Σπουδαστής: Τσεργούλας Ηλίας

Επιβλέπων καθηγητής: Μανούρης Γεώργιος

Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης

Οικονομικό πρόβλημα

Περιβαλλοντικόπρόβλημα

Ανεπάρκεια αγαθών για ικανοποίηση ανθρώπινων

αναγκών

Ύπαρξη διαταραχών στο περιβάλλον λόγω ανθρώπινης

δραστηριότητας

Ανάγκη ανάδειξης περιβαλλοντικής

συνιστώσας τιμήςΑπουσία περιβάλλοντος από οικονομικό κύκλωμα

•Αγνοείται ρόλος περιβάλλοντος ως παραγωγός

•Άτομα ικανοποιούνται και από περιβαλλοντικά

αγαθά

Διάσταση τιμής και πραγματικής αξίας

•Δε λαμβάνονται υπόψη εξωτερικές επιδράσεις

•Δε λαμβάνονται υπόψη αξίες έμμεσης χρήσης

Φυσικοί πόροι:

•Εντατικοποίηση χρήσης → Σχετική στενότητα πόρων

•Ανάγκη ισορροπίας μεταξύ χρήσης και διατήρησης περιβαλλοντικών πόρων

Καθεστώτα ιδιοκτησίας:

•Ελεύθερης πρόσβασης

•Κρατικής ιδιοκτησίας

•Κοινής ιδιοκτησίας

•Ιδιωτικής ιδιοκτησίας

Η άριστη χρήση του περιβάλλοντος εξαρτάται από το είδος ιδιοκτησίας και την αξία του αντίστοιχου αντικειμένου.

•Ανάγκη εκτίμησης αξίας περιβαλλοντικών αγαθών

•Εύρεση κατάλληλων μεθόδων και τεχνικών αποτίμησης

Γενίκευση συμπερασμάτω

ν

•Εφαρμογή:

•Εκτίμηση Πρόθεσης Πληρωμής για απόκτηση

αγαθού ή Πρόθεσης Αποδοχής Αποζημίωσης

•Καταλληλότητα:

•Μεγάλο εύρος εφαρμογής

•Πλεονέκτημα:

•Εκτιμά και αξίες μη-χρήσης

•Μειονέκτημα:

• Κίνδυνος ύπαρξης προκατάληψης στα αρχικά

στάδια εφαρμογής

Εκτίμηση πλεονάσματος

κατανλωτή

•Εφαρμογή: •Κόστος ταξιδιού για επίσκεψη συγκεκριμένης τοποθεσίας

•Καταλληλότητα:

•Τοπία , χώροι αναψυχής, περιοχές περιβαλλοντικού

ενδιαφέροντος

•Πλεονέκτημα:

•Στηρίζεται σε πραγματικές συμπεριφορές

•Μειονέκτημα:

•Περιορίζεται κυρίως σε περιβαλλοντικούς χώρους

Συλλογή

δεδομένων

Εξαγωγή

συνάρτησης

•Εφαρμογή:

•Συμβολή αντικειμένου στη διαμόρφωση αξίας

εμπορεύσιμου αγαθού

•Καταλληλότητα:

•Συνηθέστερη περίπτωση η ακίνητη περιουσία

•Πλεονέκτημα:

•Δυνατότητα άντλησης δεδομένων από αγορά

•Μειονέκτημα:

•Ελλιπή στοιχεία→αδυναμία αποτίμησης

Προσδιορισμός συνάρτησης παραγωγής

Προσδιορισμός επίδρασης

περιβαλλοντικής εισροής επί κόστους

παραγωγής

Εκτίμηση οικονομικού οφέλους (ή ζημίας)

λόγω αύξησης ή μείωσης ποσότητας ή

ποιότητας περιβαλλοντικής

εισροής

•Εφαρμογή:

•Συμβολή αντικειμένου στην παραγωγή

εμπορεύσιμου αγαθού

•Καταλληλότητα:

•Για αγαθά – εισροές παραγωγικής διαδικασίας

•Πλεονέκτημα:

•Λαμβάνει υπόψη τη συμπεριφορά παραγωγού

•Μειονέκτημα:

•Αφορά μόνο στοιχεία και ιδιότητες σχετικές με μια

παραγωγική διαδικασία

•Μέθοδος κόστους αποφυγής

•Αποτίμηση αξίας βάσει κόστους ληφθέντων μέτρων

•Κατάλληλη για δαπάνες αποφυγής που θα έχουν ή έχουν

πραγματοποιηθεί

•Μέθοδος μεταφοράς οφέλους

•Μεταφορά συμπερασμάτων και στοιχείων προηγούμενων

εφαρμογών αποτίμησης

•Χαμηλότερο κόστος & ταχύτερη εφαρμογή

•Περιορισμένη αντικειμενικότητα

Νομικό πλαίσιο:

•Οδηγία 85/337/ΕΟΚ & 97/11/ΕΚ

•Νόμος 1650/1986, 3010/2002 & (πρόσφατα) 4014/2011

•ΚΥΑ 69269/1990 & Η.Π. 15393/2332/2002

Εκτίμηση, εκ των προτέρων, επιπτώσεων έργων , προγραμμάτων και

δραστηριοτήτων επί περιβάλλοντος

Διαδικασία διαπίστωσης αναγκαιότητας ΕΠΕ για έργα

•Κατηγορίες κριτηρίων screening: οριακών τιμών και αντίκτυπου

•Σήμερα, περιορισμένη εφαρμογή κριτηρίων

Ανάγκη πιο σφαιρικής προσέγγισης

•Αναλυτικότερος συνδυασμός φυσικών χαρακτηριστικών και

σοβαρότητας επιπτώσεων

•Σταθμισμένα υποκριτήρια ανά ομάδα έργων

Οριοθέτηση πεδίου ΕΠΕ

•Βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα αποτελέσματα του screening

•Αναποτελεσματικές οι γενικής ισχύος προδιαγραφές

•Προσδιορισμός σημαντικών επιπτώσεων

•Καθορισμός εύρους και βάθους ανάλυσης

Τεχνικές εκτίμησης:

•Γνώμες ειδικών

•Κατάλογοι επιπτώσεων

•Overlays

•Μήτρες επιπτώσεων

•Δίκτυα

Ανάγκη κοινής βάσης αξιολόγησης και σύγκρισης επιπτώσεων

•Μη-οικονομικές τεχνικές: περιορισμένη χρηστικότητα

•Οικονομικές τεχνικές: ευρεία αξιοποίηση συμπερασμάτων

Η καταλληλότητα μεθόδου οικονομικής αποτίμησης

εξαρτάται από:

•Αντικειμενικούς περιορισμούς κάθε μεθόδου

•Είδος επιπτώσεων

•Μορφή εμπειρικών στοιχείων

•Εμπειρία εφαρμογής

•Απαιτούμενο στάδιο ΕΠΕ

•Κύριος στόχος η πρόληψη και δευτερευόντως η αποκατάσταση

•Αξιολόγηση αποτελεσμάτων μέτρων με την ίδια μεθοδολογία αξιολόγησης

επιπτώσεων

•Στόχος η συγκρισιμότητα κόστους λήψης και επιπτώσεων μέτρων

•Η αποδοτικότητά τους πρέπει να κρίνεται και μακροπρόθεσμα, σε φυσικά και

οικονομικά μεγέθη

Μηχανισμός παρακολούθησης:

•Μεταβολών στα φυσικά μεγέθη και αντίστοιχων επιπτώσεων

•Αποδοτικότητας μέτρων πρόληψης

•Περιθώρια εφαρμογής μεθόδων οικονομικής αποτίμησης

•Επιλογή μεθόδων που συνεκτιμούν χρονική συνιστώσα

•Κόστος μηχανισμού εξαρτάται από:

•Εύρος ΕΠΕ

•Κόστος επανειλλημένης εφαρμογής μεθόδων αποτίμησης

•Διοικητικό κόστος

Προληπτικός ρόλος ΕΠΕ σε όλη τη διάρκεια ζωής ενός έργου

•Κλασσικές μέθοδοι (Ανάλυση Κόστους Οφέλους - ΑΚΟ)

•Έμφαση στην οικονομική αποδοτικότητα

•Κοινωνική CBA: ενσωμάτωση εξωτερικών επιδράσεων

•Η αδυναμία συνεκτίμησης ποιοτικών στοιχείων αμβλύνεται από μεθόδους

οικονομικής αποτίμησης

•Πολυκριτηριακή ανάλυση

•Συμπεριλαμβάνει ποιοτικές μεταβλητές

•Στάθμιση ανάλογα με σημαντικότητα ή αξιοπιστία εκτίμησης

•Αδυναμία πλήρους αποτύπωσης προβλήματος

•Συστημική μέθοδος

•Επιχειρεί να δομήσει το πρόβλημα ως ένα σύστημα

•Χρήση οικονομικών μέθοδων εξαρτάται από βαθμό αφαιρετικότητας

προσέγγισης

•Αποτελεσματικότερη σχηματοποίηση μέσω οικονομικών εργαλείων

•Ανάλυση αποφάσεων

•Συνεκτίμηση οφελών και ζημιών, μετρήσιμων και μη μετρήσιμων

•Προτιμάται η ποσοτικοποίηση ποιοτικών μεταβλητών, αν είναι δυνατή

•Ορισμός μετρήσιμων στόχων

Περιγραφή του έργου

Εντοπισμός και αξιολόγηση βασικών

επιπτώσεων στο περιβάλλον

Περιγραφή μέτρων πρόληψης, μείωσης ή

αποκατάστασης αρνητικών

επιπτώσεων

Εξέταση εναλλακτικών

λύσεων και υπόδειξη προτεινόμενης λύσης

Screening

Scoping

Επιλογή κατάλληλης τεχνικής οικονομικής αποτίμησης

Ποσοτικοποίηση και ιεράρχηση επιπτώσεων

Προσδιορισμός περιβαλλοντικών επιπτώσεων

και σχέσης τους με έργο

Οικονομική αποτίμηση επιλεχθεισών επιπτώσεων

Αποτίμηση προτεινόμενων μέτρων αντιμετώπισης

επιπτώσεωνΚαθορισμός χρονικού

πλαισίου ανάλυσης και παρακολούθησης

Ιεράρχηση εναλλακτικών και επιλογή βέλτιστης λύσης

Περιβαλλοντική ζημία

•Κύρια αρχή η πρόληψη

•Αναγκαίος μηχανισμός αποκατάστασης ζημίας και αποζημίωσης

•Σημαντική η πληροφόρηση που παράγεται κατά μια ΕΠΕ

•Αποτίμηση περιβαλλοντικής ζημίας σε χρηματικές μονάδες

Ρόλος ΕΠΕ

•Συνδυασμός τεχνικών εκτίμησης επιπτώσεων με κατάλληλη μέθοδο

οικονομικής αποτίμησης

•Κατάλληλες μέθοδοι οι κόστους αποφυγής και αποκατάστασης ζημίας

•Σημαντική η πρακτική χρησιμότητα της μεθόδου μεταφοράς οφέλους

Ex ante προσέγγιση

•Βασικός στόχος η εσωτερίκευση του κόστους πρόληψης και

αποκατάστασης

•Κανόνας Learned Hand: B < p*D

•B = κόστος αποφυγής

•p = πιθανότητα επέλευσης ζημίας να δεν πληρωθεί το κόστος Β

•D = η ζημία

•ΕΠΕ συμβάλλει στην αποτίμηση των 2 σκελών της σχέσης

Ex post προσέγγιση

•Βασικός στόχος η διατήρηση του προληπτικού ρόλου της ευθύνης για ζημία

•Αντιμετώπιση σφαλμάτων δικαστικών αποφάσεων

•Απαιτείται ο ορισμός μιας εύλογης αποζημίωσης

•Η ΕΠΕ γενικά προσφέρει τη μεθοδολογία και ειδικά τα διαθέσιμα στοιχεία για

την αποτίμηση μιας ζημίας και τον ορισμό αποζημίωσης

•Σημαντική η ύπαρξη ενός μηχανισμού monitoring με συνεχή παροχή

πληροφόρησης

Περιβαλλοντική διάσταση επιχείρησης

•Φορέας οικονομικής δραστηριότητας με επιπτώσεις στο περιβάλλον

•Επιδιώκει βελτίωση δημόσιας εικονας ή/και μείωση κόστους παραγωγής

• Βασικό πεδίο παρέμβασης η παραγωγική διαδικασία

Ανάλυση Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ)

•Τεχνική εκτίμησης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης μιας παραγωγικής διαδικασίας

•Αφορά όλο τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος

Ομοιότητες ΑΚΖ – ΕΠΕ:

•Στόχος η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων

•Scoping ως προαπαιτούμενο

Τιμολόγηση πλήρους κόστους:

•Ενσωματώνει κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος

•Κατάλληλη μέθοδος αποτίμησης περιβαλλοντικού κόστους η μέθοδος

κόστους παραγωγής

Βελτίωση παραγωγικής διαδικασίας:

•Συνδυασμός ΑΚΖ, τιμολόγησης πλήρους κόστους και μεθόδων οικονομικής

αποτίμησης

Screening

Scoping

Επιλογή κατάλληλης τεχνικής οικονομικής αποτίμησης

Ποσοτικοποίηση και ιεράρχηση επιπτώσεων

Προσδιορισμός περιβαλλοντικών επιπτώσεων

και σχέσης τους με έργο

Οικονομική αποτίμηση επιλεχθεισών επιπτώσεων

Αποτίμηση προτεινόμενων μέτρων αντιμετώπισης

επιπτώσεωνΚαθορισμός χρονικού

πλαισίου ανάλυσης και παρακολούθησης

Ιεράρχηση εναλλακτικών και επιλογή βέλτιστης λύσης

Ορισμός σκοπού και πλαισίου μελέτης

Απογραφή δεδομένων κύκλου ζωής

Ανάλυση επιπτώσεων κύκλου ζωής

Ερμηνεία αποτελεσμάτων

Περιβαλλοντική συμφωνία

•Μεταξύ επιχειρήσεων, κρατικών φορέων και φορέων της κοινωνίας πολιτών

•Περιβαλλοντικές δεσμεύσεις και στόχοι

•Συμβολή ΕΠΕ στην εκπλήρωση στόχων συμφωνίας:

•Μείωση κόστους πληροφόρησης

•Προσέγγιση επιπτώσεων από πολλαπλές οπτικές γωνίες

•Monitoring για να παρακολουθούν οι συμβαλλόμενοι την τήρηση των

δεσμεύσεων

•Οφέλη για επιχείρηση (οικονομικά, φορολογικά, δημόσια εικόνα),

κράτος(κόστος παρακολούθησης), πολιτών (ποιότητα ζωής)

•Ανάγκη αναγνώρισης αξίας περιβαλλοντικών αγαθών:

•Εμπόδια η ύπαρξη εξωτερικοτήτων και η αναποτελεσματική κατανομή

δικαιωμάτων ιδιοκτησίας

•Καταλληλότητα μεθόδων οικονομικής αποτίμησης κατά περίπτωση

•Απαιτείται συνέχιση της έρευνας για βελτιστοποίηση μεθόδων

•Κυριότερα οφέλη εφαρμογής

•Συμβολή στην ανάδειξη περιβαλλοντικού κόστους

•Βαθύτερη κατανόηση περιβαλλοντικών στοιχείων

•Δυνατότητα ιεράρχησηςπεριβαλλοντικών αγαθών σε νομισματική βάση

•Ενίσχυση προληπτικού ρόλου ΕΠΕ και ανασχεδιασμός διαδικασίας

•Βασικά σημεία:

•Αποτίμηση σε χρηματικές μονάδες

•Χρήση κατάλληλων μεθόδων και τεχνικών

•Ανάδειξη οικονομικής διάστασης σε δυναμικό πλαίσιο

•Στόχος: ΕΠΕ ως ένα ολοκληρωμένο εργαλείο ευρείας χρήσης

•ΕΠΕ: μηχανισμός-κλειδί στη διαχείριση περιβαλλοντικής ζημίας, προληπτικά και

κατασταλτικά

•Ενισχύεται ο θεσμός της περιβαλλοντικής ευθύνης

•Χρησιμότητα ΕΠΕ και σε ιδιωτικούς φορείς

•Μετεξέλιξη μεθοδολογίας επιχείρησης στα πρότυπα της ΕΠΕ

•ΕΠΕ συμβάλλει στη(ν):

•Βελτιστοποίηση παραγωγικής διαδικασίας

•Σύναψη και υλοποίηση περιβαλλοντικών συμφωνιών

•Ορθότερη τιμολόγηση

•Θετική συμβολή οικονομικής επιστήμης

•Σημεία άξια προσοχής:

•Χρόνος για συσσώρευση γνώσης σχετικά με αποτίμηση και εφαρμογή

•Ενίσχυση εμπειρικής εφαρμογής και έρευνας

Ευχαριστώ για την προσοχή σας