ธรรมภาคปฏิบั�ติ ๓ รหั�ส ธรรมภาคปฏิบั�ติ ๓ รหั�ส ๐๐๐ ๒๕๓ ๐๐๐ ๒๕๓

บัรรยายโดยบัรรยายโดยพระมหัาธานินิทร� อาทติวโรพระมหัาธานินิทร� อาทติวโรนินิ..ธธ..เอกเอก, , ปป..ธธ..๘๘, , พธพธ..บับั. (. (อ�งอ�งกฤษกฤษ), ), พธพธ..มม. (. (บัาลี%บัาลี%), ), พธพธ..ดด. .

((พระพ&ทธศาสนิาพระพ&ทธศาสนิา) )

เวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิ ว�ติถุ&ประสงค�ของการเร%ยนิว�ติถุ&ประสงค�ของการเร%ยนิ

๑๑. . บัอกหัลี�กการปฏิบั�ติเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิบัอกหัลี�กการปฏิบั�ติเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิได.ฐานิได.

๒๒. . บัอกรายลีะเอ%ยดในิเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิบัอกรายลีะเอ%ยดในิเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิได.ฐานิได.

๓๓. . อธบัายวธ%พจารณาเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิอธบัายวธ%พจารณาเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิได.ฐานิได.

๔๔. . ฝึ4กการปฏิบั�ติในิเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิฝึ4กการปฏิบั�ติในิเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิได.ได.

ขอบัข5ายของเนิ67อหัาขอบัข5ายของเนิ67อหัา๑๑. . หัลี�กการแลีะวธ%การปฏิบั�ติเวทนิานิ&ป(สหัลี�กการแลีะวธ%การปฏิบั�ติเวทนิานิ&ป(ส

สนิาสติป(ฏิฐานิสนิาสติป(ฏิฐานิ๒๒. . รายลีะเอ%ยดในิเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิรายลีะเอ%ยดในิเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิ

ฐานิฐานิ ๓๓. . วธ%พจารณาเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิวธ%พจารณาเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิ

ฐานิฐานิ๔๔. . การปฏิบั�ติเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิการปฏิบั�ติเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิ

หัลี�กธรรมท%9เก%9ยวข.องหัลี�กธรรมท%9เก%9ยวข.อง๑๑) ) อนิทร%ย� ๕ อนิทร%ย� ๕๒๒) ) วปลีาส ๓ วปลีาส ๓๓๓) ) อภญญา ๖ แลีะ วชชา ๘ อภญญา ๖ แลีะ วชชา ๘๔๔) ) วส&ทธ ๗ วส&ทธ ๗

ความหัมายของเวทนิาความหัมายของเวทนิา ค>าว5า เวทนิา หัมายถุ?ง การเสวย“ ” “ค>าว5า เวทนิา หัมายถุ?ง การเสวย“ ” “

อารมณ� ภาวะท%9เสวยอารมณ� หัร6อ ความ” “ ”อารมณ� ภาวะท%9เสวยอารมณ� หัร6อ ความ” “ ”ร@.ส?ก ร@.ส?ก

ติามหัลี�กพระพ&ทธศาสนิา เวทนิา หัมายถุ?ง ติามหัลี�กพระพ&ทธศาสนิา เวทนิา หัมายถุ?ง ความร@.ส?กอย5างใดอย5างหันิ?9งท%9อาจเปAนิส&ข ความร@.ส?กอย5างใดอย5างหันิ?9งท%9อาจเปAนิส&ข ((คความสบัาย ส&ขเวทนิาวามสบัาย ส&ขเวทนิา ) ) หัร6อเปAนิท&กข� หัร6อเปAนิท&กข� ((ความไม5ความไม5สบัาย ท&กขเวทนิาสบัาย ท&กขเวทนิา ) ) หัร6อเปAนิความร@.ส?กกลีางๆ หัร6อเปAนิความร@.ส?กกลีางๆ

((ไม5ส&ข ไม5ท&กข� อท&กขมส&ขเวทนิาไม5ส&ข ไม5ท&กข� อท&กขมส&ขเวทนิา ) ) กCได. กCได.

พ&ทธพจนิ�ว5า พ&ทธพจนิ�ว5า ““เวทยติ%ติ โข ภกDขเว ติสDมา เวทนิาติ ว&จDจติเวทยติ%ติ โข ภกDขเว ติสDมา เวทนิาติ ว&จDจติ . . กญฺDจ กญฺDจ

เวทยติ ส&ขมDปF เวทยติ ท&กDขมDปF เวทยติ อท&กDขมส&เวทยติ ส&ขมDปF เวทยติ ท&กDขมDปF เวทยติ อท&กDขมส&ขมDปF เวทยติขมDปF เวทยติ . . ความว5า เพราะอะไรจ?งเร%ยกว5า เวทนิา ความว5า เพราะอะไรจ?งเร%ยกว5า เวทนิา เพราะเสวยจ?งเร%ยกว5า เวทนิา เสวยอะไร เสวยเพราะเสวยจ?งเร%ยกว5า เวทนิา เสวยอะไร เสวยอารมณ�ส&ขบั.าง ท&กข�บั.าง มใช5ท&กข�มใช5ส&ขบั.าง ”อารมณ�ส&ขบั.าง ท&กข�บั.าง มใช5ท&กข�มใช5ส&ขบั.าง ”

สร&ป จากความหัมายนิ%7 เวทนิา ม% ๓ ประการ ค6อ สร&ป จากความหัมายนิ%7 เวทนิา ม% ๓ ประการ ค6อ ๑๑) ) ส&ขเวทนิา ๒ส&ขเวทนิา ๒) ) ท&กขเวทนิา ๓ท&กขเวทนิา ๓) ) อท&กขมส&ขเวทนิา อท&กขมส&ขเวทนิา ((สํ�สํ�..ขข . ( . (บาลี�บาลี� ) ) ๑๗๑๗//๗๙๗๙//๗๑๗๑ , , สํ�สํ�..ขข . ( . (ไทยไทย ) )

๑๗๑๗//๗๙๗๙//๑๒๑๑๒๑--๑๒๒๑๒๒ . .

ค�มภ%ร�ส�มโมหัวโนิทนิ% แสดงอ&ปมาส&ขเวทนิาค�มภ%ร�ส�มโมหัวโนิทนิ% แสดงอ&ปมาส&ขเวทนิาแลีะท&กขเวทนิาไว.ว5า แลีะท&กขเวทนิาไว.ว5า

ส&ขเวทนิาย5อมหัว�9นิไหัวแผ่5ออกไปเม69อเกดข?7นิส&ขเวทนิาย5อมหัว�9นิไหัวแผ่5ออกไปเม69อเกดข?7นิย5อมย�งสร%ระท�7งส7นิใหั.หัว�9นิไหัวใหั.กระเพ69อม ย5อมย�งสร%ระท�7งส7นิใหั.หัว�9นิไหัวใหั.กระเพ69อม

ใหั.ช& 5มฉ่ำ>9า ใหั.ม�วเมา แลีะใหั.ยนิด%ด&จรดอย@5ด.วยใหั.ช& 5มฉ่ำ>9า ใหั.ม�วเมา แลีะใหั.ยนิด%ด&จรดอย@5ด.วยหัม.อนิ>7าเยCนิ หัม.อนิ>7าเยCนิ

อภิ�อภิ�..วิ�วิ�..ออ. (. (บาลี�บาลี�) ) ๘๘//๑๕๑๕--๑๖๑๖. .

ท&กขเวทนิาเม69อเกดข?7นิย5อมเปAนิด&จท&กขเวทนิาเม69อเกดข?7นิย5อมเปAนิด&จ เวลีาท%9ใส5ภาชนิะร.อนิไว.ภายในิ แลีะ เวลีาท%9ใส5ภาชนิะร.อนิไว.ภายในิ แลีะ

ด&จเอาคบัเพลีงหัญ.าเผ่าอย@5ด&จเอาคบัเพลีงหัญ.าเผ่าอย@5ภายนิอกภายนิอก

ค�มภ%ร�วส&ทธมรรค พระพ&ทธโฆสเถุระ ค�มภ%ร�วส&ทธมรรค พระพ&ทธโฆสเถุระ ได.ใหั.ความหัมายว5า ได.ใหั.ความหัมายว5า

ท%9ช69อว5า เวทนิาข�นิธ� เพราะรวมท%9ช69อว5า เวทนิาข�นิธ� เพราะรวมธรรมชาติท%9ม%การเสวยอารมณ�เปAนิธรรมชาติท%9ม%การเสวยอารมณ�เปAนิ

ลี�กษณะท&กอย5างเข.าด.วยก�นิ ลี�กษณะท&กอย5างเข.าด.วยก�นิ

วส&ทDธวส&ทDธ. (. (บัาลี%บัาลี%) ) ๒๒//๔๕๖๔๕๖//๑๐๑๑๐๑--๑๐๒๑๐๒. .

ค�มภ%ร�อภธ�มม�ติถุวภาวนิ% พระส&ม�งคลีเถุระ ค�มภ%ร�อภธ�มม�ติถุวภาวนิ% พระส&ม�งคลีเถุระ ได.อธบัายความหัมายของเวทนิาพร.อมได.อธบัายความหัมายของเวทนิาพร.อมท�7งยกติ�วอย5างใหั.เหัCนิช�ดเจนิย9งข?7นิว5า ท�7งยกติ�วอย5างใหั.เหัCนิช�ดเจนิย9งข?7นิว5า

ธรรมชาติท%9ช69อว5า เวทนิา เพราะอรรถุว5า ร�บัร@. ธรรมชาติท%9ช69อว5า เวทนิา เพราะอรรถุว5า ร�บัร@. ค6อเสวยรสของอารมณ� เวทนิาม%การร�บัร@.เปAนิค6อเสวยรสของอารมณ� เวทนิาม%การร�บัร@.เปAนิลี�กษณะ เวทนิาย5อมเสวยอารมณ�ได.ท�7งหัมด ลี�กษณะ เวทนิาย5อมเสวยอารมณ�ได.ท�7งหัมด เพราะเปAนิธรรมชาติม%อสระ เปร%ยบัเหัม6อนิเพราะเปAนิธรรมชาติม%อสระ เปร%ยบัเหัม6อนิ

พระราชาผ่@.เสวยรสส&ธาโภชนิ� พระราชาผ่@.เสวยรสส&ธาโภชนิ� ((ส&ธาโภชนิรสานิ&ส&ธาโภชนิรสานิ&ภวนิกราชาภวนิกราชา))

วิ�ภิาวิ�นี�วิ�ภิาวิ�นี�. (. (บาลี�บาลี�) ) ๒๒//๑๙๒๑๙๒. .

หัลี�กการแลีะวธ%การปฏิบั�ติเวทนิานิ&หัลี�กการแลีะวธ%การปฏิบั�ติเวทนิานิ&ป(สสนิาสติป(ฏิฐานิป(สสนิาสติป(ฏิฐานิ

พ&ทธพจนิ�ในิมหัาสติป(ฏิฐานิส@ติรว5า พ&ทธพจนิ�ในิมหัาสติป(ฏิฐานิส@ติรว5า พจารณาเหัCนิเวทนิาในิเวทนิาท�7งพจารณาเหัCนิเวทนิาในิเวทนิาท�7ง

หัลีายอย@5 ม%ความเพ%ยร ม% หัลีายอย@5 ม%ความเพ%ยร ม% ส�มปช�ญญะ ม%สติก>าจ�ดอภชฌา ส�มปช�ญญะ ม%สติก>าจ�ดอภชฌา

แลีะโทมนิ�สในิโลีกได. แลีะโทมนิ�สในิโลีกได.

การเจรญสติป(ฏิฐานิเปAนิแนิวปฏิบั�ติการเจรญสติป(ฏิฐานิเปAนิแนิวปฏิบั�ติ ท%9ทวนิกระแสการร�บัร@.ติามปกติ ท%9ทวนิกระแสการร�บัร@.ติามปกติ

เพราะม&5งใหั.ระลี?กร@.สภาวธรรมโดยเพราะม&5งใหั.ระลี?กร@.สภาวธรรมโดย ปราศจากร@ปร5างของส9งใดๆ จ?ง ปราศจากร@ปร5างของส9งใดๆ จ?ง

ไม5ม%ติ�วเรา ของเรา บั&ร&ษหัร6อสติร% ไม5ม%ติ�วเรา ของเรา บั&ร&ษหัร6อสติร%อย5างแท.จรงอย5างแท.จรง

ประเภทของเวทนิาประเภทของเวทนิา พ&ทธพจนิ�ในิพหั&เวทนิยส@ติร แลีะป(ญจก�งคส@ติร พ&ทธพจนิ�ในิพหั&เวทนิยส@ติร แลีะป(ญจก�งคส@ติร

อานินิท� เรากลี5าวเวทนิา ๒ ประการไว.โดยบัรรยายอานินิท� เรากลี5าวเวทนิา ๒ ประการไว.โดยบัรรยายกCม% กลี5าวเวทนิา ๓ ประการไว.โดยบัรรยายกCม% กCม% กลี5าวเวทนิา ๓ ประการไว.โดยบัรรยายกCม%

กลี5าวเวทนิา ๕ ประการไว.โดยบัรรยายกCม% กลี5าวกลี5าวเวทนิา ๕ ประการไว.โดยบัรรยายกCม% กลี5าวเวทนิา ๖ ประการไว.โดยบัรรยายกCม% กลี5าวเวทนิา ๑๘ เวทนิา ๖ ประการไว.โดยบัรรยายกCม% กลี5าวเวทนิา ๑๘ ไว.โดยบัรรยายกCม% กลี5าวเวทนิา ๓๖ ประการไว.โดยไว.โดยบัรรยายกCม% กลี5าวเวทนิา ๓๖ ประการไว.โดยบัรรยายกCม% กลี5าวเวทนิา ๑๐๘ ไว.โดยบัรรยายกCม%บัรรยายกCม% กลี5าวเวทนิา ๑๐๘ ไว.โดยบัรรยายกCม%

มม..มม. (. (ไทยไทย) ) ๑๓๑๓//๘๙๘๙//๙๑๙๑, , สํ�สํ�..สํฬาสํฬา. (. (ไทยไทย) ) ๑๘๑๘//๒๖๗๒๖๗//๒๙๕๒๙๕..

สร&ป จากพระพ&ทธพจนิ�นิ%7 เวทนิา ๗ ประการ ค6อ สร&ป จากพระพ&ทธพจนิ�นิ%7 เวทนิา ๗ ประการ ค6อ๑๑) ) เวทนิา ๒ เวทนิา ๒๒๒) ) เวทนิา ๓ เวทนิา ๓๓๓) ) เวทนิา ๕ เวทนิา ๕๔๔) ) เวทนิา ๖ เวทนิา ๖๕๕) ) เวทนิา ๑๘ เวทนิา ๑๘๖๖) ) เวทนิา ๓๖ เวทนิา ๓๖๗๗) ) เวทนิา ๑๐๘ เวทนิา ๑๐๘

เวทนิา ๒ เวทนิา ๒

๑๑) ) ส&ขเวทนิา ได.แก5 ส&ขทางกาย แลีะส&ขส&ขเวทนิา ได.แก5 ส&ขทางกาย แลีะส&ขทางใจทางใจ

๒๒) ) ท&กขเวทนิา ได.แก5 ท&กข�ทางกาย แลีะท&กขเวทนิา ได.แก5 ท&กข�ทางกาย แลีะท&กข�ทางใจท&กข�ทางใจ

องฺ�องฺ� ..ท�กท�ก. (. (ไทยไทย) ) ๒๐๒๐//๗๑๗๑//๑๐๓๑๐๓. .

เวทนิา ๓ เวทนิา ๓

๑๑) ) ส&ขเวทนิา ส&ขเวทนิา ๒๒) ) ท&กขเวทนิาท&กขเวทนิา

๓๓) ) อ&เบักขาเวทนิา อ&เบักขาเวทนิา

สํ�สํ�..สํฬาสํฬา. (. (ไทยไทย) ) ๑๘๑๘//๒๔๙๒๔๙//๒๗๑๒๗๑. .

เวทนิา ๕ เวทนิา ๕

๑๑) ) เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิส&ขนิทร%ย� เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิส&ขนิทร%ย� ๒๒) ) เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิท&กขนิทร%ย�เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิท&กขนิทร%ย�

๓๓) ) เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิโสมนิ�สสนิทร%ย�เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิโสมนิ�สสนิทร%ย�๔๔) ) เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิโทมนิ�สสนิทร%ย�เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิโทมนิ�สสนิทร%ย�๕๕) ) เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิอ&เปกขนิทร%ย� เวทนิาข�นิธ�ท%9เปAนิอ&เปกขนิทร%ย�

อภิ�อภิ�..วิ�วิ�. (. (ไทยไทย) ) ๓๕๓๕//๓๔๓๔//๒๓๒๓. .

เวทนิา ๖ เวทนิา ๖

เวทนิา ๖ ค6อเวทนิาท%9เกดจากส�มผ่�สทางติา เวทนิา ๖ ค6อเวทนิาท%9เกดจากส�มผ่�สทางติา หั@ จม@ก ลี7นิ กาย แลีะใจ ม%ข.อความปรากฏิหั@ จม@ก ลี7นิ กาย แลีะใจ ม%ข.อความปรากฏิในิวภ�งคส@ติร ส�งย&ติตินิกาย นิทานิวรรคว5าในิวภ�งคส@ติร ส�งย&ติตินิกาย นิทานิวรรคว5า

๑๑) ) จ�กข&ส�มผ่�สสชาเวทนิา จ�กข&ส�มผ่�สสชาเวทนิา ((เวทนิาเกดจากเวทนิาเกดจากส�มผ่�สทางติาส�มผ่�สทางติา))

๒๒) ) โสติส�มผ่�สสชาเวทนิา โสติส�มผ่�สสชาเวทนิา ((เวทนิาเกดจากเวทนิาเกดจากส�มผ่�สทางหั@ส�มผ่�สทางหั@))

๓๓) ) ฆานิส�มผ่�สสชาเวทนิา ฆานิส�มผ่�สสชาเวทนิา ((เวทนิาเกดเวทนิาเกดจากส�มผ่�สทางจม@กจากส�มผ่�สทางจม@ก) )

๔๔) ) ชวหัาส�มผ่�สสชาเวทนิา ชวหัาส�มผ่�สสชาเวทนิา ((เวทนิาเกดเวทนิาเกดจากส�มผ่�สทางลี7นิจากส�มผ่�สทางลี7นิ))

๕๕) ) กายส�มผ่�สสชาเวทนิา กายส�มผ่�สสชาเวทนิา ((เวทนิาเกดเวทนิาเกดจากส�มผ่�สทางกายจากส�มผ่�สทางกาย) )

๖๖) ) มโนิส�มผ่�สสชาเวทนิา มโนิส�มผ่�สสชาเวทนิา ((เวทนิาเกดเวทนิาเกดจากส�มผ่�สทางใจจากส�มผ่�สทางใจ) )

สํ�สํ�..นีนี. (. (ไทยไทย) ) ๑๖๑๖//๒๒//๖๖. .

เวทนิา ๑๘ เวทนิา ๑๘ เวทนิาประเภทนิ%7 ม%ฐานิท%9ติ�7งค6ออายตินิะ เวทนิาประเภทนิ%7 ม%ฐานิท%9ติ�7งค6ออายตินิะ

ภายในิ ๖ ค6อ ติา หั@ จม@ก ลี7นิ กาย ใจ ภายในิ ๖ ค6อ ติา หั@ จม@ก ลี7นิ กาย ใจ นิ?กหันิ5วงก�บัอารมณ�ภายนิอก ค6อ ร@ป นิ?กหันิ5วงก�บัอารมณ�ภายนิอก ค6อ ร@ป

เส%ยง กลี9นิ รส ส�มผ่�ส แลีะธรรมารมณ� เส%ยง กลี9นิ รส ส�มผ่�ส แลีะธรรมารมณ� โดยแบั5งออกเปAนิ ๓ ฝึKาย ค6อ โสมนิ�ส ๖ โดยแบั5งออกเปAนิ ๓ ฝึKาย ค6อ โสมนิ�ส ๖

โทมนิ�ส ๖ แลีะอ&เบักขา ๖ โทมนิ�ส ๖ แลีะอ&เบักขา ๖

มม..อ&อ& . (. (ไทยไทย) ) ๑๔๑๔//๓๐๕๓๐๕//๓๖๙๓๖๙--๓๗๐๓๗๐..