรปเนอดนป น จากนนนำามาขนรปเปนรปทรงดวยวธการตางๆ ตามลกษณะของเนอผลตภณฑวธการขนรป ไดแก การขนรปดวยมอ (Hand forming) การขนรปดวยวธการหลอแบบ (slip casting) การขนรปดวยใบมด (jiggering หรอ jellying) การขนรปดวยการรด (extruding) การขนรปดวยการอด (pressing) และการขนรปดวยแปนหมน โดยการขนแปนหมนออกแบบมาใหป นภาชนะทเปนทรงกลมในความหนาทแตกตางกน แตสามารถเปลยนแปลงไดหลากหลายรปทรง การป นดวยแปนหมนสามารถป นภาชนะทรงกลมไดเรวกวาการป นดวยมอ แตตองมความชำานาญโดยชางป นตองฝกฝนอยางยาวนานจงจะมประสบการณ และมความชำานาญป นไดอยางรวดเรว และถกตองแมนยำา ดงนนเนอหาในบทนเปนเนอหาทนำาไปสการเรยนรในรายวชาการขนรปดวยแปนหมนเบองตน เนอหาในบทนประกอบดวย ประวตความเปนมาของการขนรปดวยแปนหมน ความสำาคญ ประโยชน ลกษณะ และระบบการทำางานของแปนหมน เครองมอและอปกรณทใชในการขนรปดวยแปนหมนดงมรายละเอยดเนอหาดงน

ประวตและววฒนาการของการขนรปดวยแปนหมน

การขนรปดวยแปนหมน มวธการโดยการนำากอนดนเหนยววางตรงศนยกลางของแปนทหมนโดยใชสายพานเชอมตอกบมอเตอรไฟฟาหรอใชเทาและใชมอ ไมมหลกฐานปรากฏแนชดวาแปนหมน เรมมใช ตงแตเมอใด แตมนกวชาการมเชอวา เครองป นดนเผาถกสรางขนครงแรกในชวง

ประมาณ 8,000–1,400 ปกอนครสตศกราช ในสมยเมโสโปเตเมย (Mesopotamia) โดยมการพบชนสวนของผลตภณฑทไดจากการขนรปดวยแปนหมนทางตอนใตของยโรป อยปต และในภมภาคอน ๆ ทเชอวามการใชแปนหมนในชวง ระยะเวลาใกลเคยงกน โดยพบบนทกเกยวกบการขนรปดวยแปนหมนของชาวอยปต (Egyptians) ในยคกลางของอาณาจกรอยปตโบราณ ในยคแรกการขนรปเครองป นดนเผาใชวธการขด ซงผขนรปตองใชการขดดนบนฐานรองและเดนหมนไปรอบ ๆ ฐานรองแทนซงมความเปนไปไดวาวธนไดพฒนาการมาเปนการขนรปดวยแปนหมน สขมาล เลกสวสด (2548:78) ไดกลาวไววา การใชแปนหมนเรมมขนตงแต 5,000 ปกอนครสตศกราชจากอยปตตะวนออกกลางและเอเชย จน ญปน เกาหลใชแปนหมนตงแต 3,500 ป การขนรปดวยแปนหมนเรมแรกจะใชเทาถบตวแปนหมน ตอมาใชมอหมนแทนเทาถบ สวนแปนหมนของจนใชคนจำานวนสองคนในการขนรปคนหนงใชมอในการขนรปภาชนะอกคนใชเทาถบหรอใชมอหมนทำาใหสะดวกรวดเรวในการปนขนรปทงยงสามารถขนรปผลตอภณฑขนาดใหญได อนเดยไดพฒนาโดยใชไมมาชวยในการหมน ทำาใหมกำาลงมากสามารถผลตไดรวดเรวเชนกน การขนรปดวยแปนหมนไดมการพฒนาอยางตอเนองจากการทใชแรงงานคนในการหมนเครองแปนหมน จนปจจบนไดใชกำาลงไฟฟาเปนพลงงานเพอชวยหมนแปนกตาม แตมสงหนงทไมวาระยะเวลาจะยาวนานเทาใดการขนรปดวยแปนหมนกยงคงตองใชทกษะความชำานาญของชางป น

หลกวธการขนรปดวยแปนหมน

การป นบนแปนหมน( Throwing on the Potter’s Wheel ) การป นวธนเขาใจวาเปนวธแรกทใชแปนเปนเครองประกอบ แปนหมนอนแรกทำาดวยหน ซงสลกใหมรปกลม ตงอยบนกอนหน หมนดวยมอ

ซงเปนการยากลำาบากมากกวาจะทำาใหแปนหมนไดเทยง ครนตอมาแปนไดถกดดแปลงจากหนมาทำาดวยไม ซเมนต แผนเหลก ปนพลาสเตอร หรอทำาดวยลอรถยนต มเพลาเหลกและลกปนรองรบ ทำาใหหมนไดเทยงแนนอน ใชหมนดวยมอหรอฝาเทาหรอหมนดวยเครองยนตไฟฟา การป นบนแปนหมนนจะไดเฉพาะภาชนะทมรปกลมและป นดวยดนเหนยว ทำาใหเปนรปภาชนะตางๆได โดยการรดบบเนอดนเหนยวดวยมอบนแปนหมน ใชหมนดวยมอเตอรไฟฟา เครองมอแปนหมน มทงชนดยนและนง ความเรวทใช 2-3 จงหวะ ความเรวรอบของแปนหมนทเปนมาตรฐานประมาณ 80 รอบตอนาท ดนทนำามาป นตองเปนดนชนดทมความเหนยวจงจะชวยใหการขนรปไดผลด การขนรปแบบแปนหมนตองอาศยการฝกฝนและทกษะพอสมควร จงจะสามารถขนรปไดด โดยวธการขนรปบนแปนหมน มขนตอนดงน

1. การตงดนใหไดศนย นบวาสำาคญมากแลวใชมอทงสองกดและดงดนขนหลาย ๆ ครง เพอใหดนเกาะกบแปนหมน ขอศอกและแขนจะตองไมแกวง ความเรวของแปนหมนชวงนจะตองใชความเรวสง ใชนำาผสมเขาชวยในการตงศนย

2.เมอตงดนไดศนยดแลว ใชหวแมมอกดดนใหลกลงไปเปนรกลวง แตอยาใหลกถงแปนหมน

3. การดงดนขน เทคนคและวธการตอนนสำาคญมาก โดยใชมอขางซายและขาวขวาดงดนขน ใหไดความสงตามตองการ ในขณะทดงดนขนตองใหอยในแนวดงอยาใหเอยงไปทางใดทางหนง ความเรวทใชระดบปานกลาง 4.การทำารปทรงตาง ๆ ใชนวมอกดและดนใหไดรปทรงตามตองการหรอจะใชเครองมอทเตรยมไวกได ตอนปากรปทรงไมสมำาเสมอควรใชเครองมอตดทงเสยกอนแลวจงคอยขนรปใหม

5.ขนตกแตงหรอขนสำาเรจ ขนนตองรอใหดนทป นภาชนะหมาด ๆ เสยกอน แลวใชเครองมอขดผวใหเรยบรอย ใชฟองนำาลบใหเรยบอกครง

ประโยชนและความสำาคญ

1. ประโยชนของแปนหมน

การขนรปดวยแปนหมนเปนวธการการขนรปเครองปนดนเผาทไดรบความนยม และใชกนมอยางแพรหลายตงแตอดตจนถงปจจบน ประโยชนของแปนหมนในฐานะเปนเครองมอทประดษฐขนมาเพอชวยในการผลตภาชนะเครองปนดนเผาใหสะดวกและรวดเรวขน ในหวขอนจะกลาวถงประโยชนของการขนรปดวยแปนหมนทสำาคญ พอสงเขปดงน

1.1 ดานการผลต ในการผลตเครองป นดนเผามความจำาเปนทผผลตตองคำานงถงการวธการขนรปทประหยดเวลาในการทำางาน และไดงานทเรยบรอยสมำาเสมอรวดเรว ชวยทนแรงในการทำางานลงไปไดมาก เพมจำานวนการผลตได คอ สามารถผลตไดเปนจำานวนมากในระยะเวลาเพยงสนๆทนตามความตองการของตลาด การขนรปดวยแปนหมนเปนวธหนงทตอบสนองความตองการในการผลตในสวนของภาชนะเครองปนดนเผาเพราะไดงานทมปรมาณมาก สามารถทำาในระบบอตสาหกรรมได

1.2. ดานการใชสอย             ประโยชนของการขนรปเครองป นดนเผาดวยแปนหมนกบการใชสอยและประดบตกแตง ไดแก เครองครว และของใชภายในบาน เชน ถวย ชาม จาน แจกน และทเขยบหร เครองประดบ เปนของทระลกในโอกาสตางๆ เปนภาชนะสำาหรบใชสอยในชวตประจำาวน อาจจะนำามาใชในการบรรจอาหารตางๆ ใชในการหงตมอาหาร ในสมยกอนใชเครองป นดนเผาในการบรรจศพเดก ใชโรยหลมศพ ภาชนะเหลานถกสรางสรรคขนดวยการขนรปดวยแปนหมนแทบทงสน

1.3. ดานประดบตกแตง

ในการสรางผลตภณฑเครองป นดนเผาเปนเครองประดบตกแตงดวยแปนหน  ในปจจบนเครองป นดนเผาททำาออกมาสวนใหญลวนแตทำาขนมาเนนเปนเครองประดบตกแตงเสยสวน มาก โดยเนนความสวยงามทางดานสสน ลกษณะรปทรง หรอความแปลกใหม เชน แจกนรปทรงตางๆ ตกตาเครองป นดนเผา เปนการสรางงานศลปะทใหคณคาความงามของจตใจ

1.4. ดานเศรษฐกจ ความสามารถผลตสนคาเครองป นดนเผาสนโดยเพมรายไดใหแกชมชน เพราะหากตงใจผลตขนมาดวยความประณต ขนาดมมาตรฐาน มเอกลกษณของตนเองและชมชน เชน เครองปนดนเผาดานเกวยนทมเอกลกษณะในการขนรปดวยแปนหมนแบบใชแรงคนเหวยง กจะสามารถนำามาสรางเปนสนคาได เปนการสงเสรมการทองเทยวและสรางรายไดอกทางหนง ทำาใหชมชนและชางป นสามารถหนมายดวถทางการทำาเครองป นดนเผาเปนอาชพได

2.ความสำาคญ การขนรปดวยแปนหมนเปนการสรางสรรคจากแนวความคดสการ

ขนรปโดยอาศยเครองมอชวยคอแปนหมนสรางเนอดนป นใหเปนรปทรงตางๆ แปนหมนจงมความสำาคญตอกระบวนการสรางผลตภณฑเครองป นดนเผา ดงน

1. สญลกษณทแสดงถงศลปวฒนธรรมของแตละชาตสบตอเนองกนมา สญลกษณทแสดงถงศลปวฒนธรรมคอ แปนหมนถกสรางขนเพอผลตเครองป นดนเผาใหเปนเครองมอเครองใชทมความสมพนธเกยวเนองกบวถชวตของมนษยอยางแนบแนนมาเปนเวลายาวนาน ทงนเพราะการขนรปเครองปนดนเผาดวยแปนหมนทสรางขนบนเงอนไขความตองการของสงคมทเปนเจาของ เปนผลงานจากมนสมองและฝมอแนวคดของผสราง ซงไมไดมความหมายแตเพยงคณคาทางสนทรยะเทานน หากแตยงเปนงานชางฝมอทแสดงถงภมปญญาและพฒนาการทางดาน

เทคโนโลยของ ชมชนทสงสมและสบเนองกนมาเปนเวลานาน หรอประดษฐวตถเครองใชตางๆ เปนแบบของตนเองหรอบางครงอาจจะไดรบอทธพลจากประเทศใกลเคยง  2. การสรางภาชนะเครองใชในชวตประจำาวน จากหลกฐานการขดคนทางโบราณคด สนนษฐานวา การทำาหมอป นดนเผาขนเปนภาชนะสำาหรบใชหงขาว คงจะเกดขนเพราะความจำาเปนทางความเปนอยของคนทอยในวฒนธรรมเกษตร ซงไดคดทำาหมอขาวขนในภาคอสานมการเกบถนอมอาหาร เชนปลารา หรอนำาใสของเหลว จงนำาเครองป นดน เผามาใชในการถนอมรกษาอาหารและใสนำาดม หมอดนเปนอปกรณสำาคญในการตมยารกษาโรค มาแตโบราณภาชนะเหลาน ลวนถกสรรคสรางดวยเครองป นดนเผาทขนรปดวยแปนหมนแทบทงสน เชนการป นไหทบานทาไห จงหวดอบลราชธาน 3. เกยวกบความเชอและพธกรรม แปนหมนสำาหรบการขนรปเครองป นดนเผามความสำาคญในฐานะสงทประดษฐขนมาเพอความจำาเปนในการดำารงชวตแลว มนษยยงใชเครองป นดนเผาในการประกอบพธกรรมเกยวกบความเชอของสงคมเชน ใชไหดนเผาบรรจศพ ทงแบบบรรจลงทงโครงและแบบบรรจกระดกบางสวนลงไหซงเปนประเพณการปลงศพแบบโบราณอกแบบหนง ซงไดรบความนยมมากในกลมชนโบราณในเอเชย นอกจากนนบางทไดฝงภาชนะดนเผาลงพรอมกบศพผตายในจงหวดบรรมย อำาเภอบานกรวดและอำาเภอละหานทราย บางทองถนไดใชภาชนะประเภทตลบ โถ ไห แบบตางๆนามาบรรจอฐและองคาร ลกษณะรปแบบภาชนะดนเผาทใชบรรจอฐนจะมลกษณะพเศษเชน ไหรปชาง โถรปลงหรอ คนโททมรปหนาคน หรอกระปกทมฝาเปนรปหนาคน ซงสวนใหญเมอบรรจอฐแลวจะนาไปฝงไวรอบฐานอาคาร และ ศาสนสถาน พธกรรมทถกจดขนโดยคนสวนรวมในสงคม โดยมากแลวจะเปนพธทกอใหเกดความสขแกหมคณะ นำามาซงความอดมสมบรณแกพชพรรณธญญาหาร ตลอดจนขจดภยพบตทเกดขนในสงคม ในภาคอสานจากหลกฐานบนภาชนะดนเผาทคนพบทบานเชยง ตำาบลบาน

เชยง อำาเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน ซงทำาเปนรปอวยวะสบพนธ ทขดลกลงบนผวภาชนะดนเผาสเทาเปนรปอวยวะเพศชายและหญงอยดวยกน นอกจากนยงพบเขาสตวจำาหลกเปนอวยวะสบพนธของผชายอกดวย จากหลกฐานดงกลาวแสดงใหเหนวามนษยในดนแดนแถบนมคตความเชอเกยวกบ ความอดมสมบรณ

ประเภทของแปนหมน

แปนหมน มหลายชนดประเภทการเลอกใชแปนหมนขนอยกบความตองการของชางป นตามทไดกลาวไวแลว สามารถแบงออกเปน 2 ชนดไดแกแปนหมนทใชแรงคนหมนและแปนหมนทใชระบบมอเตอรไฟฟาเปนแรงหมน ซงทง 2 ชนดแบงออกเปนลกษณะตางๆไดพอสงเขปดงน

1. แปนหมนชนดใชแรงคน ประกอบไปดวย1.1 แปนหมนชนดใชเทาถบกบแปน ( kick Wheel ) ตว

แปนมขนาดคอนขางใหญนำาหนกมากลกษณะของแปนจะอยตำาคอสงจากพนดนเพยงเลกนอย เพอสะดวกตอการใชเทาถบใหหมน หรออาจมคนชวยถบหรอโดยการใชมอชวยหมนแปนใหคนป นกไดเชนกน ซงตวแปนจะทำาดวยไมเนอแขง หรอโดยการใชปนซเมนตเททบลงบนกระทะลอรถยนตโดยตลบลกปนโดยมแกนแปนทสนอยขางลางชวยใหหมนไดคลองและนาน เหมาะสำาหรบไวขนผลตภณฑขนาดใหญ เพราะตวแปนสามารถรบนำาหนกตวผลตภณฑไดมาก ตวแปนจะนงสะเทอนในขณะททำาการปน แตผทถบแปนหรอหมนแปนจะตองออกแรงมาก เพราะมเครองทนแรงใดๆชวย แปนชนดนในปจจบนกยงนยมตามชนบทททำาผลตภณฑเซรามกสแบบพนบานทมขนาดใหญ เชนแจกนใบใหญ โองไห และอางบว เปนตน ( สมศกด ชวาลาวณย. 2554 :หนา 86. )

1.2 แปนหมนชนดทมคนสำาหรบใชเทาถบ แปนหมนชนดนตวแปนจะมขอตอทเชอมไปยงลอถวง แลวมคนโยกจากแกนหรอเพลาออก

ไปเปนทเทาถบ เวลาออกแรงถบจะทำาใหแปนหมนเพราะนำาหนกของลอขางลาง ในการออกแรงใชเทาถบจะนอยกวาแปนแรก โดยขณะททำาการป นคนโยกทตอออกมาสำาหรบใชเทาถบจะเคลอนไหวตาจงหวะการหมนของแปนตลอดเวลา แปนชนดนโครงภายนอกจะทำาดวยไหรอโลหะกไดระดบของตวแปนทป นจะมความสงโดยประมาณ 75-80 เซนตเมตร ( สมศกด ชวาลาวณย. 2554 :หนา 87. )

1.3 แปนหมนชนดทใชมอหมน แปนชนดนนยมใชในหมชางป นพนบานมชอเรยกตามพนถน เชนพะมอน แปนหมนดนเผาดานเกวยน จงหวดนคราชสมา ลกษณะเปนแปนหมนวงกลม โดยชางป นและลกศษย (คนหมนพะมอน) จะทำางานรวมกน โดยชางป นจะนำาดนเหนยวขนลอ ( แปะดนขนรป )ไลรปทรงขนเรอยๆตามความตองการของขนาดภาชนะในขณะทลกศษยจะทำาหนาทหมนพะมอนตามจงหวะทชางป นตองการและสมพนธกน และตลอดเวลาการขนรปนน ชางป นจะตองใชผาชบนำาซบดนทขนรปเพอปองกนดนแหง ในอดตพะมอนจะทำาดวยไม ปจจบนตวพะมอนจะทำาดวยโลหะ แปนหมนมอบานเหมองกง จงหวดเชยงใหมทเรยกวา จาก “ ”ซงเปนคำาไทยลอ เปนแปนหมนททำาขนอยางงายๆ โดยกลงไมสกใหเปนแปนกลม ดานบนเรยบแตดานลางมแกนหนา และตรงกลางมรเสยบดามไมไผ แกนกลางไมไผเสยบแทงโลหะปกยดไวกบพนดน สวนตวดามไมไผชาวบานเหมองกงไดมการดดแปลงใชทอนำาพาสตก (ทอ PVC) มาใสแทน เพราะขนาดพอเหมาะและทนทานกวา นอกจากน ยงมการดดแปลงแทนเสยบ จาก โดยสรางเปนแทนเหลกปก จาก จากเหลกเสนและปกลง“ ” “ ”ดนหรอทำาฐานปกแทนดวยการหลอปนซเมนต ( ทมา : ระบบการจดการความรเครองป นดนเผา บานเหมองกรง อำาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม.ออนไลด .2558 )

2. แปนหมนไฟฟา

แปนหมนไฟฟาเปนเครองมอทใชในการขนรปเครองป นดนเผาทนยมกนอยางแพรหลายในปจจบน มความสะดวกแกผใช แปนหมนไฟฟามอยหลายแบบหลายชนด แบงออกพอสงเขปดงน

2.1 แปนหมนไฟฟาแบบนงทำางาน โดยลกษณะของตวแปนจะอยตำาสงมากนกพอดหรอ

เสมอทนง เวลาป นชางปนจะนงลงกบทนงแลวทำาการปน มระบบการหมนของแปนหมนแบงออกดงน

2.1.1 ระบบการหมนของแปนมแบบการหมนดวยสายพาน บางชนดจะใชอเตอรเพยงตวเดยวแลวตอกบแปนหมนหนงท หรอตอกบแปนหมนหลายๆตวบางทเรยก แปนราว มความเรวรอบบางชนดคงท บางชนดสามารถปรบความเรวรอบได ขอเสยคอเวลาใชดนป นกอนใหญมนำาหนกมากจบบนแปนอาจทำาใหแปนฟรได

2.1.2 ระบบการหมนของแปนมแบบการหมนดวยเฟองแปนโดยแกนมอเตอร ระบบนจะมกำาลงในการหมนมากกวาแบบสายพานในขณะทกำาลงมอเตอรเทากนไตองกงวลเรองแปนหมนฟร จงเหมาะกบการป นผลตภณฑทขนาดใหญ ปกตจะสารถปรบความเรวรอบไดแตมราคาคอนขางแพง

2.2 แปนหมนไฟฟาแบบยนทำางาน แปนหนชนดนสวนมากจะใชสายพานในการหมน เวลาปนตอง

ยนป น มความเรวรอบคงทและสามารถปรบรอบควาเรวได การปนสวนใหญจะป นไดผลตภณฑขนาดเลกจนถงปานกลาง ป นผลตภณฑขนาดใหญไดลำาบากเนองจากไมสามารถดงดนใหสงตอเนองไดเพราะตวแปนมความสงจากพนประมาณ 75 – 80 เซนตเตร ปกตทวไปแปนหมนจะมเบรกใหหยดโดยการเหยยบ มสวตซปด เปดและรอบการหมนตามตองการ

2.3. แปนหมนทสามารถปรบตวแปนใหเลอนขน ลง และควำาหงายได

แปนหมนชนดนสวนมากตวแปนจะยดอยกบแกนเหลกทปรบสงและตำาเลอนขน ลง ดวยระบบเฟองและยงสามารถปรบใหควำาหงายได

อก จากลกษณะพเศษนจะชวยใหปนผลตภณฑทมรปแบบทรงสงทไมกวาง และใหญมากนกไดดกวาการป นแปนหมนบนแปนธรรมดาทวไป ในขนแรกจะปรบระดบตวแปนใหมความสงขนาดพอเหมาะในการจบศนยและเจาะศนยกลางดน พอถงขนการดงดนจะตองปรบตวแปนใหสงขนแลวทำาการควำาแปนลง จากนนทำาการรดดนหรอดงดนใหเปนรปทรงกระบอกยาวลงมาขางลางจงทำาใหป นไดสงกวาแปนหมนธรรมดา แปนหมนแบบน ไมคอยนยมใชกนมากเนองจากราคาแพงและมขอจำากดในการขนรปคอจะขนไดเฉพาะรปทรงสงเพยวเทานน และผลตภณฑมกจะแตกราว ( สมศกด ชวาลาวณย. 2554 :หนา 89. )

เครองมอและอปกรณในการขนรป

การขนรปดวยแปนหมนนนตองใช ทกษะทางมอมาก การใชเครองมอทมาชวยใหการขนรปนนทำาใหมความสะดวกมากขน โดยเฉพาะการแตงใหผลตภณฑทไดมรปทรงโคงเวาและกลมตามความตองการ เครองมอและอปกรณทใชในการขนรปเหลานไดแก เครองมอขดดน (trimming tools หรอ turning tools) เครองมอ ชวยตด(cutting tools)และเครองมอวด(measuring tools) นอกจากนยงมเครองมอหรออปกรณ อน ๆ ทเปนอปกรณสำาหรบงานขนรปเครองปนดนเผาทวไปทวไปแตจำาเปนทสำาคญสำาหรบการใชงานขนรปดวยแปนหมน โดยเครองมอและอปกรณทใชขนรปดวยแปนหมนเหลานมดงน

1 แผนรองขนรป เปนเครองมอหรออปกรณทชวยใหผขนรปดวยแปนหมน สามารถ

เคลอนยายผลตภณฑทขนรปเสรจออกมาจากเครองแปนหมนไดสะดวกขน โดยไมตองสมผสกบตวผลตภณฑทยงออนนม อาจทำาใหเสยรปทรงและ

พนผว (texture) ซงอาจถกทำาลายได ซงแผนรองนทำาจากปนปลาสเตอรหรอจากไม มรปทรงกลม หรอทรงสเหลยมกได การใชงานแผนรองโดยการใชดนเหนยวทมความออนนมมากกวาปกตเปนตวเชอมประสานระหวางแผนรองและผวดานหนาของหวแปนหมนและอาจใชดนเหนยวยดตดทดานขางเพมได

2 ฟองนำา ในการขนรปดวยแปนหมนนำามสวนชวยใหดนทป นเกดความลนดงนนฟองนำาใหการขนรปดวยแปนหมน ดงนนเราใชฟองนำามาใชซบนำาสวนเกนขณะป น หรอใชฟองนำาซบนำาแลวบบชโลมใสเนอดนป นและชางป นบางคนใชฟองนำาในการประคองรปทรง ใชเชดทำาความสะอาดแปนหมนลอของชางป นเอง

3. เครองมอชวยในการปรบแตงรปทรงเครองมอทำาดวยไม ยาง พลาสตก หรอแผนโลหะ ออกแบบมา

เพอชวยในการขนรปตามความเหมาะสมทำาใหการขนรปดวยแปนหมนมความสะดวกและขนรปไดรวดเรวตรงตามความตองการ เครองมอชวยในการปรบแตงรปทรงนถกออกแบบมาใหมขนาด และรปรางรปทรงตางๆกนเพออำานวยความสะดวกในการป นของชางป น

4 เครองมอวด เครองมอวดสามารถวดขนาดความกวาง ความยาว ความสง

รวมทงวดขนาดไดทงภายในและภายนอกของผลตภณฑหรอภาชนะทมรปทรงกลม เชนวดขอบถวยดานนอก ขอบฝากานำาชาดานใน เปนตน

5 ถงพลาสตก มไวสำาหรบเกบใสเนอดนหรอคลมผลตภณฑทขนรปเสรจแลวไม

ตองการใหอากาศถายเทถาอากาศถายเทในเนอดนป นมผลทำาใหเนอดนป นหรอผลตภณฑแหง

6. กระดาษทรายและสกอตไบรต

หลงจากผลตภณฑหมาดดแลวหรอแหงแลว หากเราตองการใหพนผวผลตภณฑมความเรยบจะใชกระดาษทรายและสกอตไบรตเปนตวขดแตง

7. คอนเนกส เปนภาชนะทรองรบผลตภณฑทขนรปดวยแปนหมนททำาการขดแตงกนภาชนะ ผวภาชนะบนแปนหมน ทำาดวยดนเหนยวทขนรปทรงตางๆ เชน ทรงกรวย ทรงกระบอกมความกวาง ความสงแตกตางกนหลายขนาด แลวปลอยใหแหงไมตองเผา เวลาใชตองนำาฐานคอนเนกสจมนำาเพอใหยดตดกบตวแปน แลวใชดนเหนยวเปยกนำา แลวยดฐานคอนเนกสกบแปนจำานวน 3 จดเพอความมนคง แลวจงนำาผลตภณฑทตองการขดแตงวางบนคอนเนกสใหไดศนย

8. ถงนำา นำามสวนชวยใหดนทป นเกดความลน เราใชถงนำาในการเปน

ภาชนะใสนำา ถงนำาควรมขนาดเลกลไมสงมากสามารถวางตรงขอบแปนหมน ไวใสนำาจมลบดนทำาใหงายตอการปนและลนมอ

9. เครองมอขด ใชสำาหรบการปรบแตงรปทรง โดยการขดเนอดนบรเวณผวดน

ดานนอกออกเหมอนการใชกบไสไม แตแตกตางกนทรปรางรปทรงของเครองมอขด และหลกการขด โดยเครองมอขดดนมลกษณะเปนแผนเหลกพบปลายสองขางเปนรปตวแซด ตดและลบใหคมใชขดดนเรยกวาเหลกขด หากบรเวณทใชขดดนเปนเสนลวด รปทรงแตกตางกน ตอกบดามจบททำาจากไมหรอสแตนเลส หรอพลาสตกทมขนาดใหญกวา แทงดนสอเลกนอย เรยกวา ลวดขด เครองมอขดดนทงสองลกษณะใชขดดนจากผลตภณฑ“ ”ทขนรปเสรจแลวและเนอดนแขงขนเลกนอยหรอมลกษณะเปนดนหมาด

10. เครองมอชวยตดเปนเครองมอทชวยในการตดปากภาชนะใหเรยบเสมอกนในขณะขน

รปผลตภณฑ ทมรปราง รปทรงและขนาดแตกตางกน อาจทำาจากวสดทแตกตางกนเชนทำาจากพลาสตก ไม หรอสแตนเลส อาจมลกษณะ เหมอน

เขม มรปรางเรยวเลกยาว หรอแบนคลายใบมด ใชสำาหรบตดปากภาชนะใหปากเรยบสมำาเสมอขนาดเทากน นอกจากน ยงมลวด เชอก หรอดาย ใชสำาหรบตดผลตภณฑออกจากหวแปนหมนในกรณทไมไดใชแผนรองขนรป รวมทงใชตด แบงกอนดนเหนยวเพอพจารณาฟองอากาศทอยในกอนดน ลกษณะของลวดตด

การเกบรกษาเครองแปนหมน

เครองแปนหมนมขอคำานงในการใชและการบำารงรกษาดงตอไปน 1. เครองแปนหมนทใชไฟฟาควรตอสายไฟลงดนกอนการใชงาน

โดยปกตเครอง แปนหมนไฟฟาทสรางมาอยางไดมาตรฐานจะมสวนปองกนนำาในบรเวณทมกระแสไฟฟาแต ผปฏบตงานควรสวมใสรองเทายางหมสนเสมอเพอปองกนการถกกระแสไฟฟาดด

2. เครองแปนหมนควรวางใหไดระดบ เพราะการวางเครองแปนหมนไมไดระดบ จะมปญหาในการขนรปภาชนะทมขนาดใหญซงมกจะเสยศนยเอยงและลมไดงาย

3. การเคลอนยายเครองแปนหมนไมควรดงหรอลากเพอรกษาความเทยงตรงหรอ ศนยของหวแปนและแกน รวมทงระนาบของพนผวหวแปน

4. ไมควรวางวตถทมนำาหนกมากลงบนหวแปน โดยปกตแปนหมนทดจะออกแบบ มาใหรบนำาหนกของกอนดนไดมากพอสมควร การรบนำาหนกของหวแปนมากเกนไปจะทำาให ขาดความเทยงตรงของศนยและเสยระดบในแนวระนาบของพนผวหวแปน

5. ไมควรวางวตถแหลมคมบนหวแปน เพราะเมอเครองทำางานจะหมนเหวยง ทกอยางออกจากหวแปนทำาใหไดรบอนตรายได

6. ควรทำาความสะอาดเครองแปนหมนหลงการใชงานเสมอ บรเวณหวแปนททำาจากเหลกควรเชดใหแหงหากปลอยทงไวจะเกดสนม และสนมนจะปะปนไปอยในเนอดนตอไป

7. ควรหลกเลยงการใชปนปลาสเตอรกบเครองแปนหมน เนองจากเศษปน ปลาสเตอรทเขาไปปนในเนอดนป นจะสงผลทำาใหเกดตำาหนหลงเผาได

8. การใชงานเครองแปนหมนและเครองจกรทใชมอเตอรทกชนด ผใชงานควรแตง กายรดกม ไมควรปลอยผมและเครองแตงกายอน เชน แขนเสอ เนคไท ชายเสอ เปนตน ใหยาว รมราม จนสามารถเขาไปพนกบเครองได

คำาถามทายบท

1. จงยกตวอยางของเครองมอในการเตรยมดนพรอมอธบายหลกการทำางาน มา 1 ตวอยาง

2. จงบอกถงลกษณะของแปนหมนแบบใชแรงคนกบแปนหมนแบบมอเตอรไฟฟาแตกตางกนอยางไร

3. อธบายถงเครองมอขดผววามลกษณะอยางไรและ มประโยชนอยางไร

4. จงบอกขอดและขอเสยของแปนหมนไฟฟาเปรยบเทยบกบแปนหมนแบบใชแรงคนวาเปนอยางไร

5. ถาตองการผลตภณฑเครองป นดนเผา เชนแจกนขนาดใหญ ควรเลอกใชแปนหมนแบบใดในการขนรป เพราะเหตใดจงอธบาย

อางอง

ไพจตร องศรวฒน. (2541). เนอดนเซรามกส. กรงเทพ : โอเดยนสโตรสมศกด ชวาลาวลย. (2549). เซรามกส. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.สขมาล เลกสวสด. (2548). เครองปนดนเผาพนฐานการออกแบบ

และปฏบตงาน. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อนตรา เฉดเจม. (2554). การขนรปดวยมอ. คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ.