106

ภาคผนวก

1. พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ทรงมพระราชประวตอยางไร สทธ ภบาลแทน และสวฒน

แกวสงขทอง (คดบางตอนจาก เปดโลกประวตศาสตรรตนโกสนทร : สทธ ภบาลแทน และสวฒน แกวสงขทอง)

– พระนามเดมวา “ทองดวง” ประสตเมอ 20 มนาคม 2274 ทกรงศรอยธยา ในสมยสมเดจพระเจาอยหว

บรมโกศ ไดรบราชการดวยความสามารถและเสยงชวตเพอปกปองและรกษาแผนดน จนตกทอดมาเปน

มรดกใหคนไทยมประเทศ มทอยอาศยทำกนจนทกวนน

– ไดเลอนตำแหนงเปนเจาตางกรม มพระนามวา “สมเดจเจาพระยามหากษตรยศกฯ”

2. สมเดจเจาพระยามหากษตรยศกฯ ขนครองราชสมบตเพราะเหตใด และไดจดการเกยวกบบานเมองอยางไร

– พระเจากรงธนบรมสตฟนเฟอน บำเพญกรณยกจทไมสมควรและกอใหเกดความยงยากขนหลายอยาง

ทำใหศาสนาและประชาชนไดรบความเดอดรอน จงเกดกบฏจบเอาพระองคไว และใหผนวชเสยท

วดแจง

– สมเดจเจาพระยามหากษตรยศกฯ เปนแมทพใหญทำศกคกนมากบสมเดจพระเจากรงธนบร จงเปนท

เกรงกลว รกใครของคนทวไป ราษฎรจงทลเชญใหครองราชยสบตอจากสมเดจพระเจากรงธนบร

– พระองคจงทรงยายเมองหลวงมาตงทฝงตรงขามกบเมองธนบร แลวปราบดาภเษกเปนปฐมกษตรย

ราชวงศจกร เมอวนท 6 เมษายน พ.ศ. 2324

3. เพราะเหตใดพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช จงทรงยายเมองหลวงมาอยทฝงซายของ

แมนำเจาพระยา

– ทตงพระราชวงเดมทอยระหวางวดแจงกบวดทายตลาด สถานทคบแคบ มอาจขยายเขตพระราชวง

ออกไปไดอก

– เมองธนบรเดมมบานเรอนหนาแนน แตปราการปองกนพระนครอยดานฝงขวา เมอขาศกยกมากยาก

แกการจดกำลงปองกน

– ทตงวงเดมของกรงธนบรอยตรงคมนำใหญพอดฝงดานนนถกกระแสนำเซาะพงเขาไปเรอยๆ ไมปลอดภย

แกสงปลกสรางถาวร

– ทางฝงซายซงอยในออมคงแมนำ เปนทสง สามารถตงบานเมองและปลกสรางสงถาวรไดด และใช

แมนำเปนคเมองทงสองดานไดดวย และสามารถขดคลอมเมองปองกนขาศกไดงายกวา

หมายเหต ดภาคผนวกกลมสาระสงคม ป.4 - ป.6 ประกอบดวย และดแผนทประกอบ

107

การศกษาเรองราวในอดตเกยวกบตวเองจะตองมหลกฐานและเหตการณประกอบในการแสดงขอมลตางๆ เพอ

จะใหผอนเขาใจในสงทตนศกษาและความเปนมาของตนเอง

ในการศกษาเรองของตนเองนนมขอมลทเกยวของกบตนเองเทานน เชน บดา มารดา ผปกครอง บานเลขท

โทรศพท การเกด การเขาเรยน เปนตน

หลกฐานและขอมลนเกยวของในการศกษา ไดแก บนทกการคลอด สตบตร ทะเบยนบาน สงของทญาตมอบให

รปถาย เปนตน

ใบความร

คำชแจง ใหนกเรยนศกษาความเปนมาของตนเอง โดยหาหลกฐานขอมลมาประกอบ เพอใหผอนเขาใจ และนาเชอถอ

ไดวาเปนเรา ครอบครวของเรา

ใบกจกรรม

เรอง การศกษาความเปนมาของตนเอง

หวขอทศกษา อดตของตวฉน

หลกฐานขอมลทพบ / แหลงขอมล

ขอมลจากการสมภาษณสอบถาม

จาก พอ แม ญาต พนอง และ

ผใกลชด เชน

ชอบอาหาร.........................................................................

คำพด.........................................................................................

พฤตกรรมทปฏบต..................................................

ขอมลจากการสำรวจหรอเอกสาร

ทหาได สำรวจสงทเปนวตถ เชน

– ของเลน

– บนทกการคลอด

ขอมลจากการสงเกตเรองสนทนา

– ภาษาทพอแมพด

– สามารถเลอกเลนและทำงาน

รวมกบเพอนหรอไม

หลกฐานขอมลแยกเปนประเภทตางๆ

1. ประเภทเอกสาร.....................................................................................................................................................................................................................................................

2. ประเภทคำบอกเลา............................................................................................................................................................................................................................................

3. ประเภทรปภาพ......................................................................................................................................................................................................................................................

4. ประเภทวตถ...............................................................................................................................................................................................................................................................

5. ประเภทสถานท.....................................................................................................................................................................................................................................................

108

ชอ.......................................................................................................................................นามสกล................................................................................................................ชอเลน..................................................

วน เดอน ปเกด.........................................................................ลกษณะนสย......................................................................................................................................................................................................

อยบานเลขท............................................................หม............................หมบาน............................................................................................ตำบล...............................................................................................

อำเภอ..................................................................................................................จงหวด.....................................................................................................รหสไปรษณย..........................................................

ชอบดา......................................................................................................................................................อาชพ....................................................................................................................................................................

ชอมารดา...............................................................................................................................................อาชพ.....................................................................................................................................................................

ชอเพอนนกเรยนทชอบ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

เมอฉนโตขนอยากประกอบอาชพเปน..................................................................................................................................................................................................................................................

เพราะ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

จงเตมขอมลของตนเองและขอมลของครอบครวใหสมบรณ

พรอมกบตดภาพของตนเอง

ขอมลของตนเอง

109

1. ครอบครวของฉนอาศยอยท

บานเลขท....................................................หม...................หมบาน............................................................................................ถนน..............................................................................................

ตำบล.....................................................................................................................................................อำเภอ.......................................................................................................................................................

จงหวด........................................................................................................................................................................................รหสไปรษณย.........................................................................................

2. สมาชกในครอบครว ม.................................................คน เปนหญง............................................คน

เปนชาย...............................................คน ไดแก.............................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ขอมลสวนตวของคนในครอบครว ไดแก

1. ชอ.......................................................................................................................................................นามสกล.........................................................................................................................................

วน เดอน ป ทเกด..........................................................................................................................................................................................ปจจบนอาย..............................................ป

เกยวของกบฉน เปน........................................................................อาชพ..............................................................................................................................................................................

2. ชอ.......................................................................................................................................................นามสกล.........................................................................................................................................

วน เดอน ป ทเกด..........................................................................................................................................................................................ปจจบนอาย..............................................ป

เกยวของกบฉน เปน........................................................................อาชพ..............................................................................................................................................................................

3. ชอ.......................................................................................................................................................นามสกล.........................................................................................................................................

วน เดอน ป ทเกด..........................................................................................................................................................................................ปจจบนอาย..............................................ป

เกยวของกบฉน เปน........................................................................อาชพ..............................................................................................................................................................................

ขอมลของครอบครว

110

สาระสำคญ

การดำเนนชวตของแตละคนจะมทงรายรบ รายจาย ซงจะตองดแลใหบงเกดความสมดล ครอบครวควรจดหา

รายได ซงถอเปนรายรบ และจดจายตามความจำเปน ไมใหมากกวารายรบหรอมากกวาทจดหามา ทงนเพอปองกนปญหา

หนสนอนจะทำใหเกดปญหาความทกขยากของครอบครว

1. ความหมาย

รายรบ หมายถง จำนวนเงนทไดรบจากผลการทำงาน เชน ชาวนาทำนาไดขาว และนำขาวไปขายไดเงน

ชาวสวนนำผลไมไปขายไดเงน ขาราชการไดเงนเดอน ชางไมรบปลกบาน ไดเงนคาจางฯ

รายจาย หมายถง จำนวนเงนทไดรบ และนำมาจายเปนคาครองชพ ใหดำรงชวตอยตามอตภาพ ความสข

2. การปฏบตตนของครอบครวทดจะตองจดสรรรายรบใหเปนสดสวนพอด เชน

1. การจดรายรบสวนหนงเปนเงนออม เพอนำมาใชในยามฉกเฉน เชน คนในครอบครวเจบปวย ตอง

เขารบการรกษา นำเงนทเกบออมไวใชยามชรา

2. นำรายรบสวนหนงมาใชจายเกยวกบการดำเนนชวตตามอตภาพของตน โดยประหยดและไมฟงเฟอ

รายจายทจำเปน ไดแก ปจจย 4 ม อาหาร ยารกษาโรค คาเชาหรอคาผอนซอบาน คาเครองนงหม และ

รายจายทจำเปน เชน คาใชจายสาธารณปโภค คานำ ไฟ โทรศพท เงนประกนชวต

3. นำรายรบสวนหนงไวสำหรบเปนคาใชจาย สงเสรมความร ความเจรญกาวหนาของสมาชกในครอบครว

หรอของตนเอง เชน เปนคาเลาเรยนบตรหลาน คาเลาเรยนศกษาความกาวหนาของตนเอง เปนตน

3. ทมาของรายรบของครอบครว

รายรบครอบครว มาจาก สมาชกซงอาจจะเปน พอ แม ป ยา ตา ยาย ชวยกนประกอบอาชพ ซงแตละ

ครอบครวจะประกอบอาชพแตกตางกนไปตามความถนด ความสามารถ และสภาพแวดลอม

อาชพทสำคญ ไดแก

1. อาชพเกษตรกรรม การประมง การทำไร การทำนา ทำสวน

2. อาชพคาขาย ขายของชำ ขายผก ขายหม ขายเครองใช ขายขนม ฯลฯ

3. อาชพขาราชการ หรอลกจาง ไดแก การปฏบตงาน รบเงนเดอนจากรฐบาล หรอรบเงนคาจางรายเดอน

จาก บรษท หางราน ฯลฯ

4. อาชพรบจาง ไดแก การรบสรางบาน การซอมแซมเครองใช อปกรณไฟฟา การรบจางตดตงไฟฟา

ประปา ฯลฯ

5. อาชพจดทำงานอตสาหกรรม หตถกรรมตางๆ เชน โรงงานอตสาหกรรมเหลก โรงงานทอผา ฯลฯ

6. อาชพอนๆ เชน รบเลยงเดก รบซกรดเสอผา ฯลฯ

ใบความร

เรอง สาระเนอเรองการรบ - จาย

111

4. หลกการประกอบอาชพจดหารายได

1. อาชพทกประเภท มความสำคญเทาเทยมกน เพราะถอวาเปนอาชพทสจรต ไมทำใหเกดความเสยหาย

แกตนและสงคม

2. ตองมความตงใจและขยนขนแขงในการทำงาน เพอใหเกดรายไดแกครอบครว และดำเนนชวตไปไดด

ไมกอใหเกดปญหาตอตนเองและสงคม

3. ตองมความซอสตยตออาชพ เชน คาขาย ไมโกงนำหนกตราชง ตงใจปฏบตหนาท ไมเกยจคราน หรอ

องาน ฯลฯ

4. ตองพฒนาอาชพของตน ตามแนวพระราชดำรพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทเรยกวา “แนวเศรษฐกจ

พอเพยง”

112

นกเรยนจำไดหรอไมวา เมอตอนเรายงเปนเดกเลกๆ ยงไมสามารถชวยเหลอตนเองได ใครเปนผดแลเรา คอย

ปอนขาว ปอนนม อาบนำให

ใบความร

เรอง ขอตกลงในครอบครว

เมอเราเตบโตขนมา สามารถชวยเหลอตนเองไดบางเรอง แตพอแมกยงตองคอยดแลเรา และคมครองปองกน

ไมใหผอนมาทำรายรางกายเรา

การทพอแมคอยดแลเรา ใหความรก และใหความอบอนแกเรานนเปนไปตามธรรมชาต เพราะพอแมยอม

ตองรกลกของตนเอง แตบางครงกมเดกทโชครายทไมไดรบการเลยงดเอาใจใสจากพอแม ทำใหเดกขาดทพงและอาจ

ไดรบอนตรายได

ดงนน รฐจงมการรบรองและคมครองสทธของเดก เพราะเดกยงออนเยาว ไรเดยงสา และขาดประสบการณ

ยงไมสามารถคมครองตนเองไดเตมท จงอาจถกทำรายหรอถกทำทารณไดงาย

ครอบครวประกอบดวยสมาชก ไดแก พอ แม ลก หรอบางครงมสมาชกคนอนๆ รวมอยดวย ซงสมาชก

แตละคนอาจมความตองการและความสนใจทแตกตางกน แตทำอยางไรจะทำใหสมาชกทอยในครอบครวเดยวกน

สามารถอยรวมกนไดอยางมความสข

สมาชกในครอบครวสามารถทำขอตกลงรวมกนได หรอจะเรยกวาเปนกฎกตกาภายในครอบครวกได ขอตกลง

ในครอบครว อาจเหมอนหรอแตกตางกน ซงขนอยกบแตละครอบครว และเมอกำหนดขอตกลงรวมกนแลว สงทสำคญ

คอ ทกคนตองพรอมใจกนปฏบตตามขอตกลง

113

1. ลกๆ ตองเขานอนดกเกนไป เพราะจะทำใหนอนตนสาย และไปไมทนโรงเรยนเชา

2. เมอกลบจากโรงเรยน ตองรบอาบนำ เปลยนเสอผา และทำการบานใหเสรจกอน จงจะดโทรทศนได

3. ลกๆ ตองรจกชวยเหลอตนเองในการทำกจวตรประจำวน โดยไมตองใหพอแมเตอน

4. เมอมปญหา ใหปรกษาพอแมทกครง และไมควรใชกำลงในการตดสนปญหา

แบบทดสอบโดยการถาม - ตอบ

คำชแจง เขยนเครองหมาย P ในรายการทนกเรยน ผาน ตามเกณฑการประเมนในหนวยหนาทพลเมองดในระบบ

ประชาธปไตย

เลขท ชอ - สกล

1.

บอก

หน

าทขอ

งสมา

ชก

ในคร

อบคร

วได

2.

บอก

หน

าทขอ

งตน

เอง

ในคร

อบคร

วได

3.

บอก

ลกษ

ณะข

องส

มาชก

ทด

ในคร

อบคร

วได

4.

บอก

ผลดข

องกา

รเป

นส

มาชก

ทด

ในคร

อบคร

วได

5.

บอก

ผลเส

ยของ

การเ

ปน

สมา

ชกท

ด ใน

ครอบ

ครวไ

ด

114

1. อาชพในชมชน

ในชมชนประกอบดวยคนมากมาย อาชพของคนในชมชนจงมหลากหลายอาชพ แตละอาชพทำหนาทแตก

ตางกน อาชพทพบเหนมากในชมชน เชน

1. อาชพเกษตรกรรม

เปนอาชพทเกยวกบการเพาะปลกพชและเลยงสตว ซงเปนอาชพหลกของคนไทยมาเปนเวลาชานานแลว

อาชพเกษตรกรรมทควรรจกมหลายอาชพ ดงน

ใบความร

เรอง อาชพในชมชน

1) ทำนา เปนอาชพสวนใหญของคนไทยตงแตอดต เพราะคนไทยกนขาวเปนอาหารหลก ผทประกอบ

อาชพทำนาเรยกวา ชาวนา อาชพทำนาเปนอาชพทสำคญ เพราะเปนอาชพทผลตขาวเลยงคนใน

ประเทศไทย ชาวนาจงไดรบการยกยองวาเปนกระดกสนหลงของชาต

2) ทำสวน เปนอาชพทปลกผกหรอผลไม ผทประกอบอาชพทำสวน เรยกวา ชาวสวน

3) ทำไร เปนอาชพทปลกพชไร เชน ออย ขาวโพด สบปะรด ผทประกอบอาชพทำไร เรยกวา ชาวไร

4) เลยงสตว สตวทนยมนำมาเลยงเพอจำหนาย เชน เปด ไก หม

5) ทำประมง เปนอาชพทจบสตวนำหรอเพาะเลยงสตวนำ ผทประกอบอาชพประมง เรยกวา ชาวประมง

มกอาศยอยใกลแหลงนำ

2. อาชพอตสาหกรรม

เปนอาชพทนำวตถดบทไดจากทรพยากรธรรมชาต และนำเกษตรกรรมมาผลตเปนสนคาทใชเครองจกร

เชน อตสาหกรรมอาหาร ไดแก ปลากระปอง ผลไมกระปอง ผลไมอบแหง อตสาหกรรมสงทอ ไดแก เสอผาสำเรจรป

3. อาชพหตถกรรม

เปนอาชพทนำเอาวตถดบทมอยในทองถนมาประดษฐดวยมอเปนสนคา เชน ผาทอ เครองจกสาน เครองปน

ดนเผา ไมแกะสลก

115

4. อาชพคาขาย

เปนอาชพทจำหนายหรอรบแลกเปลยนสนคาตางๆ ผทประกอบอาชพคาขาย เรยกวา พอคาแมคา ผทคาขาย

มกอาศยอยในบรเวณชมชน เพราะจะไดมลกคามาซอสนคามากๆ

5. อาชพบรการ

เปนอาชพทเกยวกบการใหความสะดวกแกคนในชมชน เชน พนกงานขบรถ ชางตดเสอ ชางตดผม ชาง

เสรมสวย พนกงานเสรฟอาหาร เปนตน

นอกจากน อาชพรบราชการ ซงเปนคนททำงานใหกบรฐบาลกจดเปนอาชพบรการอาชพหนง อาชพรบราชการ

มมากมายหลายอาชพขนอยกบหนวยงาน เชน คร หมอ ตำรวจ ทหาร เปนตน ผทรบราชการ มหนาทใหบรการดานตางๆ

แกประชาชน

116

เรอง ครอบครวของฉน “การปฏบตตนเปนลกทด”

คำชแจง ใหนกเรยนดภาพ แลวเขยนเครองหมาย P ใน £ ภาพทควรปฏบต และ Õ ใน £ ภาพทไมควรปฏบต

เสรจแลวระบายสภาพทควรปฏบตใหสวยงาม

ใบความร

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.1/......................................เลขท....................................

ผลการประเมน £ ดมาก £ ด £ พอใช £ ปรบปรง

117

คำชแจง

1. ใหนกเรยนบอกกจกรรมทควรปฏบตในวนสำคญทางพระพทธศาสนา

1. ทำบญตกบาตร

2. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ใหนกเรยนระบายสภาพกจกรรมทควรปฏบตในวนสำคญทางพระพทธศาสนา

ใบกจกรรม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.1/......................................เลขท....................................

ผลการประเมน £ ดมาก £ ด £ พอใช £ ปรบปรง

118

คำชแจง ใหนกเรยนจบคขอความโดยการโยงขอความทมความสมพนธกน และระบายส ตอน “พระพทธเจาประสต”

ใหสวยงาม

1. สทธตถะ £ £ ก. พระราชบดาของเจาชายสทธตถะ

2. ราหล £ £ ข. พระนามเดมของพระพทธเจา

3. พระเจาสทโธทนะ £ £ ค. พระมารดาของเจาชายสทธตถะ

4. พระนางสรมหามายา £ £ ง. พระราชโอรสของเจาชายสทธตถะ

ใบกจกรรม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.1/......................................เลขท....................................

ผลการประเมน £ ดมาก £ ด £ พอใช £ ปรบปรง

พระพทธเจาประสต วนขน 15 คำ เดอน 6

119

เรอง การปฏบตตนตามหลกพระพทธศาสนา

คำชแจง ใหนกเรยนโยงภาพดานซายกบขอความดานขวา ใหสมพนธกน แลวระบายสภาพใหสวยงาม

ใบกจกรรม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.1/......................................เลขท....................................

แบงปนกน

1.

2.

3.

ไมทะเลาะกน

มระเบยบวนย

120

เรอง วนสำคญทางศาสนา “วนวสาขบชา”

ในวนสำคญทางศานา “วนวสาขบชา” นกเรยนซงเปนชาวพทธ ควรไปรวมกจกรรมทางศาสนา ดงน

1. ทำบญตกบาตร 2. ฟงเทศน 3. เวยนเทยน 4. บรจาคทาน

คำชแจง ใหนกเรยนระบายสภาพกจกรรม การเวยนเทยน ใหสวยงาม และคด คำ “เวยนเทยน” เพมจากทกำหนดให

อก 3 ครง

ใบกจกรรม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.1/......................................เลขท....................................

ผลการประเมน £ ดมาก £ ด £ พอใช £ ปรบปรง

121

เรอง อาชพของครอบครว

คำชแจง ใหนกเรยนจบคอาชพโดยสมพนธกบขอความดานขวามอใหถกตอง

1. ชาวนา £ £ ขายผก ผลไม

2. ชาวประมง £ £ จบผราย

3. แมคา £ £ นกเรยน

4. ตำรวจ £ £ ปลกขาว

5. คร £ £ ปลา กง หอย ป

6. บรษไปรษณย £ £ คนไข

7. พยาบาล £ £ สงจดหมาย

ในอนาคตฉนอยากมอาชพ.............................................................................................................................................................................................................................................

ใบกจกรรม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.1/......................................เลขท....................................

ผลการประเมน £ ดมาก £ ด £ พอใช £ ปรบปรง

122

คำชแจง ใหนกเรยนระบายสภาพแผนผงชมชนของนกเรยน และเขยนชอสถานทสำคญในชมชน ดานลางท

กำหนดให

ใบกจกรรม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.1/......................................เลขท....................................

สถานทสำคญในชมชนของฉน ไดแก

1. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

123

เรอง สถานทสำคญในชมชน

คำชแจง ใหนกเรยนบอกสถานทสำคญในชมชนดงตอไปน

1. โรงเรยน ใหบรการแกชมชนในดานใด

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. โรงพยาบาล ใหบรการแกชมชนในดานใด

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. สนามเดกเลน ใหบรการแกชมชนในดานใด

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. วด ใหบรการแกชมชนในดานใด

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. ใหนกเรยนระบายสภาพโรงเรยนของฉนใหสวยงาม

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ใบกจกรรม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.1/......................................เลขท....................................

124

เรอง การออมของฉน

คำชแจง ใหนกเรยนบอกวธการออมเงน ทนกเรยนทำได

ใบกจกรรม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.1/......................................เลขท....................................

2. ใหนกเรยนวาดภาพกระปกออมสน สำหรบการออมเงนคนละ 1 ชน พรอมกบตกแตงระบายใหสวยงาม

ผลการประเมน £ ดมาก £ ด £ พอใช £ ปรบปรง

วธการออมเงน

ของฉน

125

เรอง หลกธรรมเบองตน “โอวาท 3”

คำชแจง ใหนกเรยนสำรวจตนเองเกยวกบการปฏบตตนตามหลกเบญจศล เบญจธรรม ตามความเปนจรง แลว

บนทกผล

ใบกจกรรม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.2/......................................เลขท....................................

สำรวจตนเองดซวาเคยทำไมดอยางไร

และอยาลมนำไปปรบปรงแกไขตนเองดวยนะคะ

กจกรรมททำ

การปฏบตตน

เคยทำ P ไมเคยทำ Õ

1. แกลงสตวเพอความสนกสนาน

2. ฆาสตว

3. ชวยเหลอสตวทบาดเจบ

4. ใหอาหารสนขหรอแมวจรจด

5. หยบของของเพอนมาเปนของตนเอง

6. เกบของไดแลวไมสงคนเจาของ

7. พดโกหกพอแม

8. พดโกหกคร

9. พดโกหกเพอน

10. ทำความผดแลวบอกวาไมไดทำ หรอโทษผอน

126

ใบสงเกตการทำกจกรรม

คำชแจง เขยนเครองหมาย P ในชองระดบคณภาพ

ท รายการประเมน

ระดบคณภาพ

เกณฑการประเมน3 2 1

1

2

3

ความสนใจ

ความกระตอรอรน

ความรวมมอ

3 หมายถง ด

2 หมายถง พอใช

1 หมายถง ควรปรบปรง

ใบสงเกตการทำกจกรรม

คำชแจง เขยนเครองหมาย P ในชองระดบคณภาพ

ท รายการประเมน

ระดบคณภาพ

เกณฑการประเมน4 3 2 1

1

2

3

4

5

ความรวมมอ

ความถกตอง

ความมระเบยบวนย

ความสำเรจของงาน

พดเสยงดงฟงชด

4 หมายถง ดมาก

3 หมายถง ด

2 หมายถง พอใช

1 หมายถง ปรบปรง

127

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม หนวยการเรยนร..........................................................................................................................................................

รายชอสมาชก

1. ......................................................................................................................................... 2. ........................................................................................................................................

3. ......................................................................................................................................... 4. ........................................................................................................................................

5. ......................................................................................................................................... 6. ........................................................................................................................................

คำชแจง ใหเขยนเครองหมาย P ลงในชองทตรงกบพฤตกรรมของกลมตามความเปนจรง

แบบประเมนตนเองในการทำงานกลม

ชอ..........................................................................................................................................................ชน ป.2/......................................เลขท....................................

หมายเหต หวขอการประเมนอาจเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม

การสรปผลการประเมนผานเกณฑ/ไมผานเกณฑเปนไปตามสถานศกษากำหนด

ลงชอ.......................................................................................................ผประเมน

(....................................................................................................)

......................../......................../........................

ลำดบท หวขอประเมน ใช ไมใช ไมแนใจ หมายเหต

1

2

3

4

5

6

7

ทกคนรหนาทวาจะตองทำอะไร

ทกคนในกลมชวยกนแสดงความคดเหน

ทกคนในกลมชวยกนตดสนใจ

มผอาสาจดบนทก

มผคอยกระตนสมาชกและควบคมเวลาในการทำงาน

ทกคนชวยกนเตรยมการนำเสนอ

กจกรรมนมประโยชนตอการนำไปใชจรง

128

การรวมกลมเพอพฒนาชมชนของ “จงหวดพทลง”

129

130

131

132

133

134

บรรณานกรม

กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ระดบชนประถมศกษาปท 1 - 3

คมอการจดการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ

วารสารมลนธชยพฒนา เลม เม.ย. 47, ส.ค. 47, ธ.ค. 47

เทศบาลตำบลหวหน งานประชาสมพนธ กองวชาการเกษตรและแผนงานทระลก 65 ป เทศบาลตำบลหวหน 1 ต.ค.

2545

แนวการจดทำหนวยการเรยนรแบบบรณาการ สำนกมาตรฐานการศกษา กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ

96

1. มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ส 1.1 รและเขาใจประวตความสำคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอและ

ศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมน และปฏบตตามหลกธรรม เพออยรวมกนอยางสนตสข

ตวชวด ส 1.1 ป 1/1 บอกพทธประวต หรอประวตของศาสดาทตนนบถอโดยสงเขป

ส 1.1 ป 1/2 ชนชมและบอกแบบอยางการดำเนนชวตและขอคดจากประวตสาวก ชาดก/เรอง

เลา และศาสนกชนตวอยางตามทกำหนด

ส 1.1 ป 1/3 บอกความหมาย ความสำคญ และเคารพพระรตนตรย ปฏบตตามหลกธรรม

โอวาท 3 ในพระพทธศาสนา หรอหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอทกำหนด

ส 1.1 ป 1/4 เหนคณคาและสวดมนต แผเมตตา มสตทเปนพนฐานของสมาธในพระพทธศาสนา

หรอการพฒนาจตตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอตามทกำหนด

ส 1.1 ป 2/1 บอกความสำคญของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ

ส 1.1 ป 2/2 สรปพทธประวตตงแตประสตจนถงการออกผนวชหรอประวตศาสดาทตนนบถอ

ตามทกำหนด

ส 1.1 ป 2/3 ช นชมและบอกแบบอยางการดำเนนชวตและขอคดจากประวตสาวก ชาดก

เรองเลาและศาสนกชนตวอยางตามทกำหนด

ส 1.1 ป 2/4 บอกความหมาย ความสำคญ และเคารพพระรตนตรย ปฏบตตามหลกธรรม

โอวาท 3 ในพระพทธศาสนา หรอหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอตามทกำหนด

ส 1.1 ป 2/5 ชนชมการทำความดของตนเอง บคคลในครอบครวและในโรงเรยนตามหลกศาสนา

ส 1.1 ป 2/6 เหนคณคาและสวดมนตแผเมตตา มสตทเปนพนฐานของสมาธในพระพทธศาสนา

หรอการพฒนาจตตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอตามทกำหนด

ส 1.1 ป 2/7 บอกชอศาสนา ศาสดา และความสำคญของคมภรของศาสนาทตนนบถอและ

ศาสนาอนๆ

ส 1.1 ป 3/1 อธบายความสำคญของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอในฐานะทเปน

รากฐานสำคญของวฒนธรรมไทย

ส 1.1 ป 3/2 สรปพทธประวตตงแตการบำเพญเพยรจนถงปรนพพาน หรอประวตของศาสดา

ทตนนบถอตามทกำหนด

ส 1.1 ป 3/3 ชนชมและบอกแบบอยางการดำเนนชวตและขอคดจากประวตสาวก ชาดก/เรองเลา

และศาสนกชนตวอยาง ตามทกำหนด

ส 1.1 ป 3/4 บอกความหมาย ความสำคญของพระไตรปฎก หรอคมภรของศาสนาทตนนบถอ

ส 1.1 ป 3/5 แสดงความเคารพพระรตนตรย และปฏบตตามหลกธรรมโอวาท 3 ในพระพทธ-

ศาสนาหรอหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอตามทกำหนด

แผนการจดการเรยนร กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

ชนประถมศกษาปท 1 - 3 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2554

หนวยการเรยนรท 1 ตวเรา เรอง ศาสนาของเรา ระยะเวลาในการสอน 4 ชวโมง

97

สาระสำคญ

ความสำคญของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอในฐานะทเปนรากฐานสำคญของวฒนธรรมไทย

พทธประวตตงแตการบำเพญเพยรจนถงปรนพพาน หรอประวตของศาสดาทตนนบถอ การดำเนนชวตและขอคดจาก

ประวตสาวก ชาดก ศาสนกชนตวอยาง การแสดงความเคารพพระรตนตรยและปฏบตตามหลกธรรมโอวาท 3 ใน

พระพทธศาสนาหรอหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอ

2. สาระการเรยนร

1. พระพทธประวต (หรอศาสนาทตนนบถอ)

2. รกษาศล 5

3. ฝกสมาธ สวดมนต อาราธนาศล ถวายสงฆทาน แผเมตตา

3. จดประสงคการเรยนร

1. นกเรยนบอกไดวา นกเรยนไดอะไรจากการเรยนรพทธประวต

2. นกเรยนรกษาศล 5 ได

3. มความซอสตย อดทน อดกลน ประหยด และมเหตผล

4. ทำสมาธได สวดมนต อาราธนาศล ถวายสงฆทานไดเหมาะสมกบวย

5. รจกแกปญหาในชวตประจำวนไดอยางสมเหตสมผล

6. นกเรยนอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

4. กระบวนการจดการเรยนร

กจกรรมโรงเรยนตนทาง

1. ครเลานทานชาดกเกยวกบพทธประวต มภาพประกอบ มแผนภมภาพ

คำถาม บตรคำ - บตรภาพ หนงสอชาดก นทาน หนงสอพทธประวต

เพอสอนตรงตามจดประสงค

2. การเรยนรในการเลานทาน และพระพทธประวตใหพฒนาความสามารถ

เดก โดยยดความแตกตางระหวางบคคล จดกจกรรมทหลากหลาย เพอ

ใหตรงกบความสนใจของเดก

– กระตนยวยดวยภาพ ดวยคำถาม ดวยลลาทาทาง นำเสยง - สอสงเรา

ตางๆ พรอมทงชมเชย ใหกำลงใจเมอเดกรวมมอดวยบรรยากาศทเปน

มตร

– ครจดกจกรรมทใหนกเรยนมสวนรวม ปรบแตงสาระตามความถนด

และความสนใจภายใตการชนำของคร

– บางเรอง บางตอน ใหนกเรยนเรยนรดวยการลงมอปฏบต และเปด

โอกาสใหนกเรยนสรางและนำเสนอผลการเรยนรอยางเปนรปธรรม

กจกรรมโรงเรยนปลายทาง

ปฏบตเหมอนโรงเรยนตนทาง

– กลมนกเรยนอานนทานชาดก,

พระพทธประวตแลวมาเลา

แลกเปลยนเรยนรกน

– อภปราย ซกถาม

98

กจกรรมโรงเรยนตนทาง กจกรรมโรงเรยนปลายทาง

– ครและนกเรยนสนทนาเกยวกบหลกธรรมขนพนฐานของศาสนา เพอ

การอยรวมกนอยางเปนสข ยกตวอยางขาวในหนงสอพมพเปนหวขอ

สนทนา ครเปดโอกาสใหนกเรยนถามปญหาทสงสยจากการอานขาว

เชญพธกรผร ผปกครองรวมสนทนา สรปปญหาและขอความปฏบตไว

เปน “ขอตกลงของเรา” ทเดก - ลกศษยควรปฏบต

– นำเทคนคการสอนของพระพทธเจามาปรบใชใหเหมาะกบวยของเดก

และสถานการณ

พระพทธเจาเสดจอบตในยคทชมพทวปเปนถนนกปราชญ เตม

ไปดวยศาสตราจารย เจาลทธตางๆ แตพระพทธเจาสามารถประสบชย

ในการสอน หลกการสอนของพระองคยงใหญและประเสรฐ สมควร

ศกษาและนอมนำมาปฏบต

ตามหลกพระพทธศาสนาถอวา ความทกข ความเดอดรอน และ

ปญหาชวตของมนษยเกดจากตณหา คอความอยาก ความตองการ ความ

เหนแกตว ซงเกดจากความไมร ไมเขาใจ ไมมองเหนสงทงหลายตามท

มนเปน มทศนคตตอสงทงหลายอยางไมถกตอง ซงเรยกวา อวชชา

ควรจะแกปญหาจงตองกำจด “อวชชา” นนคอ ภารกจสำคญของ

การศกษา คอการฝกอบรมบคคลใหพฒนาปญญา เกดความร ความ

เขาใจในขอเทจจรงและสภาวะของสงทงหลาย มทศนคตตอสงทงหลาย

อยางถกตอง ปฏบตและจดการกบสงทงหลายตามทควรจะเปน เพอให

เกดเปนประโยชนตน คอ ความมชวตอยตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

– ขอความกำหนดในการสอน

ภารกจสำคญของการศกษาไดแก ชวยใหบคคลเกดทศนคตทถกตอง

¶ พฒนาปญญา ¶ ชนำ/อำนวยโอกาส ¶ เนนผเรยนเปนสำคญ ¶ เปนอสระในการคด, ซกถามโตตอบ - สบเสาะความจรง

วางเปนขอสรปเกยวกบการสอน ดงน

(1) ปญญา เปนสงสรางสรรคขนภายในตวผเรยนเอง

(2) ผสอนทำหนาทเปนกลยาณมตร ชวยชนำการเรยน

(3) วธสอน อบาย และกลวธตางๆ เปนสอ หรอเปนเคร องผอน

การเรยนการสอน

(4) อสรภาพในทางความคด เปนอปกรณสำคญในการสรางปญญา

– คณสมบตของผสอน

ก. บคลกภาพ พระพทธเจาทรงมพระลกษณะสงางาม ควรแกศรทธา

ปสาทะทกประการ พระสรเสยงทโนมนำจตใจ ไพเราะ สภาพ

สละสลวย กรยามารยาทนาเลอมใส

ข. คณธรรม พระปญญาคณ ยกตวอยางทศพลญาณ

ความหมายสวนทผสอนทวไปพอปฏบตได

99

กจกรรมโรงเรยนตนทาง กจกรรมโรงเรยนปลายทาง

– มความร ความเขาใจในเนอหา และขอบเขต กฎเกณฑ และ

หลกการตางๆ ทจะนำมาใชสอน และรจกขดความสามารถของ

บคคลระดบตางๆ

– มความร ความเขาใจในกระบวนพฤตกรรมตางๆ ของมนษย

เปนอยางด

– รวธการ และกลวธปฏบตตางๆ ทจะนำเขาสเปาหมายทตองการ

– มความรในวชา สรรวทยา และจตวทยา

– รความแตกตางระหวางบคคล

– รปจจยตางๆ ทจะเปนอปสรรค

– รประวต พนเพเดม และประสบการณ

– พจารณา สงเกตดผเรยน และพรอมชวยเหลอ

– รชด แจมแจงวาผลสมฤทธทเปนจดหมายนน คออะไร เปน

อยางไร และทำใหเกดขนไดจรง

ค. เกยวกบตวการสอน

– การเรมตนเปนจดสำคญ ทชวยใหการสอนสำเรจผล

– สรางบรรยากาศในการสอนใหปลอดโปรงเพลดเพลน ไมให

ตงเครยด

– สอนมงใหเกดความรความเขาใจในสงทสอนเปนสำคญ ไมยกตน

ไมเสยดสใคร

– สอนโดยเคารพ คอตงใจสอน ทำจรง

– ใชภาษาสภาพ นมนวล ไมหยาบคาย

– มลลาการสอนทชดเจน ชกจงใหเหนจรง ใหเกดกำลงใจและ

ชวยใหแชมชน เบกบาน ไมเบอ

วธสอนแบบตางๆ

– แบบสนทนา

– แบบบรรยาย

– แบบตอบปญหา

– แบบวางกฎขอบงคบ

ใชกลวธและอบายประกอบการสอน

– ยกอทาหรณ เลานทานประกอบ

– เปรยบเทยบดวยขออปมา

– ใชอปกรณการสอน

– การทำเปนตวอยาง

– การเลนภาษา เลนคำ

– อบายเลอกคน และการปฏบตรายบคคล

– การรจกจงหวะ และโอกาส

100

กจกรรมโรงเรยนตนทาง กจกรรมโรงเรยนปลายทาง

– ความยดหยนในการใชวธการ

– การลงโทษ และใหรางวล

– กลวธแกปญหาเฉพาะหนา

หมายเหต คดยอจาก “เทคนคการสอนของพระพทธเจา” พระเทพเวท

(ประยกต ปยตโต)

ใหผสอนคนควาเทคนคอยางละเอยดทใชมาแลวกวาสองพนป

และมความรซาบซงในพระพทธศาสนา ใชไดตงแต ป.1 - ป.6

1. มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ส 1.1 เขาใจความหมาย ความสำคญของเวลา และยคสมยทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทาง

ประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบ

ตวชวด ส 4.1 ป 1/1 บอกวน เดอน ป และการนบชวงเวลาตามปฏทนทใชในชวตประจำวน

ส 4.1 ป 1/2 เรยงลำดบเหตการณในชวตประจำวน ตามวนเวลาทเกดขน

ส 4.1 ป 1/3 บอกประวตความเปนมาของตนเองและครอบครว โดยสอบถามผเกยวของ

ส 4.1 ป 2/1 ใชคำระบเวลาทแสดงเหตการณในอดต ปจจบน และอนาคต

ส 4.1 ป 2/2 ลำดบเหตการณทเกดขนในครอบครวหรอในชวตของตนเองโดยใชหลกฐานท

เกยวของ

2. สาระการเรยนร

1. บอก วน เดอน ป และการนบชวงเวลาตามปฏทนไทย และสากลได

2. เปรยบเทยบการใชศกราชสำคญในการบอกเวลา ตามปฏทนไทยและสากลได

3. เลาเหตการณในอดต ปจจบน และอนาคตโดยใชคำระบเวลาไดถกตองเหมาะสม

4. แสดงความสำคญเกยวกบเหตการณใกลตว และระบแหลงขอมลในการแสวงหาคำตอบได

แผนการจดการเรยนร กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

ชนประถมศกษาปท 1 - 3 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2554

หนวยการเรยน ประวตศาสตร เรอง เหตการณและเวลา

ระยะเวลาในการสอน 3 ชวโมง

101

102

103

104

105

คณ

มโอ

กาส

ดบ

ไฟ 3

ครง

1.

เมอร

สกว

าเกด

แผน

ดน

ไหว

2.

เมอแ

ผน

ดน

ไหวส

งบ

3.

เมอไ

ฟกำ

ลงจะ

เรม

ไหม

อนดบ

แรกค

อทาน

ตองป

องกน

ตวเอ

งกอน

แลวจ

งชวย

ดแลค

รอบค

รวแล

ะเพอ

นบาน

ปกต

แลวค

นเรา

สามา

รถมช

วตรอ

ดอยไ

ด 72

ชวโ

มงเม

อตดอ

ยใตซ

ากปร

กหกพ

ง

ดงนน

การ

ปองก

นกา

รเกด

ไฟไห

มจงเ

ปนงา

นสำค

ญอน

ดบแร

ก จะ

เรมก

ารชว

ยชวต

ไดเม

อสถา

นการ

ณปล

อดภย

แลวเ

ทานน

พยา

ยามช

วยเห

ลอซง

กนแล

ะกน

และ

พยาย

ามเต

มทใน

การด

บไฟแ

ละชว

ยเหล

อผทต

ดอยใ

ตซาก

ปรกห

กพง แ

ละบา

ดเจบ

เรองท

ควร -

ไมควรปฏบต ร

ะหวาง

-หลงเ

กดแผ

นดนไห

ว

106

“การ

ทำงา

นเปน

ทม”

มควา

มสำค

ญมา

ก รว

มทงก

ารเต

รยมก

ารดา

นคว

ามปล

อดภย

แกพ

นกงา

นและ

ลกคา

การ

สอสา

รแลก

เปลย

นขอม

ล กา

รใหค

วามร

วมมอ

กนใน

ดานต

างๆ

กบชม

ชน แ

ละสำ

นกงา

นใกล

เคยง

อยาต

นตระ

หนกแ

ละทำ

อยาง

ระมด

ระวง

– นำ

ถงดบ

เพลง

ไปยง

ทเกด

ไฟไห

ม ดง

สลกน

รภยก

ตอเม

อจะใ

ชงาน

เทาน

น เพ

อปอง

กนกา

รฉดก

อนเว

ลาหา

แหลง

กำเน

ดไฟ

– อย

ใหตำ

เพอห

ลกเล

ยงจา

กควา

มรอน

และค

วน ข

ณะเ

ดนเข

าหาไ

ฟ ชห

วฉด

ไปยง

ไฟแล

ะบบค

นโยก

จนนำ

ยาออ

ก –

เมอใ

ชเคร

องดบ

เพลง

ชนดน

ำบน

ผนง

ใหฉด

จากบ

นลง

ลาง

จากเ

พดา

นลง

พน

– หล

งจาก

ใชเค

รองด

บเพล

งชนด

ผงเพ

อควา

มแนน

อนคว

รใชน

ำราด

อกคร

งเพ

อไฟจ

ะไดไ

มกลบ

มาตด

อก ร

ะวงอ

ยานำ

นำรา

ดบนอ

ปกรณ

ไฟฟา

–

ขณะด

บไฟค

วรเผ

อทาง

หนไว

ดวย

107

108

109

ภาคผนวก

ทฤษฎเดอโบโน

เทคนคการตงคำถาม โดยใชหมวกความคด 6 ใบหมวก

หมวกสขาว

แสดงความเปนกลาง หมายถง ตวเลข ขอเทจจรงตางๆ

ตวอยางการตงคำถามหมวกสขาว

– เรามขอมลอะไรบาง

– เราตองการขอมลอะไรบาง

– เราไดขอมลทตองการมาดวยวธใด

หมวกสแดง

เปนการแสดงความรสกของผคด แสดงอารมณ สญชาตญาณ ลางสงหรณ ความประทบใจ

ตวอยางคำถามแบบหมวกสแดง

– เรารสกอยางไร

– นกเรยนมความรสกอยางไรกบสงททำ

– นกเรยนมความรสกอยางไรกบความคดน

หมวกสดำ

แสดงความมดครม หมายถง เหตผลดานลบ เหตผลในการปฏเสธ เปนการคดอยางมวจารณญาณ

ตวอยางคำถามหมวกสดำ

– อะไรเปนจดออน

– อะไรคอสงทยงยาก

– อะไรคอสงทผดพลาด

– เรองนมจดออนตรงไหน

หมวกสเหลอง

แสดงถง เหตผลทางบวก ความมนใจเหตผลในการยอมรบ

ตวอยางคำถามแบบหมวกสเหลอง

– จดดคออะไร

– ผลดคออะไร

110

หมวกสเขยว

หมายถง ความคดสรางสรรคและความคดใหมๆ หลบเลยงความคดเกา มมมองเกา สความคดใหม

ตวอยางคำถามหมวกสเขยว

– นกเรยนจะนำความคดนไปทำ (สราง ปรบปรง พฒนา) อยางไรบาง

– ถาจะใหสงน (ดขน) จะตองเปลยนอยางไร

หมวกสฟา

แสดงถง ความเยอกเยน ทองฟา ซงอยเหนอทกสงทกอยาง จงหมายถงการจดระเบยบกระบวนการและ

ขนตอน

ตวอยางคำถามหมวกสฟา

– การคดอะไรทตองการ

– ขนตอนตอไปคออะไร

– การคดอะไรททำไปกอนแลว

การนำหมวกแตละใบไปใช

หมวกสขาว เปนตวแทนของขอมล ขาวสาร เมอใชหมวกสขาว

– ทกคนจะพงความสนใจไปทขอมลอะไรบาง

– จำเปนตองใชขอมลเพมเตมหรอไม

– ขอมลดานใดทขาดหายไป

– จะมวธใดบางทไดขอมลทตองการ

หมวกสแดง แสดงความรสกทเกดขนในขณะนน

หมวกสเขยว มงความสนใจไปทสงทนาจะเปนไปได

– ความเปนไปได ครอบคลมวธการของสมมตฐานในเชงวทยาศาสตร

– การเตรยมความคดและขอมล

– ความเปนไปนำมาซงการใชวจารณญาณ

– ความเปนไปไดนำมาซงวสยทศน

หมวกสฟา มองภาพรวมเกยวกบเรองทคดมาทงหมดและจดกระบวนการคด

_________________________________________

111

แบบประเมนตนเองในการทำงานกลม

ชน................................................................................................ภาคเรยนท...........................ปการศกษา..............................................

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม หนวยการเรยนร.......................................................................

รายชอสมาชก

1. ...................................................................................................... 2. ......................................................................................................

3. ...................................................................................................... 4. ......................................................................................................

5. ...................................................................................................... 6. ......................................................................................................

คำชแจง ใหเขยนเครองหมาย ✓ ลงในชองทตรงกบพฤตกรรมของกลมตามความเปนจรง

ลำดบท หวขอประเมน ใช ไมใช ไมแนใจ หมายเหต

1 ทกคนรหนาทวาจะตองทำอะไร

2 ทกคนในกลมชวยกนแสดงความคดเหน

3 ทกคนในกลมชวยกนตดสนใจ

4 มผอาสาจดบนทก

5 มผคอยกระตนสมาชกและควบคมเวลาในการทำงาน

6 ทกคนชวยกนเตรยมการนำเสนอ

7 กจกรรมนมประโยชนตอการนำไปใชจรง

หมายเหต หวขอการประเมนอาจเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม

การสรปผลการประเมนผานเกณฑ/ไมผานเกณฑเปนไปตามสถานศกษากำหนด

ลงชอ..............................................................................................ผประเมน

(..............................................................................................)

................../................../..................

112

แนวทางในการใชปญญาศกษาพทธศาสนาใหถงแกนแท

1. ควรยดถอพระไตรปฎก

2. ควรยดหลกไมเชองมงาย 10 ประการ ทมอยในกาลามสตร

– อยาถอโดยฟงตามๆ กนมา

– อยาถอโดยตนขาว

– อยาถอโดยอางตำรา

– อยาถอโดยการเดา

– อยาถอโดยการคาดคะเน

– อยาถอโดยตรกตรองตามอาการ

– อยาถอโดยชอบใจวาตองกบลทธของตน

– อยาถอโดยเชอวาผพดเปนคนควรเชอได

– อยาถอโดยนบถอวาสมณะนเปนครของเรา

_________________________________________

93

ถงแมวาเราจะยงเปนเดก และไมสามารถประกอบอาชพเลยงตวเองได แตเรากสามารถนำหลกเศรษฐกจ

พอเพยงมาใชในชวตประจำวนของเราได โดยอาศยหลกการดำเนนชวตทวา ใหอยแบบพออยพอกนไมใชจายฟมเฟอย

รจกประหยดเกบออม ซงจะทำใหสามารถพงตนเองได

– รจกเลอกซออาหารทมประโยชน

– กนอาหารอยางประหยด ไมใหเหลอทง

– เลอกซอสงของตามความจำเปน ไมซอสงของทฟมเฟอยหรอราคาแพงเกน

– รจกนำเศษวสดทมอยมาประดษฐเปนสงของเครองใชทสามารถทำเองไดเพราะชวยประหยดเงน เชน

นำกลองกระดาษมาประดษฐเปนทคนหนงสอ

– รจกซอมแซมเสอผาทชำรด

– รจกเกบออมเงน

การทเรารจกนำหลกเศรษฐกจพอเพยงมาใชชวตประจำวน เปนการชวยพอแมลดคาใชจายในครอบครว ซง

เปนการชวยแบงเบาภาระของพอแมไดสวนหนงดวย

ใบความร

เรอง การนำเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจำวน

94

หลกเศรษฐกจพอเพยง

หลกเศรษฐกจพอเพยงเปนโครงการตามแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9

ของเรา ทเนนการดำเนนชวตอยแบบพอมพอกน ไมใชจายฟมเฟอย แลวคอยๆ พฒนาใหดยงขน จนทำใหครอบครวม

ความเปนอยดขน เมอแตละครอบครวสามารถพงพาตนเองได กจะทำใหระบบเศรษฐกจของประเทศเขมแขงดวย

การดำเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง สามารถพฒนาไดใน 3 ระดบ

ใบความร

เรอง หลกเศรษฐกจพอเพยง

1. ระดบครอบครว

– การปลกพชผกผลไมหรอเลยงสตวไวกนภายในครอบครว

2. ระดบชมชน

– เมอผลผลตทผลตไวมมากกนำไปจำหนายในชมชน

3. ระดบประเทศ

– สรางเครอขายระบบเศรษฐกจในชมชน เชน กลมแมบาน กลมสหกรณ เพอหาตลาดจำหนายผลผลต

95

เศรษฐกจพอเพยง หมายถง ความสามารถในการดำรงชวตอยางไมเดอดรอน มความเปนอยอยางประมาณตน

ตามฐานะ ยดเสนทางสายกลางในการดำรงชวต พงตนเอง ไมหลงใหลฟงเฟอไปตามกระแสของวตถนยม

การปฏบตตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดำร ชาวไทยทกอาชพทกหมเหลาสามารถ

นำไปปฏบตได โดยยดหลกทวา ขยน ประหยด ซอสตย อดทน อดออม ถนอมนำใจ และยดสายกลาง

1. ขยน ทำงานประกอบอาชพดวยความขยนขนแขง ไมยอทอตอความยากลำบาก ขอใหเปนอาชพทสจรต

2. ประหยด ตดทอดคาใชจายทกดานในชวตประจำวน ลดความฟมเฟอยในการดำรงชวต ปลกพชผก

สวนครวไวกนเองในบาน

3. ซอสตย ทำงานหรอประกอบอาชพดวยความซอสตยสจรตไมคดโกง

4. อดทน ทำงานดวยความมานะบากบน มงมนทำงานใหสำเรจไมวาจะเหนอยยากสกเพยงใด

5. อดออม รจกเกบออมเงนทหาไดจากการประกอบอาชพทสจรตเพอเอาไวจายในยามทจำเปน

6. ถนอมนำใจ เลกการแกงแยงผลประโยชน และแขงขนในทางการคาขายประกอบอาชพ มจตใจเออเฟอ

เผอแผ เหนแกประโยชนสวนรวม

7. ยดสายกลาง วถแหงความพอเพยงใชเปนหลกในการดำเนนชวต เปนแนวปฏบตตน ไมวาจะอยในอาชพใด

ยดถอวถชวตไทยอยแตพอดไมฟมเฟอยอยางไรประโยชน ยดเสนทางสายกลางในการดำเนนชวต

ใบความร

เรอง วถแหงความพอเพยง

113

พระพทธเจาทรงตรสร อรยสจ 4

คอ ความจรง 4 ประการ ยอแลวคอเหตกบผล

1. ทกข

คอสภาวะบบเคน สงทถกบบเคน คอสงทไมใชตวของมน ตองอาศยปจจยประกอบกนใหเกดขน จงถกบบเคน

อยดวยปจจยนน เชน รายกาย อาศย ดน นำ ลม ไฟ ประกอบกนขน จงถกบบเคนอยดวย ดน นำ ลม ไฟ หากธาตหนง

ธาตใดแปรปรวนเกนดลยภาพ จะมอาการปวยไขขน ความรสกกมสภาพเปนทกข เชน ความยนดทไดพบกบคนรก

ความรสกยนดทไดพบกบคนรกนนเปนทกข เพราะประกอบดวยปจจย คอ การพบกบคนรก หากการพบกบคนรกไม

เกดขน หรอเกดขนแลวแปรปรวนหายไป ความรสกยนดนนกไมอาจตงอยได ความยนดทมปจจยปรงแตงนน จงเปนอก

อารมณหนงของทกข ความไมยนดกเปนทกข ดงน

ฉะนนในรางกายของเราคอสภาพของความทกขทงนน คอ

1.1 ทกข คอ ความเกด

1.2 ทกข คอ ความแก

1.3 ทกข คอ ความตาย

1.4 ทกข คอ ความโศกเศรา

1.5 ทกข คอ ความรำไหรำพน

1.6 ทกข คอ ความทรมานกาย

1.7 ทกข คอ ความทรมานใจ

1.8 ทกข คอ ความปรารถนาสงใดแลวไมได

1.9 ทกข คอ ความรสกประสบกบสงทไมพงปรารถนา

1.10 ทกข คอ ความพลดพรากจากสงทรกทชอบ

1.11 ทกข คอ ความรสกปรารถนาสงใดแลวไมได

1.12 ทกข คอ ความทจตหลงเขาไปยดมนในรปนามขนธ 5 วาเปนตวเรา ตวเขา

ขนธ 5 ในรางกาย คอ รปเวทนาสญญาสงขารวญญาณ ยอแลวคอ รปนาม

รป คอ รางกาย ตวธาตทง 4 ม ดน นำ ลม ไฟ

นาม คอ เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ (เวทนา คอ การเสวยอารมณ สขบาง ทกขบาง เฉยๆ สญญา คอ ความ

จำไดหมายร จำรป เสยง กลน รส สงขาร คอ ตวปรงแตงทเกดขน มทงกศลและอกศล วญญาณ คอ การรบรในทวารทง 6

คอ ห ตา จมก ลน กาย ใจ)

ตวอยาง เมอมเสยงเกดขนกระทบห เรารสก เรยกวา วญญาณเกด พอวญญาณดบ เราจำไดวาเปนเสยงอะไร

เรยกวา สญญาเกด พอสญญาดบ เรารสกชอบหรอไมชอบ คอเรากำลงเสวยเวทนา สขหรอทกข เรยกวา เวทนาเกด

นคอการเกดดบของรปนาม ดงพทธองคทรงตรสวา

รป คอ รางกาย เสมอน ฟองนำ เตมไปดวยนำ

เวทนา เสมอน ฟองอากาศ ดวยเกดแลวดบไป

สญญา เสมอน พยบแดด ดวยระยบระยบ หลอกหลอนผจำเสมอ

114

สงขาร เสมอน ตนกลวย ดวยพอกกนอยเปนชนๆ แตกลางกลวงหาแกนมได

วญญาณ เสมอน มายากล ดวยหลอกหลอนความรสกเสมอ เชน บคคลเคลอนทไปบนถนน ใกลตวกวาง ไกล

ตวแคบ แตแททจรงแลวมนกกวางเทาๆ กน ดวยเหตนวญญาณจงเรยกวา นกมายากล

2. สมทย

เหตแหงทกข คอ ตณหา หมายถง แลนไปดวยความอยาก ม

รปตณหา แลนไปดวยความอยากในรป

สททตณหา แลนไปดวยความอยากในเสยง

คนธตณหา แลนไปดวยความอยากในกลน

รสตณหา แลนไปดวยความอยากในรส

ธมมตณหา แลนไปดวยความอยากเสพอารมณ

โผฎฐพพตณหา แลนไปดวยความอยากในผสสะ คอ ทางกายสมผส

อนงตณหาเปนตวททำใหเกดภพใหม ประกอบดวยความกำหนด ดวยอำนาจแหงความเพลดเพลน ดวยอารมณ

นนๆ ไดแก อาการของความอยาก ม 3 อาการ คอ

กามตณหา หมายถง ความอยากเขาไปเสพ

ภวตณหา หมายถง ความอยากเขาไปเปน

วภาวตณหา หมายถง ความอยากทจะไมเปน

ความไมรทกข ความไมรเหตใหเกดทกข ความไมรในความดบทกข ความไมรในปฏปทาทจะใหถงความดบ

ทกข เรยกวา อวชชา เพราะความไมรดงกลาว จงทำใหธาตประกอบกนขนมาเปน กายสงขาร ประกอบขนมาเปน

วจสงขาร ประกอบขนมาเปน จตสงขาร

จตสงขาร คอ ความนกคดปรงแตง กเหตทคดกนอยเพราะความไมร เมอไมรจงตองคด หากรแลวกไมมอะไร

ตองคด ทคดกนอยเพราะความไมร หรอไมรความจรง (จงเกดความสงสยตองใหคด)

วจสงขาร คอ การปรงแตงเปนวาจา เหตทใชวาจากเพอสอภาษากน ทตองสอภาษากนกเพอใหเกดความเขาใจ

กน เหตทตองทำใหเขาใจกนเพราะยงไมเขาใจกนอย จงตองพดเพอใหรกน การพดทงหลายจงเกดเพราะความไมรดงน

กายสงขาร คอ การปรงแตงลกษณะจำเพาะ เหตทตองปรงแตงลกษณะจำเพาะกเพอใหมความจำเพาะตน เหต

ทตองใหมความจำเพาะตนกเพอใหรวา นคอกลมกอนธาต ทจะกระทำอยางนนดวยเจตนาอยางน ดงนนการปรงแตงจง

อยบนรากฐานของความไมร แลวดนรนทจะทำใหร ดงนนความไมรจงมการปรงแตง

เมอมการปรงแตง เพอจะใหร ธาตรคอวญญาณอนไมมขอบเขตจำกด จงมารบรการปรงแตงนน เกดวญญาณ

เกาะร ณ สงปรงแตงนน เมอมการปรงแตงหยาบ มการนำมหาภตรป ดน นำ ลม ไฟ มาประกอบกน วญญาณจงตามร

ดวย เกด นาม - รป รวมกนขน

นาม นน คอ จตสงขาร และ วญญาณ ทประกอบอย ณ การสงขาร

รป คอ ร างกาย ซงวญญาณเกาะรอยทกสวนของระบบประสาท จงเรยกวา นามรป เพราะนามกบรปอยรวมกน

ดงน

เมอ นามรป อยรวมกน ไดปรงแตงจดเชอมขน 6 ตำแหนง ทางกาย 5 ตำแหนง ทางใจ 1 ตำแหนง

115

ทางกาย ไดแก ประสาทตา ประสาทห ประสาทจมก ประสาทลน ประสาทกาย

ทางใจ ไดแก มโนธาต

ทง 6 จดรบรน เรยกวา สฬายตนะ ซงแปลวาจดเชอมตอ 6 จด วญญาณทรบร ผสสะ (การกระทบ) จาก

ประสาทอนเกดจากธาตอนหยาบน จงเรยนรวา การกระทบนนเปนทสบายบาง ไมสบายบาง เฉยๆ บาง อยางนเรยกวา

ความรสก หรอ เวทนา

และดวยอวชชาทใหกำเนดมา แตเดมสงเสรมมาตลอด จงทำใหไมรเหตแหงเวทนานน และไมรสภาพของ

เวทนาทกชนดเปนสภาวะทกข จงปรงแตง ตณหา ขน

หากเวทนาใดเปนทสบายกอยากเสพอก สงใดททำใหเกดสขเวทนากอยากสมผสอก เปน กามตณหา

ความอยากเปนอยางใดทำใหเกดสขเวทนา กอยากเปนอยางนนอก เปน ภวตณหา หากสงใดทำใหเกดทกข

เวทนาไมอยากทจะสมผสสงนน เปน วภาวตณหา

การมตณหา ชอบ-ไมชอบ อยาก-ไมอยาก จงมการแบงแยก แลวกำหนดยดถอไววา อยางนชอบ อยางนไมชอบ

จะชอบเฉพาะอยางเทานน ถาไมใชอยางนนไมชอบ เรยกวา อปาทาน

เมอมอปทานจงเกดคานยม-รสนยม กำหนดเปนแบบตางๆ ตามลกษณะทยดถอขน เรยกวา สภาวะหรอภพ

เมอมการยดถอจนเปนแบบชดเจนอยางน จตจงเคลอนไปเพอใหเปนอยางนน เมอไดเปนแลวเรยกวา ชาต

เมอมความเปนอยางนนอย มความเปนอยางนแลว ดวยการประกอบสงตางๆ เขามารวมกนเพอเสวย กสรรพสง

ทงปวงลวนแปรผน หมนเวยนอย ดงนนสงทเปนอย โดยการนำสงตางๆ กลาวคอ นามธาตกด รปธาตกด มารวมกนนน

จงถงความแปรไปดวยกฎแหงความเปลยนแปลง ชรา (ความเสอม) และ มรณะ (ความสลาย) จงเกดขน

เมอสงทมาประกอบกนนน ถงซงชราและมรณะ จตทยงมอปทานการยดถอความอยากอยในภาวะนนๆ จะ

รสกขดแยงกบความจรงทปรากฏ ความโศก (ความทมใจออนกำลง) ความรำไรรำพน (การเรยกรองไมใหพราก) ทกข

(ความคบแคน) โทมนส (ความเสยใจ = ใจความเสยสภาวะ) อปายาส (ความคบแคนใจ = ไมรจะทำอยางไรใหเปนไปตาม

ความปรารถนา) จงเกดขน

และตราบใดทยงมการปรงแตง มการเสพสงทประกอบดวยปจจยรวมกน เมอนนยอมพบกบความแปรปรวน

เสมอ และจะตองเจอกบความขดแยง ตอ ปรารถนา เกดความโศก ความรำไร รำพน ความทกข ความโทมนส และความ

คบแคนใจ เชนนเสมอไป

ดวยเหตน เมอมอวชชาจงมสงขาร มสงขารจงมวญญาณ มวญญาณจงมนามรป มนามรปจงมสฬายตนะ

มสฬายตนะจงมผสสะ มผสสะจงมเวทนา มเวทนาจงมตณหา มตณหาจงมอปาทาน มอปาทานจงมภพ มภพจงมชาต

มชาตจงมชราและมรณะ เมอนนความโศก ความรำไรรำพน ความทกข โทมนส ความคบแคนใจจงเกดขน เปนเหต

เปนผลอยางนตลอดไป ตราบเทาทเหตยงอย ผลยอมปรากฏอยตราบนน

จะเหนไดวา ความไมรทกข ความไมรเหตใหเกดทกข ความไมรในความดบทกข ความไมรในปฏปทาทจะใหถง

ความดบทกข ทเรยกวา อวชชา ทำใหเกดผลผลตดงน

ลกของอวชชา คอ สงขาร - วญญาณ - นามรป - สฬาตนะ - ผสสะ - เวทนา - ตณหา - อปาทาน - ภพ - ชาต -

ชรา และมรณะ

116

หลานของอวชชา คอ กามฉนทะ (ความยนดในผสสะ) - วจกจฉา (ความเคลอบแคลงลงเลสงสย) - อทธจจกก

กจจะ (ความฟงซาน) - สลพพตปรามาส (ความดหมนในพฤตกรรม) - ถนะมธธะ (ความหดหและความงวงหงาว

หาวนอน)

เหลนของอวชชา คอ อโยนโสมนสการ (การไมทำใจไวใหแยบคาย ทำใหไมเหนความจรง) - ปมาทะ (ความ

ประมาท)

โหลนของอวชชา คอ วฏกเลส (วงจรกเลส) - วฏกรรม (วงจรการกระทำ) - วฏวบาก (วงจรผลการกระทำ) -

วฏสงขาร (วงจรอนนาสงสาร) ในการเกดแกเจบตาย ซงเปนวงจรตอเนองปดลอมจตสำนกอย ทำใหบคคลมองไมเหน

ทางออกสกท

ทงหมดคอ โครงสรางทกข จากนนจงมเครองประดบทกขเขามาอกมากมาย เชน ความเหนผด - ความไม

ละอาย - ความไมกลว - ความถอตว - ความรษยา - ความตระหน - ความแขงด เปนอาท ซงเครองประดบเหลาน ทำให

โครงสรางของทกขแขงแกรงยงขน อวชชากลายงขน

อนง ผใดสำรอกอวชชา ไดแลว ยอมเขาสแดนเกษม มนพพานเปนทสด หลดพนจากปวงทกขอนวนเวยนน

แลว

3. นโรธ

คอ ความดบทกขเขาถงพระนพพาน เปนคณสมบตของพระอรหนต สำหรบคณลกษณะในการเขาถง

พระนพพานเบองตนม

3.1 ปราศจากกำหนดราคะ

3.2 ไมมความหลง

3.3 ไมมความโกรธ

3.4 ไมมความผกโกรธ

3.5 ไมมการปองราย

3.6 ไมมการดหมน

3.7 ไมทำตนเสมอผใด

3.8 ไมรษยา

3.9 ไมตระหน

3.10 ไมถอตว

พระอรหนตไดตดสงโยชน คอ กเลสทรอยรดหรอผกสตวโลกไวในสงขารวฏฏ (เวยนวายตายเกด) ไดถาวร 10

ประการคอ

1. สกกายะทฏฐ ความเหนวาเปนสตว บคคล เปนตวเขา ตวเรา

2. วจกจฉา ความสงสย ลงเลใจ บาป บญ สวรรค นรก มจรงหรอไม

3. สลพพตปรามาส ความยดมนในแคศลพรตของตนเองเปนสงประเสรฐสงสดแลว ไมรบฟงเหตผลของ

ผอน

4. กามราคะ ความทยงยนด รกใคร หลงใหลในกามคณทง 5 คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ อย

5. ปฏฆะ ความขนเคองใจ ความมกโกรธ ความยนราย ความไมชอบใจในสงทตนไมรก พยายามผลกออกให

พน

117

6. รปราคะ ความไมยนดยนรายในกามคณ พยายามประพฤตพรหมจรรย พอใจอยากไปเกดในรปพรหม

7. อรปราคะ ความไมยนดยนรายในกามคณ รงเกยจวารปนแหละเปนตวใหเกดกามคณ จงพอใจไปเกดใน

อรปพรหม

8. มานะ ความถอตววาเราสงกวาเขา เราตำกวาเขา หรอถอตววาเราเสมอกบเขา

9. อทธจจะ ความคดทฟงซาน กวางไกลจนเลยขอบเขต กลายเปนวามองคนอนทงหลายโงไปหมด ไมรเทาทน

ตน

10. อวชชา ความไมรทกข ความไมรเหตใหเกดทกข ความไมรในความดบทกข ความไมรในปฏปทาทจะทำให

ถงซงความดบทกข

ฉฬงคเบกษา คอ อเบกขามองค 6 (ห ตา จมก ลน กาย ใจ) เปน อเบกขาของพระอรหนต

การกระทบกนระหวาง อายตนะภายใน (ตา ห จมก ลน กาย ใจ) และ อายตนะภายนอก (รป เสยง กลน รส

โผฏฐพพะ = อารมณทมาสมผสทางกาย ธมมารมณ (อารมณทเปนความนกคดทางใจ) ทเรยกวา สฬายตนะ คอจดเชอม

ตอ 6 ตำแหนง (คอ ประสาทตา ประสาทห ประสาทจมก ประสาทลน ประสาทกายและใจ) โดยขาดสตปญญากำหนดร

หรอเรยกวา อวชชาสมผส (ตนเหตของทกข คอสภาวะบบเคน สงทถกบบเคนคอสงทมใช ตวของมน) นนแหละ เปน

สาเหตใหเกดสงโยชน 10 ประการ โดยจะขอยกตวอยางเพยงอยางเดยว จากองค 6 คอ ตามาสมผสรป แลวทำใหเกด

สงโยชน 10 ประการดงน

สกกายะทฏฐ ขณะทตาสมผสรป ถาจตรสกวาเราเปนผเหน กเลสสงโยชน สกกายะทฏฐ จะเกดทนท

เพราะความสำคญผดวาเปนตวเราอย ยงดมดำอยในรป มความยนด นนเปนอปาทาน เมอยงยดมนถอมนอย เพราะรปนน

ไมเทยง สงใดไมเทยงสงนนเปนทกขเปนอนตตา ตองมองดวยปญญาอนชอบตามความเปนจรงอยางนวา นนไมใชเรา

ไมใชของเรา นนไมเปนเรา นนไมใชตวตนของเรา จตยอมสลายกำหนดในรป ยอมหลดพนจากอาสวะทงหลาย เพราะไม

ถอมนยดมน

หลกสำคญขอหนงคอ การมสตตดตอกบทกขณะจต ในการเหนสงนนดวยปญญาอนชอบตามความเปนจรงวา

อยางนไมใชของเรา ไมใชตวไมใชตน

วจกจฉา ขณะทตาสมผสรป ถาจตยงเคลอบแคลงสงสย ไมมนใจวาเปนสตว เปนบคคล เปนตวเรา ตวเขา

หรอเปนใคร กเลสสงโยชน คอ วจกจฉา จะเกดขนทนท แททจรงแลว สรรพสงทกอยางทเปนรปารมณ มากระทบสมผส

กบตานน ไมใชสตว ไมใชบคคล ไมใชตวเรา ไมใชตวเขา

สลพพตปรามาส ขณะทตาสมผสรป ถาจตยงมความรสกวาสงทงหลายทงปวงนน อาจเปนขาศกหรออปสรรค

ขดขวางตอแนวทางความเชอมนในการปฏบตของเรา กเลสสงโยชนคอ สลพพตปรามาส จะเกดขนทนท แททจรงแลว

สรรพสงทงหลายทงปวงทกระทบผานเขามาทางตานน เราตองใชสตปญญาเขาไปตรวจสอบใหเหนสภาวะธรรม ตาม

ความเปนจรงของเรา แลววางอเบกขาไมยนดยนรายตอสรรพสงนนๆ

กามราคะ ขณะทตากำลงสมผสรป ถาจตยงยนดเพลดเพลน พอใจหลงใหล รกใครในรปนนๆ กเลสสงโยชนคอ

กามราคะ จะเกดขนทนท ตอสงอนเปนอฏฐารมณเหลานน

ปฏฆะ ขณะทตากำลงสมผสรป ถาจตเกดความยนราย รงเกยจ กลว ขดเคองใจในรปนนๆ กเลสสงโยชน คอ

ปฏฆะ จะเกดขนทนท ตอสงทเปน อนฏฐารมณ เหลานน

รปราคะ บางจำพวกมความคดผดวา พรหมสงสดแลว จงไมมการปฏบตในดานกามคณตอไป จงตงใจ

ปรารถนาจะไปเกดเปนพรหมดวยอำนาจของฌาน โดยถอเอากามคณทง 5 เปนขาศกตอฌาน บคคลจำพวกนมความ

118

ระมดระวงทกครง เมอขณะตาสมผสกบรป เกรงเกดกามคณจะเปนอปสรรคตอการปฏบตรปฌานของตน กเลสสงโยชน

คอ รปราคะ จงเกดขน

อรปราคะ ทำนองเดยวกน บางจำพวกตองการปรารถนาเกดในอรปพรหม รงเกยจตออารมณทเปนรปทกชนด

ทเปนขาศกตออรปฌานของตน เขาใจวารปทกชนดนนแหละเปนตนของกามกเลสสงโยชนคอ อรปราคะ จงเกดขน

มานะ ขณะทตากำลงสมผสรปไมวารปทดเกดความชอบใจ หรอรปทไมดเกดความยนราย ยงมความหยาบ

สำคญผดวาตนเทานนทจะสามารถเสวยอารมณอนละเอยดละเมยดละไมเชนนได ไมมผใดทจะสามารถเสวยอารมณ

เสมอนตนได ดงนนกเลสสงโยชน มานะ จงเกดขน

อทธจจะ เมอตาสมผสรป ไมวาจะเปนรปดรปราย เกดความยนดหรอยนรายไมชอบใจ จตกจะคดปรงแตงรป

นน กวางไกลตอไปถงขนาด ถาเปนรปทดนน ทำอยางไรจงจะไดรปนนมาครอง นกคดเปนแผนการใหญโตตอไป ถาเปน

รปทไมด กจะคดปรงแตงตอไป ทำอยางไรจงจะหลกเลยงไมใหเหน คดเตลดเปดเปงไป ไมมขอบเขต ถงกบนอนไมหลบ

นกทำใหเกดกเลสสงโยชน อทธจจะ เกดขนได

อวชชา ความไมรแจงในเรองของทกข เหตใหเกดทกข ในเรองทางตากด ในเรองรปารมณกด ไมรแจงถงการ

กระทบสมผส ระหวางตากบรปกด แลวเกดปฏกรยา ทำใหจตเกดความรสกวาเหน ซงเปนกจหนาทของจกษประสาท

และจกขวญญาณตามธรรมชาต เพอใหสตวดำรงชวตอยกบความไมรแจง ทวาเหนนนใครเปนผเหนยงเขาใจวาเราเปน

ผเหน ทำใหเกดกเลสสงโยชน คอ อวชชา ขนได ทจรงแลว ไมใชสตว บคคล ตวเรา ตวเขา มนเปนเพยง รปธรรม กบ

นามธรรม เทานน ไมใชตวของมนตองอาศยปจจยประกอบกนใหเกดขนเปนไปตามสภาพของทกข เมอสงใดไมเทยง

สงนนเปนทกข เปนอนตตา กจะทำใหจตคลายความยดมนถอมนในสงขาร ในกาย ในเวทนา ในจต ในธรรม ทงปวง

ดบความยดมนถอมนในสงทงปวงนนถงซงพระนพพาน

สกกายทฏฐ

1. พระโสดาบน ละไดเดดขาด วจกจจา

สลพพตปรามาส

2. พระสกทาคาม ทำใหเบาบาง กามราคะ

3. พระอานาคาม ละไดเดดขาด ปฏฆะ

รปราคะ

อรปราคะ

4. พระอรหนต ละไดเดดขาด มานะ

อทธจจะ

อวชชา

4. มรรค

หนทางเพอความดบทกข มองค 8

1. สมมาทฏฐ ความเหนชอบ - เหนทกขมจรง - เหตใหเกดทกขมจรง เหนหนทางเพอปฏบตใหพนจากการดบ

ทกขมจรง

119

2. สมมาสงกปปะ ความดำรชอบ - ดำรออกจากกาม ดำรความไมประมาท ดำรความไมเบยดเบยน (ทงกาย

วาจา ใจ)

3. สมมาวาจา การเจรจาชอบ - เวนจากการกลาวเทจ - เวนจากการกลาวสอเสยด เวนจากการกลาวคำหยาบ

เวนจากการกลาวคำเพอเจอ

4. สมมากมมนตะ การกระทำชอบ - เวนจากการฆาสตว - เวนจากการลกทรพย - เวนจากการประพฤตผดใน

กาม

5. สมมาอาชวะ การเลยงชพชอบ คอ ละมจฉาชพ (ทผดกฎหมายและคณธรรม) สำเรจความเปนอยดวยสมมา

อาชพชอบ (ทถกตองตามจรรยาบรรณ)

6. สมมาวายามะ ความเพยรชอบ - ยอมประคองจตเพอยงอกศลธรรมอนเปนบาปทยงไมเกดขน อยาให

เกดขน ยอมประคองจตเพอละอกศลธรรมอนเปนบาปทเกดขนแลว ยอมประคองจต เพอยงกศลธรรมอนเปนบญทยงไม

เกดขนใหเกดขน ยอมประคองจต เพอตงมนอยไมใหสาบสญ กบทำใหเจรญขนเตมเปยมแหงกศลธรรม อนเปนบญทเกด

ขนแลว

7. สมมาสต ความระลกชอบ (การลวงรอยางถกตอง)

7.1 ยอมพจารณาเหนกายในกายอยเนองๆ หมายความวา ใหหมนพจารณาใหเหนทงตาเนอและตาใน (คอ

จต) คำวา กาย หมายความวา สงทงหลายทงปวงอนเนองมาดวยกายนนเอง อาท ลมหายใจเขาออก

กำหนดสต รทกอรยาบถใหญนอยของรางกาย กำหนดความรสกตวในการเคลอนไหวของกรยาบททก

กรยาบทททำลงไป กำหนดการแยกธาต 4 ของรางกาย กำหนดกายนเปนของปฏกล ของสกปรก

ไมสวยงาม เปนตน ใหพจารณาบอยๆ อยางตอเนอง แลวจะเหนกายสวนใหญและกายสวนยอยชดเจน

และลกซงขนไปเรอยๆ

7.2 ยอมพจารณาเหนเวทนาในเวทนาอยเนองๆ หมายความวา การทจตเสวยอารมณ สข ทกข ไมสข

ไมทกข ตามปกตคนเราจะเสวยอารมณทง 3 น อารมณใดอารมณหนงอยตลอดเวลา โดยใครจะร

หรอไมกตาม แตคนสวนใหญมกไมคอยร เพราะจตมนแตเสวยอารมณภายนอกอย หากเอาจตมา

พจารณาดวาขณะนกำลงเสวยเวทนา สข ทกข หรอเฉยๆ ใหอยกบเวทนาปจจบนนบอยๆ เนองๆ อยาง

ตอเนองอยเสมอ แลวจะเหนเวทนาสวนใหญและเวทนาสวนยอย (เวทนาในเวทนา) หรอสงอนเนอง

ดวยเวทนาไดละเอยด ชดเจน ลกขนไปเรอยๆ

7.3 ยอมพจารณาจตในจตอยเนองๆ หมายความวา จตคอตวร และตวรคอจต ตวรอยทใด จตอยทนน ถาไป

รนอกตวจตกออกไปรนอกตว ถารภายในตวคอกาย ซงกวางศอกยาววา หนาคบ พรอมสญญาและจตน

จตกจะอยภายในนน ธรรมชาตของจตอกอยางหนงนอกจากตวรแลว สามารถนกคดปรงแตงไปตางๆ

นานาได การทเอาจตมาด ตวคดนกปรงแตงนวา ขณะนมทางนกคดปรงแตงอะไรอย ทงเปนบญกศล

ความด และเปนบาป อกศล ความชว ใหความรไปทงหมด คำวาจตในจต กคอจตสวนใหญ คอ ตวร

และจตสวนยอย คอ การนกคดปรงแตงนแหละ ใหเอาจตเฝาดจตดงกลาวในปจจบน บอยๆ เนองๆ

ตอเนองอยเปนประจำ อยาใหขาดตอน กยงจะเหนจตสวนยอยทละเอยดชดเจน ลกซงยงขนไปเรอยๆ

7.4 ยอมพจารณาเหนธรรมในธรรม อยเนองๆ หมายความวา ธรรม คอ ธรรมชาต หรอ ความเปนธรรมดา

ทกสงในโลกน ทงมชวตหรอไมมชวต ธรรมยงแบงออกเปน 2 ขน คอ สมมตธรรม หรอ บญญตธรรม

กบ ปรมตถธรรม

120

สมมตธรรม คอ การสมมตขน บญญตกนขนมาเพอเรยกชอ หรอสอความเขาใจกน ซงมมากมายในโลกน

ปรมตถธรรม คอ ธรรมชาตทจรงแท เมอใดๆ กเปนอยอยางนน ไมมกาล ไมมเวลา ม รป จต เจตสก

นพพาน จตกบเจตสกอาจรวมกนเปนนาม ดงนนสงทเปนปรมตถสดทาย คอ รปธรรม นามธรรม และนพพาน ทง 3

สงนเปนของจรงแท เมอใดกเปนอยอยางนน ไมมสญหาย การพจารณากคอใหเหนธรรมในธรรม อยเนองๆ คอพจารณา

ใหเหนธรรมชาต ทงทเปนสมมตบญญต และปรมตถธรรม ทงทเปนธรรมสวนใหญและสวนยอย หรอสงอนเนองดวย

ธรรม โดยเฉพาะชวตในรางกายของตวเรานแหละคอกอนธรรมทสำคญ ใหเฝาดธรรมทงหลายอยบอยๆ เนองๆ อยาง

ตอเนอง อยเสมอเปนประจำ อยาขาดตอน จะยงเหนธรรมสวนใหญ และสวนยอยนอยางละเอยดชดเจน ลกซงยงๆ ขนไป

เรอยๆ

การพจารณาดงทกลาวมาแลว ใหมสตสมปชญญะ คอใหมความรสกตวทวพรอมอยทกขณะ ทจรงแลว

สมปชญญะคอตวปญญานนเอง

8. สมมาสมาธ ความทจตตงมนชอบ ทจรงแลว สมมาสมาธนเปนประธาน กลาวคอ เปนองคมรรคสำคญท

จะตรสรไปสความพนทกข สวนองคมรรคอก 7 องคทเหลอ เปนฝายสนบสนน

สมาธ คอ การทจตเกดความสงบ ตงมนอยในอารมณใดอารมณหนงตามลำดบขนของสมาธตำสดถงสงสด

คอ ขณกสมาธ อปจารสมาธ และอปปนาสมาธ (แบงยอยเปน ปฐมฌาน ทตยฌาน ตตยฌาน และ จตตถฌาน)

สมาธมขนธรรมดากบขนสงสด

สมาธธรรมดา ม ขณกสมาธ อยางสงกขน อปจารสมาธ

สมาธขนสง คอตงแตอปปนาสมาธขนไป

สมาธเปนตวอบรมปญญา มนวรณ คอ เครองขวางความเจรญของจตในการฝกสมาธ (นวรณ 5 ประการ

คอ กามฉนทะ พยาบาท ความฟงซาน ความโลเลสงสย ความหดห ซมเซา หาวนอน) เมอละนวรณทง 5 แลว จตเขาสการ

พจารณารปนามขนธ 5 ปญญาทเกดจากการดรปนามขนธ 5 จะตองเหนเปนอนจจง ทกขง อนตตา จงจะนบวาเปนการ

ถกตอง ถาเหนเปนอยางอนยงไมใชปญญาทแทจรง

ขอใหเขาใจวาทงรปธรรมและนามธรรมนน เขาแสดงความเปนอนจจง ทกขง อนตตา ตามธรรมชาตของเขา

เปนปกตตามธรรมดาอยตลอดเวลา แตเรามองไมเหน เพราะสตและสมาธมไมพอ ถาสตและสมาธสงพอและเหมาะสม

ดแลวกสามารถมองเหนได จงเปนปญญาของวปสสนาญาณเขาถงวราคานปสส คอครงแรกมองเหนการเกดดบของ

รปนาม จนกระทงเกด นพพทา คอเกดความเบอหนายตอรปนาม ตอการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏฏ กเลสเรมคลาย

ออกและเมอคลายออกตามลำดบแลวทำใหละ อปาทาน คอความยดมนถอมนในรปนาม พรอมกนนนมญาณเกดขนวา

จะพนทกขไดกตอเมอละความยดมนถอมนในรปนามเทานน กจะเขาถงซง วมตต คอความหลดพน หมดความเกาะ

เกยวกบความยนดยนรายและหลดพนจากกเลสทงปวงเขาถงซง พระนพพาน

ทกข สมทย นโรธ มรรค

จะตองกำหนดร จะตองละ จะตองทำใหแจง จะตองเจรญขน

_________________________________________