1

ÐÚÊÎÂÎÄÑÒÂÎ

ÇÀ

ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ËÅÒÈÙÀ

Ñîôèÿ, 2011

äîö. ä-ð Ïåòúð Òðèôîíîâ Ñòåôàíîâãë. àñ. ä-ð Âåñåëà Òîäîðîâà Ôèëèïîâà

èíæ. Èëèÿí Èâàíîâ Èâàíîâ

2

ÐÚÊÎÂÎÄÑÒÂÎ ÇÀ ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ËÅÒÈÙÀÏúðâî èçäàíèå

ÀâòîðèÏåòúð Òðèôîíîâ ÑòåôàíîâÂåñåëà Òîäîðîâà ÔèëèïîâàÈëèÿí Èâàíîâ Èâàíîâ

ïå÷àò: ÂÒÓ “Ïðèíò”, GSM: 0888/ 70 75 21

ISBN: 978-954-12-0207-4

3

ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅ

ÏÐÅÄÃÎÂÎÐ ....................................................................................7

ÃËÀÂÀ ÏÚÐÂÀI. ÊËÀÑÈÔÈÊÀÖÈß ÍÀ ËÅÒÈÙÀ ..............................................9

I.1. Âúâåäåíèå ........................................................................................9I.2. Îïðåäåëÿíå íà ïîíÿòèåòî ëåòèùå .............................................9I.3. Êîäîâî îáîçíà÷åíèå íà ëåòèùàòà ............................................10I.4. Ïðåäâàðèòåëíè ïðîó÷âàíèÿ ïðè ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùå ..11I.4.1. Îñíîâíè ôàêòîðè çà ðàçïîëàãàíå íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå .....................................................................................11I.4.2. Çàäàíèå çà ïðîåêòèðàíå ...........................................................12I.5. Åòàïè íà ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùå .............................................15I.6. Ðîçà íà âåòðîâåòå .........................................................................18I.6.1. Ñòðàíè÷íà ñúñòàâëÿâàùà íà âÿòúðÿ .....................................23I.6.2. Èç÷èñëÿâàíå íà âåòðîâîòî ïîêðèòèå ....................................25I.6.3. Îðèåíòèðàíå íà äîïúëíèòåëíè ïèñòè çà èçëèòàíå è êàöàíå .....................................................................................26

ÃËÀÂÀ ÂÒÎÐÀ II.ÃÅÍÅÐÀËÅÍ ÏËÀÍ ÍÀ ËÅÒÈÙÅ ..........................................33

II.1. Îáùè ïîëîæåíèÿ ........................................................................33II.2. Îñíîâíè ïàðàìåòðè íà íÿêîè òèïîâå ñàìîëåòè ..................34II.3. Ïðîïóñêàòåëíà ñïîñîáíîñò íà ëåòèùå ..................................35II.4. Ãåíåðàëåí ïëàí. Îñíîâíè åëåìåíòè .......................................37

ÃËÀÂÀ ÒÐÅÒÀIII. ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ÏÈÑÒÀ ÇÀ ÈÇËÈÒÀÍÅ È ÊÀÖÀÍÅ ..... 55

III.1. Îïðåäåëÿíå íà îñíîâíèòå ãåîìåòðè÷íè åëåìåíòè íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå ...............................................55III.1.1. Äúëæèíà íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå ..........................55III.1.2. Øèðî÷èíà íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå .........................58III.1.3. Íàäëúæåí ïðîôèë íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå ..........59III.1.4. Íàïðå÷åí ïðîôèë íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå ...........60III.1.5. Ðàçñòîÿíèå çà âèäèìîñò .......................................................60III.2. Ëåòàòåëíà ïèñòà .......................................................................61

4

III.2.1. Ñòðàíè÷íè èâèöè çà áåçîïàñíîñò.......................................63III.2.2. Êðàéíè ó÷àñòúöè çà áåçîïàñíîñò è êðàéíè ó÷àñòúöè çà ñïèðàíå ...............................................................................63III.3. Âúçäóøíè ïîäõîäè íà ÏÈÊ ....................................................63III.3.1. Ïîäõîä çà êàöàíå ...................................................................64III.3.2. Ïîäõîä çà èçëèòàíå ...............................................................68III.3.3. Ó÷àñòúê, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ ....................................69III.4. Îòâîäíÿâàíå íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå .......................70

ÃËÀÂÀ ×ÅÒÂÚÐÒÀIV. ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ÏÚÒÅÊÈ ÇÀ ÐÓËÈÐÀÍÅ ..................81

IV.1. Îáùè ïîëîæåíèÿ ......................................................................81IV.2. Ïëîùàäêè çà èç÷àêâàíå ..........................................................87

ÃËÀÂÀ ÏÅÒÀV. ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ÏÅÐÎÍÈ ................................................91

V.1. Îáùè ïîëîæåíèÿ ........................................................................91V.2. Îñíîâíè ãåîìåòðè÷íè åëåìåíòè íà ïåðîíèòå ......................95

ÃËÀÂÀ ØÅÑÒÀVI. ÐÀÇÄÅËÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÑÒÎßÍÈß ÌÅÆÄÓ ÏÈÑÒÈÇÀ ÈÇËÈÒÀÍÅ È ÊÀÖÀÍÅ, ÏÚÒÅÊÈ ÇÀ ÐÓËÈÐÀÍÅ ÈÎÁÅÊÒÈ ÍÀ ËÅÒÈÙÅÒÎ ............................................................97

VI.1. Îáùè ïîëîæåíèÿ ......................................................................97VI.2. Ïðåïîðú÷èòåëíè ìèíèìàëíè ðàçäåëèòåëíè ðàçñòîÿíèÿ ....99

ÃËÀÂÀ ÑÅÄÌÀVII. ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ÌÀÐÊÈÐÎÂÊÀ ................................103

VII.1. Îáùè ïîëîæåíèÿ ...................................................................103VII.2. Ïðîåêòèðàíå íà ìàðêèðîâêà íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå ...................................................................................104VII.3. Ïðîåêòèðàíå íà ìàðêèðîâêà íà ïúòåêè çà ðóëèðàíå, ìåñòîñòîÿíêà è ïåðîí ..........................................................106

5

ÃËÀÂÀ ÎÑÌÀVIII. ÎÐÀÇÌÅÐßÂÀÍÅ ÍÀ ÍÀÑÒÈËÊÈ ÇÀ ËÅÒÈÙÀ ..........108

VIII.1. Îáùè ïîëîæåíèÿ .................................................................108VIII. 2. Ìåòîä FAA ...........................................................................110VIII.2.1. Îðàçìåðÿâàíå íà åëàñòè÷íî ïëàñòè÷íè íàñòèëêè .....117VIII.2.2. Îðàçìåðÿâàíå íà òâúðäè (áåòîííè) íàñòèëêè ............138VIII.3. Ôóãè ................................................................................................ 151VIII.4. Êîìïþòúðíà ïðîãðàìà çà îðàçìåðÿâàíå íà íàñòèëêèòå..... 158

ÃËÀÂÀ ÄÅÂÅÒÀIX. ÌÅÒÎÄ AÑN/PÑN ..................................................................162

IÕ.1. Îáùè ïîëîæåíèÿ ....................................................................162IX.2. Îïðåäåëÿíå íà PÑN ...............................................................162IX.3. Îïðåäåëÿíå íà ÀÑN ...............................................................165

Òåðìèíîëîãèÿ è êîäîâè îáîçíà÷åíèÿ..........................................175Èçïîëçâàíà ëèòåðàòóðà .................................................................181

ÏÐÈËÎÆÅÍÈßÏðèëîæåíèå Ï.1.1. Ñèòóàöèÿ ...................................................................Ïðèëîæåíèå Ï.1.2. Íàäëúæåí ïðîôèë ..................................................

6

7

ÏÐÅÄÃÎÂÎÐ

Òîâà ðúêîâîäñòâî å åñòåñòâåí ðåçóëòàò îò äåñåò ãîäèøíèÿ àêàäå-ìè÷åí òðóä è ïðàêòè÷åñêè îïèò íà àâòîðèòå âúâ âíåäðÿâàíåòî íà íîâî-ñòèòå îò ñâåòîâíàòà ïðàêòèêà â ïðîåêòèðàíåòî íà ëåòèùà â Áúëãàðèÿ. Ïðåç òîçè ïåðèîä áÿõà èçãîòâåíè è èçïúëíåíè ïðîåêòè çà ðåêîíñòðóê-öèÿ íà ëåòèùà êàòî Ãðàô Èãíàòèåâî, Áóðãàñ, Áåçìåð è äðóãè è íàòðó-ïàíèÿò îïèò îò òåçè ïðîåêòè äàäå óâåðåíîñò íà àâòîðèòå äà îáîáùÿò è ñèñòåìàòèçèðàò ñâîèòå çíàíèÿ, èçñëåäâàíèÿ è ðåçóëòàòè â íàñòîÿùîòî ðúêîâîäñòâî.

Ñúäúðæàíèåòî íà òîâà ðúêîâîäñòâî å ñúîáðàçåíî ñúñ ñâåòîâíàòà ïðàêòèêà, èçëîæåíà â äîêóìåíòèòå íà Ïðèëîæåíèå 14 îò Êîíâåíöèÿòà çà ìåæäóíàðîäíà ãðàæäàíñêà àâèàöèÿ è Ðúêîâîäñòâîòî çà Ïðîåêòèðà-íå íà Ëåòèùà íà Ìåæäóíàðîäíàòà îðãàíèçàöèÿ çà ãðàæäàíñêà àâèàöèÿ (ÈÊÀÎ) îò 1991 ã, Íàðåäáà ¹ 14 íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà òðàíñïîðòà è ñúîáùåíèÿòà (äåêåìâðè 2000 ã.), êàêòî è ñ ðåçóëòàòèòå îò èçñëåäâà-íèÿòà íà Ôåäåðàëíàòà àâèàöèîííà àäìèíèñòðàöèÿ (FAA) íà ÑÀÙ ïî îðàçìåðÿâàíå è êîíñòðóèðàíå íà íàñòèëêè.

Íàäÿâàìå ñå, ÷å òîâà ïîñîáèå ùå áúäå ïîëåçíî íà ñòóäåíòèòå, èç-ó÷àâàùè äèñöèïëèíàòà „Ïðîåêòèðàíå è ñòðîèòåëñòâî íà àåðîäðóìè.” Ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè êóðñúò ëåêöèè ïî òàçè äèñöèïëèíà áåøå èçöÿ-ëî îñúâðåìåíåí çà ñòóäåíòèòå â ÓÀÑà è ðúêîâîäñòâîòî ùå áúäå åñòå-ñòâåíî äîïúëíåíèå êúì òîçè ïðîöåñ.

Ðúêîâîäñòâîòî çà ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùà å ïðîäúëæåíèå íà òðàäè-öèèòå â ÓÀÑÃ, ñâúðçàíè ñ àåðîäðóìíîòî ñòðîèòåëñòâî, è ùå çàìåíè îòäàâíà èç÷åðïàëèòå ñå èçäàíèÿ îò „Ðúêîâîäñòâî çà ïðîåêòèðàíå íà ïúòèùà, óëèöè è àåðîäðóìè” íà ïðîô. Ã. Ùèëÿíîâ è ïðîô. Ò. Òîäîðîâ.

Âúâ âðåìå íà íàðàñòâàù èíòåðåñ êúì ñïåöèôèêèòå íà ïðîåêòèðàíå-òî íà ëåòèùà, î÷àêâàìå òîâà ïîñîáèå äà çàïúëíè â îïðåäåëåíà ñòåïåí ëèïñàòà íà ñïåöèàëèçèðàíà ëèòåðàòóðà ïî òåìàòà è äà áúäå ïîëåçíî çà áúëãàðñêè ïðîåêòàíòè, ÷èåòî ó÷àñòèå â àåðîäðóìíè ïðîåêòè â Áúëãà-ðèÿ äî ñêîðî áåøå ñèìâîëè÷íî.

8

Î÷àêâàìå è ùå ñìå áëàãîäàðíè çà êîìåíòàðè è áåëåæêè ïî òåêñòà è ñúäúðæàíèåòî, êîèòî ñ ðàäîñò ùå âçåìåì ïîä âíèìàíèå â ñëåäâàùèòå èçäàíèÿ íà ðúêîâîäñòâîòî.

ÓÀÑÃÔàêóëòåò „Òðàíñïîðòíî ñòðîèòåëñòâî”

Êàòåäðà „Ïúòèùà”

9

ÃËÀÂÀ ÏÚÐÂÀ

I. ÊËÀÑÈÔÈÊÀÖÈß ÍÀ ËÅÒÈÙÀÒÀ

I.1. ÂúâåäåíèåÑòàíäàðòèòå è ïðåïîðú÷èòåëíèòå ïðàêòèêè çà ëåòèùà ñà ïðèåòè çà

ïúðâè ïúò îò Ñúâåòà íà Ìåæäóíàðîäíàòà îðãàíèçàöèÿ çà ãðàæäàíñêà àâèàöèÿ (ÈÊÀÎ) íà 29.05.1951 ã., â ñúîòâåòñòâèå ñ ïîëîæåíèÿòà íà àëè-íåÿ 37 îò Êîíâåíöèÿòà çà ìåæäóíàðîäíà ãðàæäàíñêà àâèàöèÿ (×èêàãî, 1944 ã.) êàòî Ïðèëîæåíèå 14 êúì Êîíâåíöèÿòà.

Äåéñòâàùàòà â Áúëãàðèÿ Íàðåäáà 14 çà ëåòèùà è ëåòèùíî îñèãóðÿ-âàíå îò 29.09.2000 ã. íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà òðàíñïîðòà è ñúîáùåíèÿòà (ÌÒÑ) å èçðàáîòåíà íà áàçàòà íà Îñìîòî èçäàíèå íà Ïðèëîæåíèå 14, êàòî ñà âçåòè ïðåäâèä âñè÷êè ïîïðàâêè îò 15.11.1990 ã. Òàçè íàðåäáà âêëþ÷âà èçèñêâàíèÿòà êúì äàííèòå, êîèòî çàäúëæèòåëíî ñå îáÿâÿâàò çà ëåòèùàòà, ãåîìåòðè÷íèòå è åêñïëîàòàöèîííè õàðàêòåðèñòèêè íà ëå-òèùåòî, êîíòðîëà è îãðàíè÷åíèÿòà îòíîñíî íàëè÷èå íà ïðåïÿòñòâèÿ, âèçóàëíè ñðåäñòâà, êîèòî ïðèñúñòâàò íà ëåòèùåòî, êàêòî è âñè÷êè îáî-ðóäâàíèÿ, èíñòàëàöèè, ñãðàäè, ñëóæáè è îãðàíè÷åíèÿ îòíîñíî âúçäåéñ-òâèåòî íà ëåòèùåòî âúðõó îêîëíàòà ñðåäà.

Âñè÷êè ñòàíäàðòíè èçèñêâàíèÿ ïî Íàðåäáà 14, ïî îòíîøåíèå íà ãåî-ìåòðè÷íè è òåõíè÷åñêè õàðàêòåðèñòèêè íà ëåòèùåòî, çà êîèòî å ïðè-åòî, ÷å òðÿáâà äà áúäàò èçãðàæäàíè ïî åäèí è ñúùè íà÷èí, ñ êîåòî ñå îáåçïå÷àâà åäíàêâî òúëêóâàíå è áåçîïàñíîñò íà ïîëåòèòå, ñëåäâà äà ñå ñïàçâàò îò ñòðàíèòå, äîãîâîðèëè ñå ñúãëàñíî êîíâåíöèÿòà.  ñëó÷àé íà îòêëîíåíèÿ îò ïðèåòèòå íîðìàòèâè, âñÿêà àäìèíèñòðàöèÿ ñëåäâà äà óâåäîìè ÈÊÀÎ â ñúîòâåòñòâèå ñ èçèñêâàíèÿòà íà àëèíåÿ 38.

I. 2. Îïðåäåëåíèå íà ïîíÿòèåòî ëåòèùå„Ëåòèùå” å îïðåäåëåí ó÷àñòúê îò çåìíàòà èëè âîäíà ïîâúðõíîñò,

óòâúðäåí îò Ãðàæäàíñêà âúçäóõîïëàâàòåëíà àäìèíèñòðàöèÿ (ÃÂÀ), (âêëþ÷èòåëíî âñè÷êè çäàíèÿ, ñúîðúæåíèÿ è îáîðóäâàíå) è å ïðåäíà-çíà÷åí çà èçëèòàíå, êàöàíå è äâèæåíèå ïî ïîâúðõíîñòòà íà ó÷àñòúêà íà âúçäóøíèòå ñðåäñòâà (ñàìîëåòè è âåðòîëåòè). Îñíîâíèòå åëåìåíòè íà åäíî ëåòèùå ñà ëåòàòåëíîòî ïîëå (àåðîäðóì) è çäàíèÿòà è ñúîðúæåíè-ÿòà çà ïúòíèöè è òîâàðè (òåðìèíàë).

10

 ñëó÷àèòå, êîãàòî ÃÂÀ íå å óòâúðäèëà òî÷íî ãðàíèöèòå íà ëåòà-òåëíîòî ïîëå, òîãàâà öÿëàòà îãðàäåíà òåðèòîðèÿ íà ëåòèùåòî ñå ñ÷è-òà çà ëåòàòåëíî ïîëå.  ãðàíèöèòå íà ëåòàòåëíîòî ïîëå ñå èçãðàæäàò ñëåäíèòå îñíîâíè ÷àñòè: ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå (ÏÈÊ), ïúòåêè çà ðóëèðàíå (ÏÐ), ïåðîíè, íàâèãàöèîííà ñèñòåìà è ñúîðúæåíèÿ.

 ðàìêèòå íà òîâà ðúêîâîäñòâî ñå äàâàò îñíîâíèòå ïðàâèëà è ïðè-íöèïè çà èçãðàæäàíå íà ñèñòåìàòà îò ñúîðúæåíèÿ â ðàìêèòå íà ëåòà-òåëíîòî ïîëå, áàçèðàíè íà Ïðèëîæåíèå 14 íà ÈÊÀÎ, Íàðåäáà 14 íà ÌÒÑ è äðóãè íîðìàòèâíè äîêóìåíòè è îïèò â ñâåòîâíàòà ïðàêòèêà ïðè èçãðàæäàíå íà ëåòèùà.

I.3 Êîäîâî îáîçíà÷åíèå íà ëåòèùàòàÑúãëàñíî Íàðåäáà 14 íà ÌÒÑ, êîäîâîòî îáîçíà÷åíèå íà ëåòèùàòà

ñå ñúñòîè îò êîäîâ íîìåð è êîäîâà áóêâà. Êðèòåðèÿò çà êîäîâèÿ íîìåð å äúëæèíàòà íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå (ÏÈÊ). Êîäîâàòà áóêâà ñå îïðåäåëÿ íà áàçà ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó âúíøíèòå êîëåëà íà îñíîâíèÿ êîëåñíèê è ðàçïåðåíîñòòà íà êðèëàòà íà ñàìîëåòèòå, êîèòî ùå ïðèåìà ëåòèùåòî (òàáëèöà I.1).

Òàáëèöà I.1.

Ïî òàêà ïðèåòîòî êîäîâî îáîçíà÷åíèå ñå îïðåäåëÿò ãåîìåòðè÷íèòå åëåìåíòè íà âñè÷êè îñíîâíè ÷àñòè íà ëåòèùåòî, êîèòî ñå èçïîëçâàò çà ïðîåêòèðàíå è îðàçìåðÿâàíå.

Çà âñÿêî ëåòèùå ñå ïóáëèêóâà èíôîðìàöèÿ îòíîñíî îñíîâíèòå ìó ïàðàìåòðè (êîíòðîëíà òî÷êà íà ëåòèùåòî, ãåîãðàôñêè êîîðäèíàòè,

, m

, m

, m

1 < 800 A < 15 < 4.5 2 800 < 1200 B 15 < 24 4.5 < 6

340 3 1200 < 1800 C 24 < 36 6 < 9 B737,

MD80 4 -

1800 D 36 < 52 9 < 14 B757,

B767, A300 E 52 < 65 9 < 14 B747,

MD10 F 65 < 80 14 < 16

11

íàäìîðñêà âèñî÷èíà, ðàç÷åòíà òåìïåðàòóðà, ðàçìåðè íà ÏÈÊ), êàêòî è èíôîðìàöèÿ çà åëåìåíòèòå íà ëåòèùåòî (ÏÐ è ïåðîíè). Çà âñè÷êè ëåòèùà ñ èçêóñòâåíà íàñòèëêà ñå îïðåäåëÿò è îáÿâÿâàò òèïúò è íîñèìî-ñïîñîáíîñòòà íà íàñòèëêàòà ïî ìåòîäà AÑN/PÑN (êëàñèôèêàöèîííî ÷èñëî íà ñàìîëåòà/ êëàñèôèêàöèîííî ÷èñëî íà íàñòèëêàòà). Íîñèìî-ñïîñîáíîñòòà íà íàñòèëêàòà, èçðàçåíà ÷ðåç êëàñèôèêàöèîííîòî ÷èñëî íà íàñòèëêàòà (PÑN), ñå îïðåäåëÿ îò ôàêòîðè êàòî òèïà íà íàñòèëêàòà, íîñèìîñïîñîáíîñòòà íà çåìíàòà îñíîâà è âåëè÷èíàòà íà ìàêñèìàëíî äîïóñòèìîòî íàëÿãàíå â ãóìèòå íà ñàìîëåòà, è ñå îáÿâÿâà ñ òî÷íîñò äî åäíà äåñåòà (íàïðèìåð PÑN=81.5).

I.4. Ïðåäâàðèòåëíè ïðîó÷âàíèÿ ïðè ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùåI.4.1. Îñíîâíè ôàêòîðè çà ðàçïîëàãàíå íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è

êàöàíå Îñíîâíèòå ôàêòîðè, êîèòî îïðåäåëÿò ðàçïîëîæåíèåòî è ïîñîêàòà

íà ÏÈÊ, ñå ðàçäåëÿò íà ÷åòèðè ãðóïè:- âèä íà ïîëåòèòå;- ìåòåîðîëîãè÷íè óñëîâèÿ;- ðåëåô;- âúçäóøíî äâèæåíèå â îêîëíîñòòà íà ëåòèùåòî.Ïî îòíîøåíèå âèäà íà ïîëåòèòå: ïðåäè ïðîåêòèðàíåòî òðÿáâà äà å

ÿñíî êàê ùå ñå ïîëçâà ëåòèùåòî, ò.å. äàëè å ïðåäíàçíà÷åíî çà ïîëçâàíå ïðè âñÿêàêâè ìåòåîðîëîãè÷íè óñëîâèÿ èëè ñàìî çà âèçóàëåí ïîäõîä íà êàöàíå, äàëè ïèñòàòà å íåîáîðóäâàíà èëè îáîðóäâàíà è àêî å îáîðóäâà-íà , çà êàêúâ ïîäõîä è êîÿ êàòåãîðèÿ. Ñúùî òàêà å âàæíî äà ñå çíàå äàëè ùå ñå ïîëçâà çà íîùíè ïîëåòè èëè ñàìî çà äíåâíè.

Ìåòåîðîëîãè÷íèòå óñëîâèÿ ñà ðàçãëåäàíè ïîäðîáíî â ñëåäâàùèÿ ðàçäåë.

Ðåëåôúò âëèÿå âúðõó âúçìîæíîñòòà çà äâèæåíèå íà âúçäóøíèòå ñúäîâå ÷ðåç ìåõàíè÷íèòå è òåðìè÷íè âúçäåéñòâèÿ, êîèòî îêàçâà âúðõó ïîòîêà íà âúçäóøíèòå ìàñè. Ïúðâèòå ñå äúëæàò íà îòêëîíÿâàíåòî íà âúçäóøíèòå ïîòîöè îò ïðåïÿòñòâèÿòà ñúñòàâëÿâàùè ðåëåôà. Çàòîâà òðÿáâà âíèìàòåëíî äà ñå ïîäáèðà ðàçïîëîæåíèåòî íà ïèñòàòà, òàêà ÷å äà íå ïîïàäà â çîíè íà çàâèõðÿíå, îáðàçóâàíè îò òÿõ. Òåðìè÷íèòå âúçäåé-ñòâèÿ ñå èçðàçÿâàò â íå åäíàêâîòî íàãðÿâàíå íà ðàçëè÷íèòå ïîâúðõíî-ñòè, îôîðìÿùè ðåëåôà, âúïðåêè ÷å òàêèâà âúçäåéñòâèÿ ñå ÿâÿâàò ðÿäêî.

Âúçäóøíîòî äâèæåíèå â îêîëíîñòòà íà ëåòèùåòî îïðåäåëÿ âúçìîæ-íèòå òðàåêòîðèè íà âúçäóøíèòå ñúäîâå, êîèòî ùå ïîëçâàò ëåòèùåòî.

12

I.4.2. Çàäàíèå çà ïðîåêòèðàíåÈçãîòâÿíåòî ìó çàï î÷âà ñ îñèãóðÿâàíå íà êàðòà â ìàùàá Ì 1:25000

- íåîáõîäèìà çà ñèòóèðàíå íà ëåòèùåòî, êàêòî è çà èç÷åðòàâàíå íà íàäëúæíè è íàïðå÷íè ïðîôèëè.

Ñëåä òîâà ñà âçåìàò äàííè çà ãîäèøíàòà ïîâòîðÿåìîñò íà âåòðîâåòå â ðàéîíà, èçáðàí çà ðàçïîëàãàíå íà ëåòèùåòî. Äàííèòå ñà íåîáõîäèìè çà îïðåäåëÿíå íà áðîÿ è ïîäõîäÿùîòî ðàçïîëîæåíèå íà ïèñòèòå çà èç-ëèòàíå è êàöàíå.

Íåîáõîäèìà å è èíôîðìàöèÿ çà ñðåäíî äíåâíàòà ìåñå÷íà òåìïåðà-òóðà çà íàé-òîïëèÿ ìåñåö íà ãîäèíàòà. Òÿ ñå èçïîëçâà çà îïðåäåëÿíå íà ðåàëíî íåîáõîäèìàòà äúëæèíà íà ïèñòàòà.

Çà îðàçìåðÿâàíå íàñòèëêèòå å íåîáõîäèìî äà ñå ïîçíàâà íîñèìîñïî-ñîáíîñòòà íà çåìíàòà îñíîâà, âúðõó êîÿòî ùå ñå ðàçïîëàãàò òå. Ïðè áå-òîííè íàñòèëêè å íåîáõîäèìî äà ñå ïîçíàâà êîåôèöèåíòà íà ëåãëîòî k â MN/m3, à ïðè àñôàëòîâè íàñòèëêè - ïîêàçàòåëÿ CBR â %.

Çà îðàçìåðÿâàíåòî íà áåòîííèòå íàñòèëêè òðÿáâà äà ñå ïîçíàâà è ÿêîñòòà íà îïúí ïðè îãúâàíå íà áåòîíà, ñ êîéòî ùå ñå èçïúëíÿâà íà-ñòèëêàòà.

Òèïúò íà âúçäóøíèòå ñðåäñòâà, êîèòî ùå èçïîëâàò äàäåíî ëåòèùå, êàêòî è âèäîâåòå èçïúëíÿâàíè ïîëåòè, ñúùî òðÿáâà äà ñå èìàò ïðåä-âèä â çàäàíèåòî çà ïðîåêòèðàíå. Íåîáõîäèìè ñà è ïðîãíîçíè äàííè çà î÷àêâàíå óâåëè÷åíèå íà òðàôèêà â áúäåùå.

 íàñòîÿùîòî ðúêîâîäñòâî ïðåäñòàâÿìå åäíî ïðèìåðíî çàäàíèå çà ñòóäåíòñêè ïðîåêò.

13

ÓÏÐÀÆÍÅÍÈßïî ÀÅÐÎÄÐÓÌÍÎ ÑÒÐÎÈÒÅËÑÒÂÎ

ÇÀÄÀÍÈÅ ÍÀ ÃÐÓÏÀ .......................

Íà ïðèëîæåíàòà ñèòóàöèÿ â Ì 1:25000 è õîðèçîíòàëè ïðåç 2 m äà ñå óñòàíîâè ïîäõîäÿùî ìÿñòî çà àåðîäðóì ïðè ñëåäíèòå óñëîâèÿ:

1. Âåòðîâè äàííèÒàáëèöà 1

Äà ñå ïðåäñòàâÿò ñëåäíèòå èç÷èñëåíèÿ è ÷åðòåæè:1. Îáðàáîòêà íà âåòðîâèòå äàííè, îïðåäåëÿíå áðîÿ è îðèåíòàöèÿòà

íà ÏÈÊ ïî ãåîãðàôñêî íàïðàâëåíèå. Âåòðîâî ïîêðèòèå.2. Îïðåäåëÿíå íà ãåîìåòðè÷íèòå ðàçìåðè è åëåìåíòè íà àåðîäðó-

ìà3. Íàäëúæåí ïðîôèë íà óñëîâíèòå âúçäóøíè ïîäõîäè íà ÏÈÊ â Ì 1:25000/1:25004. Íàäëúæåí ïðîôèë íà îñòà íà ãëàâíàòà ÏÈÊ â Ì 1:5000/1:5005. Îðàçìåðÿâàíå íà íàñòèëêàòà íà ÏÈÊ5.1. Áåòîííà íàñòèëêàßêîñò íà îïúí ïðè îãúâàíå íà áåòîíà 5,0 MPa.5.2. Àñôàëòîâà íàñòèëêà6. Èäååí ãåíåðàëåí ïëàí íà ëåòèùåòî â Ì 1:50007. Íàïðå÷åí ïðîôèë íà ãëàâíàòà ÏÈÊ è äåòàéëè íà ôóãèòå

2. Ñðåäíà ìåñå÷íà òåìïåðàòóðà çà íàé-òîïëèÿ ìåñåö T1 = 200C.3. Çåìíà îñíîâà3.1. Êîåôèöèåíò íà ëåãëîòî k = 38 MN/m3

3.2. Ïîêàçàòåë çà íîñèìîñïîñîáíîñò CBR = 10 %4. Ñàìîëåòè ………4.1. Íàðàñòâàíå íà òðàôèêà - ñðåäíî 1,1 % ãîäèøíî4.2. Âèäîâå ñàìîëåòè è ïèñòà - Òàáëèöà 2

14

Òàá

ëèöà

2

15

I.5. Åòàïè íà ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùàÅòàïèòå íà ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùà íå ñå ðàçëè÷àâàò îò îïðåäåëå-

íèòå ñúãëàñíî Íàðåäáà ¹ 4/21.05.2001 ã çà îáõâàòà è ñúäúðæàíèåòî íà èíâåñòèöèîííèòå ïðîåêòè íà ÌÐÐÁ. Ñúãëàñíî íàðåäáàòà ñà îïðåäåëå-íè òðè ôàçè íà ïðîåêòèðàíå: èäååí ïðîåêò, òåõíè÷åñêè ïðîåêò è ðàáîòåí ïðîåêò.

Ïðè íåîáõîäèìîñò è ïî ïðåöåíêà íà èíâåñòèòîðà çà èçðàáîòâàíå íà çàäàíèåòî çà ïðîåêòèðàíå è/èëè íà ïðîåêòà ìîæå äà ñå âúçëîæàò ïðåä-âàðèòåëíè (ïðåäèíâåñòèöèîííè) ïðîó÷âàíèÿ.

Êîãàòî èíâåñòèòîðúò íå å âúçëîæèë èçâúðøâàíå íà ïðåäâàðèòåëíè ïðîó÷âàíèÿ, öåëåñúîáðàçíîñòòà îò èçãðàæäàíåòî íà êîíêðåòíèÿ îáåêò ñå èçÿñíÿâà ñúñ çàäàíèåòî çà ïðîåêòèðàíå è/èëè ñúñ ñàìèÿ ïðîåêò.

• Ïðåäâàðèòåëíè (ïðåäèíâåñòèöèîííè) ïðîó÷âàíèÿ Ïðåäâàðèòåëíèòå ïðîó÷âàíèÿ îáõâàùàò: - èçÿñíÿâàíå íà èíâåñòèöèîííîòî ñòðîèòåëíî íàìåðåíèå;- ïðîó÷âàíèÿ çà îïðåäåëÿíå íà ïîäõîäÿùî ìåñòîïîëîæåíèå íà îáåê-

òà è íà óñëîâèÿòà çà çàñòðîÿâàíå ñúîáðàçíî ïðåäâèæäàíèÿòà íà óñò-ðîéñòâåíèòå ïëàíîâå;

- èíæåíåðíè ïðîó÷âàíèÿ, â ò.÷. ãåîëîæêè, ãåîòåõíè÷åñêè, õèäðîãåî-ëîæêè, õèäðîëîæêè è äð., êàòî ñúäúðæàíèåòî èì ñå îïðåäåëÿ â çàâèñè-ìîñò îò ìåñòîïîëîæåíèåòî, âèäà, õàðàêòåðà è ñïåöèôèêàòà íà îáåêòà;

- ïðîó÷âàíèÿ è äîêóìåíòèðàíå çà íóæäèòå íà èíâåñòèöèîííîòî ïðî-åêòèðàíå íà îáåêòè - íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;

- ãåîäåçè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ;- òåõíîëîãè÷íè ïðîó÷âàíèÿ çà èçáîð íà îôåðòà, ïðåäëàãàùà îïòè-

ìàëíà òåõíîëîãèÿ - çà îáåêòè, ïðè êîèòî òåõíîëîãè÷íîòî ðåøåíèå å îïðåäåëÿùî;

- òåõíèêî-èêîíîìè÷åñêà îáîñíîâêà çà îïðåäåëÿíå íà èêîíîìè÷åñ-êàòà öåëåñúîáðàçíîñò è åôåêòèâíîñò íà èíâåñòèöèîííîòî ñòðîèòåëíî íàìåðåíèå, â ò.÷. çà èçáîð íà ïîäõîäÿù íåãîâ âàðèàíò;

- îáîñíîâêà íà ñîöèàëíàòà öåëåñúîáðàçíîñò è åôåêòèâíîñò íà èí-âåñòèöèîííàòà èíèöèàòèâà, â ò.÷. îòêðèâàíå íà ðàáîòíè ìåñòà è îñèãó-ðÿâàíå íà îáùåñòâåíè óñëóãè;

- ïðîó÷âàíèÿ çà ïîòåíöèàëà íà òåðèòîðèèòå ñ îñîáåíà è ïðåâàíòèâ-íà óñòðîéñòâåíà çàùèòà âúâ âðúçêà ñ ðåæèìèòå çà îïàçâàíå íà òåðè-òîðèèòå çà ïðèðîäîçàùèòà è íà îáåêòèòå íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî

16

íàñëåäñòâî;- âàðèàíòíè ïðîó÷âàíèÿ çà ðåõàáèëèòàöèÿ íà ñúùåñòâóâàùè è çà

èçãðàæäàíå íà íîâè åíåðãèéíè ìîùíîñòè;- ñïåöèôè÷íè ïðîó÷âàíèÿ ïðè ðåêîíñòðóêöèÿ, ïðèñòðîÿâàíå è íàä-

ñòðîÿâàíå íà ñúùåñòâóâàùè ñãðàäè, â ò.÷. àðõèòåêòóðíî è êîíñòðóêòèâ-íî çàñíåìàíå íà ñãðàäèòå è èçñëåäâàíå íà òåõíè÷åñêàòà èíôðàñòðóêòó-ðà;

- ìèêðîñåèçìè÷íî èçñëåäâàíå - çà åíåðãèéíè, õèäðîòåõíè÷åñêè, òðàíñïîðòíè è äðóãè ñïåöèôè÷íè îáåêòè;

- äðóãè ñïåöèôè÷íè ïðîó÷âàíèÿ, íàëàãàùè ñå îò âèäà è ñïåöèôèêàòà íà îòäåëíèòå ñòðîåæè, êàòî êëèìàòè÷íè, âîäíîñòîïàíñêè, ïî÷âåíî-ìå-ëèîðàòèâíè, àãðàðíî-èêîíîìè÷åñêè è çåìåóñòðîéñòâåíè ïðîó÷âàíèÿ;

- ïðè ïðîåêòè íà õèäðîìåëèîðàòèâíè ñèñòåìè, ïðîåêòè çà ïðîòèâî-ñâëà÷èùíè è áðåãîóêðåïèòåëíè ñúîðúæåíèÿ è äð.

• Èäååí ïðîåêò Èäåéíèÿò ïðîåêò ñå èçðàáîòâà â ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñêèöàòà (âèçàòà)

çà ïðîåêòèðàíå è ñúñ çàäàíèåòî çà ïðîåêòèðàíå (äîãîâîðà çà ïðîåêòèðà-íå).) Êîãàòî íÿìà èçðàáîòåíî çàäàíèå çà ïðîåêòèðàíå, èäåéíèÿò ïðîåêò èçïúëíÿâà è ðîëÿòà íà çàäàíèå çà ñëåäâàùàòà ôàçà íà ïðîåêòèðàíå.

Îáõâàòúò è ñúäúðæàíèåòî íà èäåéíèÿ ïðîåêò òðÿáâà äà áúäàò äî-ñòàòú÷íè çà ïîëçâàíåòî ìó êàòî:

- îñíîâà çà èçðàáîòâàíå íà ñëåäâàùàòà ôàçà íà ïðîåêòèðàíå;- çà èçáîð íà àðõèòåêòóðíî-ïðîñòðàíñòâåíî ðåøåíèå, ñòðîèòåëíî-

êîíñòðóêòèâíî ðåøåíèå, èíñòàëàöèîííè è òåõíîëîãè÷íè ðåøåíèÿ, ñè-ñòåìè çà áåçîïàñíîñò è äð., êîãàòî òàêèâà ñå èçèñêâàò ñúñ çàäàíèåòî çà ïðîåêòèðàíå (äîãîâîðà çà ïðîåêòèðàíå);

- çà íóæäèòå íà ñúãëàñóâàíåòî - ïðè óñëîâèÿòà è ïî ðåäà íà ÷ë. 141 ÇÓÒ.

Èäåéíèÿò ïðîåêò ìîæå äà ñå ðàçðàáîòâà âúâ âàðèàíòè íà ïðîåêòíè-òå ðåøåíèÿ. Âñÿêà ÷àñò íà èäåéíèÿ ïðîåêò âêëþ÷âà:

à) ÷åðòåæè, êîèòî èçÿñíÿâàò ïðåäëàãàíèòå ïðîåêòíè ðåøåíèÿ â ñëåäíèòå ïðåïîðú÷èòåëíè ìàùàáè:

- ñèòóàöèîííî ðåøåíèå - â Ì 1:500 èëè Ì 1:1000 çà ñãðàäè è ñúîðú-æåíèÿ îò ãåíåðàëíèÿ ïëàí íà ëåòèùåòî è Ì 1: 10000 èëè Ì 1: 5000 çà ëåòàòåëíîòî ïîëå;

- ðàçïðåäåëåíèÿ, ðàçðåçè, ôàñàäè íà ñãðàäèòå îò ãåíåðàëíèÿ ïëàí íà ëåòèùåòî - â Ì 1:100 èëè Ì 1:200;

17

- äðóãè ÷åðòåæè - â ïîäõîäÿù ìàùàá, â çàâèñèìîñò îò âèäà è ñïåö-èôèêàòà íà îáåêòà;

á) îáÿñíèòåëíà çàïèñêà, ïîÿñíÿâàùà ïðåäëàãàíèòå ïðîåêòíè ðåøå-íèÿ è ñúîòâåòñòâèåòî èì ñ èçèñêâàíèÿòà íà ÷ë. 169 ÇÓÒ çà áåçîïàñíà, ñèãóðíà, çäðàâîñëîâíà è äîñòúïíà çà âñè÷êè ñðåäà;

â) èç÷èñëåíèÿ, îáîñíîâàâàùè ïðîåêòíèòå ðåøåíèÿ, êîèòî ñå âêëþ-÷âàò ïî ïðåöåíêà íà ïðîåêòàíòà, èëè êîãàòî ñå èçèñêâàò ñúñ çàäàíèåòî çà ïðîåêòèðàíå (äîãîâîðà çà ïðîåêòèðàíå).

• Òåõíè÷åñêè ïðîåêò Òåõíè÷åñêèÿò ïðîåêò ñå èçðàáîòâà âúç îñíîâà íà ñúãëàñóâàíèÿ èäå-

åí ïðîåêò, à â ñëó÷àèòå, êîãàòî íå å èçðàáîòåí èäååí ïðîåêò - â ñúîòâåòñ-òâèå ñúñ ñêèöàòà (âèçàòà) çà ïðîåêòèðàíå è çàäàíèåòî çà ïðîåêòèðàíå (äîãîâîðà çà ïðîåêòèðàíå).

Òåõíè÷åñêèÿò ïðîåêò ïîäëåæè íà ñúãëàñóâàíå è å îñíîâà çà èçðà-áîòâàíå íà ðàáîòíèÿ ïðîåêò èëè ïîäëåæè íà îäîáðÿâàíå è å îñíîâàíèå çà èçäàâàíå íà ðàçðåøåíèå çà ñòðîåæ, âúçëàãàíå è èçïúëíåíèå íà ñòðî-èòåëñòâîòî.

Âñÿêà ïðîåêòíà ÷àñò íà òåõíè÷åñêèÿ ïðîåêò ñúäúðæà:à) ÷åðòåæè, ïî êîèòî ìîæå äà ñå èçïúëíÿâàò ÑÌÐ â ñëåäíèòå ïðå-

ïîðú÷èòåëíè ìàùàáè:- ñèòóàöèîííî ðåøåíèå - â Ì 1:500 èëè Ì 1:1000;- ðàçïðåäåëåíèÿ, ðàçðåçè, ôàñàäè íà ñãðàäè îò ãåíåðàëíèÿ ïëàí - â

Ì 1:50 èëè Ì 1:100 è Ì 1:2000, 1:1000 èëè 1: 500 çà ëåòàòåëíîòî ïîëå;- äðóãè ÷åðòåæè - â ïîäõîäÿù ìàùàá, â çàâèñèìîñò îò âèäà è ñïåö-

èôèêàòà íà îáåêòà;á) îáÿñíèòåëíà çàïèñêà, ïîÿñíÿâàùà ïðåäëàãàíèòå ïðîåêòíè ðåøå-

íèÿ, êúì êîÿòî ñå ïðèëàãàò èçäàäåíèòå âúâ âðúçêà ñ ïðîåêòèðàíåòî äîêóìåíòè è èçõîäíèòå äàííè;

â) èç÷èñëåíèÿ, îáîñíîâàâàùè ïðîåêòíèòå ðåøåíèÿ. Êîëè÷åñòâåíà è ñòîéíîñòíà ñìåòêà ñå ïðèëàãàò êúì èç÷èñëåíèÿòà èëè ñå îáîñîáÿâàò â ÷àñò ñìåòíà äîêóìåíòàöèÿ, êîãàòî ñå èçèñêâàò ñúñ çàäàíèåòî çà ïðîåê-òèðàíå (äîãîâîðà çà ïðîåêòèðàíå).

• Ðàáîòåí ïðîåêò Ðàáîòíèÿò ïðîåêò (ðàáîòíè ÷åðòåæè è äåòàéëè) ñå èçðàáîòâà âúç

îñíîâà íà ñúãëàñóâàíèÿ ïðîåêò â ïðåäõîäíà ôàçà, à ïðè åäíîôàçíî ïðî-åêòèðàíå - â ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñêèöàòà (âèçàòà) çà ïðîåêòèðàíå è ñúñ

18

çàäàíèåòî çà ïðîåêòèðàíå (äîãîâîðà çà ïðîåêòèðàíå).Ðàáîòíèÿò ïðîåêò (ðàáîòíè ÷åðòåæè è äåòàéëè) ïîäëåæè íà îäîáðÿ-

âàíå è å îñíîâàíèå çà èçäàâàíå íà ðàçðåøåíèå çà ñòðîåæ è çà âúçëàãàíå è èçïúëíåíèå íà ñòðîèòåëñòâîòî.

Ñ ðàáîòíèÿ ïðîåêò ñå èçÿñíÿâàò êîíêðåòíèòå ïðîåêòíè ðåøåíèÿ â ñòåïåí, îñèãóðÿâàùà âúçìîæíîñò çà öÿëîñòíî èçïúëíåíèå íà âñè÷êè âèäîâå ÑÌÐ è çà äîñòàâêà è ìîíòàæ íà òåõíîëîãè÷íîòî îáîðóäâàíå è îáçàâåæäàíåòî íà îáåêòà;

Ïðîåêòíèòå ÷àñòè íà ðàáîòíèÿ ïðîåêò âêëþ÷âàò:à) ðàáîòíè ÷åðòåæè è äåòàéëè, ïî êîèòî ñå èçïúëíÿâàò îòäåëíèòå

âèäîâå ÑÌÐ â ñëåäíèòå ïðåïîðú÷èòåëíè ìàùàáè:- ñèòóàöèîííî ðåøåíèå - â Ì 1:500 è Ì 1:1000;- ðàçïðåäåëåíèÿ, ðàçðåçè, ôàñàäè - â Ì 1:50 è Ì 1:100;- äåòàéëè - â Ì 1:20, Ì 1: 10 è Ì 1:5;- äðóãè ÷åðòåæè - â ïîäõîäÿù ìàùàá, â çàâèñèìîñò îò âèäà è ñïåö-

èôèêàòà íà îáåêòà;á) îáÿñíèòåëíà çàïèñêà, ïîÿñíÿâàùà ïðåäëàãàíèòå ïðîåêòíè ðåøå-

íèÿ, êúì êîÿòî ñå ïðèëàãàò èçäàäåíèòå âúâ âðúçêà ñ ïðîåêòèðàíåòî äîêóìåíòè è èçõîäíè äàííè;

â) èç÷èñëåíèÿ, îáîñíîâàâàùè ïðîåêòíèòå ðåøåíèÿ. Êîëè÷åñòâåíà è ñòîéíîñòíà ñìåòêà ñå ïðèëàãàò êúì èç÷èñëåíèÿòà èëè ñå îáîñîáÿâàò â ÷àñò ñìåòíà äîêóìåíòàöèÿ, êîãàòî ñå èçèñêâàò ñúñ çàäàíèåòî çà ïðîåê-òèðàíå (äîãîâîðà çà ïðîåêòèðàíå).

I.6. Ðîçà íà âåòðîâåòåÂúðõó èçáîðà íà íàïðàâëåíèåòî íà ÏÈÊ èçêëþ÷èòåëíî âëèÿíèå

îêàçâàò ñèëàòà è ïîñîêàòà íà âåòðîâåòå, õàðàêòåðíè çà èçáðàíîòî ìÿñòî íà äàäåíî ëåòèùå. Âåòðîâåòå ìíîãî óñëîæíÿâàò ëåòàòåëíèòå îïåðàöèè, êîãàòî ïîñîêàòà èì íå ñúâïàäà ñ íàïðàâëåíèåòî íà ÏÈÊ. Ñòðàíè÷íèÿò âÿòúð îòêëîíÿâà ñàìîëåòà îò ëåòàòåëíàòà ïèñòà è ïðàâè åêñïëîàòàöè-ÿòà îïàñíà.

Ïðè ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùå áðîÿò è íàïðàâëåíèåòî íà ÏÈÊ ñå èç-áèðàò òàêà, ÷å êîåôèöèåíòúò íà èçïîëçâàíå íà ëåòèùåòî äà áúäå íå ïî-ìàëêî îò 95% çà òåçè ñàìîëåòè, çà êîèòî å ïðåäíàçíà÷åíî.

Ïðè èçáîðà íà äàííè çà îïðåäåëÿíå íà êîåôèöèåíòà íà èçïîëçâàíå íà ÏÈÊ ñå âçèìàò ïîä âíèìàíèå ñòàòèñòè÷åñêè äàííè çà ðàçïðåäåëå-íèåòî íà âÿòúðà çà ìàêñèìàëíî äúëúã ïåðèîä, íî íå ïî-ìàëúê îò 5 ãî-äèíè. Èçïîëçâàíèòå äàííè òðÿáâà äà áúäàò ïîëó÷åíè â ðåçóëòàò íà íå

19

ïî-ìàëêî îò 8 èçìåðâàíèÿ íà äåí, ïðîâåæäàíè ïðåç ðàâíè èíòåðâàëè îò âðåìå.

Çà àåðîäðóìíîòî ïðîåêòèðàíå ñå èçïîëçâàò ñðåäíèòå çíà÷åíèÿ îò íàáëþäåíèÿòà çà âåòðîâåòå, êîèòî ñå èçîáðàçÿâàò íà äèàãðàìà íàðå÷å-íà “ðîçà íà âåòðîâåòå”. Èäåÿòà çà “ðîçàòà íà âåòðîâåòå” äàòèðà îùå îò äðåâíîñòòà.

Ðîçàòà íà âåòðîâåòå ïðåäñòàâëÿâà ãðàôè÷íî èçîáðàæåíèå, ïîëó÷å-íî ÷ðåç íàíàñÿíå âúðõó êîîðäèíàòíà ñèñòåìà, îáðàçóâàíà îò îñíîâíèòå è ìåæäèííèòå ïîñîêè íà ñâåòà, íà îòñå÷êè, ñúîòâåòñòâàùè íà áðîÿ íà ñëó÷àèòå, ïðè êîèòî âåòðîâåòå äóõàò â äàäåíà ïîñîêà çà îïðåäåëåí ïå-ðèîä íà íàáëþäåíèå. Êðàèùàòà íà îòñå÷êèòå ñå ñúåäèíÿâàò ñ ïðàâè. Îáèêíîâåíî â ìåòåîðîëîãèÿòà ñå ðàáîòè ñ ðàçäåëÿíå íà îêðúæíîñòòà íà 16 ÷àñòè èëè 8 ÷àñòè. Êîè ïîñîêè ñå âêëþ÷âàò â ðîçàòà íà âåòðîâåòå â ìåòåîðîëîãèÿòà (ôèã. I.1.):

• N - ñåâåð;• NNE - ñåâåð-ñåâåðîèçòîê;• NE - ñåâåðîèçòîê;• ENE - èçòîê-ñåâåðîèçòîê;• E - èçòîê;• ESE - èçòîê-þãîèçòîê;• SE - þãîèçòîê;• SSE - þã-þãîèçòîê;• S - þã;• SSW - þã-þãîçàïàä;• SW - þãîçàïàä;• WSW - çàïàä-þãîçàïàä;• W - çàïàä;• WNW - çàïàä-ñåâåðîçàïàä;• NW -ñåâåðîçàïàä;• NNW - ñåâåð-ñåâåðîçàïàä.

20

Ôèãóðà I.1. Ïîñîêèòå íà ñâåòà, âúðõó êîèòî ñå ñòðîè ðîçàòàíà âåòðîâåòå

Ðîçèòå íà âåòðîâåòå áèâàò íîðìàëíè è îáîáùåíè, ñåçîííè è ãîäèø-íè. Òå ñå îôîðìÿò òàáëè÷íî è ñå îíàãëåäÿâàò ãðàôè÷íî. Ïîëó÷àâàò ñå â ðåçóëòàò íà îáðàáîòêàòà íà äàííèòå çà äóõàùèòå âåòðîâå.

Íîðìàëíèòå ðîçè íà âåòðîâåòå ñå ïîëó÷àâàò îò âåòðîâèòå äàííè è ïðåäñòàâëÿâàò ÷èñëà, êîèòî ïîêàçâàò êàêúâ ïðîöåíò îò âðåìå çà èç-ñëåäâàíèÿ ïåðèîä èìàìå ïîâòîðÿåìîñò íà âÿòúðà, äóõàù ñ äàäåíà ñêî-ðîñò ïî äàäåíî íàïðàâëåíèå.

Òàêèâà ðîçè íà âåòðîâåòå ñå ïðàâÿò çà âñåêè ñåçîí - íîðìàëíè ðîçè íà âåòðîâåòå çà îòäåëíèòå ñåçîíè.

Êîãàòî ñå îñðåäíÿò äàííèòå çà ÷åòèðèòå ñåçîíà ñå ïîëó÷àâà åäíà íîðìàëíà ãîäèøíà ðîçà íà âåòðîâåòå.

 Òàáëèöà I.2. å ïîêàçàíà ãîäèøíàòà ïîâòîðÿåìîñò íà âåòðîâåòå: ïðèìåð çà äàííèòå, êîèòî ñå ïîëó÷àâàò îò ìåòåîðîëîãè÷íàòà ñëóæáà, íî îãðàíè÷åíà äî îñåì ïîñîêè. Òàáëèöàòà äàâà êàêúâ ïðîöåíò îò âðå-ìåòî ïðåç ãîäèíàòà äóõà âÿòúð îò îïðåäåëåíà ïîñîêà ñ îïðåäåëåíà ñêî-ðîñò.

21

22.90

26.15

8.09

6.598.40

7.57

8.41

11.87

NNE

E

SES

SW

W

NW

Òàáëèöà I.2. Ìåòåîðîëîãè÷íè äàííè

Íà áàçàòà íà ìåòåîðîëîãè÷íèòå äàííè ñå èç÷èñëÿâàò ðåçóëòàòèòå çà èçãîòâÿíå íà ãîäèøíàòà íîðìàëíà ðîçà íà âåòðîâåòå, ïîêàçàíè â òàáë. I.3. è ôèã. I. 2.

Òàáëèöà I.3. Ãîäèøíà íîðìàëíà ðîçà íà âåòðîâåòå

Ôèãóðà I. 2. Ãîäèøíà íîðìàëíà ðîçà íà âåòðîâåòå

22

Òúé êàòî ñàìîëåòèòå èçëèòàò è êàöàò ñðåùó âÿòúðà, ïðîöåíòèòå ïî ñðåùóïîëîæíèòå ïîñîêè ìîæå äà ñå ñóìèðàò è äà ñå ïîëó÷àò äàííè çà îáîáùåíè ðîçè íà âåòðîâåòå. Ïðèìåð çà îáîáùåíà ðîçà íà âåòðîâåòå å ïîêàçàí â òàáëèöè è ôèãóðè â ðàçäåë I.6.3.

Òàáëèöà I.4. Ãîäèøíà îáîáùåíà ðîçà íà âåòðîâåòå

Ôèãóðà I.3. Ãîäèøíà îáîáùåíà ðîçà íà âåòðîâåòå

Òàêà ñå ïîëó÷àâà ïðåäñòàâà çà ïîñîêàòà è ñèëàòà íà äóõàùèòå íà òåðèòîðèÿòà íà ëåòèùåòî âåòðîâå â ïðîöåíòè.

Öåëòà íà íàïðàâåíèòå èç÷èñëåíèÿ å èçáîð íà íàïðàâëåíèå íà îñòà íà ÏÈÊ. Ïúðâîíà÷àëíîòî îðèåíòèðàíå íà ãëàâíàòà ïèñòà ñòàâà âúç îñíîâà íà îáîáùåíàòà ðîçà íà âåòðîâåòå. Íàïðàâëåíèåòî íà ãëàâíàòà

Ï ÈÊ

N+S

E+W

SE+NW

49.07

20.28

16.4914.16

ÏÈÊ

23

ÏÈÊ òðÿáâà äà ñúâïàäà ñ íàïðàâëåíèåòî íà ìàêñèìàëíèÿ ïðîöåíò îò îáîáùåíàòà ãîäèøíà ðîçà íà âåòðîâåòå (ôèã. I.3.)

Ñëåäâàùàòà ñòúïêà ïðè èçáîð íà íàïðàâëåíèå íà ÏÈÊ å ïðîâåðêà íà ðåàëíîòî âåòðîâî ïîêðèòèå. Òî ïîêàçâà ïðåç êàêúâ ïðîöåíò îò âðåìåòî íà ãîäèíàòà àåðîäðóìúò îñèãóðÿâà ëåòàòåëíè îïåðàöèè, áåç äà ïðå÷àò äóõàùèòå âåòðîâå. Ñúãëàñíî èçèñêâàíèÿòà íà ÈÊÀÎ òî òðÿáâà äà å íå ïî-ìàëêî îò 95% çà òåçè ñàìîëåòè, çà êîèòî å ïðåäíàçíà÷åíî ëåòèùåòî.

Ðîçèòå íà âåòðîâåòå ìîãàò äà áúäàò íåóòðàëíè è ðÿçêî èçðàçåíè. Êîãàòî ñà ðÿçêî èçðàçåíè, ëåñíî ñå èçáèðà íàïðàâëåíèå íà ÏÈÊ. Ðîçàòà íà âåòðîâåòå íà ôèã. I.3. å ðÿçêî èçðàçåíà, à íà ôèã. I.4. å ïîêàçàíà íå-óòðàëíà ðîçà íà âåòðîâåòå.

Ôèãóðà I.4. Ãîäèøíà îáîáùåíà ðîçà íà âåòðîâåòå - íåóòðàëíà

Àêî íå ìîæå äà ñå îñèãóðè ïîäõîäÿùî ìèíèìàëíî âåòðîâî ïîêðè-òèå, ñå íàëàãà äà ñå ïîñòðîè âòîðà ÏÈÊ ïîä úãúë ñïðÿìî îñíîâíàòà, òàêà ÷å äà îòãîâàðÿ íà ñëåäâàùîòî ïî ãîëåìèíà âåòðîâî ïîêðèòèå.

I.6.1. Ñòðàíè÷íà ñúñòàâëÿâàùà íà âÿòúðàÄîðè è ðîçàòà íà âåòðîâåòå äà ïîêàçâà ÿñíî åäíà ïîñîêà ñ ïðåîáëà-

äàâàùè âåòðîâå, òî ïî÷òè íåïðåêúñíàòî èìà ñëàáè èëè ñèëíè ñòðàíè÷-íè âåòðîâå, êîèòî äóõàò êîñî ñïðÿìî ëåòàòåëíîòî ïîëå.

Ñúãëàñíî Íàðåäáà ¹ 14 äîïóñòèìèòå ñòðàíè÷íè âåòðîâå ñà:• 37 km/h (20 âúçåëà) çà ñàìîëåòè, çà êîèòî ðàç÷åòíàòà äúëæèíà

íà ëåòàòåëíàòà ïèñòà å 1500 m èëè ïîâå÷å, ñ èçêëþ÷åíèå íà ñëó÷àèòå, êîãàòî ïîðàäè íàáëþäàâàíà îò âðåìå íà âðåìå íèñêà åôåêòèâíîñò íà ñïèðàíåòî íà ÏÈÊ âñëåäñòâèå íåäîñòàòú÷íî âèñîêèÿ êîåôèöèåíò íà

24

íàäëúæíî ñöåïëåíèå, äîïóñòèìàòà ñêîðîñò íà ñòðàíè÷íàòà ñúñòàâëÿ-âàùà íà âÿòúðà íå òðÿáâà äà ïðåâèøàâà 24 km/h (13 âúçåëà);

• 24 km/h (13 âúçåëà) çà ñàìîëåòè, çà êîèòî ðàç÷åòíàòà äúëæèíà íà ëåòàòåëíàòà ïèñòà å 1200 m èëè ïîâå÷å, íî íå äîñòèãà 1500 m;

• 19 km/h (10 âúçåëà) çà ñàìîëåòè, çà êîèòî ðàç÷åòíàòà äúëæèíà íà ëåòàòåëíàòà ïèñòà å ïî-ìàëêà îò 1200 m.

Êîìïîíåíòàòà (ôèã. I.5.) èãðàå ïîëîæèòåëíà ðîëÿ ïðè èçëèòàíåòî íà ñàìîëåòèòå, äîêàòî êîìïîíåíòàòà (ñòðà-íè÷åí âÿòúð) ñúçäàâà ãîëåìè òðóäíîñòè ïî îðàçìåðÿâàíåòî íà ÏÈÊ (ñèëè íà íàïðå÷íî òðèåíå, êîèòî óñëîæíÿâàò äâèæåíèåòî íà ñàìîëåòè-òå). Ïðèåìà ñå, ÷å ðàçëè÷íèòå ñàìîëåòè ìîãàò äà êàöàò è èçëèòàò ïðè ðàçëè÷åí ñòðàíè÷åí âÿòúð, êàòî íåãîâàòà ñòîéíîñò çàâèñè îò òîâà êàêâà äúëæèíà íà ïèñòàòà èçèñêâà ñàìîëåòúò, êàêòî å îïðåäåëåíî ïî-íàãîðå.

Ôèãóðà I.5. Ñòðàíè÷íà ñúñòàâëÿâàùà íà âÿòúðà

Äà ðàçãëåäàìå ñëåäíèÿ ïðèìåð: ñòðàíè÷íàòà ñúñòàâëÿâàùà íà âÿòúðà å 24 km/h (13 âúçåëà) çà ñàìîëåòè, çà êîèòî ðàç÷åòíàòà äúëæèíà íà ëåòàòåëíàòà ïèñòà å 1200 m èëè ïîâå÷å, íî íå äîñòèãà 1500 m. Òîâà îòãîâàðÿ ïðèáëèçèòåëíî íà 7 m/s è ìîæå äà ñå èçëèòà è êàöà, íî ïðè

íàä òîâà ÷èñëî òåçè îïåðàöèè òðÿáâà äà ñå ïðåêðàòÿò.Ïðè çàäàäåíà ñòîéíîñò íà ìîæå äà ñå îïðåäåëè äîïó-

ñòèìàòà ñêîðîñò íà âñåêè âÿòúð, äóõàù ïîä îïðåäåëåí úãúë ã ñïðÿìî íàïðàâëåíèåòî íà ïèñòàòà. Íàïðèìåð ïðè úãúë ã = 450 äîïóñòèìàòà ñêîðîñò íà âÿòúðà å ïðèáëèçèòåëíî 10 m/s, ïðè ã = 22°30’ å ïðèáëèçè-òåëíî 18 m/s, ïðè ã = 67°30’ å ïðèáëèçèòåëíî 8 m/s.

Ñëåäîâàòåëíî, çà ãîðåñïîìåíàòèÿ ïðèìåð, âåòðîâîòî ïîêðèòèå çà èçáðàíàòà ïîñîêà íà ÏÈÊ ñå èç÷èñëÿâà ïî ñëåäíèÿ íà÷èí:

• ñóìèðà ñå ãîäèøíàòà ïîâòîðÿåìîñò íà âåòðîâåòå, äóõàùè ñúñ ñêî-

cosWVsinWV

sinWVsinWV

25

ðîñò îò 0 äî 7 m/s;• äîáàâÿ ñå ïîâòîðÿåìîñòòà íà âñè÷êè âåòðîâå, êîèòî äóõàò ïî èç-

áðàíîòî íàïðàâëåíèå íà ÏÈÊ;• äîáàâÿ ñå ïîâòîðÿåìîñòòà íà âåòðîâåòå, êîèòî äóõàò ñ îòêëîíåíèå

äî 67°30’ è ñà ñúñ ñêîðîñò äî 8 m/s, êàòî å ïðèåòî, ÷å îáõâàòà íà âñåêè âÿòúð å â çîíàòà ± 11°15’ îêîëî òî÷íàòà ïîñîêà;

• äîáàâÿ ñå ïîâòîðÿåìîñòòà íà âåòðîâåòå, êîèòî äóõàò ñ îòêëîíåíèå äî 45° è ñà ñúñ ñêîðîñò äî 10 m/s;

• äîáàâÿ ñå ïîâòîðÿåìîñòòà íà âåòðîâåòå, êîèòî äóõàò ñ îòêëîíåíèå äî 22°30’ è ñà ñúñ ñêîðîñò äî 18 m/s;

• äîáàâÿ ñå ïîâòîðÿåìîñòòà íà âåòðîâåòå, êîèòî äóõàò ïî íàïðàâëå-íèå íà ïèñòàòà è ñà ñúñ ñêîðîñò íàä 18 m/s

I.6.2. Èç÷èñëÿâàíå íà âåòðîâîòî ïîêðèòèåÏðèìåð 1:Ñëåä êàòî å èçáðàíî íàïðàâëåíèåòî íà ïèñòàòà, ñå èç÷èñëÿâà ïîâòî-

ðÿåìîñòòà íà âåòðîâåòå ñúãëàñíî äîïóñòèìàòà ñòðàíè÷íà ñúñòàâëÿâà-ùà íà âÿòúðà (òàáë. I.5.).

Òàáëèöà I.5. Ïîâòîðÿåìîñò íà âåòðîâåòå ñúãëàñíî äîïóñòèìàòà ñòðàíè÷íà ñúñòàâëÿâàùà íà âÿòúðà

Èç÷èñëåíàòà ïîâòîðÿåìîñò íà âåòðîâåòå, ñúãëàñíî äîïóñòèìàòà ñòðàíè÷íà ñúñòàâëÿâàùà íà âÿòúðà ñå èçïîëçâà çà èç÷åðòàâàíå íà ðî-çàòà íà âåòðîâåòå. Âúðõó íåÿ ñå ìàðêèðà âåòðîâîòî ïîêðèòèå, êîåòî äîïðèíàñÿ çà èçâúðøâàíå íà ïîëåòè (ôèã. I.6.).

26

Ôèãóðà I.6. Âåòðîâî ïîêðèòèå çà ïèñòàòà

Èç÷èñëåíèåòî íà âåòðîâîòî ïîêðèòèå, ïî íà÷èíà, îáÿñíåí ïî-ãîðå, äàâà ñëåäíèÿ ðåçóëòàò:

 òîçè ñëó÷àé âåòðîâîòî ïîêðèòèå å îáåçïå÷åíî íàä 95% è å äî-

ñòàòú÷íî çà âñè÷êè êëàñîâå àåðîäðóìè, êîåòî îçíà÷àâà, ÷å àêî íå ñå íàëàãà îò ãîëåìèÿ áðîé ïîëåòè, å äîñòàòú÷íà åäíà ïèñòà, îðèåíòèðàíà â íàïðàâëåíèåòî SW-NE.

 ðåçóëòàò íà òåçè ðàçñúæäåíèÿ ñå èç÷èñëÿâà òàáëèöà çà ãîäèøíà ïîâòîðÿåìîñò íà âåòðîâåòå ïî ñêîðîñòè è ãåîãðàôñêè ïîñîêè, ñúãëàñíî èçèñêâàíèÿòà çà úãúë ã â ãðàäóñè.

Ïî òîçè íà÷èí òðÿáâà äà ñå îïðåäåëè âåòðîâîòî íàòîâàðâàíå çà âñè÷êè ïîñîêè íà ñâåòà, çà äà ñå èçáåðå íàé-äîáðîòî íàïðàâëåíèå íà ÏÈÊ.

I.6.3. Îðèåíòèðàíå íà äîïúëíèòåëíè ïèñòè çà èçëèòàíå è êàöàíåÄîïúëíèòåëíà ÏÈÊ ñå ïðåäâèæäà òîãàâà, êîãàòî âåòðîâîòî ïîêðè-

òèå å ïî-ìàëêî îò 95% è òàêúâ ñëó÷àé å ðàçãëåäàí â ïðèìåð 2.

W E

S

N

SW

NENW

SE

270 90

135

180

225

45

360=0

315

112.5

67.5

22.5337.5

292.5

247.5

202.5 157.5

0.61.4

1.83.1

0.6

1.4

2.0

3.2

0.1 0.1 0.4 0.7

0.30.20.91.7

0.3

0.2

0.2

0.4

0.1

0.3

0.4

1.0

w>10-18m/sec

w>8-10m/sec

w>18m/sec

w>7-8m/sec

w>0-7m/sec

0.00.2

0.10.6

0.0

0.1

0.1

0.4

1

77

%954.962.02.03.01.0414.09.02.04.0

43

4.07.10.17.06.04.0214.10.22.36.06.0

214.18.11.3771

ÂK ÏÈÊ1

ÂÏ

27

Ïðèìåð 2:Èçõîäíè äàííè:Òàáëèöà I.6. Ãîäèøíà ïîâòîðÿåìîñò íà âåòðîâåòå ïî ñèëà è ïîñîêà

Òàáëèöà I.7. Ãîäèøíà ðîçà íà âåòðîâåòå

Ôèãóðà I.7. Ðîçà íà âåòðîâåòå

15.37

11.85

10.1412.76

10.5515.

46

11.61

12.26

N

NE

E

SESSW

W

NW

28

Òàáëèöà I.8. Ãîäèøíà îáîáùåíà ðîçà íà âåòðîâåòå

Ôèãóðà I.8. Îáîáùåíà ðîçà íà âåòðîâåòå

Îò ãðàôèêàòà ñå âèæäà, ÷å ïîâòîðÿåìîñòòà íà âåòðîâåòå å ïî÷òè åäíàêâà ïî ÷åòèðèòå íàïðàâëåíèÿ.  ñëó÷àÿ ïúðâî ñå ïðàâè ïðîâåðêà çà îðèåíòèðàíå íà ÏÈÊ ïî íàïðàâëåíèåòî íà íàé-ãîëÿìàòà ïîâòîðÿå-ìîñò:

25.92

27.31

21.75

25.02

N+S

NE+SW

E+W

SE+NW

1

2

29

Òàáëèöà I.9. Ïîâòîðÿåìîñò íà âåòðîâåòå ñúãëàñíî äîïóñòèìàòà ñòðàíè÷íà ñúñòàâëÿâàùà íà âÿòúðà

Ôèãóðà I.9. Âåòðîâî ïîêðèòèå çà ÏÈÊ1

0.10.4

0.80.8

0.3

0.5

1.8

2.0

0.2 0.4 1.6 1.9

0.20.40.60.6

0.3

0.7

1.2

2.2

0.4

0.7

1.0

1.3

0.30.6

0.21.1

0.1

0.4

0.8

1.2

75W E

S

N

SW

NENW

SE

270 90

135

180

225

45

360=0

315

112.5

67.5

22.5337.5

292.5

247.5

202.5 157.5

w>10-18m/sec

w>8-10m/sec

w>18m/sec

w>7-8m/sec

w>0-7m/sec

1

%9598.913.04.0214.04.05.06.0

417.07.0

2.08.18.08.0435.10.10.23.11.16.09.1

218.02.22.1751

ÂK

ÏÈÊ1

ÂÏ

30

Ôèãóðà I.10. Âåòðîâî ïîêðèòèå çà ÏÈÊ2

Çà âñÿêà îò äâåòå ïèñòè âåòðîâîòî ïîêðèòèå å ïî-ìàëêî îò 95% è íèòî åäíà îò òÿõ íå ìîæå äà ñå èçïîëçâà ñàìîñòîÿòåëíî. Íåîáõîäèìî å äà ñå ïðåäâèäÿò äâå ïèñòè è ñå èç÷èñëè îáùîòî âåòðîâî ïîêðèòèå.

W E

S

N

SW

NENW

SE

270 90

135

180

225

45

360=0

315

112.5

67.5

22.5337.5

292.5

247.5

202.5 157.5

0.10.4

0.80.8

0.3

0.5

1.8

2.0

0.2 0.4 1.6 1.9

0.20.40.60.6

0.3

0.7

1.2

2.2

0.4

0.7

1.0

1.3

w>10-18m/sec

w>8-10m/sec

w>18m/sec

w>7-8m/sec

w>0-7m/sec

0.30.6

0.21.1

0.1

0.4

0.8

1.2

2

75

%9570.913.01.0217.04.07.04.0

414.05.0

0.16.16.02.1438.08.10.23.19.11.12.1

218.02.26.0752

ÂK

ÏÈÊ2

ÂÏ

31

Ôèãóðà I.11. Âåòðîâî ïîêðèòèå çà äâåòå ïèñòè

Âåòðîâî ïîêðèòèå çà äâåòå ïèñòè:

Ïîëó÷åíîòî ïîêðèòèåòî çà äâåòå ïèñòè å ïî-ãîëÿìî îò 95 % è â ñëó-÷àü ñå ïðèåìà, ÷å òîâà å ïîäõîäÿùî ðàçïîëîæåíèå íà ïèñòèòå.

0.10.4

0.80.8

0.3

0.5

1.8

2.0

0.2 0.4 1.6 1.9

0.20.40.60.6

0.3

0.7

1.2

2.2

0.4

0.7

1.0

1.3

0.30.6

0.21.1

0.1

0.4

0.8

1.2

75W E

S

N

SW

NENW

SE

270 90

135

180

225

45

360=0

315

112.5

67.5

22.5337.5

292.5

247.5

202.5 157.5

w>10-18m/sec

w>8-10m/sec

w>18m/sec

w>7-8m/sec

w>0-7m/sec

1

2

%955.966.02.08.06.1

4.06.04.04.0433.02.01.02.03.04.01.03.0

21100

21ç

Ê ÂÏ çà ÏÈÊ

1 è ÏÈÊ

2

32

33

ÃËÀÂÀ ÂÒÎÐÀ

II. ÃÅÍÅÐÀËÅÍ ÏËÀÍ ÍÀ ËÅÒÈÙÅ

II.1. Îáùè ïîëîæåíèÿÎñíîâíèòå ïðèíöèïè ïðè èçãðàæäàíå íà ëåòèùåí êîìïëåêñ ñà îñè-

ãóðÿâàíå íà ïëàíèðàíàòà ïðîïóñêàòåëíà ñïîñîáíîñò (ñàìîëåòè, ïúòíè-öè è òîâàðè) è îñèãóðÿâàíå íà ìàêñèìàëíè óäîáñòâà è áåçîïàñíîñò çà ïúòíèöè è îáñëóæâàù ïåðñîíàë ïðè îïòèìàëíè ñòðîèòåëíè è åêñïëî-àòàöèîííè ðàçõîäè.

Ïëàíèðàíåòî íà ëåòèùå å ñëîæåí ïðîöåñ, ïðè êîéòî ñå òúðñè îï-òèìàëåí áàëàíñ çà ðàçïîëàãàíå íà âñè÷êè ñúîðúæåíèÿ è îáåçïå÷àâàíå íà åôåêòèâíî ôóíêöèîíèðàíå, êàêòî è îñèãóðÿâàíå íà âúçìîæíîñòè çà êîìïðîìèñ ìåæäó ïúðâîíà÷àëíî ðåøåíèå è áúäåùî åòàïíî èçãðàæäà-íå.

Îñíîâíèòå åòàïè ïðè ïëàíèðàíå íà ëåòèùå ñà ñëåäíèòå:à) èçãîòâÿíå íà ïðîãíîçíè èç÷èñëåíèÿ çà ñàìîëåòíèòå ïðåâîçè;á) îïðåäåëÿíå íà îáùèòå èçèñêâàíèÿ êúì ëåòèùåòî è èçãîòâÿíå íà

ïëàí çà åòàïíî èçãðàæäàíå;â) îöåíêà íà ñúùåñòâóâàùè è âúçìîæíè áúäåùè îãðàíè÷åíèÿ;ã) ñúãëàñóâàíå ïî âàæíîñò íà îòäåëíèòå åëåìåíòè: - òèï íà ëåòèùåòî; - ðàçëè÷íè îãðàíè÷åíèÿ; - ïîëèòè÷åñêè è äðóãè ñúîáðàæåíèÿ;ä) ðàçðàáîòâàíå íà âàðèàíòíè ðåøåíèÿ çà ãåíåðàëåí ïëàí è íàïðàâà

íà ñðàâíèòåëåí àíàëèç;å) ðàçãëåæäàíå íà âàðèàíòíèòå ðåøåíèÿ è ñúãëàñóâàíå ñúñ çàèíòå-

ðåñîâàíèòå ñòðàíè;æ) èçáîð íà îïòèìàëåí âàðèàíò, îòðàçÿâàíå íà íàïðàâåíèòå ïðåä-

ëîæåíèÿ çà ïðîìåíè è ïîäãîòîâêà íà îêîí÷àòåëåí âàðèàíò.Ïðåäè äà ñå ïðèñòúïè êúì äåòàéëíî îáñëåäâàíå íà ïîòåíöèàëíè

ó÷àñòúöè çà ðàçïîëàãàíå íà ëåòèùåòî, ñëåäâà äà ñå íàïðàâè ïðåäâàðè-òåëíà îöåíêà çà íåîáõîäèìàòà òåðèòîðèÿ çà èçãðàæäàíå íà ëåòèùåòî. Îñíîâíèòå åòàïè ïðè èçáîðà íà ìåñòîïîëîæåíèå íà ëåòèùåòî ñà:

- îöåíêà íà íåîáõîäèìàòà òåðèòîðèÿ;- äúëæèíà íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå (ÏÈÊ);

34

- íàïðàâëåíèå è áðîé íà ÏÈÊ;- âúçäóøíî ïðîñòðàíñòâî îò ãëåäíà òî÷êà íà îãðàíè÷èòåëíè ôàê-

òîðè;- âúçìîæíè ïðåïÿòñòâèÿ îò äâåòå ñòðàíè ïî îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ

íà ðàçñòîÿíèå îêîëî 15 km.Ñú÷åòàíèåòî îò âñè÷êè òåçè èçèñêâàíèÿ, çàåäíî ñ ïðèáëèçèòåëíèòå

èì âåëè÷èíè, äàâàò âúçìîæíîñò äà ñå íàïðàâè ïðåäâàðèòåëíà îöåíêà íà ïðîñòðàíñòâîòî çà áúäåùè äåòàéëíè èçñëåäâàíèÿ.

II. 2. Îñíîâíè ïàðàìåòðè íà íÿêîè òèïîâå ñàìîëåòèÏðè ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùå /íîâî ñòðîèòåëñòâî èëè ðåêîíñòðóê-

öèÿ/ å íåîáõîäèìî äà ñå âçåìàò ïîä âíèìàíèå íÿêîè âàæíè ïàðàìåòðè íà ñàìîëåòèòå. Ñàìîëåòèòå, êîèòî àâèîêîìïàíèèòå èçïîëçâàò çà ãðàæ-äàíñêè ïðåâîçè, ñà ñ âìåñòèìîñò îò 20 äî íàä 600 ïúòíèöè. Ñúùåâðå-ìåííî èìà âúçäóøíè ïðåâîçè, êîèòî ñúùî ñå îñúùåñòâÿâàò ñ öåë ÷àñò-íè è áèçíåñ ïúòóâàíèÿ. Òåçè ñàìîëåòè ñà çíà÷èòåëíî ïî-ìàëêè êàòî âìåñòèìîñò (îò 2 äî 30 ïúòíèöè) è òåõíèòå ïàðàìåòðè ìîãàò äà áúäàò îïðåäåëÿùè ïðè èçáîðà íà ãåîìåòðè÷íèòå åëåìåíòè íà ìàëêè ïî ðàç-ìåð ëåòèùà (íàïðèìåð 2Â).

Ïðè ïîäãîòîâêà íà ïðîåêòíèòå ðåøåíèÿ çà ëåòèùà âàæíè ñà ñëåäíè-òå ïàðàìåòðè íà ñàìîëåòèòå:

à) ìàñà - âàæåí ïàðàìåòúð, âúç îñíîâà íà êîéòî ñå îïðåäåëÿ äåáåëè-íàòà íà êîíñòðóêöèÿòà íà ÏÈÊ, ÏÐ è ïåðîíà;

á) ãàáàðèòè íà ñàìîëåòà - ðàçïåðåíîñòòà íà êðèëåòå è ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó âúíøíèòå êîëåëà íà îñíîâíèÿ êîëåñíèê îêàçâàò âëèÿíèå íà øè-ðî÷èíàòà íà ÏÈÊ, ïúòåêèòå çà ðóëèðàíå è âñè÷êè äðóãè ãåîìåòðè÷íè ïàðàìåòðè íà àåðîäðóìà.

Íåîáõîäèìàòà äúëæèíà íà ÏÈÊ ñå îïðåäåëÿ ïðèáëèçèòåëíî, êàòî çà òî÷íîòî é äåòåðìèíèðàíå ñå ïðàâÿò äîïúëíèòåëíè êîðåêöèè.

Ôàêòîðèòå, îïðåäåëÿùè íåîáõîäèìàòà äúëæèíà íà ÏÈÊ çà âñåêè òèï ñàìîëåò, ñà ãðóïèðàíè â òðè ãðóïè:

à) åêñïëîàòàöèîííî òåõíè÷åñêè õàðàêòåðèñòèêè íà ñàìîëåòà (ìàñà íà ñàìîëåòà áåç íàòîâàðâàíå, ìàñà íà ïîëåçíèÿ òîâàð è íåîáõîäèìîòî ãîðèâî);

á) êëèìàòè÷íè è ðåëåôíè ôàêòîðè (òåìïåðàòóðà íà âúçäóõà, ñèëà íà âÿòúðà è íàäìîðñêà âèñî÷èíà);

â) åêñïëîàòàöèîííè ïîêàçàòåëè íà ÏÈÊ (íàäëúæíè íàêëîíè è ñúñòîÿíèå íà ïîêðèòèåòî íà ÏÈÊ);

35

Ïðèáëèçèòåëíèòå ïàðàìåòðè íà îñíîâíèòå ñàìîëåòè, êîèòî ñå åê-ñïëîàòèðàò êúì ìîìåíòà, ñà äàäåíè â òàáë. II.1.

Òàáëèöà II.1

II.3. Ïðîïóñêàòåëíà ñïîñîáíîñò íà ëåòèùåÏðè ïðîåêòèðàíå è ïëàíèðàíå íà ïðîïóñêàòåëíàòà ñïîñîáíîñò íà

äàäåíî ëåòèùå åäèí îò îñíîâíèòå ôàêòîðè, êîèòî ñå âçèìàò ïîä âíè-ìàíèå, å êîëè÷åñòâîòî íà èçëèòàùè è êàöàùè ñàìîëåòè â ÷àñ, ò.å. ìàê-ñèìàëíîòî ÷èñëî îïåðàöèè íà ÏÈÊ. Îïðåäåëÿíåòî íà òàçè âåëè÷èíà å äîñòà òðóäíî ðåøåíèå, òúé êàòî çàâèñè îò ìíîãî ôàêòè: òèï íà ñàìî-ëåòèòå, íàòîâàðåíîñò íà ÏÈÊ, ïðàâèëà è îðãàíèçàöèÿ íà âúçäóøíîòî äâèæåíèå, ìåòåîðîëîãè÷íè óñëîâèÿ íà ëåòèùåòî, ãåíåðàëåí ïëàí íà àåðîäðóìà è äð.

 òàáë. II.2. ñà äàäåíè ãðàíèöèòå íà ìàêñèìàëíî âúçìîæíèòå ÷à-

,

m

, m

, kg

, kg

- 300

44,83 54,08 165 000 138 000 267 – 375

- 310

43,89 44,66 153 000 123 000 210 – 280

727-200 32, 92 46, 69 76 657 68 039 134 – 163 737-200 28, 35 30, 48 45 586 44 452 86 – 125 737-300 28, 88 32, 18 61 220 51 700 122 – 149 747-300 59, 64 69, 80 340 100 255 800 522 – 624 747-400 62, 00 69, 80 386 000 N.A. N.A. 757-200 38, 06 46, 97 108 800 89 800 178 – 217 767-200 47, 57 47, 24 142 900 123 400 216 – 290 767-300 47, 57 54, 94 159 210 136 070 254 – 312

DC-10-10 47, 35 55, 55 195 045 164 881 270 – 345 DC-10-30/40 50, 39 55, 35 251 744 182 798 270 – 345 DC-8-61/71 43, 41 57, 12 147 418 108 862 196 – 259 DC-8-62/72 45, 23 46, 18 158 757 108 862 189 DC-8-63/73 45, 23 57, 12 161 025 117 027 196 – 259

VC-10 4 42, 67 52, 32 151 953 107 501 100 – 163 - 154 37, 54 47, 90 90 000 84 000 128 – 158

15, 04 11, 89 4 468, 00 11 16, 31 16, 90 9 525, 00 11

16, 54 18, 29 13 199, 54 28

20, 98 24, 36 26 081, 56 22 25 10, 85 14, 50 6 803, 89 8

16, 59 18, 42 19 050, 88 12

36

ñîâè ïðîïóñêàòåëíè ñïîñîáíîñòè è ãîäèøíè îáåìè çà îáñëóæâàíå íà ïúòíèêîïîòîê ïðè ðàçëè÷íè ñõåìè íà ðàçïîëîæåíèå íà ÏÈÊ. Åñòåñòâå-íî, äàäåíèòå â òàáë. II.2 ïðîïóñêàòåëíè ñïîñîáíîñòè ìîãàò äà áúäàò äîñòèãíàòè ñàìî ïðè ðåàëèçèðàíå íà îïòèìàëíè óñëîâèÿ.

Òàáëèöà II.2.

( )

1

51-98 50-59 195 000 – 240 000

2 215-761 m

94-197

56-60

260 000 – 355 000

3 762-1310 m

103-197

62-75

275 000 – 365 000

4 > 1310 m

103-197

99-119

305 000 – 370 000

5

72-98

56-60

200 000 – 265 000

6

73-150

56-60

220 000 – 270 000

7

73-132

56-60

215 000 – 265 000

37

 ñëó÷àèòå, êîãàòî ñ âðåìåòî ïðåâîçèòå íà ïúòíèöè íàðàñòâàò, èç-íèêâà íåîáõîäèìîñò îò èçãðàæäàíå íà äîïúëíèòåëíà ÏÈÊ, äîïúëíè-òåëíà ÏÐ è ïëîùàäêè çà èç÷àêâàíå, êàòî ïî òîçè íà÷èí ñå îïòèìèçèðà ðàáîòàòà íà ëåòèùåòî è ïëàíèðîâêàòà íà àåðîäðóìà. Òðóäíî å äà ñå ïîñî÷àò òî÷íè êðèòåðèè çà âçåìàíå íà òåçè ðåøåíèÿ, íî åäíî îò ïðàâè-ëàòà å, ÷å ïðè äîñòèãàíå íà ïðîãíîçíè ñòîéíîñòè çà îáåì èçëèòàíèÿ è êàöàíèÿ ïîâå÷å îò 60 % îò íèâîòî íà ïðîïóñêàòåëíàòà ñïîñîáíîñò íà àåðîäðóìà, ñëåäâà äà ñå ïëàíèðà è îáîñíîâå èêîíîìè÷åñêè èçãðàæäà-íåòî íà íîâè ÏÈÊ (âúçìîæíî è ïî-êúñà) è ïúòåêè çà ðóëèðàíå.

Íà ôèã. II. 1 å äàäåíî ïðèíöèïíî ðåøåíèå çà ïîåòàïíî èçãðàæäàíå è ðàçâèòèå íà ëåòèùå â çàâèñèìîñò îò íèâîòî íà ãîäèøíèòå èçëèòàíèÿ è êàöàíèÿ.

Ôèãóðà II.1. Ïîåòàïíî èçãðàæäàíå íà àåðîäðóì

II.4. Ãåíåðàëåí ïëàí. Îñíîâíè åëåìåíòèÃåíåðàëíèÿò ïëàí íà âñÿêî ãðàæäàíñêî ëåòèùå êîíêðåòèçèðà ðàç-

ïîëîæåíèåòî íà îñíîâíèòå åëåìåíòè è îáñëóæâàùè ñãðàäè â êðàÿ íà ïðîãíîçíèÿ ïåðèîä îò åâåíòóàëíî 25 ãîäèíè äî íåãîâîòî ïúëíî èçãðàæ-äàíå ïðè ñïàçâàíå íà ñúîòâåòíèòå óêàçàíèÿ çà ïëàíèðàíå, ïðîãíîçèðà-

20 000- 30 000 30 000- 60 000 50 000- 99 000 75 000- 150 000 150 000- 250 000

38

íå è ïðåäâàðèòåëíè ïðîó÷âàíèÿ, ñúãëàñíî íîðìèòå íà ÈÊÀÎ. Ñúùèÿò å ÷àñò îò îáùèÿ ãðàäîóñòðîéñòâåí ïëàí íà íàñåëåíîòî ìÿñòî.

Ãåíåðàëíèÿò ïëàí â ñúîòâåòåí ìàùàá (îñíîâíî 1:5000 äî 1:15000) ñúäúðæà îñíîâíèòå ãåîìåòðè÷íè ðàçìåðè è åëåìåíòè íà àåðîäðóìà, çàåäíî ñ ïðåäâèäåíîòî ìàêñèìàëíî ðàçøèðåíèå è ðàçâèòèå êàòî:

• ÏÈÊ è âñè÷êè íåéíè åëåìåíòè; • ïúòåêè çà ðóëèðàíå (ÏÐ); • ïëîùàäêè è ñòîÿíêè; • ïåðîíè (çà ïúòíèöè è òîâàðè); • ïðèåìíè ñãðàäè (òåðìèíàëè); • êîìàíäíà êóëà (ÐÂÄ); • ïàðêèíã çà àâòîìîáèëè è ïúòíè âðúçêè ñ íàñåëåíîòî ìÿñòî; • âúçäóøíè ïîäõîäè.Åëåìåíòèòå íà ãåíåðàëíèÿ ïëàí ñå ðàçïîëàãàò ñúãëàñíî ñëåäíèòå

îñíîâíè ïðèíöèïè: • ìèíèìàëíî ðàçñòîÿíèå çà ìàíåâðè íà ñàìîëåòèòå ñëåä èçëè-

çàíå îò ÏÈÊ; • ìèíèìàëíà ïëîù íà ëåòàòåëíîòî ïîëå; • ìàêñèìàëåí êàïàöèòåò íà ïëîùòà çà ïúòíèöè è òîâàðè.

Îòïðàâíà òî÷êà ïðè ðåøàâàíå íà âúïðîñà çà ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùå å èçèñêâàíåòî çà íàëè÷èå íà çíà÷èòåëíà çåìíà ïëîù è âúçäóøíî ïðî-ñòðàíñòâî çà ðàçïîëàãàíå íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå, êàêòî è çà ñèñòåìàòà îò ðóëåâè ïúòåêè è ïåðîíè.

Ïðîãíîçè çà èíòåíçèâíîñòòà íà äâèæåíèå íà âúçäóøíèòå ñúäîâå è òåõíèÿ òèï, êàêòî è çà äðóãè ôàêòîðè, êîèòî òðÿáâà äà ñå îò÷åòàò ïðè îïðåäåëÿíå ðàçïîëîæåíèåòî è ðàçìåðèòå íà ÏÈÊ è ñèñòåìàòà îò ðóëå-âè ïúòåêè è ïåðîíè, ñå ñúñòàâÿò ïðåäâàðèòåëíî.

Ðàçïîëîæåíèåòî íà ÏÈÊ, òåõíèÿò áðîé è ãîëåìèíà ñå îïðåäåëÿò âúç îñíîâà íà çàäàíèåòî, ïîäðîáíèòå ïðîó÷âàíèÿ, îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìî-ëåò è îðàçìåðèòåëíîòî íàòîâàðâàíå.

Ðàçðàáîòâàíåòî íà ãåíåðàëíèÿ ïëàí çàïî÷âà ñ ðàçãëåæäàíå íà âàðè-àíòè çà âúçìîæíî âçàèìíî ðàçïîëîæåíèå íà ÏÈÊ è ñèñòåìàòà îò ðóëå-âè ïúòåêè è ïåðîíè (ôèã. II.2.). Ñëåä òîâà ïúðâîíà÷àëíèòå ñõåìè ñå ðàç-ãëåæäàò ïðè ñú÷åòàâàíåòî èì ñúñ ñãðàäèòå çà îáñëóæâàíå íà ïúòíèöè, îáðàáîòêà íà òîâàðè è çîíèòå çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå íà âúçäóøíèòå ñúäîâå (ÂÑ), ñ öåë äà ñå èçáåðå îïòèìàëíèÿ âàðèàíò.

39

Ôèãóðà II.2. Ïðèìåðíè ñõåìè çà ðàçïîëàãàíå íà ïèñòà,ðóëåâè ïúòåêè è ïåðîíè:

à) ïðè ìàëúê òðàôèê è åäíà ïèñòà; á) ïðè ñðåäåí òðàôèê è åäíà ïèñòà; â) ïðè íåîáõîäèìîñò îò äâå ïèñòè.

Ïëîùòà íà ëåòèùåòî ñå ðàçäåëÿ íà äâå îñíîâíè çîíè - êîíòðîëèðà-íà è íåêîíòðîëèðàíà.

Êîíòðîëèðàíàòà çîíà íà ëåòèùåòî âêëþ÷âà ÏÈÊ, ðóëåâèòå ïúòå-êè, ïåðîíèòå, íàâèãàöèîííèòå ñèñòåìè è ñðåäñòâàòà çà óïðàâëåíèå íà äâèæåíèåòî âúâ âúçäóõà è íà çåìÿòà. Òåðìèíàëèòå, òîâàðíèòå ñëóæáè è ïîäõîäíèòå ïúòèùà ñå íàìèðàò â íåêîíòðîëèðàíàòà çîíà. Êúì ãåíå-

40

ðàëíèÿ ïëàí íà ëåòèùåòî ñå âêëþ÷âàò è çíà÷èòåëåí áðîé ñïîìàãàòåëíè åëåìåíòè: àäìèíèñòðàòèâíè ñãðàäè è ñãðàäè, íåîáõîäèìè çà öåëèòå íà òåõíè÷åñêîòî îáñëóæâàíå; ìåäèöèíñêè öåíòúð; ñòàíöèÿ çà çàðåæäàíå íà íàçåìíèÿ òðàíñïîðò; åëåêòðîñòàíöèÿ; ñëóæáà ÂèÊ; êóõíÿ; ïîìåùå-íèÿ çà ìåòåîðîëîãè÷íî îáñëóæâàíå; çîíà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå íà âúçäóøíèòå ñúäîâå, àâàðèéíî-ñïàñèòåëíà è ïðîòèâîïîæàðíà ñëóæáà, ñðåäñòâà è ñëóæáè çà àâèàöèÿòà ñ îáùî ïðåäíàçíà÷åíèå.

ÊÎÍÒÐÎËÈÐÀÍÀ ÇÎÍÀ1. Ïúòåêè çà ðóëèðàíåÏúòåêèòå çà ðóëèðàíå ñå ïðåäâèæäàò çà îñèãóðÿâàíå íà áåçîïàñíîñò

è áúðçî ïðåäâèæâàíå íà ÂÑ ïî ïîâúðõíîñòòà.Çà óñêîðÿâàíå íà èçâåæäàíåòî íà ñàìîëåòèòå íà ÏÈÊ è íàïóñêàíåòî

íà ÏÈÊ ñëåä êàöàíå ñå ïðåäâèæäàò äîñòàòú÷íî âõîäíè è èçõîäíè ÏÐ, à ïðè ãîëÿìà èíòåíçèâíîñò íà äâèæåíèåòî - èçãðàæäàíå íà ñêîðîñòíè èçõîäíè ÏÐ.

Êîãàòî â êðàÿ íà ÏÈÊ ëèïñâà ÏÐ, ñå èçãðàæäà äîïúëíèòåëíà ïëî-ùàäêà ñ èçêóñòâåíà íàñòèëêà çà çàâèâàíå íà ñàìîëåòèòå. Òàêèâà ïëîùàä-êè ìîãàò äà áúäàò èçãðàæäàíè è ïî ïðîòåæåíèå íà ÏÈÊ çà íàìàëÿâàíå íà âðåìåòî è ðàçñòîÿíèåòî çà ðóëèðàíå çà íÿêîè òèïîâå ñàìîëåòè.

2. ÏåðîíèÏúòíè÷åñêèòå è òîâàðíèòå ïåðîíè ñà ïðÿêî ñâúðçàíè ñ òåðìèíàëèòå

è âèíàãè ñå âçåìàò ïðåäâèä ïðè ïðîåêòèðàíåòî. Ïåðîíèòå ìîãàò äà ñå êëàñèôèöèðàò ïî òåõíèòå ãëàâíè öåëè è ôóíêöèè. Íå íà âñåêè àåðîäðóì ñå ïðåäâèæäàò âñè÷êè ðàçãëåäàíè ïî-äîëó ïåðîíè. Íåîáõîäèìîñòòà îò âñåêè âèä ïåðîí è íåãîâèÿ ðàçìåð ñå îïðåäåëÿò îò òèïà è îáåìà íà ïðî-ãíîçíîòî äâèæåíèå çà äàäåíèÿ àåðîäðóì. Îñâåí ìåñòîñòîÿíêè íà ÂÑ, â ñèñòåìàòà íà ïåðîíèòå êàòî ñúñòàâíà ÷àñò ñå âêëþ÷âàò ïåðîííè ðóëåâè ïúòèùà, ñëóæåáíè ïåðîííè ïúòèùà è çîíè çà ðàçïîëàãàíå íà îáîðóäâà-íå çà íàçåìíî îáñëóæâàíå. Íàé-îáùî òðÿáâà äà èìà:

• ïåðîí çà ïúòíèöè; • ïåðîí çà òîâàðíèÿ òåðìèíàë; • ïåðîí, êîéòî å áàçà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå; • ïåðîí çà ïðåñòîé íà ÂÑ; • ïëîùàäêà çà èç÷àêâàíå; • ïåðîí çà àâèàöèÿ ñ îáùî ïðåäíàçíà÷åíèå; • âåðòîëåòíè ïåðîíè.

41

À. Ïåðîí çà ïúòíè÷åñêèÿ òåðìèíàëÁðîÿò íà ìåñòîñòîÿíêèòå çà âúçäóøíèòå ñúäîâå íà ïåðîíà íà ïúòíè-

÷åñêèÿ òåðìèíàë çàâèñè îò äâèæåíèåòî íà ïúòíè÷åñêèòå âúçäóøíè ñúäîâå ïî òèïîâå â ÷àñ ïèê è îò ïðåñòîÿ èì ñëåä êàöàíå. Îò áðîÿ ìåñòî-ñòîÿíêè çàâèñÿò ðàçìåðúò íà ïåðîíà è êîíôèãóðàöèÿòà íà òåðìèíàëà. Òîâà å åäèí îò íàé-âàæíèòå ïðîáëåìè íà ïðîåêòèðàíåòî. Ïðîãíîçíîòî äâèæåíèå íà âúçäóøíèòå ñúäîâå ñå îïðåäåëÿ îò çàäàíèåòî íà ñîáñòâå-íèêà íà ëåòèùåòî, à ñòàíäàðòíîòî âðåìå çà ïðåñòîé çàâèñè îò ìíîãî ôàêòîðè. Ïðèìåð çà ïðåñòîÿ â ìèíóòè íà íÿêîëêî òèïà âúçäóøíè ñúäî-âå å äàäåí â òàáë. II.3.

Òàáëèöà II.3.

Âúçäóøíèòå ñúäîâå, êîèòî ùå ñå îáñëóæâàò îò ïåðîíà, ñå ðàçïðåäå-ëÿò ïî ãðóïè â ñúîòâåòñòâèå ñ íåîáõîäèìèòå ðàçìåðè íà ìåñòîñòîÿíêè-òå è ñå ïðåìèíàâà êúì èç÷èñëåíèå ïî äîëíàòà ôîðìóëà:

Ñëåä êàòî ñå îïðåäåëè áðîÿò íà íåîáõîäèìèòå ìåñòîñòîÿíêè, òðÿá-âà äà ñå èçáåðå ïîäõîäÿùà êîíöåïöèÿ íà òåðìèíàëà çà óäîáíà âðúçêà ñ âúçäóøíèòå ñúäîâå.

S = NiTi60

: iT – “ i ” ;

iN – “ i ” ; – ;

i - .

S - íåîáõîäèì áðîé ìåñòîñòîÿíêè;

42

Á. Ïåðîí çà òîâàðíèÿ òåðìèíàëÍà àåðîäðóìè, íà êîèòî êîëè÷åñòâîòî àâèàöèîííè òîâàðè íå å ãî-

ëÿìî è òî îñíîâíî ñå ïðåâîçâà ñ ïúòíè÷åñêè ÂÑ, íÿìà íåîáõîäèìîñò îò ñïåöèàëíî èçãðàæäàíå íà ïåðîí çà òîâàðíèÿ òåðìèíàë, ïðåäíàçíà÷åí èçêëþ÷èòåëíî çà òîâàðíè ÂÑ.  òîçè ñëó÷àé å óäîáíî äà ñå ðàçìåñòè íàðåä ñ ïåðîíà íà ïúòíè÷åñêèÿ òåðìèíàë, êàòî ñå îò÷åòå âúçìîæíîñòòà çà áúäåùî ðàçøèðåíèå íà äâåòå çîíè.

 ïîñëåäíî âðåìå àâèàöèîííèÿò ïðåâîç íà òîâàðè íàðàñòâà è ìíîãî àåðîäðóìè çàïî÷âàò äà ïðèåìàò ÷èñòî òîâàðíè ÂÑ. Ñïåöèàëèñòèòå ïî ïëàíèðàíå òðÿáâà äà èçó÷àâàò íåîáõîäèìîñòòà îò ïðåäâèæäàíå íà òî-âàðíè ïåðîíè íà áàçà ïðîãíîçè çà àâèàöèîíåí ïðåâîç íà òîâàðè. Êàòî ïðàâèëî òîâàðíèòå ÂÑ ñå óñòàíîâÿâàò çà ïðåñòîé óñïîðåäíî èëè ñ íî-ñîâàòà ÷àñò êúì òåðìèíàëà.

Â. Ïåðîí - áàçà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíåÒåõíè÷åñêîòî îáñëóæâàíå íà ÂÑ å âàæíà ïðåäïîëåòíà äåéíîñò, íå-

îáõîäèìà çà îáåçïå÷àâàíå íà áåçîïàñíîñòòà è ðåãóëÿðíàñòòà íà ïîëå-òèòå. Êàòî ïðàâèëî òî ñå ðàçäåëÿ íà:

- îïåðàòèâíî òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå; - òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå íà ïëàíåðà íà ÂÑ; - òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå íà ñèëîâàòà óñòàíîâêà; - òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå íà ÷àñòèòå íà ÂÑ.Âèäúò è ïåðèîäè÷íîñòòà íà òåõíè÷åñêîòî îáñëóæâàíå ñå îïðåäåëÿ

îò êîíêðåòíèÿ òèï ÂÑ. Îïåðàòèâíî òåõíè÷åñêîòî îáñëóæâàíå ìîæå äà ñå îñúùåñòâè íà ïúòíè÷åñêèÿ ïåðîí è àâèîêîìïàíèèòå ìîãàò äà íàïðà-âÿò ãðàôèê íà äâèæåíèåòî íà ÂÑ ïî òàêúâ íà÷èí, ÷å äðóãèòå âèäîâå òåõ-íè÷åñêî îáñëóæâàíå äà ñå èçïúëíÿâà íà òåõíèòå áàçîâè àåðîäðóìè. Ïî òîçè íà÷èí ñå îêàçâà, ÷å íå å íåîáõîäèìî çà âñè÷êè àåðîäðóìè äà èìà ãîëÿìà çîíà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå ñúñ ñïåöèàëåí çà öåëòà ïåðîí.

Íà áàçîâèòå çà äàäåíà àâèîêîìïàíèÿ àåðîäðóìè îáèêíîâåíî å íå-îáõîäèìî äà ñå èçãðàäè áàçà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå, îáîðóäâàíà ñ õàíãàð, ðàáîòèëíèöà, ñêëàä è ïåðîí. Ðàçìåðèòå é çàâèñÿò îò ãîëå-ìèíàòà íà ïåðîíà íà ÂÑ è ïîëèòèêàòà â îáëàñòòà íà òåõíè÷åñêîòî îá-ñëóæâàíå íà êîíêðåòíàòà àâèîêîìïàíèÿ. Òîâà òðÿáâà äà ñå óòî÷íè ñúñ ñúîòâåòíèòå àâèîêîìïàíèè. Íà ïåðîíà èëè äî íåãî, ìîæå äà âúçíèêíå íåîáõîäèìîñò îò ñúçäàâàíå íà çîíè çà èçïèòâàíå íà äâèãàòåëèòå, îáî-ðóäâàíè ñ óñòðîéñòâà çà ñíèæàâàíå íà âúçäåéñòâèåòî íà ðåàêòèâíèòå ñòðóè è øóìà.

43

Ïðåäâèä íà òîâà, ÷å òåõíè÷åñêîòî îáñëóæâàíå ìîæå äà ñå ïðîâåæäà íîùåì, å æåëàòåëíî çîíàòà íà áàçàòà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå äà ñå íàìèðà â áëèçîñò äî ïåðîíà çà ïðåñòîé íà âúçäóøíèòå ñúäîâå. Ïðè èç-áîð íà òÿõíîòî ìÿñòî, ïðîåêòèðàíåòî òðÿáâà äà ñå ñúîáðàçè ñ âúçìîæ-íîñò çà áúäåùî ðàçøèðåíèå. Îáèêíîâåíî çîíàòà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæ-âàíå òðÿáâà äà å íà çíà÷èòåëíî ðàçñòîÿíèå îò ïúòíè÷åñêèÿ òîâàð.

Ã. Ïåðîí çà ïðåñòîé íà âúçäóøíèòå ñúäîâåÀêî å íåîáõîäèìî ÂÑ äà ïðåñòîÿò ïðîäúëæèòåëíî âðåìå (øåñò-

îñåì ÷àñà) íà çåìÿ èëè äà ïðåêàðàò íîùòà íà àåðîäðóìà, ìîæå äà ñå îêàæå îïðàâäàíî èçãðàæäàíå íà ïåðîí çà ïðåñòîé íà ÂÑ. Êîãàòî òîâà ñå ñëó÷âà ðÿäêî è íå ïðå÷è íà äâèæåíèåòî â ÷àñ „ïèê”, ÂÑ ìîãàò äà îñòàâàò äî òåðìèíàëà. Àêî áðîÿò íà òàêèâà ÂÑ å ãîëÿì, ïî-åôåêòèâíî å òå äà ñå îòäåëÿò îò ïúòíè÷åñêèÿ ïåðîí. Áðîÿò íà ìåñòîñòîÿíêèòå íà òàêúâ ïåðîí ñå îïðåäåëÿ íà áàçà áúäåùàòà ãîëåìèíà íà ïàðêà îò ÂÑ è îñîáåíîñòèòå íà åêñïëîàòàöèÿ íà ñúîòâåòíèÿ àåðîäðóì.

Ä. Ïåðîí çà àâèàöèÿ ñ îáùî ïðåäíàçíà÷åíèå ñëó÷àèòå, â êîèòî ëåòèùåòî å ïðåäíàçíà÷åíî çà îáñëóæâàíå íà ÂÑ

íà àâèàöèÿ ñ îáùî ïðåäíàçíà÷åíèå, ìîæå äà ñå îêàæå íåîáõîäèìî äà ñå èçãðàäÿò îòäåëíè òåðìèíàë è ïåðîí çà òÿõ. Ðàçïîëîæåíèåòî òðÿáâà äà å òàêîâà, ÷å äà íå íàðóøàâàò äåéíîñòèòå íà ÂÑ, èçïúëíÿâàøùè ðåäîâíè ïðåâîçè.

Å. Âåðòîëåòíè ïåðîíèÊîãàòî àåðîäðóìúò å ïðåäíàçíà÷åí çà îáñëóæâàíå íà çíà÷èòåëåí ïî

îáåì âåðòîëåòíè ïðåâîçè, ìîæå äà âúçíèêíå íåîáõîäèìîñò îò ïëàíè-ðàíå íà òåðìèíàë è ïåðîí çà òÿõ.

Æ. Ïåðîííè ðóëåâè ïúòèùà è çîíè çà ðóëèðàíå íà ìåñòîñòîÿíêèòåÊîíôëèêòíè ñèòóàöèè íà ïåðîíà òðÿáâà äà ñå èçáåãíàò êàòî ñå ïðåä-

âèäÿò äîñòàòú÷íî íà áðîé ïåðîííè ðóëåâè ïúòèùà è çîíè çà ðóëèðàíå íà ÂÑ. Çà äà ñå îïðåäåëè íàé-ïîäõîäÿùîòî èì ðàçïîëîæåíèå å íåîá-õîäèìî äà ñå èìà â ïðåäâèä êîíöåïöèÿòà çà òåðìèíàëà, îáùèÿ áðîé ìåñòîñòîÿíêè íà èçõîäèòå çà êà÷âàíå íà ïúòíèöè è äà ñå ìîäåëèðà áúäåùîòî ïèêîâî íàòîâàðâàíå. Òðÿáâà äà ñå îñèãóðÿò äîñòàòú÷íè ðàç-ñòîÿíèÿ ìåæäó ÂÑ è äðóãèòå íåïîäâèæíè è ïîäâèæíè îáåêòè.

3. Ïëîùàäêè çà èç÷àêâàíå, ìåñòà çà èç÷àêâàíå ïðè ðóëèðàíå è ìå-ñòà çà èç÷àêâàíå ïî ìàðøðóòà íà äâèæåíèå

Àêî ÂÑ, êîèòî ïîäõîæäàò çà èçëèòàíå, âèíàãè òðÿáâà äà ïîëó÷àâàò äèñïå÷åðñêî ðàçðåøåíèå çà ðåäà íà äîñòúïà äî ÏÈÊ, òå ìîãàò äà èç÷àê-âàò çà íåãî êàòî ñå ïîäðåæäàò íà ðóëåâèÿ ïúò. Ïðè âèñîêà èíòåíçèâíîñò

44

íà äâèæåíèåòî ñå ïðåäâèæäà ïëîùàäêà (ïëîùàäêè) çà èç÷àêâàíå. Ìÿñòîòî èëè ìåñòàòà çà èç÷àêâàíå ïðè ðóëèðàíå ñå ðàçïîëàãàò: - íà ÏÐ ïðè ïðåñè÷àíå íà ÏÐ è ÏÈÊ; - ïðè ïðåñè÷àíå íà ÏÈÊ ñ äðóãà ÏÈÊ, êîãàòî ïúðâàòà ÏÈÊ å

÷àñò îò ñòàíäàðòíèÿ ìàðøðóò íà ðóëèðàíå.Ìÿñòîòî çà èç÷àêâàíå ïðè ðóëèðàíå ñå ðàçïîëàãà íà ÏÐ, ÷èåòî

ìåñòîïîëîæåíèå èëè îðèåíòàöèÿ ñà òàêèâà, ÷å ðóëèðàùèòå ÂÑ äà íå ñúçäàâàò ñìóùåíèÿ â ðàáîòàòà íà ðàäèîíàâèãàöèîííèòå ñðåäñòâà.

Ñëåäîâàòåëíî, ïî îòíîøåíèå íà ÏÈÊ, èçïîëçâàíè çà èçëèòàíå å íå-îáõîäèìî äà ñå ïëàíèðàò ïëîùàäêè çà èç÷àêâàíå (èëè îáõîäíè ðóëåâè ïúòèùà), íà êîèòî ÂÑ ìîãàò äà èç÷àêàò ðàçðåøåíèå èëè äà íàïðàâÿò îáõîä. Ðàçïîëàãàíåòî èì òðÿáâà äà å òàêîâà, ÷å:

- äà ñå îáåçïå÷è äîñòàòú÷íî áåçîïàñíî ðàçñòîÿíèå îò ÏÈÊ è îò íàìèðàùèòå ñå íà ðóëåâèÿ ïúò ÂÑ;

- âúçäóøíèòå ñòðóè îò âèòëàòà (ïðîïåëåðèòå) è ðåàêòèâíèòå ñòðóè îò äâèãàòåëèòå äà íå ñà íàñî÷åíè êúì äðóãèòå ÂÑ;

- äà íå ñå ñúçäàâà ïðå÷êà çà ðàáîòà íà ñðåäñòâàòà îáåçïå÷àâàùè èçëèòàíå è êàöàíå;

- âúçäóøíèòå ñúäîâå, íàìèðàùè ñå íà ïëîùàäêàòà çà èç÷àêâàíå äà ñà çàùèòåíè ñðåùó íåçàêîííè äåéñòâèÿ îò íåêîíòðîëèðàíàòà çîíà íà àåðîäðóìà.

Ìåæäèííî ìÿñòî çà èç÷àêâàíå ìîæå äà ñå ðàçïîëàãà íà ÏÐ, ðàçëè÷-íî îò òîâà çà èç÷àêâàíå íà ÏÈÊ. Ìÿñòî çà èç÷àêâàíå ïî ìàðøðóòà íà äâèæåíèå ñå ðàçïîëàãà è ïðåäè ïðåñè÷àíå íà ìàðøðóòà íà äâèæåíèå ñ ÏÈÊ.

Íà ëåòèùåòî ñå îïðåäåëÿ èçîëèðàíà ÌÑ èëè ñå óâåäîìÿâà îðãàíà çà îáñëóæâàíå íà âúçäóøíîòî äâèæåíèå íà ëåòèùåòî çà òîçè ó÷àñòúê èëè ó÷àñòúöè, ïðèãîäåíè çà ñòîÿíêà íà ÂÑ. Çà òÿõ å èçâåñòíî èëè ñå ïðåä-ïîëàãà, ÷å ìîãàò äà áúäàò ïîäëîæåíè íà íåçàêîííà íàìåñà, èëè êîèòî ïî äðóãè ïðè÷èíè òðÿáâà äà ñå èçîëèðàò è èçêëþ÷àò îò íîðìàëíàòà ðàáîòà íà ëåòèùåòî.

Èçîëèðàíîòî ìÿñòî çà ñòîÿíêà íà ÂÑ ñå îïðåäåëÿ ìàêñèìàëíî îò-äàëå÷åíî è íå ïî-áëèçî îò 100 m îò äðóãè ñòîÿíêè, çäàíèÿ, îáùåñòâåíè ìåñòà è ò.í. Òàçè ñòîÿíêà íå ñå ðàçïîëàãà âúðõó ïîäçåìíè ñúîðúæåíèÿ êàòî ãàçîõðàíèëèùà è ñêëàäîâå çà ãîðèâíî-ñìàçî÷íè ìàòåðèàëè è ïî âúçìîæíîñò äà ñå èçáÿãâà ðàçïîëîæåíèå âúðõó ïîäçåìíè åëåêòðî èëè òåëåôîííè êàáåëè.

45

Íà ëåòèùà, êúäåòî âúçíèêâàò óñëîâèÿ çà îáëåäåíÿâàíå, ñå îáîñî-áÿâà çîíà çà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíà îáðàáîòêà íà ñàìîëåòèòå (ÇÏÎÑ).

Òàçè çîíà ñå îáîñîáÿâà èëè íà ìåñòîñòîÿíêè çà ÂÑ, èëè íà îáîñîáå-íè îòäàëå÷åíè ïëîùàäêè ïîêðàé èçõîäíè ÏÐ, âîäåùè êúì ÏÈÊ.

ÇÏÎÑ ñå èçáèðà â çàâèñèìîñò îò âðåìåòî çà çàùèòíî äåéñòâèå íà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíàòà îáðàáîòêà è ìåòåîðîëîãè÷íèòå óñëîâèÿ íà ëåòèùåòî.

Îòäàëå÷åíàòà ÇÏÎÑ ñå ðàçïîëàãà èçâúí ïîâúðõíîñòòà íà îãðàíè÷à-âàíå íà ïðåïÿòñòâèÿòà, áåç äà ñúçäàâà ñìóùåíèÿ çà ðàäèîíàâèãàöèîí-íèòå ñðåäñòâà. Çîíàòà ñå ðàçïîëàãà òàêà, ÷å äà áúäå íàïúëíî âèäèìà îò ëåòèùíàòà êîíòðîëíà êóëà è äà ñå îñèãóðÿâà áúðç ïîòîê íà äâèæåíèåòî ñ âúçìîæíîñò çà çàîáèêàëÿíå, áåç äà ñà íåîáõîäèìè ñïåöèàëíè ìàíåâðè çà âëèçàíå è èçëèçàíå îò ïëîùàäêàòà.

Ïëîùàäêàòà çà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíà îáðàáîòêà íà ñàìîëåòèòå âêëþ÷âà:

- âúòðåøíà çîíà çà ñïèðàíå íà ïîäëåæàùèÿ íà îáðàáîòêà ñàìî-ëåò;

- âúíøíà çîíà çà ïðèäâèæâàíå íà äâå èëè ïîâå÷å ïîäâèæíè ñðåä-ñòâà çà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíà îáðàáîòêà.

Ðàçìåðúò íà ÇÏÎÑ ñúîòâåòñòâà íà ðàçìåðà íà ìåñòîñòîÿíêàòà, íå-îáõîäèìà çà íàé-ãîëåìèÿ ñàìîëåò îò êîíêðåòíà êàòåãîðèÿ, îáñëóæâàí íà ëåòèùåòî, êàòî îò âñÿêà ñòðàíà íà ñàìîëåòà òðÿáâà äà èìà ìèíèìóì 3,8 m ñâîáîäíî ïðîñòðàíñòâî ñ èçêóñòâåíà íàñòèëêà çà ïðèäâèæâàíå íà ìîòîðíè ñðåäñòâà çà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíà îáðàáîòêà.

Êîãàòî ñå èçïîëçâàò íÿêîëêî ïëîùàäêè çà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíà îáðàáîòêà, çà âñÿêà îò òÿõ ñå ïðåäâèæäà îòäåëíà ðàáîòíà ïëîù çà ìî-òîðíè ñðåäñòâà çà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíà îáðàáîòêà, êàòî ðàáîòíèòå ïëîùè íà ñúñåäíè ïëîùàäêè íå ñå ïðèïîêðèâàò.

Íåîáõîäèìèÿò áðîé ïëîùàäêè çà ïðîòèâîáëåäåíèòåëíà îáðàáîò-êà ñå îïðåäåëÿ ñ îò÷èòàíå íà ìåòåîðîëîãè÷íèòå óñëîâèÿ, òèïà íà îá-ðàáîòâàíèòå ÂÑ, ìåòîäà çà ïðèëàãàíå íà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíà òå÷-íîñò, òèïà è ïðîèçâîäèòåëíîñòòà íà íàëè÷íèòå ïîäâèæíè ñðåäñòâà çà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíà îáðàáîòêà.

Íà ïëîùàäêàòà çà ïðîòèâîîáëåäåíèòåëíà îáðàáîòêà (ôèã. II.) ñå îñèãóðÿâàò ìèíèìàëíèòå áåçîïàñíè ðàçñòîÿíèÿ çà ìåñòîñòîÿíêà íà âúçäóøåí ñúä, à êîãàòî êîíôèãóðàöèÿòà íà ïëîùàäêàòà ïîçâîëÿâà âúçìîæíîñò çà çàîáèêàëÿíå ïðè ðóëèðàíå, ñå îñèãóðÿâàò ìèíèìàëíèòå

46

ðàçäåëèòåëíè ðàçñòîÿíèÿ, äàäåíè â íà òàáë.II.4.

Ôèãóðà II.3. Ìèíèìàëíî ðàçäåëèòåëíî ðàçñòîÿíèå â çîíàòàçà ïðîòèâîîáëåäèòåëíà îáðàáîòêà

Òàáëèöà II.4. Ìèíèìàëíè ðàçäåëèòåëíè ðàçñòîÿíèÿ íà ÏÐ

4. Íàâèãàöèîííè ñðåäñòâà è ñðåäñòâà çà óïðàâëåíèå íà äâèæåíèåòîÏðè ïðîåêòèðàíå íà åäíî ëåòèùå òðÿáâà äà ñå ïðåäâèäÿò è àåðîíà-

âèãàöèîííè ñðåäñòâà, ñ êîèòî äà ñå îáîðóäâà ñèñòåìàòà çà óïðàâëåíèå íà âúçäóøíîòî äâèæåíèå, ñðåäñòâà çà îáåçïå÷àâàíå íà ïîäõîäà çà êàöà-íå íà âúçäóøíèòå ñúäîâå è ñðåäñòâà çà óïðàâëåíèå íà ïðèäâèæâàíåòî íà âúçäóøíèòå ñúäîâå è íàçåìíèÿ òðàíñïîðò â ëåòàòåëíîòî ïîëå.

, m

1 12

A 12

B 16,5

C 24,5

D 36

E 42,5

F 50,5

47

À. Âèçóàëíè ñðåäñòâàÂèäúò íà âèçóàëíèòå ñðåäñòâà ñå èçáèðà ãëàâíî îò óñëîâèÿòà íà âè-

äèìîñò, ïðè êîèòî ñå î÷àêâà äà ñå èçïúëíÿâàò ïîëåòè.Á. Ðàäèîíàâèãàöèîííè ñðåäñòâàÏîâå÷åòî ñúâðåìåííè ëåòèùà ñà îáîðóäâàíè ñ ðàäèîíàâèãàöèîííè

ñðåäñòâà. Ìåñòîïîëîæåíèåòî èì ñå óòî÷íÿâà ñúñ ñïåöèàëèñò ïî êîí-êðåòíèòå íàâèãàöèîííè ñðåäñòâà. Âàæíî å äà ñå îñèãóðÿò ïîäõîäíè ïúòèùà çà áúðçî âúçñòàíîâÿâàíå íà íîðìàëíàòà èì ðàáîòà ïðè åâåí-òóàëíà ïîâðåäà.

Â. Ðúêîâîäñòâî íà âúçäóøíîòî äâèæåíèå Âñÿêî ëåòèùå òðÿáâà äà èìà êàòî ìèíèìóì ëåòèùåí äèñïå÷åðñêè

ïóíêò çà ðàçïîëàãàíå íà îðãàíà çà äèñïå÷åðñêî îáñëóæâàíå íà ëåòè-ùåòî è ïóíêò çà ñúáèðàíå íà ñúîáùåíèÿ, çàñÿãàùè ðúêîâîäñòâîòî íà âúçäóøíîòî äâèæåíèå. Çà äà ðàáîòè åôåêòèâíî, ëåòèùíèÿ äèñïå÷åðñêè ïóíêò òðÿáâà äà å îáåçïå÷åí ñ ÿñåí è áåçïðåïÿòñòâåí îáçîð íà öÿëàòà ðàáîòíà ïëîù íà ëåòèùåòî è çîíàòà íà âúçäóøíî äâèæåíèå â îêîëíîñò-òà íà ëåòèùåòî.

Ìíîãî ÷åñòî ñïàñèòåëíàòà ñëóæáà ñå ðàçïîëàãà ñúâìåñòíî ñ Ðúêî-âîäñòâî íà âúçäóøíîòî äâèæåíèå (ÐÂÄ).

Êîãàòî äâèæåíèåòî íà âúçäóøíèòå ñúäîâå è òðàíñïîðòíè ñðåäñòâà å â ãîëÿì îáåì è å ìíîãî ñëîæíî, ìîæå äà ñå íàëîæè ñúçäàâàíå íà ñëóæ-áà ïî îðãàíèçàöèÿ íà äåéíîñòòà íà ïåðîíà.

ÍÅÊÎÍÒÐÎËÈÐÀÍÀ ÇÎÍÀÍåçàâèñèìî îò òîâà, ÷å èìàìå òðè îáîñîáåíè çîíè, ñãðàäèòå è

ñúîðúæåíèÿòà çà ïàðêèðàíå, ðóëèðàíå, èçëèòàíå è êàöàíå íà ñàìîëå-òèòå òðÿáâà äà ïðåäñòàâëÿâàò åäèíåí èíæåíåðíî-àðõèòåêòóðåí àíñàì-áúë.

Ñëóæåáíàòà ÷àñò íà çàñòðîèòåëíèÿ ðàéîí íå å íåïîñðåäñòâåíî ñâúð-çàíà ñ ëåòàòåëíàòà çîíà, íî ìÿñòîòî òðÿáâà äà ñå ïîäáèðà òàêà ÷å äà íå ñå âëîøàâàò óñëîâèÿòà íà ëåòàòåëíèòå îïåðàöèè. Çàòîâà íàé-÷åñòî ïîñòðîéêèòå ñå ðàçïîëàãàò îòêúì îíàçè ñòðàíà, êîÿòî èìà íàé-ìàëêî âåòðîâî íàòîâàðâàíå.

Íå ñå äîïóñêà íèêàêâî çàñòðîÿâàíå â îáñåãà íà âúçäóøíèòå ïîäõî-äè.

Ãðóïèòå îò ñãðàäè è ñúîðúæåíèÿ ìîãàò äà ñå ðàçïîëàãàò íà ðàçëè÷-íè ó÷àñòúöè, íî ïðè ñïàçâàíå íà òåõíîëîãè÷íèòå âðúçêè â ëåòàòåëíàòà çîíà è ìåæäó ñàìèòå òÿõ, òàêà ÷å äà ñå îñèãóðÿâà ìàêñèìàëíî åôåêòèâ-

48

íà ðàáîòà íà ëåòèùåòî.1. Ïúòíè÷åñêè òåðìèíàëÒåðìèíàëèòå ñà îáùåñòâåíè ñãðàäè, êîèòî â ïëàí îáèêíîâåíî ñå

ðàçïîëàãàò öåíòðàëíî íà ïèñòàòà, òúé êàòî òîãàâà ñå ïîñòèãà íàé-ðà-öèîíàëíà åêñïëîàòàöèÿ íà àåðîäðóìà.

Íåîáõîäèìàòà ãîëåìèíà íà òåðìèíàëà ñå îïðåäåëÿ ïî ôîðìóëàòà:

Îñíîâåí ïîêàçàòåë çà ïðîåêòèðàíåòî íà åäèí òåðìèíàë å áðîÿò íà ïúòíèöèòå, êîéòî ìîæå äà ïîåìå âúâ âúðõîâèÿ ÷àñ, ïðè êîåòî ñëåäâà äà ñå âçåìàò ïîä âíèìàíèå è ïðîãíîçíèòå êîåôèöèåíòè.

Ïëîùèòå íà ðàçëè÷íèòå ïîìåùåíèÿ, áþðà, ñëóæáè, ðåñòîðàíòè è äð. ñå ïðîåêòèðàò ïî ðàçëè÷íè íîðìè.

 òåðìèíàëèòå ñå ïðåäâèæäàò áàãàæíè ãàðäåðîáè, ðåñòîðàíòè, êà-ôåíåòà è äð. ïîäîáíè.

Ïðåïîðú÷âà ñå èçãðàæäàíå íà ñàìîñòîÿòåëíè òåðìèíàëè çà âúòðåø-íèÿ è ìåæäóíàðîäíèÿ òðàíñïîðò, êàêòî è òàêèâà çà àâèàöèÿ ñ îáùî ïðåäíàçíà÷åíèå.

Ïðè ïëàíèðàíå íà ïúòíè÷åñêèÿ òåðìèíàë å íåîáõîäèìî äà ñå ïðåä-âèäÿò ìåñòà, êúäåòî ïúòíèöèòå ìîãàò äà ñå êà÷âàò è ñëèçàò îò ãðàäñêè è ëè÷åí òðàíñïîðò, äà ñå ðàçòîâàðâàò òîâàðè, äà ñå ïðåäâèäè ïàðêèíã çà ëåêè àâòîìîáèëè íà ñëóæèòåëè, ïúòíèöè è èçïðàùà÷è/ïîñðåùà÷è.

Àêî ïúòíè÷åñêèÿò òåðìèíàë å ðàçïîëîæåí êîëêîòî ñå ìîæå ïî-áëèçî äî ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå, ðàçõîäèòå çà èçïúëíåíèå íà ïîëåòèòå ùå ñà ïî-ìàëêè è òàêà òå ùå ñà ïî åôåêòèâíè. Òàêà áè ñå íà-ìàëèëî ðàçñòîÿíèåòî çà ðóëèðàíå è ñëåäîâàòåëíî ðàçõîäúò íà ãîðèâî.

Íî òîâà âèíàãè òðÿáâà äà áúäå ñúîáðàçåíî ñ âúçìîæíè áúäåùè ðàç-øèðåíèÿ íà ëåòèùåòî.

Íà ìíîãî ëåòèùà ïîâå÷åòî ñëóæáè ñå îðãàíèçèðàò â ñãðàäàòà íà òåðìèíàëà, íî áàçàòà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå ñå ðàçïîëàãà íà ìÿñòî, îòäàëå÷åíî îò ïúòíè÷åñêèÿ òåðìèíàë.

N max = 24

21 KKN

: N max - N - 24 ;

1K - , 2,5 - 4,0;

2K - , 1,2 - 1,3.

49

Çà óäîáñòâî íà ïúòíèöèòå îáùàòà ïëîù íà òåðìèíàëà ñå ðàçäåëÿ íà îòäåëíè åëåìåíòè èëè ìîäóëè, çàùîòî å òðóäíî äà ñå ñúçäàäå åäèííà ñãðàäà, êîÿòî äà ñå ñú÷åòàå ñ ìåñòîñòîÿíêèòå íà âúçäóøíèòå ñúäîâå ïðè âèñîêà ïðîïóñêàòåëíà ñïîñîáíîñò íà ÏÈÊ è åäíîâðåìåííî ñ òîâà ðàçñòîÿíèÿòà, êîèòî ïðåìèíàâàò ïúòíèöèòå, äà ñà â ðàçóìíè ãðàíèöè. Ïîä ðàçóìíè ãðàíèöè ñå èìà ïðåäâèä îêîëî 300 m, êîèòî äà èçìèíà-âàò ïúòíèöèòå îò öåíòúðà íà êîíòðîëèðàíàòà çîíà íà òåðìèíàëà äî íàé-îòäàëå÷åíàòà ìåñòîñòîÿíêà. Äîðè ïðè èçïúëíåíèå íà òîâà óñëîâèå ìîæå äà ñå îêàæå, ÷å íÿêîè òðàíçèòíè ïúòíèöè ùå òðÿáâà äà èçìèíàò ïî-ãîëÿìî ðàçñòîÿíèå ïðè ñìÿíà íà ñàìîëåòèòå.

Ïðè èçãîòâÿíå íà èäååí ïðîåêò íà ëåòèùå å äîïóñòèìî äà ñå ïðèåìå, ÷å ïëîùòà íà ïúòíè÷åñêèÿ òåðìèíàë å ðàâíà íà îêîëî åäíà òðåòà îò íå-îáõîäèìàòà ïëîù íà ïúòíè÷åñêèÿ ïåðîí.

2. Òîâàðåí òåðìèíàëÈìà íÿêîëêî îñíîâíè îáùè ïðèíöèïè ïðè îáðàáîòâàíå íà òîâàðè-

òå, êîèòî âàæàò çà îðãàíèçàöèÿòà íà ñãðàäèòå íà òîâàðíèòå òåðìèíàëè.  çàâèñèìîñò îò áðîÿ íà êëèåíòèòå òîâàðíèòå òåðìèíàëè îáèêíîâåíî ñà ñ ðàçìåðè îò 325 m2 äî 10 000 m2. Èçãðàæäàíåòî íà òàêèâà òåðìèíàëè ñå íàëàãà, êîãàòî èìà çíà÷èòåëíè òîâàðè, êîèòî ñå òðàíñïîðòèðàò îò òîâàðíè ñàìîëåòè.

Çà íîðìàëíîòî ôóíêöèîíèðàíå íà òîâàðíèÿ òåðìèíàë ñå ïðåäâèæäà ïðåä íåãî äà ñå èçãðàäè òîâàðåí ïåðîí. Êúì òîâàðíèÿ òåðìèíàë òðÿáâà äà èìà ïðåäâèäåíè óäîáíè ïîäõîäíè ïúòèùà.

3. Äâèæåíèå íà ëåòèùåòîÏî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò äâèæåíèåòî íà ëåòèùåòî å ñâúðçàíà ñ ïúòíè-

öèòå. Äðóã âàæåí êîìïîíåíò å äâèæåíèåòî çà òðàíñïîðòèðàíå íà ñëó-æèòåëè è òîâàðè, êàêòî è äâèæåíèåòî íà òðàíñïîðòíè ñðåäñòâà, îá-ñëóæâàùè ñïîìàãàòåëíèòå ñëóæáè.

Îðãàíèçàöèÿòà íà äâèæåíèåòî çàâèñè îò îáåìà ìó. Íà íÿêîè ãîëå-ìè ëåòèùà ìîæå äà ñå íàëîæè äà ñå îòäåëè äâèæåíèåòî íà ñëóæåáíè-òå òðàíñïîðòíè ñðåäñòâà è òîâàðíèòå àâòîìîáèëè îò äâèæåíèåòî íà òðàíñïîðòíèòå ñðåäñòâà, ïðåâîçâàùè ïúòíèöè.

Íà ïåðîíèòå ñå îáîñîáÿâàò ñëóæåáíè ïúòèùà, ïëîùàäêè çà ìàíåâ-ðèðàíå è ïàðêèðàíå íà ñàìîëåòîîáñëóæâàùà òåõíèêà.

Òðÿáâà äà ñå ïðåäâèäÿò è ìåñòà çà äúëúã ïðåñòîé íà íàçåìíèòå òðàíñïîðòíè ñðåäñòâà.

50

ÑÏÎÌÀÃÀÒÅËÍÈ ÅËÅÌÅÍÒÈ ÍÀ ËÅÒÈÙÅÒÎÇà îáåçïå÷àâàíå íà ðàáîòàòà íà ëåòèùåòî å íåîáõîäèìî äà ñå èçãðà-

äÿò ðåäèöà ñãðàäè ñúñ ñïåöèàëíî ïðåäíàçíà÷åíèå. Ïðè ïðîåêòèðàíåòî èì âèíàãè òðÿáâà äà ñå ïðåäâèæäà è åâåíòóàëíî ðàçøèðåíèå â áúäå-ùå.

 çîíèòå çà ïúòíèöè è áàãàæ òðÿáâà äà ñå îðãàíèçèðà îñúùåñòâÿâà-íå ñàìî íà òåçè ôóíêöèè, êîèòî ñà íåîáõîäèìè çà åæåäíåâíàòà åêñïëî-òàöèÿ íà àåðîäðóìà. Ïðîñòðàíñòâîòî â òåçè çîíè å îãðàíè÷åíî è àêî ñå èçïîëçâà çà ðàçïîëàãàíå íà ñëóæáè è ïåðñîíàë, êîèòî ìîãàò äà ñå ðàç-ïîëîæàò íà ïî-îòäàëå÷åíè ìåñòà, òå òðÿáâà äà ïîëó÷àò èçâúíðåäíî ãî-ëåìè ðàçìåðè. Òðÿáâà äà ñå ïðåäâèäÿò îòäåëíè çîíè çà ðàçïîëàãàíå íà àäìèíèñòðàöèÿòà è çà äðóãè ïîäîáíè öåëè; òàêèâà çîíè ìîãàò äà ñå ðàç-ïîëîæàò ïî ïåðèìåòúðà íà àåðîäðóìà èëè äà ñå ñúâìåñòÿò ñúñ çîíèòå çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå. Çîíèòå îò òàêúâ òèï, â êîèòî ðàáîòÿò ãîëÿìà ÷àñò îò ÷ëåíîâåòå íà ïåðñîíàëà, òðÿáâà äà ñå ðàçïîëîæàò êîëêîòî ñå ìîæå ïî-áëèçî äî ìåñòîïîëîæåíèåòî íà îñíîâíèòå ñðåäñòâà çà îáùå-ñòâåí òðàíñïîðò è òðÿáâà äà èìàò óäîáåí äîñòúï äî åêñïëîàòàöèîííè-òå çîíè. Òóê ñå âêëþ÷âàò: ñëóæåáíè è äðóãè ïîìåùåíèÿ çà àäìèíèñòðà-öèÿòà íà àåðîäðóìà, çà åêèïàæèòå íà ÂÑ, çà äúðæàâíèòå ïúëíîìîùíè îðãàíè ïî îñúùåñòâÿâàíå íà êîíòðîë, ïîëèöåéñêè ó÷àñòúê, òåëåôîííà ñòàíöèÿ, áàçà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå íà àåðîäðóìà è êóõíÿ çà ïðè-ãîòâÿíå íà õðàíà íà áîðäà.

Çà âñÿêî ëåòèùå å íåîáõîäèìà ñëóæáà è ñðåäñòâà çà òåõíè÷åñêî îá-ñëóæâàíå è ðåìîíò íà àâòîòðàíñïîðòà, ðåìîíò íà åëåêòðîîáîðóäâàíå-òî (ñãðàäè, ðàäèîñðåäñòâà è âèçóàëíè àåðîíàâèãàöèîííè ñðåäñòâà), çà áîÿäæèéñêè ðàáîòè (ïðè ðåìîíò íà ñãðàäè è íàíàñÿíå íà ìàðêèðîâêà è äð.) è çà ðåìîíò íà ìåõàíè÷íîòî îáîðóäâàíå. Ñëóæáèòå çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå òðÿáâà äà ðàçïîëàãàò ñ ïîìåùåíèÿ çà ñúõðàíÿâàíå íà ìà-òåðèàëè, ðåçåðâíè ÷àñòè è äà èìàò çàùèòåíà îò ïîæàð çîíà çà ñúõðàíÿ-âàíå íà ëåñíîçàïàëèìè ìàòåðèàëè.

Ñúùî òàêà å íåîáõîäèìî äà ñå ïðåäâèäÿò: - ìåäèöèíñêè öåíòúð - çà ñïåøíà ïîìîù çà ïåðñîíàë è ïúòíèöè; - áåíçèíîñòàíöèè çà íàçåìíè òðàíñïîðòíè ñðåäñòâà; - åëåêòðîñòàíöèÿ - åâåíòóàëíî çà îòîïëåíèå è ïîäàâàíå íà åëåê-

òðîåíåðãèÿ. Òÿ ñå ðàçïîëàãà ñè â áëèçîñò äî çîíàòà, êîÿòå ùå îáñëóæâà; - ÂèÊ ñëóæáà; - êóõíÿ; - ìåòåîðîëîãè÷íî îáñëóæâàíå - òàçè ãðóïà ñãðàäè èìà âàæíî

51

çíà÷åíèå çà óïðàâëåíèåòî íà ëåòèùåòî, íà ïîëåòèòå è çà èçó÷àâàíå íà ìåòåîðîëîãè÷íèòå óñëîâèÿ;

- çà èíñòðóêòàæ íà ÷ëåíîâåòå íà åêèïàæà - íÿêîè àâèîêîìïàíèè ìîãàò äà ïîèñêàò îòäåëíè ñãðàäè çà òîâà.

1. Çîíà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå íà âúçäóøíèòå ñúäîâåÒàêàâà çîíà ñå èçãðàæäà, êîãàòî ëåòèùåòî ñå èçïîëçâà îò íÿêîÿ

àâèîêîìïàíèÿ êàòî áàçà çà ïðîâåæäàíå íà îñíîâíè âèäîâå òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå. Òîãàâà òóê ñå âêëþ÷âàò êîðïóñè çà ðåìîíòè ñ õàíãàðíà ÷àñò, ñëóæåáíè ñãðàäè, ñòàíöèÿ çà èçïèòâàíå íà ñàìîëåòíè äâèãàòåëè, êèñëîðîäíà è âîäîðîäíà ñòàíöèè, àêóìóëàòîðíà, êîìïðåñîðíà è ãàçãå-íåðàòîðíà ñòàíöèÿ.

Ñãðàäèòå çà ñïîìàãàòåëíèòå ïðîèçâîäñòâà âêëþ÷âàò ãàðàæèòå, àâ-òîáàçàòà, ïîæàðíàòà ñëóæáà, ñúîðúæåíèÿòà çà ñâðúçêà è äð.

Êúì ðàçëè÷íèòå ñãðàäè, âêëþ÷åíè â çîíàòà çà òåõíè÷åñêî îáñëóæ-âàíå, ñå ïðåäâèæäàò äîñòàòú÷åí áðîé ïëîùàäêè - ïåðîíè çà ðóëèðàíå èëè òåãëåíå íà ñàìîëåòèòå, ïðåäñòàðòîâè ïëîùàäêè çà ðàäèîíàñòðîé-íè öåëè, çà ïðåäïîëåòíà ïðîâåðêà íà âèñîòîìåðèòå, çà ñàíèòàðíè ïî÷è-ñòâàíèÿ è ìèåíå, ïëîùàäêè çà çàðåæäàíå íà ñàìîëåòèòå, ïðåäõàíãàðíè ïëîùàäêè è äð.

2. Ñêëàäîâå è ñãðàäè ñúñ ñïîìàãàòåëíè ôóíêöèè ãðóïàòà ñêëàäîâå è ñãðàäè ñúñ ñïîìàãàòåëíè ôóíêöèè ñå âêëþ÷âàò

ðàçëè÷íè ñêëàäîâè äåïà è áàãàæíè ïîìåùåíèÿ, òåõíè÷åñêè ñêëàäîâå, ìåæäèííè ñêëàäîâå è ðàçòîâàðíè ïëîùè, ñêëàäîâå çà ãîðèâî-ñìàçî÷íè ìàòåðèàëè, æèëèùíè ñãðàäè è äð.

Ðàçëè÷íèòå ñêëàäîâè äåïà è áàãàæíè ïîìåùåíèÿ ñëóæàò çà ïðèåìà-íå è èçïðàùàíå íà òîâàðèòå è ëè÷íèòå áàãàæè íà ïúòíèöèòå. Òå ñå ðàç-ïîëàãàò áëèçî äî òåðìèíàëà, íî òàêà, ÷å äà óëåñíÿâàò òîâàðåíåòî è ðàç-òîâàðâàíåòî íà ñàìîëåòèòå è äàèçèñêâàò ìèíèìàëíî òðàíñïîðòèðàíå.

Òåõíè÷åñêèòå ñêëàäîâå ñëóæàò çà ñêëàäèðàíå íà ðàçëè÷íî òåõíè÷åñ-êî èìóùåñòâî, íåîáõîäèìî çà îñèãóðÿâàíå íà ëåòèùåòî è íà ëåòàòåëíè-òå îïåðàöèè íà ñàìîëåòèòå, êàòî íàïðèìåð ðåçåðâíè ÷àñòè è ìàòåðèàëè, àâèàöèîííè äâèãàòåëè, èìóùåñòâî, ìàòåðèàëè çà àåðîäðóìíàòà òðàíñ-ïîðòíà òåõíèêà, ñòðîèòåëíè ìàòåðèàëè è äð. Çà òàçè ãðóïà ñêëàäîâå ñå ïðåäïèñâàò íîðìè â çàâèñèìîñò îò âèäîâåòå ñàìîëåòè íà ëåòèùåòî.

Ñêëàäîâåòå çà ãîðèâî è ñìàçî÷íè ìàòåðèàëè ñúùåñòâóâàò çà ñúõðà-íåíèå íà çàïàñè çà âñè÷êè ñàìîëåòè è ìîòîðíè ñðåäñòâà, êîèòî îáñëóæ-âàò ëåòèùåòî.

52

3. Àâàðèéíî-ñïàñèòåëíà è ïðîòèâîïîæàðíà ñëóæáàÏðîòèâîïîæàðíàòà ñëóæáà ñå ðàçïîëàãà òàêà, ÷å â ñëó÷àé íà àâè-

àöèîííî ïðîèçøåñòâèå è èíöèäåíòè äà áúäàò íåîáõîäèìè äâå äî òðè ìèíóòè çà äîñòèãàíå íà êðàÿ íà âñÿêà ïèñòà è äà ñå îðãàíèçèðàò ñúîò-âåòíèòå äåéñòâèÿ ïðè îïòèìàëíè óñëîâèÿ íà âèäèìîñò è ñúñòîÿíèå íà çåìíàòà ïîâúðõíîñò.

4. Ñðåäñòâà è ñëóæáè çà àâèàöèÿòà ñ îáùî ïðåäíàçíà÷åíèåÀâèàöèÿòà ñ îáùî ïðåäíàçíà÷åíèå âêëþ÷âà ìíîãî ðàçëè÷íè òèïîâå

âúçäóøíè ñúäîâå è êàòåãîðèè íà èçïîëçâàíå, êàêòî è ðàçëè÷íè âèäîâå äåéíîñòè. Òîâà ñà ïîëåòè çà ëè÷íè öåëè, çà ïðåâîç íà ïåðñîíàë è òîâàðè âúâ âúçäóøíè ñúäîâå, êîèòî ñà ÷àñòíà ñîáñòâåíîñò. Êúì àâèàöèÿòà ñ îáùî ïðåäíàçíà÷åíèå ñïàäàò è ïîëåòè êàòî àåðîòàêñè, ñåëñêîñòîïàí-ñêà àâèàöèÿ è ó÷åáíè ïîëåòè.

Åäèí îò îñíîâíèòå âúïðîñè ïðè ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùå å ïðåäïî-ëàãàåìèÿò îáåì íà òàêèâà äåéíîñòè. Àêî îáåìúò å ãîëÿì, äîáðå å òåçè ïîëåòè äà ñå îáñëóæâàò îò îòäåëíà ïèñòà è ðóëåâè ïúòåêè, òúé êàòî ïðè íåáëàãîïðèÿòíè êëèìàòè÷íè óñëîâèÿ îáùîòî ïîëçâàíå íà ïèñòàòà ìîæå äà äîâåäå äî íåæåëàíè çàêúñíåíèÿ.

ÎÁÅÇÏÅ×ÀÂÀÍÅ ÍÀ ÁÅÇÎÏÀÑÍÎÑÒÒÀÍÀ ÊÎÍÒÐÎËÈÐÀÍÀÒÀ ÇÎÍÀ ÍÀ ÀÅÐÎÄÐÓÌÀ1. Ìåñòîïîëîæåíèå íà åêñïëîàòàöèîííàòà çîíàÂúïðîñèòå çà îáåçïå÷àâàíå íà áåçîïàñíîñòòà íà åêñïëîàòàöèîííàòà

çîíà, â êîÿòî ñå íàìèðàò ÂÑ, òðÿáâà äà ñå ðåøàò ïðåäâàðèòåëíî ÷ðåç ôèçè÷åñêîòî îòäåëÿíå íà ÏÈÊ, ÐÏ è ïåðîíèòå îò îáùåñòâåíàòà çîíà íà ëåòèùåòî. Åêñïëîàòàöèîííàòà çîíà å äîñòà îáøèðíà è íå å ëåñíî äà ñå îñúùåñòâè òàçè èçîëàöèÿ. Òðóäíî å äà ñå ïðåïîðú÷àò è êîíêðåòíè ðàç-äåëèòåëíè ðàçñòîÿíèÿ, íî êîëêîòî ïî-ãîëåìè ñà òå, òîëêîâà ïî-âèñîêî å íèâîòî íà áåçîïàñíîñò. Îñíîâåí ïðîáëåì ïðåäñòàâëÿâàò ÏÈÊ è ÐÏ, êîèòî ïðåìèíàâàò íàä îáùåñòâåíè ïúòèùà è â òåçè ñëó÷àè ñå ïðåäâèæ-äàò ñïåöèàëíè ìåðêè. Äðóãè ñïåöèàëíè ó÷àñòúöè ñà òåçè íà ïîäõîäèòå.

Ïðè ïëàíèðàíåòî òðÿáâà äà ñå ïðåäâèäÿò äîñòàòú÷íî ñðåäñòâà çà îáåçïå÷àâàíå íà áåçîïàñíîñòòà êàòî: îãðàäà, ñèñòåìà çà îñâåòëåíèå, çàêëþ÷âàíå, ñèãíàëè çà òðåâîãà, îõðàíà è ïîìåùåíèÿ çà ñëóæáèòå çà îõðàíà.

2. Àåðîäðóìíè ïúòèùàÏúòèùàòà, ðàçïîëîæåíè â êîíòðîëèðàíàòà çîíà, òðÿáâà äà ñå ïîëç-

âàò ñàìî îò ñëóæèòåëè íà àåðîäðóìà. Ñãðàäèòå çà ïåðñîíàëà, èçâúí

53

ñëóæèòåëèòå òðÿáâà äà ñå îáåçïå÷àò ñúñ ñðåäñòâà çà äîñòúï, ðàçëè÷íè îò òåçè çà äâèæåíèå â êîíòðîëèðàíàòà çîíà. Ïî ïåðèìåòúðà íà êîíòðî-ëèðàíàòà çîíà íà àåðîäðóìà òðÿáâà äà ïðåìèíàâàò ïúòèùà îò âúòðåø-íàòà ñòðàíà íà îãðàäàòà, ïðåäíàçíà÷åíè çà ïåðñîíàëà, çàíèìàâàù ñå ñ òåõíè÷åñêîòî îáñëóæâàíå è çà ïàòðóë íà ñëóæáàòà çà áåçîïàñíîñò.

3. Èçîëèðàíå íà ìåñòîñòîÿíêèòå íà ÂÑÈçîëèðàíà ìåñòîñòîÿíêà å ïðåäíàçàí÷åíà çà òåçè ÂÑ, ïî îòíîøåíèå

íà êîèòî ñúùåñòâóâà ïîäîçðåíèå çà ïðèñúñòâèå íà âçðèâíè èëè çàïàëè-òåëíè âåùåñòâà. Òÿ òðÿáâà äà å ðàçïîëîæåíà íà ìàêñèìàëíî ðàçñòîÿ-íèå (ïîíå 100 m) îò äðóãèòå ìåñòîñòîÿíêè íà ÂÑ, ñãðàäè, îáùåñòâåíàòà çîíà è îãðàäàòà íà ÀÄ. Àêî ÐÏ è ÏÈÊ ñà íà ðàçñòîÿíèå ïî-ìàëêî îò 100 m, òî ðàáîòàòà íà òÿõ òðÿáâà äà ñå ïðåêðàòè, êîãàòî å èçòåãëåí ÂÑ íà èçîëèðàíà ìåñòîñòîÿíêà. Íå òðÿáâà äà å íàä ïîäçåìíè ñúîðúæåíèÿ. Òàçè ìåñòîñòîÿíêà òðÿáâà äà å îáîðóäâàíà ñúñ ñðåäñòâà çà ïðîâåðêà íà áàãàæà, òîâàðèòå, ïîùåíñêèòå ïðàòêè è êåòúðèíãà.

4. Çîíà íà áåçîïàñíàòà ìåñòîñòîÿíêàÇà èçîëèðàíå íà ÂÑ, êîèòî ñå ïðåäïîëàãà, ÷å ìîãàò äà ñòàíàò îáåêò

íà îïèò çà îòâëè÷àíå.5. Çîíà íà ïðåñòîé íà îáùàòà àâèàöèÿÄîáðå å äà å îòäåëåíà îò çîíàòà çà êîìåðñèàëíè âúçäóøíè ñèëè, çà

äà ñå îñèãóðè áåçîïàñíîñò.Ïúòåêèòå çà ðóëèðàíå çà òÿõ òðÿáâà äà ñà ñ îñîáåíî ïðåäíàçíà÷åíèå

è äà ïðåìèíàâàò âñòðàíè îò ïåðîíèòå çà êîìåðñèàëíè âúçäóøíè ñèëè.6. Çîíà çà ñúõðàíÿâàíå íà âçðèâíè âåùåñòâàÒðÿáâà äà ñå îáåçïå÷è çîíà çà ñúõðàíÿâàíå íà âñÿêàêâè ïîäîçðèòåë-

íè ïðåäìåòè, íàìåðåíè íà àåðîäðóìà èëè íà áîðäà íà íÿêîé âúçäóøåí ñúä. Òÿ òðÿáâà äà ñå ðàçïîëîæè â îòäåëíà çîíà è çà åêñïåðòèòå ïî îáåç-âðåæäàíå òðÿáâà äà å èçãðàäåíî ïîêðèòèå, áóíêåð èëè îãðàäà.

54

55

ÃËÀÂÀ ÒÐÅÒÀ

III. ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ÏÈÑÒÀ ÇÀ ÈÇËÈÒÀÍÅÈ ÊÀÖÀÍÅ

III.1. Îïðåäåëÿíå íà îñíîâíèòå ãåîìåòðè÷íè åëåìåíòè íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå

III.1.1. Äúëæèíà íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå Ôàêòè÷åñêàòà äúëæèíà, êîÿòî å íåîáõîäèìî äà ñå ïðåäâèäè ïðè

ïðîåêòèðàíå íà ãëàâíàòà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå (ÏÈÊ), òðÿáâà äà áúäå äîñòàòú÷íà äà óäîâëåòâîðè åêñïëîàòàöèîííèòå èçèñêâàíèÿ íà ñàìîëåòèòå, çà êîèòî å ïðåäíàçíà÷åíà. Òÿ íå òðÿáâà äà å ïî-ìàëêà îò íàé-ãîëÿìàòà äúëæèíà, îïðåäåëåíà ïî ïúòÿ íà âêëþ÷âàíå íà ïîïðàâêè-òå çà ìåñòíèòå óñëîâèÿ êúì òåõíè÷åñêèòå õàðàêòåðèñòèêè çà èçëèòàíå è êàöàíå íà ñúîòâåòíèòå ñàìîëåòè.

Îñíîâíèòå ôàêòîðè çà îïðåäåëÿíå äúëæèíàòà íà ÏÈÊ ñà: - êëàñ íà àåðîäðóìà ïî ÈÊÀÎ; - òåõíè÷åñêè õàðàêòåðèñòèêè íà êðèòè÷íèÿ ñàìîëåò;- êëèìàòè÷íè óñëîâèÿ (ñêîðîñò íà âÿòúðà, òåìïåðàòóðà, âëàæ-

íîñò);- ìåñòîïîëîæåíèå íà àåðîäðóìà (íàäìîðñêà âèñî÷èíà, ïðåïÿòñòâè-

ÿòà), îãðàíè÷åíèÿ çà øóì, çàñòðîåíè èëè ïðåäâèäåíè çà ñòðîåæ ÷àñòíè èëè îáùèíñêè èìîòè;

- åôåêòèâåí íàäëúæåí íàêëîí.Êàòî ïúðâà ñòúïêà, áàçîâàòà äúëæèíà L0 ñå èçáèðà êàòî çà ïèñòà,

àäåêâàòíà íà åêñïëîàòàöèîííèòå èçèñêâàíèÿ çà ñàìîëåòèòå, çà êîèòî å ïðåäíàçíà÷åíà. Òàçè áàçîâà äúëæèíà L0 ñå èçáèðà çà öåëèòå íà ïëà-íèðàíåòî íà àåðîäðóìè è å äúëæèíàòà, êîÿòî ñå èçèñêâà çà êàöàíå èëè èçëèòàíå ïðè ñëåäíèòå ñòàíäàðòíè óñëîâèÿ:

- õîðèçîíòàëíà ïèñòà (íóëåâ åôåêòèâåí íàäëúæåí íàêëîí);- ïèñòà, ñèòóèðàíà íà ìîðñêîòî ðàâíèùå ïðè àòìîñôåðíî íàëÿãàíå

0,101325 MPa;- òåìïåðàòóðà íà âúçäóõà 150C.Ñëåä èçáîðà íà áàçîâàòà äúëæèíà ñå ïðàâè êîðåêöèÿ â çàâèñèìîñò

îò íàäìîðñêàòà âèñî÷èíà, òåìïåðàòóðàòà (ñðåäíî äíåâíà ìåñå÷íà òåì-

56

ïåðàòóðà çà íàé-òîïëèÿ ìåñåö â ãîäèíàòà) è åôåêòèâíèÿ ñðåäåí íàäëú-æåí íàêëîí íà ïèñòàòà. Íåîáõîäèìàòà äúëæèíà LÏÈÊ ñå îïðåäåëÿ ïî ôîðìóëàòà:

Ïðèìåð: Äà ñå îïðåäåëè íåîáõîäèìàòà äúëæèíà íà ïèñòàòà çà èçëè-

òàíå è êàöàíå, êîÿòî ùå ñå ïîëçâà îò ñëåäíèòå âúçäóøíè ñúäîâå(âèæ òàáë. III.1.):

NLL .0 :

0L - ; N - ;

31 21 1 1

100 100 100nn nN

1n - , ,

1

7300

hn

h - - , , m;

2n - , - :

2n T t T - -

, º ; t -

ht 0065,015 3n - ,

:

3 10n i i – , %.

LÏÈÊ

57

Òàáëèöà III.1.

Ïèñòàòà å ñ åäíîñòðàíåí íàêëîí - åôåêòèâåí íàêëîíÍàäìîðñêàòà âèñî÷èíà å 400 m.Ñðåäíîäíåâíàòà ìåñå÷íà òåìïåðàòóðà â íàé-ãîðåùèÿ ìåñåö å 26 0Ñ.

Ðåøåíèå:Äúëæèíàòà íà ïèñòàòà ñå èçáèðà çà ñàìîëåòà, êîéòî èçèñêâà íàé-

ãîëÿìà äúëæèíà, â ñëó÷àÿ òîâà å B 720B, êîä ïî ICAO 4D

%3.0i .

0L = 1981 m

NLL .0

N -

31 21 1 1

100 100 100nn nN

1n - ,

1

7300

hn

ñð

ÏÈÊ

58

III.1.2. Øèðî÷èíà íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíåØèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ ñå èç÷èñëÿâà òåîðåòè÷íî èëè ñå ïðèåìà ñúãëàñ-

íî çàäàíèåòî íà âúçëîæèòåëÿ ïî íîðìàòèâíèòå èçèñêâàíèÿ íà Íàðåäáà 14 íà ÌÒÑ.  ãðàæäàíñêàòà àâèàöèÿ øèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ ñå îïðåäåëÿ âúç îñíîâà íà èç÷èñëåíèåòî çà èçëèòàíå íà åäèí ñàìîëåò, òúé êàòî å óñòàíîâåíî, ÷å îòêëîíåíèÿòà îò ïðàâàòà ëèíèÿ ïðè èçëèòàíå ñà ìíîãî ïî-ãîëåìè îò ñúùèòå ïðè êàöàíå.

Ïðè âîåííè ëåòèùà øèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ ñå îïðåäåëÿ îò óñëîâèåòî çà åäíîâðåìåííî èçëèòàíå íà äâà èëè íÿêîëêî ñàìîëåòà.

Øèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ çàâèñè îò:- ðàçïåðåíîñòòà íà êðèëåòå íà ñàìîëåòà;- ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó âúíøíèòå êîëåëà íà îñíîâíèÿ êîëåñíèê;- ñèëàòà íà ñòðàíè÷íèÿ âÿòúð (âúçìîæíè ñà îòêëîíåíèÿ äî 100);

1

7.400400 9,33300

h m n

2n - ,

T = 26º

2n T t t -

015 0.0065. 15 0,0065 400 12, 4t h C

0

2 26 12, 4 13,6n C `

3n - ,

3 10n i

-> 30.3% 0,03i n

N -

31 2 9, 33 13, 6 0, 031 1 1 1 1 . 1 1, 25100 100 100 100 100 100

nn nN

N=1,25-> 25,247625,1.1981.0 NLL m -> L = 2480 m ÏÈÊ ,

59

- âèäà íà íàñòèëêàòà íà ÏÈÊ (òâúðäî èëè òðåâíî ïîêðèòèå);- åäíîðîäíîñòòà íà ïîâúðõíîñòòà íà íàñòèëêàòà;Åìïèðè÷íàòà çàâèñèìîñò çà îïðåäåëÿíå íà øèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ,

ÂÏÈÊ , êîÿòî ìîæå äà áúäå èçïîëçâàíà, å ñëåäíàòà:

Øèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ òðÿáâà äà áúäå íå ïî-ìàëêà îò ñòîéíîñòèòå, äàäåíè â òàáëèöà III.2:

Òàáëèöà III.2

Øèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ, îáîðóäâàíà çà òî÷åí ïîäõîä íà êàöàíå, òðÿáâà äà áúäå íå ïî-ìàëêà îò 30 m çà êîäîâè íîìåðà 1 è 2.

III.1.3. Íàäëúæåí ïðîôèë íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíåÍàäëúæíèÿò íàêëîí íà ÏÈÊ (ïî îñîâàòà é ëèíèÿ) çà öÿëàòà íåéíà

äúëæèíà (ñðåäåí íàäëúæåí íàêëîí) íå òðÿáâà äà ïðåâèøàâà:- 1% çà êîäîâè íîìåðà 3 è 4 - 2% çà êîäîâè íîìåðà 1 è 2

B = 36 lg a + b +10

: - ; m b – ; m 10 – , m

: a = 10 b = 16

B = 36 lg10 + 5 +10= 36+5+10= 51m

a = 60 b = 4 B = 36 lg60 + 10 +10= 36. 1,778+10+10= 84 m

, m

L

1 2

18 – 23 23 – 30

AB

A, B, C

< 800

< 1200

3 4

30 – 45 45 – 60

A, B, C,D C, D, E, F

< 1800 >1800

60

 ñëó÷àé, ÷å ñå íàëàãàò íèâåëåòíè ÷óïêè ïî äúëæèíàòà íà ïèñòàòà, ñëåäâà äà ñå ñïàçâàò ñëåäíèòå ïðàâèëà:

à) ìàêñèìàëíî äîïóñòèìèÿò íàäëúæåí íàêëîí â îòäåëíè ÷àñòè ïî äúëæèíàòà íà ÏÈÊ íå ìîæå äà áúäå ïîâå÷å îò:

1.25% çà êîäîâ íîìåð 4 1.50 % çà êîäîâ íîìåð 3 2.00% çà êîäîâè íîìåðà 2 è 1 òåçè ñëó÷àè çà ïúðâàòà è ïîñëåäíàòà ÷åòâúðò îò äúëæèíàòà íà

ÏÈÊ çà êîäîâ íîìåð 3 è 4 ìàêñèìàëíèÿò íàäëúæåí íàêëîí å 0.8%.á) ïðåõîäúò îò åäèí íàêëîí êúì äðóã òðÿáâà äà ñå îñúùåñòâÿâà ïî

êðèâà ñ ìèíèìàëíè ðàäèóñè êàêòî ñëåäâà: - êîäîâ íîìåð 4 - 30 000 m. - êîäîâ íîìåð 3 - 15 000 m. - êîäîâ íîìåð 1 è 2 - 7 500 m.

III.1.4. Íàïðå÷åí ïðîôèë íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå Îïòèìàëíîòî ðåøåíèå çà íàïðå÷åí ïðîôèë íà ÏÈÊ å äâóñòðàííî

ñèìåòðè÷åí íàïðå÷åí ïðîôèë îò äâåòå ñòðàíè íà îñîâàòà é ëèíèÿ, åä-íàêúâ ïî öÿëàòà é äúëæèíà. Ìàêñèìàëíî äîïóñòèìèòå ñòîéíîñòè íà íàïðå÷íèÿ é íàêëîí ñà 1.5% çà ÏÈÊ ñ êîäîâà áóêâà C, D, E , F è 2% çà ÏÈÊ ñ êîäîâà áóêâà À è Â. Ìèíèìàëíèÿò íàïðå÷åí íàêëîí å 1%, ñ èç-êëþ÷åíèå íà ìåñòàòà íà ïðåñè÷àíå ñ äðóãà ÏÈÊ è ïúòåêà çà ðóëèðàíå, êúäåòî ñå äîïóñêàò ïëàâíè ïðåõîäè íà íàïðå÷íèÿ íàêëîí ñúñ ñòîéíî-ñòè, ðàçëè÷íè îò ïðåïîðú÷èòåëíèòå.

III.1.5. Ðàçñòîÿíèÿ çà âèäèìîñò ñëó÷àèòå íà ÏÈÊ ñ ïðîìåíëèâ íàäëúæåí íàêëîí òðÿáâà äà ñå îñè-

ãóðè ïúëíà âèäèìîñò îò âñÿêà òî÷êà äî òî÷êà íà ðàçñòîÿíèå, íàé-ìàëêî íà ïîëîâèíàòà îò íåéíàòà äúëæèíà, ñúîòâåòíî íà âèñî÷èíè:

- 3 ì. íàä íèâîòî íà ÏÈÊ çà êîäîâè áóêâè C, D, E , F - 2 ì. íàä íèâîòî íà ÏÈÊ çà êîäîâè áóêâè Â - 1.5 ì. íàä íèâîòî íà ÏÈÊ çà êîäîâè áóêâè À(âèæ ôèã. III.1.)

Ïúëíà âèäèìîñò ïî öÿëàòà äúëæèíà íà ÏÈÊ ñå îñèãóðÿâà, àêî îòñú-ñòâà óñïîðåäíà ïúòåêà çà ðóëèðàíå, ñúîòâåòñòâàùà íà äúëæèíàòà íà ÏÈÊ.

61

Ôèãóðà III.1.Ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó òî÷êèòå íà ïðåñè÷àíå íà äâå ïîñëåäîâàòåëíè

íèâåëåòíè ÷óïêè íå ìîæå äà áúäå ïî-ìàëêî îò àáñîëþòíàòà ðàçëèêà ìåæäó äâàòà ïîñëåäîâàòåëíè íàêëîíà, óìíîæåíà ñúñ ñëåäíèòå ñòîé-íîñòè:

30 000 ì çà ÏÈÊ ñ êîäîâ íîìåð 415 000 ì çà ÏÈÊ ñ êîäîâ íîìåð 35 000 ì çà ÏÈÊ ñ êîäîâ íîìåð 1 è 2

III.2. Ëåòàòåëíà ïèñòàËåòàòåëíàòà ïèñòà (ËÏ) âêëþ÷âà èâèöà îò ëåòàòåëíîòî ïîëå, îñâî-

áîäåíî îò ïðåïÿòñòâèÿ, â ãðàíèöè è ãîëåìèíà â çàâèñèìîñò îò ïðèåòèÿ êîäîâ íîìåð è å ïðåäíàçíà÷åíà çà îñèãóðÿâàíå íà áåçîïàñíî èçëèòàíå è êàöàíå íà ñàìîëåòèòå.  ðàìêèòå íà ËÏ, êúì äúëæèíàòà íà ÏÈÊ çà íàìàëÿâàíå íà ïîâðåäèòå íà ñàìîëåò, íàïóñíàë ïðåäåëèòå é ñå äîáàâÿò äâà ó÷àñòúêà, íàðå÷åíè êðàåí ó÷àñòúê íà áåçîïàñíîñò /ÊÓÁ/ è êðàåí ó÷àñòúê çà ñïèðàíå /ÊÓÑ/. Êúì øèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ, ñèìåòðè÷íî îò äâåòå é ñòðàíè, ñå äîáàâÿò ïîäðàâíåíè ÷àñòè îò ëåòàòåëíàòà ïèñòà, íàðå÷åíè ñòðàíè÷íè èâèöè çà ñèãóðíîñò /ÑÈÑ/ è ñòðàíè÷íè èâèöè çà áåçîïàñíîñò (ÑÈÁ).

Ñõåìà íà ëåòàòåëíà ïèñòà å ïîêàçàíà íà ôèã. III.2.

62

Ôèãóðà III.2.Îáùàòà øèðî÷èíà íà ëåòàòåëíàòà ïèñòà â çàâèñèìîñò îò òîâà äàëè

ÏÈÊ å íåîáîðóäâàíà èëè îáîðóäâàíà çà òî÷åí èëè íåòî÷åí ïîäõîä çà êàöàíå è â çàâèñèìîñò îò ïðèåòèÿ êîäîâ íîìåð å äàäåíà òàáë. III.3

Òàáëèöà III.3. Ìèíèìàëíè ðàçñòîÿíèÿ îò äâåòå ñòðàíè íà îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ è íåéíîòî ïðîäúëæåíèå ïî öÿëàòà äúëæèíà íà ëåòàòåë-íàòà ïèñòà

Ïî âðåìå íà èçëèòàíå è êàöàíå íà ñàìîëåòè â ðàìêèòå íà ëåòàòåëíà-òà ïèñòà íå ñå äîïóñêà íàëè÷èå íà ïðåïÿòñòâèÿ, êîèòî ìîãàò äà áúäàò çàïëàõà çà ñèãóðíîñòòà íà ïîëåòèòå. Åòî çàùî öÿëàòà òàçè èâèöà ñå ïðîåêòèðà ïîäðàâíåíà è íà åäíî íèâî ñ ÏÈÊ.

Íàäëúæíèòå è íàïðå÷íè íàêëîíè íà ëåòàòåëíàòà ïèñòà ñå ïðîåêòè-ðàò ñúãëàñíî ñòîéíîñòèòå, ïîñî÷åíè â òàáë. III.4

Òàáëèöà III.4

Èçìåíåíèÿòà íà íàêëîíèòå íà ïîäðàâíåíàòà ÷àñò îò ëåòàòåëíàòà ïèñòà ñëåäâà äà ñå ïðîåêòèðàò ïëàâíè. Âúðõó ïîäðàâíåíàòà ÷àñò íà ËÏ ñå ïðîåêòèðà ÷àñòè÷íà ñòàáèëèçàöèÿ ñ öåë äà ñå íàìàëÿò ïîâðåäèòå íà ñàìîëåò, íàïóñíàë ÏÈÊ. Òàçè ïîäðàâíåíà èâèöà å ñ ìèíèìàëíî ðàç-ñòîÿíèå îò îñòà íà ÏÈÊ ñúãëàñíî òàáë. III. 5

1 2 3 4

,

75 m

150 m

30 m 40 m 75 m

1 2 3 4

, %

2, 0

1, 75

1, 50

, %

3, 0

2,50

63

Òàáëèöà III.5

III.2.1. Ñòðàíè÷íè èâèöè çà áåçîïàñíîñò Ñòðàíè÷íèòå èâèöè çà áåçîïàñíîñò (ÑÈÁ) ñå èçãðàæäàò ñèìåòðè÷íî

îò äâåòå ñòðàíè íà ÏÈÊ. Ðàçïîëàãàò ñå íà åäíî ðàâíèùå ñ ïîâúðõíîñò-òà íà ÏÈÊ è ñå ïðîåêòèðàò ñ èçêóñòâåíî ïîêðèòèå è íîñèìîñïîñîáíîñò, äîñòàòú÷íè äà èçäúðæàò íàòîâàðâàíåòî íà ñàìîëåò, íàïóñíàë ïðåäå-ëèòå íà ÏÈÊ. Íàïðå÷íèÿò íàêëîí íà ÑÈÁ íå òðÿáâà äà ïðåâèøàâà 2,5 %. Ñòðàíè÷íè èâèöè çà áåçîïàñíîñò ñå ïðîåêòèðàò çà ÏÈÊ ñ êîäîâè áóêâè D è E òàêà, ÷å îáùàòà øèðî÷èíà íà ÏÈÊ è ÑÈÁ äà å ïîâå÷å îò 60 m. (ÑÈÁ ñ øèðî÷èíà 7,5 m). Çà ÏÈÊ ñ êîäîâà áóêâà F òàçè øèðî÷èíàòà å ìèíèìóì 75 m.

III.2.2. Êðàéíè ó÷àñòúöè çà ñïèðàíå è êðàéíè ó÷àñòúöè çà áåçîïàñíîñò Êðàéíèòå ó÷àñòúöè çà ñïèðàíå (ÊÓÑ) ñå ïðîåêòèðàò ïðè íàëè÷èå íà

âúçìîæíîñò. Øèðî÷èíàòà íà ÊÓÑ å åäíàêâà ñ òàçè íà ÏÈÊ, à äúëæè-íàòà ìó å 60 m çà êîäîâè íîìåðà 2, 3 è 4. Çà êîäîâ íîìåð 1 äúëæèíàòà íà ÊÓÑ å 40 m çà îáîðóäâàíà ÏÈÊ è 30 m çà íåîáîðóäâàíà. Íàêëîíèòå íà ÊÓÑ ñà ñúùèòå êàòî íà ÏÈÊ. Ïîâúðõíîñòòà íà ÊÓÑ å îò èçêóñòâåíî ïîêðèòèå è íîñèìîñïîñîáíîñò êàòî íà ÑÈÁ. Ñèìåòðè÷íî â äâàòà êðàÿ íà ÏÈÊ çàäúëæèòåëíî ñå ïðîåêòèðàò ÊÓÁ çà ÏÈÊ ñ êîäîâè íîìåðà 3 è 4 è çà îáîðóäâàíè ÏÈÊ ñ êîäîâè íîìåðà 1 è 2. Äúëæèíàòà íà òåçè ó÷àñòúöè å ìèíèìóì 90 m è ïðè âúçìîæíîñò íå ïî-ìàëêî îò 240 m çà êîäîâè íîìåðà 3 è 4 è 120 m çà êîäîâè íîìåðà 1 è 2. Øèðî÷èíàòà íà òåçè ó÷àñòúöè ñëåäâà äà ñå ïðîåêòèðà ìèíèìóì äâà ïúòè øèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ / íàïðèìåð çà ëåòèùå ñ êîäîâî îáîçíà÷åíèå 4D øèðî÷èíàòà å 90 m/ . Íàäëúæíèòå íàêëîíè íà ÊÓÁ ñå ïðîåêòèðàò ñ ïëàâíè èçìåíåíèÿ, íèçõîäÿùè çà ÏÈÊ è ñ ãîëåìèíà íå ïîâå÷å îò 5%. Íàïðå÷íèòå íàêëîíè íà ÊÓÁ íå òðÿáâà äà ïðåâèøàâàò 5% â íèçõîäÿùî èëè âúçõîäÿùî íà-ïðàâëåíèå. Ïîâúðõíîñòòà íà ÊÓÁ å ïðîôèëèðàíà è çàòðåâåíà.

III.3. Âúçäóøíè ïîäõîäè íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíåÂúçäóøåí ïîäõîä ñå íàðè÷à ñâîáîäíî ïðîñòðàíñòâî ñëåä êðàÿ íà

ÏÈÊ, íåîáõîäèìî è äîñòàòú÷íî êàòî ãîëåìèíà çà áåçîïàñíî ðàçãúâàíå íà ñàìîëåòèòå ïðè èçëèòàíå è áåçîïàñíî ïðèáëèæàâàíå ïðè ïîäõîä çà

1 2 3 4

40 m 75 m 30 m 40 m 75 m

64

êàöàíå. Êàòî ïðàâèëî îò äâàòà êðàÿ íà ïèñòàòà òðÿáâà äà èìà îñèãóðå-íè ïîäõîäè, êîèòî ñà îñâîáîäåíè îò ïëîñêîñòíè è âåðòèêàëíè ïðåïÿò-ñòâèÿ, ïðå÷êà çà äâèæåíèåòî íà ñàìîëåòèòå.

Èçñëåäâàíåòî íà âúçäóøíèòå ïîäõîäè å âàæíî ïðè èçáîð íà ðàç-ïîëîæåíèå è íàïðàâëåíèå íà ÏÈÊ è ñå ïðàâè ïðåäè îêîí÷àòåëíîòî é ðàçïîëàãàíå. Ïðè ïîçèöèîíèðàíå íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå ñå èçñëåäâàò è äâàòà ïîäõîäà: ïîäõîä çà èçëèòàíå è ïîäõîä çà êàöàíå.Èçñëåäâàíåòî íà âúçäóøíèòå ïîäõîäè ñå ïðîâåæäà â íàäëúæåí ïðîôèë è â ñèòóàöèÿ.

Îñâåí èçñëåäâàíå íà âúçäóøíèòå ïîäõîäè çà íàëè÷èå íà ïðåïÿòñ-òâèÿ è îáåçïå÷àâàíå íà ñâîáîäíîòî èçëèòàíå è êàöàíå íà ñàìîëåòèòå, íåîáõîäèìî å è îãðàíè÷àâàíå íà ïðåïÿòñòâèÿòà â ðàìêèòå íà îïðåäåëå-íà çîíà îò âúçäóøíîòî ïðîñòðàíñòâî íà ëåòèùíàòà òåðèòîðèÿ.

III.3.1. Ïîäõîä çà êàöàíåÀ) Ãðàíèöè íà ïîäõîäà çà êàöàíåÃðàíèöèòå íà ïîäõîäà çà êàöàíå ñà ñëåäíèòå:• âúòðåøíà ãðàíèöà (âúòðåøåí ðúá) ñ îïðåäåëåíà äúëæèíà, êîÿòî

çàâèñè îò êîäîâèÿ íîìåð, îò òîâà äàëè ÏÈÊ å îáîðóäâàíà èëè íå, è îò êàòåãîðèÿòà ïðè îáîðóäâàíà çà òî÷åí ïîäõîä ÏÈÊ. Òåçè ñòîéíîñòè ñà äàäåíè â òàáë. III.6.

• äâå ñòðàíè÷íè ãðàíèöè, çàïî÷âàùè îò êðàèùàòà íà âúòðåøíà-òà ãðàíèöà è ðàâíîìåðíî ðàçòâàðÿùè ñå ïîä îïðåäåëåí úãúë ñïðÿìî ïðîäúëæåíèåòî íà îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ. Úãúëúò çàâèñè îò òîâà äàëè ÏÈÊ å îáîðóäâàíà èëè íå è å îïðåäåëåí íà 10 % çà íåîáîðóäâàíà è 15 % çà îáîðóäâàíà ÏÈÊ (Òàáëèöà III.6.);

• âúíøíà ãðàíèöà, óñïîðåäíà íà âúòðåøíàòà ãðàíèöà (âèæ ôèã. III.2.) è â êðàÿ íà ñåêöèèòå.

Á) Ïîâúðõíîñò íà ïîäõîäà çà êàöàíåÏîâúðõíîñòòà íà ïîäõîäà çà êàöàíå å íàêëîíåíà ïîâúðõíîñò èëè

êîìáèíàöèÿ îò ïîâúðõíîñòè, ðàçïîëîæåíè ïðåä ïðàãà íà ÏÈÊ (âèæ ôèã. III.2. è ôèã. III.4.).

Íàêëîíúò (íàêëîíèòå) íà ïîâúðõíîñòòà íà ïîäõîäà çà êàöàíå ñå èç-ìåðâà (èçìåðâàò) ñïðÿìî âåðòèêàëíà ðàâíèíà, ïðåìèíàâàùà ïðåç îñî-âàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ è ñà äàäåíè â òàáë. III.6.

 ñëó÷àé íà íåîáîðóäâàíà ïèñòà, ïîâúðõíîñòòà íà ïîäõîäà çà êàöàíå èìà ñàìî åäíà ñåêöèÿ, ÷èÿòî äúëæèíà è íàêëîí çàâèñÿò îò êîäîâèÿ íî-ìåð. Ñúùîòî âàæè è çà ïèñòà îáîðóäâàíà çà íåòî÷åí ïîäõîä ïðè êîäîâ íîìåð 1 è 2.

65

Ïðè îáîðóäâàíà ïèñòà çà òî÷åí ïîäõîä íà êàöàíå è êîäîâ íîìåð 1 è 2, ïîäõîäúò çà êàöàíå èìà ñàìî äâå ñåêöèè: 3000 m è 12000 m ñúîòâåòíî ñ íàêëîíè 2,5 % è 3 % ñ îáùà äúëæèíà 15000 m áåç õîðèçîíòàëíà ñåêöèÿ.

Ïðè îáîðóäâàíà ïèñòà çà òî÷åí ïîäõîä íà êàöàíå è êîäîâè ÷èñëà 3 è 4, ïîäõîäúò çà êàöàíå èìà òðè ñåêöèè:

• ïúðâà - ñ äúëæèíà 3000 m è íàêëîí 2 %;• âòîðà - ñ äúëæèíà 3600 m è íàêëîí 2,5 %;• òðåòà - õîðèçîíòàëíà äúëæèíà 8400 m.Îáùàòà äúëæèíà íà ïîäõîäà ñúùî å 15000 m.Â) Âúòðåøíà ïîâúðõíîñò íà ïîäõîäà çà êàöàíåÂúòðåøíàòà ïîâúðõíîñò íà ïîäõîäà çà êàöàíå å ïðàâîúãúëåí ó÷àñòúê

íà ïîâúðõíîñòòà ìó (âèæ ôèã. III.3. è ôèã. III.4.) è ñå îáîçíà÷àâà ñàìî çà ÏÈÊ, îáîðóäâàíè çà òî÷åí ïîäõîä íà êàöàíå.

Ãðàíèöèòå íà âúòðåøíàòà ïîâúðõíîñò íà ïîäõîäà çà êàöàíå ñà: • âúòðåøíà ãðàíèöà, ñúâïàäàùà ñ ðàçïîëîæåíèåòî íà âúòðåøíàòà

ãðàíèöà íà ïîâúðõíîñòòà íà ïîäõîäà çà êàöàíå, íî èìàùà ñîáñòâåíà îïðåäåëåíà äúëæèíà (çàâèñè îò êîäîâèÿ íîìåð è êàòåãîðèÿòà íà îáî-ðóäâàíå (âèæ òàáë. III.6. );

• äâå ñòðàíè÷íè ãðàíèöè ñ äúëæèíà 900 m, çàïî÷âàùè îò êðàèùà-òà íà âúòðåøíàòà ãðàíèöà è ïðåìèíàâàùè óñïîðåäíî íà âåðòèêàëíàòà ðàâíèíà ïðåç îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ;

• âúíøíà ãðàíèöà, óñïîðåäíà íà âúòðåøíàòà ãðàíèöà.

Èçñëåäâàíåòî íà âúçäóøíèòå ïîäõîäè â íàäëúæåí ïðîôèë âêëþ÷âà èçñëåäâàíå â òðè ïðîôèëà. Ïúðâèÿò å ïî íàïðàâëåíèå íà îñòà íà ïè-ñòàòà, âòîðèÿò è òðåòèÿò ñà ñèòóèðàíè â êðàÿ íà âúòðåøíàòà ãðàíèöà, êîÿòî å ñ îïðåäåëåíà äúëæèíà è ñå íàìèðà íà îïðåäåëåíî ðàçñòîÿíèå îò ïðàãà. Âòîðèÿò è òðåòèÿò ñêëþ÷âàò úãúë ñïðÿìî îñòà íà ïèñòàòà. Äúëæèíàòà è ðàçñòîÿíèåòî îò ïðàãà íà âúòðåøíàòà ãðàíèöà íà ïîä-õîäà, êàêòî è úãúëúò ñïðÿìî îñòà íà ÏÈÊ ñå îïðåäåëÿò â çàâèñèìîñò îò êîäîâèÿ íîìåð, îò òîâà äàëè ÏÈÊ å îáîðóäâàíà èëè íå, è îò êàòå-ãîðèÿòà íà îáîðóäâàíà çà òî÷åí ïîäõîä ÏÈÊ. Ñòîéíîñòèòå ñå èçáèðàò ñúãëàñíî òàáë. III.6.

Òàêîâà èçñëåäâàíå íà âúçäóøíèòå ïîäõîäè â íàäëúæåí ïðîôèë è ñèòóàöèÿ å ïðåäñòàâåíî â Ïðèëîæåíèå ¹ 1 íà ôèã. Ï 1.1. è ôèã. Ï 1.2.

66

Ôèãóðà III.3. Ïîâúðõíîñòè çà îãðàíè÷àâàíå íà ïðåïÿòñòâèÿ

67

Ôèãóðà III.4. Ïîâúðõíîñòè çà îãðàíè÷àâàíå íà ïðåïÿòñòâèÿòà: âúòðåøíà ïîâúðõíîñò íà ïîäõîäà, âúòðåøíà ïðåõîäíà ïîâúðõíîñò è

ïîâúðõíîñò íà ïðåêúñíàòî êàöàíå

68

Òàáëèöà III.6. Ðàçìåðè è íàêëîíè íà ïîâúðõíîñòèòå, îãðàíè÷àâàùè ïðåïÿòñòâèÿòà íà ÏÈÊ. Ïîäõîäè çà êàöàíå.

Çàáåëåæêè:a) âñè÷êè ðàçìåðè ñå èçìåðâàò õîðèçîíòàëíî, îñâåí àêî íå å óêàçàíî

ïî äðóã íà÷èí.b) ïðîìåíëèâà äúëæèíà (âèæ. §4.2.9 èëè §4.2.17 íà Íàðåäáà ¹ 14)

III.3.2. Ïîäõîä çà èçëèòàíåÏîâúðõíîñòòà çà íàáèðàíå íà âèñî÷èíà ïðè èçëèòàíå å íàêëîíåíà

ðàâíèíà èëè äðóãà îïðåäåëåíà ïîâúðõíîñò ñëåä êðàÿ íà ÏÈÊ èëè çîíà-òà, ñâîáîäíà îò ïðåïÿòñòâèÿ.

Ïîäõîäúò çà èçëèòàíå çàïî÷âà íà îïðåäåëåíî ðàçñòîÿíèå ñëåä êðàÿ íà ÏÈÊ. Çà àåðîäðóìè ñ êîäîâ íîìåð 1, òîâà ðàçñòîÿíèå å 30 m èëè äî êðàÿ íà çîíàòà, ñâîáîäíà îò ïðåïÿòñòâèÿ (êîåòî å ïî-ìàëêî). Ïðè êîäîâ íîìåð 2, 3 èëè 4 ðàçñòîÿíèåòî å 60 m èëè äî êðàÿ íà çîíàòà, ñâîáîäíà îò ïðåïÿòñòâèÿ (êîåòî å ïî-ìàëêî). Ðàçñòîÿíèÿòà ñà ïîñî÷åíè â òàáë. III.7.

. I . III

1 2 3 4 1, 2 3 4 1 2 3 4 3 4

, m 60 80 150 150 150 300 300 150 300 300

, m 30 60 60 60 60 60 60 60 60 60

, % 10 10 10 10 15 15 15 15 15 15

, m 1600 2500 3000 3000 2500 3000 3000 3000 3000 3000 , % 5 4 3,33 2,5 3,33 2 2 2,5 2 2

, m - - - - - 3600 b 3600 b 12000 3600 b 3600 b

, % - - - - - 2,5 2,5 3 2,5 2,5

, m - - - - - 8400b 8400b - 8400b 8400b , m - - - - - 15000 15000 15000 15000 15000

69

Òàáëèöà III.7. Ðàçìåðè è íàêëîíè íà ïîâúðõíîñòèòå, îãðàíè÷àâàùè ïðåïÿòñòâèÿòà íà ÏÈÊ. Ïîäõîäè çà èçëèòàíå.

Çàáåëåæêè:a) âñè÷êè ðàçìåðè ñà äàäåíè â õîðèçîíòàëíà ðàâíèíà, àêî ñïåöèàëíî

íå å îòáåëÿçàëî äðóãî.b) ïîâúðõíîñòòà íà íàáîðà íà âèñî÷èíà çàïî÷âà â êðàÿ íà çîíàòà,

ñâîáîäíà îò ïðåïÿòñòâèÿ, àêî íåéíàòà äúëæèíà íå ïðåâèøàâà óêàçàíî-òî ðàçñòîÿíèå.

c) 1800 m, êîãàòî ëèíèÿòà íà çàäàäåíèÿ ìàðøðóò âêëþ÷âà èçìåíå-íèå íà êóðñà ïîâå÷å îò 150 çà ïîëåòèòå, îñúùåñòâÿâàíè ïî ïðàâèëàòà íà IMC, VMC â íîùíè óñëîâèÿ.

III.3.3.Ó÷àñòúê, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿÓ÷àñòúêúò, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ, çàïî÷âà â êðàÿ íà ðàçïîëàãà-

åìàòà äúëæèíà íà ðàçáåãà. Äúëæèíàòà íà ó÷àñòúêà, ñâîáîäåí îò ïðå-ïÿòñòâèÿ, íå ïðåâèøàâà ïîëîâèíàòà îò ðàçïîëàãàåìàòà äúëæèíà íà ðàçáåãà.

Ó÷àñòúêúò, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ, â øèðî÷èíà ñå ïðîñòèðà íàé-ìàëêî íà 75 m îò äâåòå ñòðàíè ïî ïðîäúëæåíèåòî íà îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ.

Ïîâúðõíîñòòà íà ó÷àñòúêà, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ, íå ñå äîïóñêà äà èçëèçà íàä ðàâíèíà ñ âúçõîäÿù íàêëîí 1,25 %, êàòî äîëíàòà ãðàíèöà íà òàçè ðàâíèíà å õîðèçîíòàëíà ëèíèÿ, êîÿòî:

- å ïåðïåíäèêóëÿðíà íà âåðòèêàëíàòà ðàâíèíà, ñúäúðæàùà îñîâàòà ëèíèÿ íà ïèñòàòà;

- ìèíàâà ïðåç òî÷êà, ëåæàùà íà öåíòðàëíàòà ëèíèÿ íà ïèñòàòà â êðàÿ íà ðàçïîëàãàåìèÿ ïðîáåã íà èçëèòàíå.

Ïðè íàëè÷èå íà íàïðå÷íè èëè íàäëúæíè íàêëîíè íà ÏÈÊ, ñòðà-íè÷íà èâèöà çà áåçîïàñíîñò èëè ëåòàòåëíà ïèñòà, äîëíàòà ãðàíèöà íà

1 2 3 4

, m 60 80 180

, m, b 30 60 60

( ) 10 % 10 % 12,5 % , m 380 580 1200 , 1800 c

, m 1600 2500 15000 , % 5 % 4 % 2 %

70

ðàâíèíàòà íà ó÷àñòúêà, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ, ìîæå äà ñå íàìèðà ïî-íèñêî îò ñúîòâåòíàòà íàäìîðñêà âèñî÷èíà (êîòà) íà ÏÈÊ, ñòðàíè÷-íàòà èâèöà çà áåçîïàñíîñò èëè ëåòàòåëíàòà ïèñòà.  òàêúâ ñëó÷àé, ñàìî êîãàòî ñå ñ÷èòà, ÷å ìîãàò äà ïðåäñòàâëÿâàò çàïëàõà çà ñàìîëåòèòå:

- òåçè ïîâúðõíîñòè ñå ïîäðàâíÿâàò çà ïðèâåæäàíå â ñúîòâåòñòâèå ñ äîëíàòà ãðàíèöà íà ðàâíèíàòà íà ó÷àñòúêà, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ;

- òåðåíúò èëè îáåêòè, êîèòî ñà íàä ðàâíèíàòà íà ó÷àñòúêà, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ ñëåä êðàÿ íà ËÏ, íî ïîä ðàâíèùåòî íà ËÏ, ñå îòñòðà-íÿâàò.

Êîãàòî íàêëîíúò íà ïîâúðõíîñòòà íà ó÷àñòúêà, ñâîáîäåí îò ïðåïÿò-ñòâèÿ, å âúçõîäÿù, ñå èçáÿãâàò ðåçêèòå ïðîìåíè â íàêëîíà.  ãðàíèöèòå íà 22,5 m èëè ïîëîâèíàòà íà øèðî÷èíàòà íà ÏÈÊ îò âñÿêà ñòðàíà ïî ïðîäúëæåíèåòî íà îñîâàòà ëèíèÿ íàêëîíèòå ñúîòâåòñòâàò íà õàðàêòå-ðèñòèêèòå íà íàêëîíèòå íà ÏÈÊ, êúì êîÿòî å ñâúðçàí äàäåíèÿò ó÷àñòúê, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ.

Âñåêè îáåêò, ðàçïîëîæåí â ó÷àñòúêà, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ, êîé-òî ìîæå äà ïðåäñòàâëÿâà çàïëàõà çà áåçîïàñíîñòòà íà ñàìîëåòèòå âúâ âúçäóõà, ñå ðàçãëåæäà êàòî ïðåïÿòñòâèå è ñå îòñòðàíÿâà.

III.4. Îòâîäíÿâàíå íà ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå ßêîñòòà è óñòîé÷èâîñòòà íà èçêóñòâåíèòå ïîêðèòèÿ íà ëåòèùíèòå

íàñòèëêè ñå îáåçïå÷àâàò ñàìî ïðè äîñòàòú÷íî âèñîêà íîñèìîñïîñîá-íîñò íà çåìíàòà îñíîâà, êîÿòî ðÿçêî ñå ïîíèæàâà ïðè ïðåîâëàæíÿâàíå. Ïðåîâëàæíÿâàíåòî íà çåìíàòà îñíîâà ìîæå äà ñòàíå çàðàäè ïðîíèêâà-íå íà ïîâúðõíîñòíè âîäè ïðåç ïîêðèòèåòî èëè â ðåçóëòàò íà êàïèëÿðíî ïîêà÷âàíå íà ïîäïî÷âåíè âîäè.

Çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà ïîäîáíè ÿâëåíèÿ ïðè ïðîåêòèðàíåòî è èç-ãðàæäàíåòî íà ëåòèùíè íàñòèëêè ñå ïðåäâèæäàò ðåä ìåðîïðèÿòèÿ, êî-èòî âêëþ÷âàò:

- èçáîð íà ó÷àñòúöè îò ÏÈÊ, ÏÐ, ïåðîíèòå è ìåñòîñòîÿíêèòå, êîèòî îáåçïå÷àâàò íàé-äîáðî îòâåæäàíå íà âîäèòå;

- ðåøåíèÿ íà ëåòèùíèòå ïîêðèòèÿ è ïðèëåæàùèòå òåðèòîðèè ñ äî-ñòàòú÷íè íàêëîíè â íàïðå÷íî è íàäëúæíî íàïðàâëåíèå ñ öåë áúðçî âîäîîòâåæäàíå;

- îáåçïå÷àâàíå íà âîäîíåïðîíèöàåìîñò íà ïîêðèòèåòî;- èçãðàæäàíå íà âîäîîòâîäíè è äðåíàæíè ñèñòåìè, êîèòî ðåøàâàò

ñëåäíèòå çàäà÷è: ñúáèðàíå è îòâåæäàíå íà ïîâúðõíîñòíèòå âîäè, ñòè-÷àùè ñå îò ïîêðèòèÿòà è ïðèëåæàùèòå òåðèòîðèè, è ñúáèðàíå è îòâåæ-

71

äàíå íà âîäèòå îò äðåíàæíèòå ñèñòåìè. Âîäîîòâîäíèòå è äðåíàæíèòå ñèñòåìè ìîãàò äà áúäàò ïðåäñòàâåíè

â òðè ïðèíöèïíè ñõåìè, ïîêàçàíè íà ôèã. III.7.Ñõåìà I å ïðèëîæèìà â ïðåîâëàæíåíè çîíè ñúñ ñðàâíèòåëíî âèñîêî

íèâî íà ïîäïî÷âåíèòå âîäè, ïðè ïèñòè ñ øèðî÷èíà ïî ãîëÿìà îò 40 m è íàëè÷èå íà ãëèíåñòè è ïðàõîîáðàçíè ïî÷âè â çåìíàòà îñíîâà, êàêòî è òàêèâà ñêëîííè êúì íàáúáâàíå.

Ñõåìà II å ïðèëîæèìà â çîíè ñ ïðîìåíëèâ öèêúë íà îâëàæíÿâàíå ïðè ãëèíåñòè è ãëèíåñòî ïåñú÷ëèâè îñíîâè.  òåæêè êëèìàòè÷íè óñ-ëîâèÿ ìîæå äà ñå èçãðàæäàò è äðåíàæíè ïëàñòîâå ñ èâè÷íè äðåíàæè.

Ñõåìà III å ïðèëîæèìà ïðè ëåòèùà â ñðàâíèòåëíî ñóõè ðàéîíè, òà-êèâà ñ ìàëêà äúëáî÷èíà íà çàìðúçâàíå è íèñêà âëàæíîñò, ïðè ïåñú÷ëè-âè èëè áàëàñòðåíè îñíîâè.

Ïðèíöèïíîòî äåéñòâèå íà îòâîäíèòåëíàòà ñèñòåìà ñå ñâåæäà äî îò-âåæäàíå íà ñòè÷àùàòà ñå ïî ïîâúðõíîñòòà íà ïîêðèòèåòî âîäà â îòêðè-òà îáëèöîâàíà êàíàâêà ïî êðàÿ íà ÏÈÊ ñ òðèúãúëíî íàïðå÷íî ñå÷åíèå è øèðî÷èíà îêîëî 3-4 m, íàðè÷àíà îùå „ëàòîê” èëè â çàêðèòè áåòîííè êàíàâêè ñ ïðàâîúãúëíî ñå÷åíèå. Îò òàì ÷ðåç äúæäîïðèåìíè øàõòè è íàïðå÷íè âðúçêè âîäàòà ïîñòúïâà â ñúáèðàòåëåí êîëåêòîð. Íà ìÿñòîòî íà íàïðå÷íèòå âðúçêè ñå èçãðàæäàò ðåâèçèîííè øàõòè. Íà ïðàêòèêà ðàçìåðèòå íà êîëåêòîðà è ðàçñòîÿíèÿòà ìåæäó øàõòèòå ñå îðàçìåðÿâàò õèäðàâëè÷íî çà îðàçìåðèòåëíèÿ äúæä â çàâèñèìîñò îò êàòåãîðèÿòà íà ëåòèùåòî.

Îðàçìåðÿâàíåòî íà ñúîðúæåíèÿòà, ïðåäíàçíà÷åíè äà ïîåìàò âîäè-òå íà ïîâúðõíîñòíî îòòè÷àíå, ñòàâà âúç îñíîâà íà òèïîâè õàðàêòåðè-ñòèêè íà âíåçàïåí ïðîëèâåí è êðàòêîòðàåí äúæä ñ íåãîâàòà ïðîäúëæè-òåëíîñò, èíòåíçèâíîñò è ÷åñòîòà îò ïåò ãîäèíè. Ñúîáðàçíî êëàñà íà àåðîäðóìèòå è áàëàíñà ìåæäó èçèñêâàíèÿòà çà ñèãóðíîñò è ñòîéíîñò íà ñòðîèòåëñòâîòî, ñå ïðîâåðÿâàò ñúîòâåòíèòå äðåíàæíè è îòâîäíèòåëíè ñèñòåìè çà äåñåòãîäèøíà ÷åñòîòà, ïðè êîÿòî íÿìà ðèñê îò ïðåîâëàæíÿ-âàíå íà ïî÷âàòà îò çåìíîòî ëåãëî íà àåðîäðóìíèòå íàñòèëêè.

Çà ìàëêè àåðîäðóìè è ïèñòè áåç ïîêðèòèå, å äîïóñòèìî èç÷èñëÿâàíå íà ñúîòâåòíèòå äðåíàæíè è îòâîäíèòåëíè ìðåæè çà âíåçàïåí ïðîëèâåí è êðàòêîòðàåí äúæä íà ÷åñòîòà îò äâå ãîäèíè.

Ïðè àåðîäðóìèòå ñå ïðèåìà äúæä ñ ïðîäúëæèòåëíîñò îò 5 min, ïî-ðàäè èçèñêâàíèÿòà çà ïðåöèçíî ïðîôèëèðàíå íà ïëîùèòå è îòòè÷àíå íà öÿëîòî êîëè÷åñòâî çà ñúùîòî âðåìå, áåç äà ñå âçåìà ïîä âíèìàíèå çàêúñíåíèåòî íà âîäíèÿ ïîòîê, êîåòî å â ïîëçà íà ñèãóðíîñòòà.

72

 õèäðîìåòåîðîëîãè÷íèòå ñòàíöèè ñå îáðàáîòâàò ñòàòèñòè÷åñêè äàííè çà óñòàíîâÿâàíå íà çàâèñèìîñòòà “èíòåíçèâíîñò-âðåìå-ïîâòî-ðÿåìîñò” íà äúæäà, êàòî å óñòàíîâåíî, ÷å íåãîâàòà ñðåäíà èíòåíçèâ-íîñò å ïî-ãîëÿìà ïðè ìàëêà ïðîäúëæèòåëíîñò. (ôèã. III.6.)

Ôèãóðà III.6. Çàâèñèìîñò „èíòåíçèâíîñò - âðåìå”Ïðè àåðîäðóìèòå ñå ïðèåìà ïîâòîðÿåìîñò: n â ãðàíèöèòå îò 0,20

äî 2;n = 2 - äúæä, êîéòî ñå ñëó÷âà äâà ïúòè â ãîäèíàòà;n = 0,20 - äúæä, êîéòî ñå ñëó÷âà âåäíúæ íà ïåò ãîäèíè;n = 0,50 - äúæä, êîéòî ñå ñëó÷âà âåäíúæ íà äâå ãîäèíè.

Íà áàçà íà õèäðàâëè÷íîòî îðàçìåðÿâàíå ñå îïðåäåëÿò äèàìåòðèòå íà îòâåæäàùèòå âîäàòà ñúîðúæåíèÿ - êîëåêòîðèòå. Òå ñà òðúáíè êàíà-ëè, êîèòî îáðàçóâàò ìðåæà ñ èíäèâèäóàëíà ñõåìà çà âñÿêî ëåòèùå. Òàçè ìðåæà âêëþ÷âà åäèí èëè íÿêîëêî ãëàâíè êîëåêòîðà. Òå ñå èçïúëíÿ-âàò îò áåòîííè, ñòîìàíîáåòîííè èëè ïîëèïðîïèëåíîâè òðúáè, êàòî å âúçìîæíî åäèíè÷íè ãëàâíè êîëåêòîðè äà ñå èçëåÿò è íà ìÿñòî îò áåòîí. Ìèíèìàëíèÿò íàêëîí ïðè d ≤ 50 cm e 0,25%, à ïðè d>50 cm å 0,10%. Ïðå-ïîðú÷èòåëíèÿò íàäëúæåí íàêëîí íà êîëåêòîðèòå å 2 ÷ 2,5%.

Íà ôèã. III.8. ñà äàäåíè îðèåíòèðîâú÷íè ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó ñúáèðà-

òåëíèòå øàõòè.

73

Ôèãóðà III.7. Ñõåìà íà îòâîäíèòåëíàòà è äðåíàæíà ñèñòåìà (íàïðå÷åí ïðîôèë è ïëàí) íà ëåòèùíà íàñòèëêà

1 - ñúáèðàòåëíè (ðåâèçèîííè) øàõòè â òàëâåãà íà íåîáëèöîâàíèÿ ëàòîê;

2 - íåîáëèöîâàí ëàòîê; 3 - äðåíàæåí íàñèï; 4 - ïîêðèòèå íà ïèñòàòà; 5 - ëàòîê â êðàÿ íà ïîêðèòèåòî /îáèêíîâåíî îáëèöîâàí/ èëè ïîêðèòà áåòîíîâà êàíàâêà ñ ïðàâîúãúëíî ñå÷åíèå; 6 - ñúáèðàòåëíè /ðåâèçèîí-íè/ øàõãè íà êîëåêòîðà; 7 - îñíîâà íà íàñòèëêàòà ñ äðåíèðàù ñëîé; 8

0.3-0.5m

3 4

12 10

1

11

4

7

9 6 1 6 10

III

1 2 3

89

7

4 5

6

I

1

6 10

1 2 3II

74

- äúæäîïðèåìíè øàõòè /îòòîöè/; 9 - íàïðå÷íè âðúçêè; 10 - êîëåêòîð; 11 - èâè÷åí äðåíàæ; 12 - îñíîâà áåç äðåíèðàù ñëîé;

Ôèãóðà III. 8. Îðèåíòèðîâú÷íè ðàçñòîÿíèÿ ìåæäóñúáèðàòåëíèòå øàõòè

Çàáåëåæêà 1. Ñòîéíîñòèòå â òàáëèöàòà ñà ïðèáëèçèòåëíè ïðè Qä.ø.=15[l/s], 2. Äàäåíèòå ñòîéíîñòè çà ðàçñòîÿíèåòî „l” ñà îðèåíòèðîâú÷íè. Íà

ïðàêòèêà „l” ñå îïðåäåëÿ çàäúëæèòåëíî ñ õèäðàâëè÷íî îðàçìåðÿâàíå.

i [%] 0.25 0.50 0.75

l [m] 100 175 200

75

Ãîëÿìà ÷àñò îò ãåíåðèðàíèòå ïðè âàëåæ âîäíè êîëè÷åñòâà ïðî-íèêâàò â ïî÷âàòà íà çàòðåâåíèòå ïëîùè îêîëî íàñòèëêèòå â çîíàòà íà ëåòàòåëíîòî ïîëå. Åäíîâðåìåííî ñ òîâà â çîíèòå ñ òåæêè ïî÷âåíè óñ-ëîâèÿ å âúçìîæíî íàëè÷èåòî íà âèñîêè ïîäïî÷âåíè âîäè. Òåçè âîäè è ïðîíèêíàëèòå â ïî÷âàòà ïîâúðõíîñòíè âîäè ñå îòñòðàíÿâàò îò çîíàòà íà íàñòèëêèòå ÷ðåç èâè÷íè äðåíàæè èëè îñóøèòåëè, êîèòî ñå çàóñòâàò íàé-÷åñòî â ñúùèòå îòâîäíèòåëíè êîëåêòîðè, èçïîëçâàíè çà îòâåæäàíå íà ïîâúðõíîñòíèòå âîäè.  ìåñòàòà íà ïðèñúåäèíÿâàíå ñå èçãðàæäàò ðåâèçèîííè øàõòè. Ïðîåêòúò çà äðåíàæíàòà ñèñòåìà íà çàòðåâåíèòå çîíè êàòî ÷àñò îò ëåòàòåëíîòî ïîëå çàâèñè îò ìåñòíèòå êëèìàòè÷íè è õèäðîãåîëîæêè óñëîâèÿ, íàêëîíà íà òåðåíà è íàëè÷íèòå åñòåñòâåíè âîäîñáîðè. Ïðèíöèïíàòà ñõåìà íà äðåíàæíà ñèñòåìà â çîíàòà íà ÏÈÊ å ïîêàçàíà íà ôèã. III.9.

Ôèãóðà III.9. Ïðèíöèïíà ñõåìà çà ðàçïîëîæåíèå íà îáëèöîâàí /â ÏÈÊ/ è íåîáëèöîâàí ëàòîê, ñ äúæäîïðèåìíà øàõòà, èâè÷íè äðåíàæè,

íàïðå÷íè âðúçêè è êîëåêòîð.1- äúæäîïðèåìíà øàõòà; 2 - èâè÷åí äðåíàæ; 3 - íàïðå÷íà âðúçêà; 4

- êîëåêòîð; 5 - ñúáèðàòåëíà øàõòà â òàëâåãà íà íåîáëèöîâàíèÿ ëàòîê; 6 - ðåâèçèîííà øàõòà; 7 - íàñòèëêà; 8 - äðåíèðàùà îñíîâà; 9 - äðåíàæåí íàñèï;

76

Èâè÷íèòå äðåíàæè ñà ïðåäíàçíà÷åíè çà ñúáèðàíå íà êàïèëÿðíî ïî-âäèãàùèòå ñå ïîäïî÷âåíè âîäè â äðåíèðàùèÿ ñëîé íà íàñòèëêàòà, ïîä-ïî÷âåíè âîäè ñ âèñîêî íèâî è åâåíòóàëíî ïðîíèêíàëè ïîâúðõíîñòíè âîäè. Äúëáî÷èíàòà íà èâè÷íèÿ äðåíàæ çàâèñè èìåííî îò õàðàêòåðà íà âîäèòå, êîèòî òðÿáâà äà ïîåìå. Èçïúëíÿâàò ñå âúâ âèä íà ïðàâîúãú-ëíè èëè òðàïåöîâèäíè òðàíøåè, çàïúëíåíè ñ ôèëòðèðàù ìàòåðèàë. Ïî äúíîòî íà òðàíøåÿòà ñå ïîëàãàò òðúáè ñ ìèíèìàëåí äèàìåòúð100 mm è ìèíèìàëåí íàêëîí 0,5%, êîèòî îòâåæäàò âîäàòà äî ðåâèçè-îííàòà øàõòà íà êîëåêòîðà.

Ïðèíöèïíà ñõåìà íà âàðèàíòíè ðåøåíèÿ íà èâè÷åí äðåíàæ ñà ïî-êàçàíè íà ôèã. III.10.

Ôèãóðà III.10. Âàðèàíòíè ðåøåíèÿ íà èâè÷íè äðåíàæè.

1 - íàñòèëêà; 2 - äðåíèðàù ïÿñú÷åí ñëîé; 3 - ãåîòåêòèë; 4 - åäðîçú-ðíåñò ïÿñúê; 5 - ñðåäíîçúðíåñò ïÿñúê; 6 - òðúáà D= 100-150 ìì; 7 - ÷àêúë.

77

Êîíêðåòíîòî ðåøåíèå íà âèäà, ôîðìàòà è ìàòåðèàëèòå, èçïîëçâàíè â äðåíàæà, ñà ðåøåíèå íà ïðîåêòàíòà.

Äúëáî÷èííèòå äðåíàæè, ïðèåìàùè åäíîâðåìåííî è ïîäïî÷âåíè âîäè èëè èçïîëçóâàíè çà ïîíèæåíèå íèâîòî íà ïîäïî÷âåíèòå âîäè (íàé-÷åñòî çà ïîíèæåíèå ïîä äúëáî÷èíàòà íà çàìðúçâàíå, õàðàêòåð-íà çà êëèìàòè÷íèÿ ðàéîí íà ëåòèùåòî), ñå èçïúëíÿâàò àíàëîãè÷íî íà èâè÷íèòå äðåíàæè, íî ñ ïî-ãîëÿìà äúëáî÷èíà è ïî-ãîëÿìà âèñî÷èíà íà äðåíàæíàòà çàñèïêà.

Îñíîâåí åëåìåíò íà îòâîäíèòåëíàòà ñèñòåìà ñà äúæäîïðèåìíèòå, ñúáèðàòåëíèòå è ðåâèçèîííèòå øàõòè.

Äúæäîïðèåìíèòå øàõòè ïîåìàò âîäíèòå êîëè÷åñòâà îò ïîâúðõ-íîñòòà íà àåðîäðóìíèòå íàñòèëêè è çàòðåâåíèòå ïëîùè.  íàäëúæíî íàïðàâëåíèå ñå ïîñòàâÿò ïðåç îïðåäåëåíè ðàçñòîÿíèÿ íà ìåñòà íà ïðå-ñè÷àíå íà àåðîäðóìíè åëåìåíòè ñ ðàçíîïîñî÷íè íàêëîíè èëè íà íàé-íèñêèòå ìåñòà îò íàïðå÷íèÿ ïðîôèë. Äúæäîïðèåìíàòà øàõòà íàé-÷åñ-òî å áåòîííà ñ ïðàâîúãúëíà èëè êðúãëà ôîðìà. Ïðèåìà îðàçìåðèòåëíî âîäíî êîëè÷åñòâî Q=15 l/s. Øàõòà ñ êðúãëà ôîðìà è äèàìåòúð d=40 cm, ïðîïóñêà Q=5 l/s. Ìèíèìàëíàòà äúëáî÷èíà íà øàõòèòå å 0,80 m.

Ñúáèðàòåëíè è ðåâèçèîííè øàõòè ñå ïîñòàâÿò â íà÷àëîòî íà âñåêè îòâîäíèòåëåí êàíàë, ïðè ñúåäèíÿâàíå íà äâà èëè ïîâå÷å îòâîäíèòåëíè êàíàëà, ïðè ÷óïêè íà êîëåêòîðà â ïëàí èëè íàäëúæåí ïðîôèë. Èçïúëíÿ-âàò ñå íàé-÷åñòî îò ãîòîâè ñòîìàíîáåòîííè åëåìåíòè ñ êðúãëà ôîðìà, (ôèã. III.11.), êàòî ãîðíàòà èì ÷àñò çàâúðøâà ñ êîíóñîîáðàçíåí åëåìåíò èëè áåòîí, èçëÿò íà ìÿñòî. Ïðè ãîëåìè äèàìåòðè íà êîëåêòîðà /íàä Ô 800 mm/ ñå ïðèëàãàò ìîíîëèòíî èçãðàäåíè ðåâèçèîííè øàõòè. (ôèã. III.12.)

Ôèãóðà III.11. Êðúãëà ðåâèçèîííà øàõòà îò ãîòîâèñòîìàíîáåòîííè åëåìåíòè

78

Êàïàêúò íà òåçè øàõòè ñå ïîëàãà âúðõó ìåòàëíè ïðîôèëè è íå òðÿá-âà äà áúäå ïî-òåæúê îò 30 kg. Êîãàòî êîíòðîëíèòå øàõòè ñà ðàçïîëî-æåíè íà ïëîùè, èçëîæåíè íà íàòîâàðâàíå îò òðàôèêà, òî ñúîòâåòíèÿ êàïàê òðÿáâà äà áúäå ìîíòèðàí íà ïðîåêòíà êîòà, êîÿòî äà îòãîâàðÿ íà îêîëíàòà ïîâúðõíîñò, à öåëèÿò êîìïëåêñ ñëåäâà äà ïîíàñÿ ïðåìèíàâà-íå íà ñàìîëåòíî êîëåëî ñ òåãëî è íàëÿãàíå îò íàïîìïâàíå íà ãóìèòå, ñúîáðàçíî ñëåäíèòå èçèñêâàíèÿ:

- çà àåðîäðóìè ñ êîäîâî îáîçíà÷åíèå 4Å - 25 t è 1,20 ÌÐÀ;- çà àåðîäðóìè ñ êîäîâî îáîçíà÷åíèå 4D - 20 t è 1,20 ÌÐÀ;- çà àåðîäðóìè ñ êîäîâî îáîçíà÷åíèå 3 - 15 t è 0,90 ÌÐÀ;- çà àåðîäðóìè ñ êîäîâî îáîçíà÷åíèå 3C - 5 t è 0,60 ÌÐÀ.

Ôèãóðà III.12. Ñõåìà íà ìîíîëèòíî èçãðàäåíà áåòîííà ðåâèçèîííà øàõòà ïðè ãîëåìè äèàìåòðè

Ïðåìèíàâàíèÿòà íà òðúáè îò äðåíàæà ïîä íàñòèëêèòå ñà õàðàêòå-ðèçèðàíè ÷ðåç ìèíèìàëíàòà äåáåëèíà íà íàñèïà, êîÿòî ñëåäâà äà ñå îñèãóðè íàä ãîðíàòà ÷àñò íà òðúáàòà è ïðîåêòíîòî íèâî íà ïîâúðõíîñò-òà íà ïîêðèòèåòî, çà äà ñå èçáåãíå òÿõíîòî ñ÷óïâàíå îò ïðåìèíàâàíåòî íà òîâàðèòå.

79

Íà ôèãóðà III.13. å ïîêàçàí ïðèìåðåí ïëàí íà îòâîäíèòåëíà è äðå-íàæíà ñèñòåìà íà ÷àñò îò åäíî ëåòàòåëíî ïîëå â Ì 1: 2000.

Ôèãóðà III.13. Ïëàí íà îòâîäíèòåëíà è äðåíàæíà ñèñòåìà íà ÷àñò îò ëåòàòåëíîòî ïîëå íà ÏÈÊ (Ì1:2000)

80

81

ÃËÀÂÀ ×ÅÒÂÚÐÒÀ

IV. ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ÏÚÒÅÊÈ ÇÀ ÐÓËÈÐÀÍÅ

IV.1. Îáùè ïîëîæåíèÿÇà îïòèìàëíîòî èçïîëçâàíå íà àåðîäðóìà ñëåäâà äà áúäå ïðîåêòè-

ðàíà è èçãðàäåíà ñèñòåìà îò âõîäíè è èçõîäíè ïúòåêè çà ðóëèðàíå (ÏÐ), êîèòî ñå ÿâÿâàò ñâúðçâàùîòî çâåíî ìåæäó ÏÈÊ è ôóíêöèîíàëíèòå åëå-ìåíòè íà àåðîäðóìà êàòî ïåðîíè, ïëîùàäêè çà èç÷àêâàíå è äðóãè. Ïðè ïëàíèðàíå è ïðîåêòèðàíå íà ãåíåðàëíèÿ ïëàí íà ëåòèùåòî îòíîñíî ñèñòåìàòà îò ÏÐ ñëåäâà äà ñå ñïàçâàò ñëåäíèòå îñíîâíè ïðèíöèïè:

à) ìàðøðóòúò íà ÏÐ, ñúåäèíÿâàùè ðàçëè÷íèòå åëåìåíòè íà àåðîä-ðóìà, äà áúäå îïòèìàëåí è ïî íàé-êðàòêèòå ðàçñòîÿíèÿ, çà äà ñå íàìà-ëÿò ðàçõîäèòå è âðåìåòî çà ðóëèðàíå. Ñ öåë ïîâèøàâàíå áåçîïàñíîñòòà íà ïîëåòèòå, ïðè ãîëåìèòå àåðîäðóìè ñå ñ÷èòà, ÷å 5 km ðóëèðàíå å ìàêñèìàëíî ïðèåìëèâàòà ãðàíèöà;

á) çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà ãðåøêè ïðè ïèëîòèòå è èçáÿãâàíå íà ñëîæ-íè èíñòðóêöèè çà ïðèäâèæâàíå, ìàðøðóòèòå íà ÏÐ òðÿáâà äà áúäàò ìàêñèìàëíî ïðîñòè è èç÷èñòåíè;

â) ñ öåë ïîâèøàâàíå íà ñêîðîñòòà íà ðóëèðàíå ñå ïðåïîðú÷âà ïðîåê-òèðàíå íà ïðàâîëèíåéíè ìàðøðóòè. Ïðè íåîáõîäèìîñò îò ïðîìåíè íà íàïðàâëåíèåòî, ñëåäâà âíèìàòåëíî äà ñå èçáèðà îïòèìàëíèÿò ðàäèóñ íà êðèâàòà, à òàêà ñúùî äà ñå ïðåäâèæäà óøèðåíèå íà êðèâàòà;

ã) ñëåäâà äà ñå òúðñÿò ðåøåíèÿ, ïîñòèãàùè ìèíèìàëíè ïðåñè÷àíèÿ íà ÏÈÊ è äðóãè ÏÐ;

ä) ïðîïóñêàòåëíàòà ñïîñîáíîñò íà ñèñòåìàòà îò ÏÐ òðÿáâà äà áúäå òàêàâà, ÷å äà íå îãðàíè÷àâà ïðîïóñêàòåëíàòà ñïîñîáíîñò íà àåðîäðóìà êàòî öÿëî. Ïðè íåîáõîäèìîñò îò ðåêîíñòðóêöèÿ íà àåðîäðóìà âñëåä-ñòâèå íà ïîâèøåíà èíòåíçèâíîñò íà ñàìîëåòíèÿ ïîòîê, ïðîåêòíîòî ðå-øåíèå òðÿáâà äà ïîçâîëÿâà áåçïðîáëåìíî ðàçøèðåíèe;.

å) ìàðøðóòèòå íà ñèñòåìàòà îò ÏÐ òðÿáâà äà èçáÿãâàò çîíè íà ñâî-áîäåí äîñòúï íà õîðà, êàêòî è áëèçîñò äî ñãðàäè è ñúîðúæåíèÿ;

æ) ïëàíèðîâêàòà íà ÏÐ òðÿáâà äà îáåçïå÷àâà âèäèìîñò êúì êóëàòà íà ÐÂÄ, à òàêà ñúùî äà íå âëèÿå è ïðå÷è íà ôóíêöèîíèðàíåòî íà ñèñòå-ìàòà çà êàöàíå è èçëèòàíå (ILS è äð.).

Ïúòåêèòå çà ðóëèðàíå áèâàò 3 âèäà:

82

- êëàñè÷åñêè ÏÐ, íåîáõîäèìè çà ïðèäâèæâàíå íà âúçäóøíèòå ñðåäñ-òâà îò ÏÈÊ êúì ïåðîíà èëè ïëîùàäêè;

- ïåðîííè ÏÐ - òå ñà ðàçïîëîæåíè âúðõó ïåðîíà è ñà ïðåäíàçíà÷åíè çà ïðåìèíàâàíå ïðåç ïåðîíà èëè âîäÿò äî ìåñòîñòîÿíêà;

- ÏÐ âúðõó ìåñòîñòîÿíêè - íåîáõîäèìà èâèöà çà ðóëèðàíå íà âúç-äóøíè ñðåäñòâà.

Âúçìîæíè ãåîìåòðè÷íè âàðèàíòè íà ðåøåíèÿ çà ðàçïîëàãàíå íà ñèñòåìàòà îò ÏÐ â çàâèñèìîñò îò èíòåíçèâíîñòòà íà ñàìîëåòíèÿ ïîòîê è íèâîòî íà îáñëóæâàíå ñà äàäåíè íà ôèãóðè IV.1., IV.2., IV.3.

Ôèãóðà IV.1. Ïúòåêà çà ðóëèðàíå íà ïåðîí

Ï ÈÊ

Ï åðî í í à Ï Ð

Ï Ð

Ëèí èÿ í à ðóëèðàí å í à ñàì î ëåòèòå í à ï åðî í à

ÏÈÊ

ÏÐ

Ïåðîííà ÏÐ

Ëèíèÿ íà ðóëèðàíåíà ñàìîëåòèòå íà ïåðîíà

83

Ôèãóðà IV.2. Åòàïè íà ðàçâèòèå íà ñèñòåìàòà îò ïúòåêè çà ðóëèðàíå

Ôèãóðà IV.3. Çàâúðòàíå íà ñàìîëåòèòå

Ãåîìåòðè÷íèòå ðåøåíèÿ íà ÏÐ ñëåäâà äà ñòàâàò ñúãëàñíî òåõíè÷å-ñêèòå èçèñêâàíèÿ, äàäåíè â òàáë. IV.1. è ôèã. IV.4. è ôèã. IV.5.

) )

84

Tàáëèöà IV.1.

85

Èçõîäíàòà ñêîðîñòíà ÏÐ ñå ïðîåêòèðà ñ ðàäèóñ íà êðèâàòà ïðè èç-ëèçàíå îò ÏÈÊ 550 m çà êîäîâè íîìåðà 3 è 4 è 275 m çà êîäîâè íîìåðà 1 è 2. Ïî òîçè íà÷èí ñå îñèãóðÿâàò ìèíèìàëíè ñêîðîñòè íà ðóëèðàíå ñúîòâåòíî 95 km/h è 65 km/h. Úãúëúò íà ïðåñè÷àíå íà ñêîðîñòíàòà èç-õîäíà ÏÐ ñ ÏÈÊ òðÿáâà äà å â äèàïàçîíà îò 25° äî 45° (ôèã. IV.6.).

Ôèãóðà IV.4. Ñèòóàöèîííî ïðåñè÷àíå íà äâå ïúòåêè çà ðóëèðàíåïîä úãúë 900

Ôèãóðà IV.5. Ñèòóàöèîííî ïðåñè÷àíå íà äâå ïúòåêè çà ðóëèðàíåïîä úãúë 600

86

Ôèãóðà IV.6. Ñêîðîñòíà ïúòåêà çà ðóëèðàíå

Õîðèçîíòàëèòå êðèâè â ÏÐ ñëåäâà äà ñå ïðîåêòèðàò ïî òàêúâ íà÷èí, ÷å äà îñèãóðÿò áåçïðîáëåìíî ïðåìèíàâàíå íà ñàìîëåòèòå, çà êîèòî å ïðåäíàçíà÷åíà ÏÐ è òàêà, ÷å êîãàòî êàáèíàòà íà ñàìîëåòà ñå íàìèðà íàä îñîâàòà ëèíèÿ, ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó âúíøíîòî êîëåëî íà îñíîâíèÿ êîëåñíèê è êðàÿ íà ÏÐ äà íå å ïî-ìàëêî îò ðàçñòîÿíèåòî, ïîñî÷åíî â òàáë. IV.2.

Òàáëèöà IV.2. Ìèíèìàëíè ðàçñòîÿíèÿ íà âúíøíîòî êîëåëî íà îñ-íîâíèÿ êîëåñíèê îò ðúáà íà ÏÐ

e

A B C

D, E F

1, 5 m 2, 25 m 3,0 m

- 18 m;

4,5 m

- 18 m; 4,5 m 4,5 m

87

Êîãàòî èíòåíçèâíîñòòà íà ïîëåòèòå å âèñîêà, ìîãàò äà ñå ïðåäâèæ-äàò è ïî-ãîëåìè îòñòîÿíèÿ îò äàäåíèòå ìèíèìàëíè â òàáë. IV.2, çà äà ìîãàò ñàìîëåòèòå äà ðóëèðàò ñ ïî-âèñîêè ñêîðîñòè.

Óøèðåíèÿòà íà íàñòèëêàòà òðÿáâà äà ñå ïðîåêòèðàò íå ñàìî â õîðè-çîíòàëíè êðèâè íà ÏÐ, à è ïðè ïðåñè÷àíå èëè ñúåäèíÿâàíå ñ äðóãè ÏÐ, ÏÈÊ, ïåðîíè è äðóãè. Çà ñúîáðàçÿâàíå ñ òåçè èçèñêâàíèÿ å íåîáõîäè-ìî äà ñå èçãðàäè äîïúëíèòåëíà èçêóñòâåíà íàñòèëêà â õîðèçîíòàëíèòå êðèâè ñ î÷åðòàíèÿ, êîèòî ìîãàò äà ñå ïðîåêòèðàò ïîñðåäñòâîì íîìî-ãðàìè èëè ãðàôè÷åñêè (ôèã. IV.7.).

Ôèãóðà IV.7. Óøèðåíèå â êðèâà

IV.2. Ïëîùàäêè çà èç÷àêâàíå

Ïðè âèñîêà èíòåíçèâíîñò íà äâèæåíèå íà ñàìîëåòíèÿ ïîòîê ñå ïðåä-âèæäà èçãðàæäàíå íà ïëîùàäêè çà èç÷àêâàíå (ÏÈ). Òå ñå èçãðàæäàò ñ öåë äà ñå äàäå âúçìîæíîñò íà äèñïå÷åðñêèÿ ïåðñîíàë ïðè íåîáõîäè-ìîñò äà ïðåíàðåäè ñàìîëåòèòå ïðåäè òÿõíîòî èçëèòàíå. Ïëîùàäêèòå çà èç÷àêâàíå ñå ðàçïîëàãàò îáèêíîâåíî íà ïúòåêà çà ðóëèðàíå (ÏÐ) ïðå-äè ïðåñè÷àíå ñ äðóãà ÏÐ, íà ÏÐ ïðåäè ïðåñè÷àíå ñ ÏÈÊ èëè ïðè ïðåñè-

88

÷àíå íà ÏÈÊ ñ äðóãà ÏÈÊ. Ïëîùàäêèòå çà èç÷àêâàíå áèâàò ðàçëè÷íè âèäîâå: åäèíè÷íè, äâîéíè, äâîéíè ñ èçõîä êúì ÏÈÊ è äðóãè.

Ïðèìåð çà åäèíè÷íà ïëîùàäêà çà èç÷àêâàíå å ïîêàçàí íà ôèã. IV.8.

Ôèãóðà IV.8.

Äâîéíà ïëîùàäêà çà èç÷àêâàíå ñ èçõîä êúì ÏÈÊ å ïîêàçàíà íàôèã. IV.9.

Ôèãóðà IV.9.

Ï ÐÀ ÂÎ Ú ÃÚ Ë Í À

ÒÐÀÏ ÅÖÎ Â È Ä Í À

ì ÿñòî çà èç÷àêâàí å ï ðè ðóëèðàí å

Óñòàí î âåí îáåçî ï àñí îðàçñòÿí èå 15m

òî ÷êà í àèç÷àêâàí å

äî ï ú ëí èòåë í à ø èðèí à í à Ï Ð

Ï ÈÊ

Ï ú òåêà çà ðóëèðàí å

ÏÈÊ

Óñòàíîâåíîáåçîïàñíîðàçñòîÿíèå 15 m

òî÷êà íàèç÷àêâàíå

ìÿñòî íà èç÷àêâàíåïðè ðóëèðàíå

äîïúëíèòåëíà øèðèíà íà ÏÐ

Ïúòåêà íà ðóëèðàíå

89

Èçáîðúò íà âèäà íà ÏÈ äî ãîëÿìà ñòåïåí çàâèñè îò ãåîìåòðè÷íè-òå ïàðàìåòðè íà ñúùåñòâóâàùàòà àåðîäðóìíà ñèñòåìà, îò ñàìîëåòíèÿ ïîòîê è âèäà íà ñàìîëåòèòå, êàêòî è îò ìíîãî äðóãè òåõíè÷åñêè è èêî-íîìè÷åñêè ñúîáðàæåíèÿ. Ïðè ðàçïîëàãàíåòî íà ÏÈ ñëåäâà äà ñå ñúîá-ðàçèì ñúñ ñëåäíèòå ôàêòîðè:

- äà íå ñå ñúçäàâàò ñìóùåíèÿ â ðàáîòàòà íà ðàäèî-íàâèãàöèîííèòå ñðåäñòâà;

- äà ñå îáåçïå÷è äîñòàòú÷íî áåçîïàñíî ðàçñòîÿíèå íà ÏÈ îò ÏÈÊ è èçëèòàùèòå è êàöàùè ñàìîëåòè;

- ÏÈ äà ñå íàìèðà íà äîñòàòú÷íî áåçîïàñíî ìÿñòî îò äâèæåùèòå ïî ÏÐ äðóãè ñàìîëåòè;

- âúçäóøíèòå è ðåàêòèâíè ñòðóè îò äâèãàòåëèòå íà èçëèòàù ñàìîëåò äà íå ñà íàñî÷åíè êúì äðóãè ñàìîëåòè.

Ïðîñòðàíñòâîòî, íåîáõîäèìî çà èçãðàæäàíå íà ÏÈ, çàâèñè îò ðàç-ìåðà íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò è êîëè÷åñòâîòî ìåñòà, êîèòî òðÿáâà äà áúäàò ïîäñèãóðåíè çà èç÷àêâàíå. Òåçè ðàçìåðè òðÿáâà äà ïîçâîëÿâàò áåçïðîáëåìíî ìàíåâðèðàíå íà ñàìîëåòèòå, íåçàâèñèìî åäèí îò äðóã.

Ìèíèìàëíîòî áåçîïàñíî ðàçñòîÿíèå ìåæäó êðàèùàòà íà êðèëåòå íà èç÷àêâàù ñàìîëåò è äâèæåù ñå ñàìîëåò ïî ÏÐ òðÿáâà äà áúäå ñúãëàñíî òàáë. IV.3.

Òàáëèöà IV.3.

Ìèíèìàëíîòî áåçîïàñíî ðàçñòîÿíèå îò îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ äî ïëîùàäêàòà çà èç÷àêâàíå, ìÿñòîòî çà èç÷àêâàíå ïðè ðóëèðàíå èëè ìÿ-ñòîòî çà èç÷àêâàíå ïî ìàðøðóòà çà äâèæåíèå ñå îïðåäåëÿ ñúãëàñíî òàáë. IV.4.

, m

A 7, 50 B 7, 25 C 5,00 D 10,0 E 10, 5

90

Òàáëèöà IV.4.

* Òîâà ðàçñòîÿíèå ïî âúçìîæíîñò ñëåäâà äà ñå óâåëè÷è ñ öåë èç-áÿãâàíå ñìóùåíèÿ â ðàáîòàòà íà ðàäèî-íàâèãàöèîííèòå ñðåäñòâà (ãëè-ñàäà).

Çà îáåçïå÷àâàíå íà òî÷íîòî ìàíåâðèðàíå íà ñàìîëåòèòå å íåîáõîäè-ìî èçãðàæäàíå íà ñïåöèàëíà ìàðêèðîâêà. Òÿ òðÿáâà äà îñèãóðè òî÷íî-òî ìåñòîïîëîæåíèå íà ñàìîëåòà çà äâèæåíèå ïî ÏÈ /ïðåïîðú÷èòåëíî å íåïðåêúñíàòà ëèíèÿ/, êàêòî è äà íå ñúçäàâà óñëîâèÿ çà ïðåïÿòñòâàíå äâèæåíèåòî íà äðóãèòå âúçäóøíè ñðåäñòâà.

1 2 3 4

, m 30 40 75 75

, m 40 40 75 75

. , m* 60 60 90 90

. ,

m* - - 90 90

, m 30 40 75 75

91

ÃËÀÂÀ ÏÅÒÀ

V. ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ÏÅÐÎÍÈ

V.1. Îáùè ïîëîæåíèÿÏåðîíèòå ñà ÷àñò îò àåðîäðóìíîòî ïðîñòðàíñòâî, ïðåäíàçíà÷åíî çà

ðàçïîëàãàíå íà ñàìîëåòíèÿ ïàðê, êúäåòî ñàìîëåòèòå ìîãàò äà ïðåñòî-ÿâàò ñ öåë îáñëóæâàíå íà ïúòíèöè è òîâàðè, òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå è ïðåñòîÿâàíå. Òîâà å ñïåöèàëíà ïëîù è èçèñêâàíèÿòà êúì ïåðîííàòà íàñòèëêà, ãåîìåòðè÷íè õàðàêòåðèñòèêè, îòâîäíèòåëíà ñèñòåìà, îïòè-ìàëíîñò, áåçîïàñíîñò è âúçìîæíîñò çà áúäåùè ðàçøèðåíèÿ ñà çàâè-øåíè.

Ïåðîíèòå áèâàò ñëåäíèòå òèïîâå:- ïúòíè÷åñêè; - òîâàðåí; - ïëîùàäêà çà ïðåñòîÿâàíå;- ïåðîí çà îáñëóæâàíå è ðåìîíò íà ñàìîëåòè; - òðàíçèòåí; - äðóãè âèäîâå ïëîùàäêè. Ïðè ïëàíèðàíå íà ïåðîíà ñëåäâà äà áúäå íàìåðåíà îïòèìàëíàòà

êîíöåïöèÿ çà âðúçêè ìåæäó ïåðîíà è òåðìèíàëíèòå ñãðàäè. Çà öåëòà âíèìàòåëíî ñå àíàëèçèðàò ñëåäíèòå ôàêòîðè:

- ïúòíè÷åñêè ïîòîê;- èíòåíçèâíîñò íà ñàìîëåòíè ïîëåòè;- òîâàðíè ïðåâîçè;- ìåæäóíàðîäíè ïîëåòè;- âúòðåøíè ïîëåòè;- òðàíçèòíè ïîëåòè;- ðàçïîëàãàåìà ïëîù çà èçãðàæäàíå íà ïåðîíèòå;- íèâî íà îáñëóæâàíå.Ïðè èçáîðà íà ñõåìà çà ðàçïîëîæåíèå íà ïåðîíà å íåîáõîäèìî äà

ñå èìà ïðåäâèä èçïîëçâàíèÿò ìåòîä çà îáñëóæâàíå íà ïúòíèöèòå. Âúç-ìîæíèòå ìåòîäè çà òàçè öåë ñà ñëåäíèòå:

- ñòàöèîíàðåí òåëåñêîïè÷åí;- ïîäâèæåí òåëåñêîïè÷åí;- ïîäâèæíè ñòúëáè;

92

- áîðäîâè ñòúëáè.Ïðè ïîñëåäíèòå äâà ìåòîäà, ñëåä êàòî ïúòíèöèòå ñëÿçàò îò ñàìî-

ëåòà, ñå òðàíñïîðòèðàò ñ àâòîáóñ èëè ñå ïðåäâèæâàò íà ñîáñòâåí õîä äî òåðìèíàëà.

Ñúùåñòâóâàò íÿêîëêî âèäà êîíöåïöèè çà èçãðàæäàíå íà ïåðîíè êúì ïúòíè÷åñêèÿ òåðìèíàë. Ïðèìåðè çà òàêèâà ñà ïîñî÷åíè íà ôèã. V.1.

à) ïðîñòà êîíöåïöèÿ- òÿ å ïðèåìëèâà êàòî ïðàâèëî çà ëåòèùà ñ íå ãîëÿì îáåì /äî 20 õèëÿäè/ îïåðàöèè ãîäèøíî. Ðàçøèðåíèåòî íà ïåðîíà ìîæå äà ñòàâà ïîåòàïíî, áåç äà ñúçäàâà ïðîáëåìè çà íîðìàëíàòà ðàáî-òà íà ëåòèùåòî.

á) ëèíåéíà êîíöåïöèÿ- ìîæå äà ñå ðàçãëåæäà êàòî åòàï â ðàçâèòèåòî íà ïðîñòàòà êîíöåïöèÿ

â) ïîëóîñòðîâíà êîíöåïöèÿ - òàçè êîíöåïöèÿ ìîæå äà ñå ðàçãëåæäà êàòî âàðèàíò çà ðàçøèðåíèå íà ëåòèùåòî.  ñëó÷àÿ ñëåäâà ìíîãî òî÷íî äà ñå îðàçìåðÿò ðàçñòîÿíèÿòà ìåæäó îòäåëíèòå ãàëåðèè è ñå îñèãóðè âúçìîæíîñò çà ïðèåìàíå íà ïî-ãîëåìè ñàìîëåòè.

ã) îñòðîâíà êîíöåïöèÿ - òÿ å òèïè÷åí ïðèìåð çà ïîåòàïíî ðàçøè-ðåíèå íà ëåòèùíèÿ êîìïëåêñ. Êàòî íåäîñòàòúöè ìîãàò äà ñå ïîñî÷àò ñëåäíèòå îáñòîÿòåëñòâà:

- ïîìîùíî òðàíñïîðòèðàíå íà ïúòíèöèòå äî îñòðîâà;- íåâúçìîæíîñò çà ðàçøèðåíèå íà îñòðîâà ïðè íåîáõîäèìîñò.Âúïðåêè ïîñî÷åíèòå íåäîñòàòúöè, òàçè êîíöåïöèÿ ñå ïðèëàãà äîñòà

÷åñòî.ä) êîíöåïöèÿ „îòêðèò ïåðîí” - ÷ðåç òàçè êîíöåïöèÿ ñå íàìàëÿâàò

çíà÷èòåëíî ðàçñòîÿíèÿòà çà ðóëèðàíå íà ñàìîëåòèòå è òÿ ïîçâîëÿâà áåçïðîáëåìíî ðàçøèðÿâàíå íà ïåðîíèòå.

Êàòî íåäîñòàòúê ìîæå äà ñå èçòúêíå íåîáõîäèìîñòòà îò òðàíñïîð-òèðàíå íà ïúòíèöè, áàãàæ è òîâàðè ÷ðåç òðàíñïîðòíè ñðåäñòâà äà òåð-ìèíàëà.

å) ñìåñåíà êîíöåïöèÿ - òÿ ïðåäñòàâëÿâà êîìáèíàöèÿ îò ìèíèìóì äâå îò ãîðíèòå êîíöåïöèè è ñå ïðèëàãà îñíîâíî ïðè èçãðàæäàíå íà ëå-òèùà ñ ãîëÿì ãîäèøåí îáåì îïåðàöèè.

93

Ôèã. V.1. Âèäîâå êîíöåïöèè çà èçãðàæäàíå íà ïåðîíè

Ïðàêòè÷åñêè ñúùåñòâóâàò íÿêîëêî ìåòîäà çà âëèçàíå è çà èçëèçàíå íà ñàìîëåòèòå îò ìåñòîñòîÿíêèòå íà ïåðîíà. Íà ôèã. V.2. ñà äàäåíè ÷åòèðè âúçìîæíè íà÷èíà çà ïîçèöèîíèðàíå íà ñàìîëåòèòå. Ïðè òåçè ñëó÷àè ðóëèðàíåòî è çàåìàíåòî íà ïîçèöèÿ íà ìåñòîñòîÿíêàòà ñå îñú-ùåñòâÿâà ïîñðåäñòâîì ïðèäâèæâàíå íà ñîáñòâåí õîä èëè ñ ïîìîùòà íà

a) Ï ðî ñòà êî í öåï öèÿ

á) Ëèí åéí à êî í öåï öèÿ - âàðèàí òè

â) Ï î ëóî ñòðî âí à êî í öåï öèÿ

ä) Êî í öåï öèÿ "î òêðèò ï åðî í " å) Ñì åñåí à êî í öåï öèÿ

ã) Î ñòðî âí à êî í öåï öèÿ

ï î äçåì åí èëèí àäçåì åí ï ðåõî ä

à) Ïðîñòà êîíöåïöèÿ

á) Ëèíåéíà êîíöåïöèÿ - âàðèàíòè

ïîäçåìåí èëèíàäçåìåí ïðåõîä

ã) Îñòðîâíà êîíöåïöèÿâ) Ïîëóîñòðîâíà êîíöåïöèÿ

ä) Êîíöåïöèÿ “îòêðèò ïåðîí” å) Ñìåñåíà êîíöåïöèÿ

94

áóêñèð. Âòîðèÿò íà÷èí ñå ïðèëàãà îñíîâíî íà íàé-ãîëåìèòå ëåòèùà ïî ñâåòà, òúé êàòî òàçè îïåðàöèÿ å çíà÷èòåëíî ñëîæíà.

Ôèãóðà V.2. Íà÷èíè íà ïîçèöèîíèðàíå íà ñàìîëåòèòåíà ìåñòîñòîÿíêèòå

 ðàìêèòå íà ïåðîíà ñëåäâà äà ñå èçãðàäÿò ïåðîííè ïúòåêè çà ðóëè-ðàíå è ñëóæåáíè ïúòèùà. Òåçè ñúîðúæåíèÿ ñå ðàçïîëàãàò â ïðîöåñà íà ðàçðàáîòâàíå íà îáùàòà ïëàíèðîâêà íà ïåðîíà è òâúðäå ñèëíî çàâèñÿò îò ïðèåòàòà êîíöåïöèÿ çà îáñëóæâàíå íà ñàìîëåòè è ïúòíèöè.

Ïðè ïëàíèðàíå ðàçïîëàãàíåòî íà îòäåëíèòå åëåìåíòè âúðõó ïåðîíà

Ñãðàäà í à òåðì èí àëà

Ñãðàäà í à òåðì èí àëà

Ñãðàäà í à òåðì èí àëà

Ñãðàäà í à òåðì èí àëà

Ãðàí èöà í à ñòî ÿí êèòå

Ãðàí èöà í à ñòî ÿí êèòå

Ãðàí èöà í à ñòî ÿí êèòå

Ãðàí èöà í à ñòî ÿí êèòå

Ï åðî í í à Ï Ð

Ï úòåêà çà ðóëèðàí å

a) Ñòî ÿí êè ï î ä úãúë

á) Ñòî ÿí êè ï î ä úãúë

â) Óñï î ðåäí è ñòî ÿí êè

ã) Ï åðï åí äèêóëÿðí è ñòî ÿí êè

(ñ î ï àø êà êúì Ï Ð)

(ñ í î ñ êúì Ï Ð)

Ï åðî í í à Ï Ð

à) Ñòîÿíêè ïîä úãúë (ñ îïàøêà êúì ÏÐ)

á) Ñòîÿíêè ïîä úãúë (ñ íîñ êúì ÏÐ)

â) Óñïîðåäíè ñòîÿíêè

ã) Ïåðïåíäèêóëÿðíè ñòîÿíêè

Ñãðàäà íà òåðìèíàëà

Ñãðàäà íà òåðìèíàëà

Ñãðàäà íà òåðìèíàëà

Ñãðàäà íà òåðìèíàëà

Ãðàíèöà íà ñòîÿíêèòå

Ïåðîííà ÏÐ

Ãðàíèöà íà ñòîÿíêèòå

Ïåðîííà ÏÐ

Ãðàíèöà íà ñòîÿíêèòå

Ãðàíèöà íà ñòîÿíêèòå

Ïúòåêà çà ðóëèðàíå

95

òðÿáâà äà ñå âçåìå ïîä âíèìàíèå íåîáõîäèìîñòòà îò èçãðàæäàíå íà ìåñòà çà ìàíåâðèðàíå è ïîçèöèîíèðàíå íà íàçåìíîòî îáîðóäâàíå.

V.2. Îñíîâíè ãåîìåòðè÷íè åëåìåíòè íà ïåðîíèòå Ãîëåìèíàòà íà ïåðîíà å åäíà îò íàé-âàæíèòå õàðàêòåðèñòèêè íà

âñÿêî ëåòèùå è çàâèñè îò ñëåäíèòå åëåìåíòè:- òèï íà ïåðîíèòå, êîèòî ùå áúäàò èçãðàäåíè íà ëåòèùåòî; - êîëè÷åñòâî è ðàçìåð íà ñòîÿíêèòå çà ñàìîëåòèòå;- ïðîãíîçíè äàííè çà óâåëè÷àâàíå íà ñàìîëåòíèÿ ïîòîê â áúäåùå;Ïðè òîâà ñëåäâà äà ñå èìà ïðåäâèä, ÷å ìåñòîñòîÿíêèòå ñëåäâà äà

ñå îáîñîáÿò ïî ãðóïè, â çàâèñèìîñò îò ðàçìåðà íà ñàìîëåòèòå. Êîëè-÷åñòâîòî íà ìåñòîñòîÿíêèòå çàâèñè îò áðîÿ íà ïðèåìàíèòå ñàìîëåòè â ïèêîâèòå ÷àñîâå è âðåìåòî íà ïðåñòîé íà ëåòèùåòî.

Áðîÿò íà ìåñòîñòîÿíêèòå S ñå îïðåäåëÿ ïî ôîðìóëàòà:

Ðàçìåðèòå íà åäíà ìåñòîñòîÿíêà çà âñÿêà ãðóïà âúçäóøíè ñðåäñòâà çàâèñÿò îò ðàçìåðèòå íà ñàìîëåòà (äúëæèíà è ðàçìàõ íà êðèëåòå, úãúë íà çàâèâàíå íà íîñîâèÿ êîëåñíèê / â ãðàäóñè/ è ðàäèóñ íà çàâèâàíå). Äâè-æåíèåòî íà ñàìîëåòè è îáñëóæâàùà òåõíèêà ïî ïðåîáëàäàâàùàòà ÷àñò îò ïåðîíà å ãîëÿìî, íî ñ íèñêè ñêîðîñòè è ïðîäúëæèòåëíî ïðåñòîÿâàíå íà åäíî ìÿñòî. Òîâà íàëàãà èçãðàæäàíå íà ïåðîííàòà êîíñòðóêöèÿ ñ ïî-ãîëÿìà äåáåëèíà, îòêîëêîòî íà ÏÈÊ. Æåëàòåëíî å íàêëîíèòå íà íà-ñòèëêàòà íà ïåðîíà äà áúäàò áëèçêè äî íóëà, íî ïîðàäè íåîáõîäèìîñò îò áúðçî îòòè÷àíå íà âîäàòà, ìàêñèìàëíî äîïóñòèìèòå íàêëîíè ñà 1 %.

Ìèíèìàëíèòå áåçîïàñíè ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó âúçäóøíè ñðåäñòâà, ðàçïîëîæåíè íà äàäåíà ìåñòîñòîÿíêà, è íàìèðàùè ñå íàáëèçî ñãðàäè èëè äðóãè íåïîäâèæíè îáåêòè ñà ïîñî÷åíè â òàáë. V.1.

.60

ii

TS N r

iT – „i” , min

iN – „i” r – i -

96

, m A 3,0 B 3,0 C 4,5 D 7,5 E 7,5

Òàáëèöà V. 1.

97

ÃËÀÂÀ ØÅÑÒÀ

VI. ÐÀÇÄÅËÈÒÅËÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÑÒÎßÍÈß ÌÅÆÄÓ ÏÈÑÒÈ ÇÀ ÈÇËÈÒÀÍÅ È ÊÀÖÀÍÅ, ÏÚÒÅÊÈ ÇÀ

ÐÓËÈÐÀÍÅ È ÎÁÅÊÒÈ ÍÀ ËÅÒÈÙÅÒÎ

VI.1. Îáùè ïîëîæåíèÿÍåîáõîäèìàòà ïëîù ïðè ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùåí êîìïëåêñ ñúñ

çíà÷èòåëåí ãîäèøåí îáåì îïåðàöèè èçëèòàíå è êàöàíå â ãîëÿìà ñòåïåí çàâèñè îò çàäúëæèòåëíèòå ìèíèìàëíè ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå /ÏÈÊ/, ïúòåêèòå çà ðóëèðàíå /ÏÐ/ è äðóãèòå îáåê-òè íà ëåòèùåòî. Ãîäèøíàòà ïðîïóñêàòåëíà ñïîñîáíîñò ïðè íàëè÷èå íà åäíà ÏÈÊ è ïðè íàé-äîáðà îðãàíèçàöèÿ íà îáñëóæâàíå íå ìîæå äà ïðåâèøè 150 õèëÿäè îïåðàöèè èçëèòàíå è êàöàíå. Åòî çàùî â îïðå-äåëåíè ñèòóàöèè ñå íàëàãà èçãðàæäàíå íà äîïúëíèòåëåí áðîé ÏÈÊ è ÏÐ. Òÿõíîòî ðàçïîëîæåíèå å ðåãëàìåíòèðàíî â Íàðåäáà ¹ 14 íà ÌÒÑ, êàòî ñà ïîñî÷åíè ìèíèìàëíèòå çàäúëæèòåëíè ðàçñòîÿíèÿ. Ñúùèòå ñà ñúîáðàçåíè ñ òåõíè÷åñêèòå õàðàêòåðèñòèêè íà èçïîëçâàíèòå ñàìîëåòè, êàòî ñà îò÷åòåíè òåíäåíöèèòå çà âúçìîæíè èçìåíåíèÿ â áúäåùå ñ öåë ïðèãîäíîñò íà àåðîäðóìèòå çà íîâè òèïîâå ñàìîëåòè.

Ïî òàçè ïðè÷èíà ïðè ïðîåêòèðàíå íà àåðîäðóìè ïðîåêòàíòèòå òðÿá-âà äà ñå ñúîáðàçÿâàò ñ òåíäåíöèèòå â ðàçâèòèåòî íà ñàìîëåòíèÿ ïàðê è ñúîòâåòíî íå òðÿáâà äà ïðîåêòèðàò ñèñòåìàòà îò ÏÈÊ è ÏÐ ñòðîãî â ãðàíèöèòå íà ìèíèìàëíî èçèñêóåìèòå ðàçìåðè.

• Ðàçäåëèòåëíî ðàçñòîÿíèå ìåæäó óñïîðåäíè ïúòåêè çà ðóëèðàíåÏðèíöèïúò, íà êîéòî ñå îñíîâàâà îïðåäåëÿíåòî íà ðàçäåëèòåëíîòî

ðàçñòîÿíèå S å îáåçïå÷àâàíå íà ìèíèìàëíî êðèòè÷íî ðàçñòîÿíèå ìåæ-äó êðàèùàòà íà êðèëåòå íà ñàìîëåòèòå è ñå îïðåäåëÿ ïî ôîðìóëàòà:

S=A+C+Z

êúäåòî:A- ðàçìàõ íà êðèëåòå, mÑ- ìàêñèìàëíî äîïóñòèìî ñòðàíè÷íî îòêëîíåíèå îò îñîâàòà ëèíèÿ, mZ- ìèíèìàëíî ðàçñòîÿíèå ìåæäó êðèëåòå íà ñàìîëåòèòå (ðåçåðâ), m

98

Ðàçäåëèòåëíèòå ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó ïàðàëåëíè ÏÐ è ïåðîííà ÏÐ ñå ïðèåìàò çà åäíàêâè, òúé êàòî ñå ïðåäïîëàãà, ÷å ñêîðîñòòà íà ðóëèðàíå ïî äâåòå ïúòåêè å åäíà è ñúùà.

• Ðàçäåëèòåëíî ðàçñòîÿíèå ìåæäó óñïîðåäíè ÏÐ è ÏÈÊÈç÷èñëåíèåòî íà òîâà ðàçñòîÿíèå ñå îñíîâàâà íà ïðèíöèïà äà íå

ñå äîïóñêà êðèëåòå íà äâèæåùî ñå ïî îñòà íà ÏÐ âúçäóøíî ñðåäñòâî äà ïîïàäàò â çîíàòà íà ëåòàòåëíàòà ïèñòà. Èç÷èñëåíèÿòà ñå ïðàâÿò ïî ñëåäíàòà ôîðìóëà:

S=1/2(L+A)

êúäåòî:

L- øèðî÷èíà íà ëåòàòåëíàòà ïîëîñà, mÀ- ðàçìàõ íà êðèëåòå íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò, m

• Ðàçäåëèòåëíî ðàçñòîÿíèå ìåæäó ÏÐ è íåïîäâèæåí îáåêòÑúùîòî ñå îïðåäåëÿ êàòî èç÷èñëåíèÿòà ñå ïðàâÿò ïî ôîðìóëàòà:

S=1/2A +C+Z

êúäåòî:

À- ðàçìàõ íà êðèëåòå íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò, mÑ- ìèíèìàëíî ðàçñòîÿíèå ìåæäó êðèëåòå íà ñàìîëåòà è îáåêòà, mZ- êðèòè÷íî ìèíèìàëíî ðàçñòîÿíèå îò êðèëåòå íà ÂÑ äî îáåêòà, m

ñî â à ë è í è ÿ î ñî â à ë è í è ÿí à Ï Ð è ë è ï åðî í í à Ï Ð

Óñï î ðåä í è ï ú òåêè çà ðóë è ðàí å

îñîâà ëèíèÿ

Óñïîðåäíè ïúòåêè çà ðóëèðàíå

îñîâà ëèíèÿíà ÏÐ èëè ïåðîííà ÏÐ

99

Ôèãóðà VI.1. Ðàçäåëèòåëíè ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó ÏÈÊ, ÏÐ è ñúîðúæåíèÿ

VI.2. Ïðåïîðú÷èòåëíè ìèíèìàëíè ðàçäåëèòåëíè ðàçñòîÿíèÿ

• Ïðåïîðú÷èòåëíè ìèíèìàëíè ðàçäåëèòåëíè ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó äâå óñïîðåäíè ÏÈÊ

Çà îñèãóðÿâàíå áåçîïàñíîñò íà ïîëåòèòå, êîãàòî äâå óñïîðåäíè ÏÈÊ ñà ïðåäíàçíà÷åíè çà åäíîâðåìåííî èçïîëçâàíå, ìèíèìàëíîòî

î ñî â à ë è í è ÿðóë è ðàí å í à ñòî ÿ í êà

î ñî â à ë è í è ÿ

Ï åð î í í à Ï Ð è ñú î ðú æåí è å

í à Ï Ð è ë è ï åðî í í à Ï Ð

î ñî â à ë è í è ÿï è ê

î ñî â à ë è í è ÿï ú òåêà çà ðóë è ðàí å

Ãåî ì åòðè ÷í î ï î ñòðî åí è å í à ðàçñòî ÿ í è ÿòà ì åæä ó

ï ú òåêè çà ðóë è ðàí å è Ï È Ê

Ðóë è ðàí å í à ñòî ÿ í êà è ðàçñòî ÿ í è ÿ ä î ñàì î ë åò

îñîâà ëèíèÿíà ÏÐ èëè ïåðîííà ÏÐ

Ïåðîííà ÏÐ è ñúîðúæåíèå

îñîâà ëèíèÿíà ÏÐ èëè ïåðîííà ÏÐ

Ðóëèðàíå íà ñòîÿíêà è ðàçñòîÿíèÿ äî ñàìîëåò

îñîâà ëèíèÿÏÈÊ

îñîâà ëèíèÿïúòåêà çà ðóëèðàíå

Ãåîìåòðè÷íî ïîñòðîåíèå íà ðàçñòîÿíèÿòà ìåæäó ïúòåêè çà ðóëèðàíå è ÏÈÊ

100

ðàçñòîÿíèå ìåæäó îñîâèòå èì ëèíèè å ðåãëàìåíòèðàíî â Íàðåäáà ¹ 14 è òðÿáâà äà áúäå ñúãëàñíî òàáë. VI.1. è òàáë. VI.2.

Òàáëèöà VI.1.

Òàáëèöà VI.2.

• Ïðåïîðú÷èòåëíè ìèíèìàëíè ðàçäåëèòåëíè ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó ïúòåêè çà ðóëèðàíå, ÏÈÊ è îáåêòè íà ëåòèùåòî

Ïðåïîðú÷èòåëíîòî ìèíèìàëíî ðàçäåëèòåëíî ðàçñòîÿíèå ìåæäó îñîâèòå ëèíèè íà ïåðîííà ÏÐ/ÏÐ è îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ /â ìåòðè/ å ïîñî÷åíî â òàáë. VI.3.

Tàáëèöà VI.3.

Ïðåïîðú÷èòåëíîòî ìèíèìàëíî ðàçäåëèòåëíî ðàçñòîÿíèå ìåæäó äâå ïúòåêè çà ðóëèðàíå èëè ïúòåêà çà ïúòåêà çà ðóëèðàíå è îáåêò ñà äàäåíè â òàáë. VI.4.

1 2 3 4 , m

120 150 210

, m 1035 /1525/

915 760

760

1 A B

2

A B

3

A B C D

4

C D E F

37,5

42

47,5

52

82,5

87

93

101

93

101

107,5

115

82,5

87

82,5

87

157,5

162

168

176

168

176

182,5

190

101

Tàáëèöà VI.4.

A

B

C

D

E

1. 2. 3. 4. 5.

, m (A)

, m (C)

, m (Z)

( ), m

, m

15,0

1,50

7,25

60 150

1,50

24,0

2,25

7,25

800 150

1,50

36,0

3,0

5,0

150 300

2,0

52,0

4,50

10,0

150 300

2,50

65,0

4,50

10,5

150 300

2,50

6. 7. 8. 9.

, m

/ , m

/ , m

, m

3,0

23,75

16,25

12, 0

3,0

33,50

21,50

16,50

4,50

44,0

26,0

24,50

7,50

66,50

40,50

36,0

7,50

80,0

47,50

42, 50

102

103

ÃËÀÂÀ ÑÅÄÌÀ

VII. ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ ÍÀ ÌÀÐÊÈÐÎÂÊÀ

VII.1. Îáùè ïîëîæåíèÿÌàðêèðîâêàòà íà íàñòèëêèòå â çîíàòà íà ëåòàòåëíîòî ïîëå íà ÏÈÊ

å îò ñúùåñòâåíî çíà÷åíèå çà áåçîïàñíàòà åêñïëîàòàöèÿ íà ëåòèùåòî. Ñúçäàäåíàòà ñ íåéíà ïîìîù îðãàíèçàöèÿ íà äâèæåíèå äîïðèíàñÿ çà ïðàâèëíàòà è ïî-ëåñíà îðèåíòàöèÿ íà åêèïàæèòå íà ñàìîëåòèòå ïðè èçïîëçóâàíå íà ëåòèùåòî.

Çà ïðàâèëíîòî ðàçðàáîòâàíå íà öÿëîñòíîòî ðåøåíèå íà ìàðêèðîâ-êàòà íà ïèñòàòà, ïúòåêèòå çà ðóëèðàíå, ìåñòîñòîÿíêèòå, ñëóæåáíèòå ïúòèùà è äðóãè å íåîáõîäèìî ïðîåêòàíòúò äà ñå çàïîçíàå â ïîäðîáíîñ-òè ñ èçèñêâàíèÿòà íà íîðìàòèâíàòà áàçà. Òóê ùå ñå ñïðåì ñàìî íà íÿêîè îñíîâíè ìîìåíòè ïðè ðàçðàáîòâàíåòî íà ïðîåêòàíòñêî ðåøåíèå.

Ïî îòíîøåíèå íà ìàðêèðîâêàòà ñòåïåíòà íà âàæíîñò íà ÏÈÊ ñå îïðåäåëÿ â ñëåäíèÿ ðåä:

1. ÏÈÊ îáîðóäâàíà çà òî÷åí ïîäõîä;2. ÏÈÊ îáîðóäâàíà çà íåòî÷åí ïîäõîä;3. Íåîáîðóäâàíà ÏÈÊ;Ïðè ïðåñè÷àíå íà ÏÈÊ è ÏÐ ñå íàíàñÿ ìàðêèðîâêàòà íà ÏÈÊ, à òàçè

íà ÏÐ ñå ïðåêúñâà, êàòî ïðè òîâà ìàðêèðîâêàòà íà ñòðàíè÷íèòå èâèöè íà ÏÈÊ ìîæå äà ñå ïðåêúñíå.

Èçèñêâàíèÿòà ñïðÿìî ìàðêèðîâú÷íèòå çíàöè íà ÏÈÊ ñà ñëåäíèòå:- äà èìàò áÿë öâÿò;,- ïðè ñâåòëè ïîâúðõíîñòè íà íàñòèëêàòà áåëèòå ìàðêèðîâú÷íè çíà-

öè äà ñà îãðàäåíè ñ ÷åðåí öâÿò, êîãàòî å âúçìîæíî;- äà ñå èçïîëçâàò òèïîâå áîè, êîèòî íå âëîøàâàò ÷óâñòâèòåëíî õà-

ðàêòåðèñòèêèòå íà òðèåíå íà ïèñòàòà;- ìàðêèðîâêàòà äà ñå íàíåñå êàòî íåïðåêúñíàòî ïîëå èëè âúâ âèä íà

ñåðèè íàäëúæíè èâèöè, ñúçäàâàùè ñúùèÿ åôåêò;Ìàðêèðîâú÷íèòå çíàöè íà ÏÐ è ìåñòîñòîÿíêèòå ñà â æúëò öâÿò. Ëè-

íèèòå çà áåçîïàñíîñò íà ïåðîíà òðÿáâà äà èìàò öâÿò, êîéòî êîíòðàñòè-ðà ñ öâåòà íà ìàðêèðàíå íà ìåñòîñòîÿíêèòå íà ÂÑ, à êîãàòî ëåòèùåòî ñå èçïîëçóâà è íîùåì, ìàðêèðîâú÷íèòå çíàöè ñå íàíàñÿò ñúñ ñâåòëîî-òðàçÿâàùà áîÿ.

104

VII.2. Ïðîåêòèðàíå íà ìàðêèðîâêà íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíåÌàðêèðîâêàòà çà îáîçíà÷àâàíå íà ÏÈÊ ñå ñúñòîè îò äâóöèôðåíî

÷èñëî, ðàâíî íà íàé-áëèçêàòà ñòîéíîñò íà ìàãíèòíèÿ àçèìóò íà îñòà íà ÏÈÊ ñ òî÷íîñò äî åäíà äåñåòà îò ãðàäóñà, ãëåäàíà îò ñòðàíàòà íà êàöàíåòî.

Îñâåí íåÿ ñå ìàðêèðàò ïðàãúò íà ÏÈÊ, îñîâàòà ëèíèÿ è êðàèùàòà é. Ìàðêèðîâêàòà íà ïðàãà íà ÏÈÊ è îñîâàòà ëèíèÿ ñå èçâúðøâà òàêà, êàêòî å ïîêàçàíî íà ôèã. VII.1.

Ôèãóðà VII.1. Ìàðêèðîâêà íà îáîçíà÷åíèåòî íà ÏÈÊ, îñîâàòà ëèíèÿ è ïðàãà íà ÏÈÊ

Äðóã õàðàêòåðåí åëåìåíò, êîéòî ñå ìàðêèðà âúðõó ÏÈÊ, å ïðèöåë-íàòà òî÷êà çà êàöàíå. Òÿ ñå íàíàñÿ îò ñòðàíàòà íà ïîäõîäà çà êàöàíå äî âñåêè êðàé íà:

- îáîðóäâàíà ÏÈÊ ñ èçêóñòâåíà íàñòèëêà;- íåîáîðóäâàíà ÏÈÊ ñ èçêóñòâåíà íàñòèëêà, îáîçíà÷åíà ñ êîäîâ íî-

ìåð 3 èëè 4.Ìàðêèðîâêàòà íà ïðèöåëíàòà /íàñî÷âàùà/ òî÷êà çà êàöàíå ñå ñúñòîè

îò äâå äîáðå çàáåëåæèìè èâèöè è ñå èçïúëíÿâà ñúãëàñíî èçèñêâàíèÿòà íà òàáë. 8 îò Íàðåäáà 14. (âèæ ôèã. VII.2).

105

Ôèãóðà VII.2. Ìàðêèðîâêà íà íàñî÷âàùàòà òî÷êà çà êàöàíå

106

VII.3. Ïðîåêòèðàíå íà ìàðêèðîâêà íà ïúòåêè çà ðóëèðàíå, ìåñòî-ñòîÿíêà è ïåðîí

Âúðõó ïúòåêèòå çà ðóëèðàíå ñå íàíàñÿ ìàðêèðîâêà ïî îñîâàòà ëèíèÿ òàêà, ÷å äà îñèãóðè íåïðåêúñíàòî îðèåíòèðàíå â ó÷àñòúêà ìåæäó îñî-âàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ è ìåñòîñòîÿíêèòå çà ÂÑ. Ìàðêèðîâêàòà íà îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÐ ñå íàíàñÿ âúðõó íàñòèëêàòà íà ÏÐ, êîãàòî å ÷àñò îò ñòàí-äàðòíèÿ ìàðøðóò çà ðóëèðàíå.  ìÿñòîòî çà èç÷àêâàíå ïðè ðóëèðàíå ñå íàíàñÿ ìàðêèðîâêà çà ìÿñòî íà èç÷àêâàíå. Íà ôèã. VII.3. å ïîêàçàíà ïðèíöèïíàòà ñõåìà çà ìàðêèðàíå

Ôèãóðà VII.3. Ìàðêèðîâêà íà ïúòåêà çà ðóëèðàíå è ìÿñòî çà èç÷àêâàíå

107

108

ÃËÀÂÀ ÎÑÌÀ

VIII. ÎÐÀÇÌÅÐßÂÀÍÅ ÍÀ ÍÀÑÒÈËÊÈ ÇÀ ËÅÒÈÙÀ

VIII.1. Îáùè ïîëîæåíèÿÍàñòèëêàòà íà ïèñòàòà çà èçëèòàíå è êàöàíå å íåéíèÿò íàé-âàæåí

åëåìåíò, ïîðàäè êîåòî çà èçáîð íà òèïà è îðàçìåðÿâàíåòî é òðÿáâà äà ñå èçïîëçâàò äîáðå îáîñíîâàíè è óñâîåíè â ñâåòîâíàòà ïðàêòèêà ìåòîäè.

 ðàçëè÷íèòå ñòðàíè ñå ïðèëàãàò íàé ðàçëè÷íè ìåòîäè çà îðàçìå-ðÿâàíå íà íàñòèëêàòà è òÿ íàé-÷åñòî ñå îðàçìåðÿâà çà ãðóïà ñàìîëåòè. Îñíîâíèòå òèïîâå íàñòèëêè, ïðèëàãàíè çà àåðîäðóìè ñà:

- åëàñòè÷íî ïëàñòè÷íè;- ïîëóòâúðäè;- òâúðäè;- ñìåñåíè.Ïðè åëàñòè÷íî ïëàñòè÷íè êîíñòðóêöèè íà íàñòèëêèòå, íîñåùàòà

ñïîñîáíîñò ñå îñíîâàâà íà ïîñëåäîâàòåëíî ðàçïðåäåëåíèå íà òîâàðè-òå ìåæäó ñúîòâåòíèòå ïëàñòîâå, ÷èèòî ÿêîñòíè õàðàêòåðèñòèêè íàðàñ-òâàò îò çåìíàòà îñíîâà êúì ïîâúðõíîñòòà íà ïîêðèòèåòî.

Ïðè ïîëóòâúðäèòå íàñòèëêè, îñíîâíèòå ïëàñòîâå ñà îáðàáîòåíè ñ öèìåíò è íàìèðàò îãðàíè÷åíî ïðèëîæåíèå ïîðàäè îïàñíîñòòà îò ïî-ÿâà íà ïóêíàòèíè ïðè ãîëåìèòå íàòîâàðâàíèÿ. Òîâà íàëàãà íåîáõîäè-ìîñòòà îò ïîëàãàíå íà äåáåëè àñôàëòîáåòîííè ïëàñòîâå (15-18 ñì), çà äà ñå èçáåãíàò åâåíòóàëíè ïóêíàòèíè.

Òâúðäèòå êîíñòðóêöèè ïîíàñÿò îïúííè íàïðåæåíèÿ è ñòàòè÷åñêè äåéñòâàò êàòî áåòîííè ïëî÷è íà åëàñòè÷íà îñíîâà è ðàçïðåäåëÿò òîâà-ðèòå íà çíà÷èòåëíà ïëîù âúðõó çåìíîòî ëåãëî. Äåôîðìàöèèòå íà òåçè íàñòèëêè ñà ìàëêè è ïðåäèçâèêâàò â çåìíîòî ëåãëî ìàëêè íàïðåæåíèÿ. Èçãðàæäàò ñå îò áåòîí, ìîíîëèòåí, ñãëîáÿåì è ïðåäâàðèòåëíî íàïðå-ãíàò ñòîìàíîáåòîí.

Ñìåñåíèòå êîíñòðóêöèè îáèêíîâåíî ñå ïðèëàãàò ïðè ðåõàáè-ëèòàöèÿ íà ÏÈÊ, êàòî âúðõó ñúùåñòâóâàùèòå áåòîííè íàñòèëêè çà óñèëâàíå íà êîíñòðóêöèÿòà ñå ïîëàãà àñôàëòîáåòîííîòî ïîêðèòèå..

Îáèêíîâåíî íà åäèí àåðîäðóì ïðèñúñòâàò ðàçëè÷íè òèïîâå êîíñ-òðóêöèè. Èçáîðúò íà òèïà íàñòèëêà çàâèñè îò ñëåäíèòå ôàêòîðè:

- ñòðîèòåëíà ñòîéíîñò;

109

- êëèìàòè÷íè óñëîâèÿ;- ïî÷âåíè âèäîâå è ñúñòîÿíèå;- íàëè÷íè êàðèåðíè ìàòåðèàëè;- ãîëåìèíà íà òðàôèêà;- íà÷èí íà ïîääúðæàíå.Åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íèòå íàñòèëêè ñå ïðåïîðú÷âàò ïðè:- ëåêè êîíñòðóêöèè;- òîïúë è ñóõ êëèìàò;- ïî÷âè ñ âèñîêà íîñèìîñïîñîáíîñò.Áåòîííèòå íàñòèëêè ñå ïðèëàãàò îñíîâíî ïðè:- ãîëåìè íàòîâàðâàíèÿ;- êëèìàòè÷íè óñëîâèÿ ñ âèñîêà âëàæíîñò;- âîåííè ëåòèùà;- ïåðîíè è êðàéíè ó÷àñòúöè íà ÏÈÊ ñ åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íà íàñòèëêà. ñâåòîâíàòà ïðàêòèêà íàé-÷åñòî ïðèëàãàíèòå ìåòîäè çà îðàçìåðÿ-

âàíå íà íàñòèëêè ñà íà Ôðàíöèÿ, Ðóñêàòà ôåäåðàöèÿ, Õîëàíäèÿ, Êàíàäà è ÑÀÙ.

• Îðàçìåðÿâàíå íà åëàñòè÷íî ïëàñòè÷íè íàñòèëêè Ðóñêèÿò ìåòîä å òåîðåòè÷åí. Ïðè íåãî äîïóñòèìîòî åëàñòè÷íî îãú-

âàíå â ìíîãîïëàñòîâà ñèñòåìà ñå ïðèðàâíÿâà êúì åäíîïëàñòîâà ñè-ñòåìà ñ åêâèâàëåíòíà äåáåëèíà. Ìåòîäúò íà Àâñòðàëèÿ è Õîëàíäèÿ å òàêà íàðå÷åíèÿò „åíåðãåòè÷åí” è ïîñðåäñòâîì ïðîãðàìåí ïðîäóêò ñå îïðåäåëÿ äåáåëèíàòà íà êîíñòðóêöèÿòà.

Õàðàêòåðíî çà ìåòîäà íà îðàçìåðÿâàíå âúâ Ôðàíöèÿ å, ÷å ïúðâî ñå îïðåäåëÿ îáùàòà (åêâèâàëåíòíà) äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà, ñëåä êîåòî ïîñðåäñòâîì êîåôèöèåíòè íà åêâèâàëåíòíîñò íà ìàòåðèàëèòå (îò 0,4 äî 2,0) ñå èçáèðà îêîí÷àòåëíà êîíñòðóêöèÿ íà íàñòèëêàòà.

Åäèí îò íàé-èçïîëçâàíèòå ìåòîäè çà îðàçìåðÿâàíå íà íàñòèëêè å òîçè íà FAA. Òîçè ìåòîä å åìïèðè÷åí è ïîñðåäñòâîì íîìîãðàìè ñå îïðåäåëÿ äåáåëèíàòà íà êîíñòðóêöèÿòà íà íàñòèëêàòà. Ìåòîäúò áåøå âúâåäåí ïðåç ïîñëåäíèòå äåñåò ãîäèíè ïðè ïðîåêòèðàíå íà ëåòèùà â Áúëãàðèÿ.

• Îðàçìåðÿâàíå íà òâúðäè íàñòèëêè Íåçàâèñèìî, ÷å ôóãèòå íà ïëî÷èòå ñà ñåðèîçåí ïðîáëåì çà êîìôîð-

òà ïðè ïúòóâàíå, òåçè êîíñòðóêöèè íàìèðàò øèðîêî ïðèëîæåíèå. Äåáå-ëèíèòå íà áåòîííèòå ïëî÷è ñà îò 15-30 cm, à ïðèáëèçèòåëíèòå ðàçìåðè íà ïëî÷èòå ñà 25 ïúòè äåáåëèíàòà èì. Ìåòîäèòå çà îðàçìåðÿâàíå íà Ðóñêàòà ôåäåðàöèÿ è Ôðàíöèÿ ñà îñíîâíî àíàëèòè÷íè.

110

Èç÷èñëÿâàò ñå çà ãðàíè÷íè ñúñòîÿíèÿ, ïðè êîèòî êîíñòðóêöèÿòà ãóáè ñïîñîáíîñòòà äà ñå ñúïðîòèâëÿâà ïîâå÷å íà âúíøíè ïîâòàðÿùè ñå òîâàðè, âñëåäñòâèå íà êîèòî ïîëó÷àâà ïîâðåäè.

È ïðè òâúðäèòå íàñòèëêè îòíîâî ìåòîäúò íà ÑÀÙ (FAA) å íàé-÷åñòî ïðèëàãàí è íà áàçà íà ñúçäàäåíèòå íîìîãðàìè ìîæå äà ñå îïðå-äåëè äåáåëèíàòà íà áåòîííèòå ïëî÷è.

VIII. 2. Ìåòîä FAAÎðàçìåðÿâàíåòî íà íàñòèëêèòå íà ëåòèùà å êîìïëåêñåí èíæåíåðåí

ïðîáëåì, êîéòî âêëþ÷âà ãîëÿì áðîé ïðîìåíëèâè. Îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè çà åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íè íàñòèëêè ñà ðàçðàáîòåíè íà áàçà Êà-ëèôîðíèéñêèÿ ïîêàçàòåë çà íîñèìîñïîñîáíîñò (CBR). Îðàçìåðèòåë-íèòå ãðàôèêè çà òâúðäè íàñòèëêè ñà ðàçðàáîòåíè íà áàçà íîñèìîñïî-ñîáíîñò íà çåìíîòî ëåãëî, èçðàçåíà ÷ðåç ìîäóëà íà ðåàêöèÿòà èëè îùå òàêà íàðå÷åíàòà ïðóæèííà êîíñòàíòà - k.

Êàê å ðàçðàáîòåí ìåòîäúò íà FAA:• Åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íè íàñòèëêè - íàñòèëêè ñ àñôàëòîáåòîíîâî

ïîêðèòèåÎðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè çà åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íè íàñòèëêè ñà

ðàçðàáîòåíè íà áàçà ìåòîäà çà îðàçìåðÿâàíå CBR. Òîçè ìåòîä å îñ-íîâíî åìïèðè÷åí, òúé êàòî ãîëÿìà ÷àñò îò èçñëåäâàíåòî å ñâúðçàíà ñ ðàçðàáîòâàíå íà íàäåæäíè êîðåëàöèîííè çàâèñèìîñòè. Êîíôèãóðà-öèÿòà íà êîëåñíèöèòå å ïðèåòà íà áàçà òåîðåòè÷íà êîíöåïöèÿ, êàêòî è íà åìïèðè÷íè äàííè. Îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè äàâàò íåîáõîäèìàòà îáùà äåáåëèíà íà åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íèòå íàñòèëêè (ïîêðèòèå, îñíîâà è ïîäîñíîâà) çà ïîåìàíå íà íàòîâàðâàíåòî îò ñàìîëåò ñ äàäåíà ìàñà âúðõó êîíêðåòíà çåìíà îñíîâà. Íà ãðàôèêèòå å ïîêàçàíà è íåîáõîäèìà-òà äåáåëèíà íà ïîêðèòèåòî. Ìèíèìàëíàòà äåáåëèíà íà îñíîâíèÿ ïëàñò å äàäåíà â îòäåëíà òàáëèöà.

• Òâúðäè (áåòîííè) íàñòèëêèÎðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè çà áåòîííè íàñòèëêè ñà íà áàçà àíàëèç íà

Westergaard çà ïëî÷è, íàòîâàðåíè â ðúáîâåòå. Òîçè àíàëèç å ìîäèôèöè-ðàí òàêà, ÷å äà ñå ñèìóëèðà âëèÿíèåòî íà ôóãàòà â ðúáà. Íàïðåæåíèÿòà â ðúáà ñ ôóãà ñà ïî-âèñîêè îò òåçè âúâ âúòðåøíîñòòà íà ïëî÷àòà.

Îïèòúò ïîêàçâà, ÷å ïóêíàòèíèòå, ïðåäèçâèêàíè îò íàòîâàðâàíåòî, ñå ïîÿâÿâàò â ðúáîâåòå ñ ôóãè è ñå ðàçïðîñòðàíÿâàò êúì âúòðåøíîñòòà íà ïëî÷àòà. Äåáåëèíàòà íà íàñòèëêàòà ïîëó÷åíà îò ãðàôèêèòå ñå îòíàñÿ ñàìî çà äåáåëèíàòà íà ïëî÷àòà. Äåáåëèíàòà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò ñå

111

èçáèðà ïðåäâàðèòåëíî è ñå îïðåäåëÿ íîñèìîñïîñîáíîñòòà íà ëåãëîòî ïîä áåòîííàòà ïëî÷à.

• Îðàçìåðèòåëåí ïåðèîäÍàñòèëêèòå ñà ïîäëîæåíè íà ìíîãî ðàçëè÷íè íàòîâàðâàíèÿ è êëè-

ìàòè÷íè âúçäåéñòâèÿ. Ïðîöåñúò íà îðàçìåðÿâàíå âêëþ÷âà ãîëÿì áðîé ïðîìåíëèâè, êîèòî â ìíîãî ñëó÷àè å òðóäíî äà ñå îñòîéíîñòÿò.  òîçè ñìèñúë îðàçìåðÿâàíåòî íà íàñòèëêè ñå îñíîâàâà íà òåîðåòè÷åí àíàëèç íà ðàçïðåäåëåíèåòî íà òîâàðèòå â íàñòèëêàòà è ïî÷âàòà îò çåìíàòà îñíîâà, àíàëèç íà åêñïåðèìåíòàëíè äàííè çà íàñòèëêè è èçñëåäâàíå íà ïîâåäåíèåòî íà íàñòèëêè ïðè äåéñòâèòåëíè åêñïëîàòàöèîííè óñëîâèÿ. Òàêà ñà ðàçðàáîòåíè îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè. Îðàçìåðÿâàíåòî íà íà-ñòèëêèòå ñå ïðîâåæäà çà 20 ãîäèøåí ïåðèîä. Çà òîçè ïåðèîä, àêî íÿìà çíà÷èòåëíè èçìåíåíèÿ â òðàôèêà, íàñòèëêèòå íå èçèñêâàò çíà÷èòåëíè ðàáîòè ïî ïîääúðæàíåòî. Âúçìîæíî å ïðåäè èçòè÷àíåòî íà òîçè ïåðè-îä äà ñå íàëîæè âúçñòàíîâÿâàíå íà íàêëîíèòå, ðàâíîñòòà è ãðàïàâîñòòà íà ïîêðèòèåòî ÷ðåç ïîëàãàíå íà íîâ èçíîñâàù ïëàñò. Òîâà ñå äúëæè íà êëèìàòè÷íèòå âúçäåéñòâèÿ, à íå íà ïðîáëåìè ñ êîíñòðóêöèÿòà.

• Îò÷èòàíå íà âúçäåéñòâèåòî íà ñàìîëåòèòåÂúçäåéñòâèåòî íà ñàìîëåòèòå âúðõó íàñòèëêèòå íà àåðîäðóìà ñå

ôîðìèðà îò ñëåäíèòå ðàçëè÷íè ôàêòîðè:À) ÍàòîâàðâàíåÎðàçìåðÿâàíåòî íà íàñòèëêè ñå îñíîâàâà íà áðóòíàòà ìàñà íà ñàìî-

ëåòèòå. Âçåìà ñå ïðåäâèä ìàêñèìàëíàòà î÷àêâàíà èçëåòíà ìàñà íà ñà-ìîëåòèòå.  ïðîöåäóðàòà ïî îðàçìåðÿâàíå ñå ïðèåìà, ÷å 95 % îò áðóò-íàòà ìàñà ñå íîñè îò ãëàâíèòå êîëåñíèöè, à 5 % îò íîñîâèÿ êîëåñíèê.

Èçïîëçâàíåòî íà áðóòíàòà ìàñà íà ñàìîëåòà âîäè äî êîíñåðâàòèçúì ïðè îðàçìåðÿâàíåòî. Òîçè ïîäõîä îáåçïå÷àâà äîáðà ðàáîòà íà íàñòèë-êàòà è ïðè ïðîìåíè â åêñïëîàòàöèÿòà íà íàñòèëêàòà, è â ïðîãíîçàòà íà òðàôèêà. Èãíîðèðàíåòî íà ïðèñòèãàùèÿ òðàôèê, îáðàòíî, âîäè äî íàìàëÿâàíå íà êîíñåðâàòèçìà íà ðåçóëòàòèòå.

Á) Òèï è ãåîìåòðèÿ íà îñíîâíèòå êîëåñíèöèÒèïúò è êîíôèãóðàöèÿ íà êîëåñíèöèòå îïðåäåëÿò ðàçïðåäåëÿíåòî íà

ìàñàòà íà ñàìîëåòà âúðõó íàñòèëêàòà è òîâà êàê ðåàãèðà íàñòèëêàòà íà íàòîâàðâàíåòî îò ñàìîëåòèòå. Ïî òàçè ïðè÷èíà ñà ðàçðàáîòåíè ðàçëè÷-íè îðàçìåðèòåëíè ãðàôèêè çà ðàçëè÷íèòå òèïîâå ñàìîëåòè, íî çà íå ñå óâåëè÷è äî áåçêðàéíîñò áðîÿò íà ãðàôèêèòå ñà íàïðàâåíè íÿêîè ïðåäïî-ñòàâêè. Ïðåäïîñòàâêèòå ñà ñâúðçàíè ñ êîíôèãóðàöèÿòà íà êîëåñíèöèòå, îòïå÷àòúêà íà ãóìèòå íà êîëåñíèöèòå è íàëÿãàíåòî â ãóìèòå:

112

- ñàìîëåò ñ îñíîâåí êîëåñíèê ñ åäèíè÷íî êîëåëî;- ñàìîëåò ñ îñíîâåí êîëåñíèê ñúñ ñäâîåíè êîëåëà;- ñàìîëåòè ñ îñíîâåí êîëåñíèê ñúñ ñäâîåíè êîëåëà è òàíäåì îñè;- ñàìîëåòè ñ øèðîêî òÿëî – òîâà ñà Â-747, Â-767, DC-10 è L-1011. Òå èìàò êîëåñíèöè ñ ðàçïîëîæåíè íà ãîëÿìî ðàçñòîÿíèå òàíäåì îñè

ñúñ ñäâîåíè êîëåëà. Çà òåçè ñàìîëåòè ñà ðàçðàáîòåíè îòäåëíè îðàçìå-ðèòåëíè ãðàôèêè.

- ñàìîëåòè ñ òðèäåì îñè ñúñ ñäâîåíè êîëåëà - òàêèâà ñàìîëåòè ñà Â-777 è À-380, êîèòî èìàò òðè ðåäà ñäâîåíè êîëåëà. Çà òÿõ å ðàçðàáîòåí îòäåëåí ìåòîä çà îðàçìåðÿâàíå.

Â) Íàëÿãàíå â ãóìèòå Òî âàðèðà ìåæäó 0, 515 è 1,380 MPa, â çàâèñèìîñò îò êîíôèãóðàöè-

ÿòà íà êîëåñíèêà è áðóòíàòà ìàñà.Ã) Îáåì íà äâèæåíèåòî Èçðàçÿâà ñå ÷ðåç áðîÿ íà ãîäèøíèòå èçëèòàíèÿ çà âñåêè òèï ñàìî-

ëåò, êîèòî ñå ïðåäâèæäà äà ïîëçâà àåðîäðóìúò ïðåç ñëåäâàùèòå 20 ã.• Îïðåäåëÿíå íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåòÏðè îïðåäåëÿíå íà ïðîãíîçàòà çà ãîäèøíèòå èçëèòàíèÿ ïî òèïîâå

ñàìîëåòè ñå ïîëó÷àâà ñïèñúê îò íÿêîëêî ðàçëè÷íè òèïà ñàìîëåòè. Çà äà ñå îïðåäåëè êîé îò òÿõ å îðàçìåðèòåëåí, çà âñåêè ñå îïðåäåëÿ íåîá-õîäèìàòà äåáåëèíà è íàñòèëêà îò ñúîòâåòíèòå îðàçìåðèòåëíè ãðàôèêè ïðè ñúîòâåòíèÿ áðîé ãîäèøíè èçëèòàíèÿ.

Îðàçìåðèòåëåí å òîçè ñàìîëåò, çà êîéòî ñå ïîëó÷àâà íàé-ãîëÿìà äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà. Òîâà íå âèíàãè å íàé-òåæêèÿò ñàìîëåò.

• Ïðèâåæäàíå íà ïðîãíîçíèÿ áðîé èçëèòàíèÿ êúì òàêèâà íà îðàç-ìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò

Ïðîãíîçàòà çà äâèæåíèåòî íè äàâà êîìáèíàöèÿ îò èçâåñòåí áðîé ñàìîëåòè ñ ðàçëè÷íè òèïîâå è êîíôèãóðàöèè íà êîëåñíèöè. Âúçäåé-ñòâèåòî âúðõó íàñòèëêàòà íà òàçè êîìáèíàöèÿ îò ñàìîëåòè òðÿáâà äà ñå èçðàçè ÷ðåç âúçäåéñòâèåòî íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò. Òîâà ïðèâåæ-äàíå ñòàâà ïúðâî ïîñðåäñòâîì êîåôèöèåíòè çà ïðèâåæäàíå íà âúçäåé-ñòâèåòî íà ðàçëè÷íèòå êîíôèãóðàöèè êîëåñíèöè êúì òîâà íà êîëåñíèêà íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò. Ñòîéíîñòèòå íà êîåôèöèåíòèòå ñà äàäåíè â òàáë. VIII.1.

113

Òàáëèöà VIII.1.

Ñëåä êàòî ñàìîëåòèòå ñå ïðèâåäàò êúì åäíà êîíôèãóðàöèÿ íà îñ-íîâíèÿ êîëåñíèê, òðÿáâà è ñúîòâåòíèòå ãîäèøíè èçëèòàíèÿ äà ñå ïðè-âåäàò êúì ãîäèøíè èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò, ïðè êîåòî ñå ïîëçâà ñëåäíàòà ôîðìóëà:

êúäåòî:R1 - åêâèâàëåíòåí áðîé ãîäèøíè èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñà-

ìîëåò;R2 - áðîé ãîäèøíè èçëèòàíèÿ, èçðàçåíè ÷ðåç êîíôèãóðàöèÿòà íà

êîëåñíèêà íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò;W1 - êîëåñåí òîâàð íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò, kgW2 - êîëåñåí òîâàð íà ðàçãëåæäàíèÿ ñàìîëåò, kg.

Ïðè îïðåäåëÿíå íà åêâèâàëåíòíèÿ áðîé èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåë-íèÿ ñàìîëåò âñëåäñòâèå íà ïðèñúñòâèå íà ñàìîëåò ñ øèðîêî òÿëî â ïðîãíîçàòà çà äâèæåíèåòî, íåãîâîòî âúçäåéñòâèå ñå îò÷èòà ïðè ñïå-öèàëíàòà ïðåäïîñòàâêà, ÷å âñåêè òàêúâ ñàìîëåò ñå ðàçãëåæäà êàòî ñà-ìîëåò ñ ìàñà 136 100 kg è ñ êîëåñíèê ñ òàíäåì îñè ñúñ ñäâîåíè êîëåëà. Ñàìîëåòúò ñ øèðîêî òÿëî ñå ðàçãëåæäà ïî òàêúâ íà÷èí äîðè êîãàòî îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò å ñàìîëåò ñ øèðîêî òÿëî.

Ñëåä êàòî ñå îïðåäåëè îáùèÿ åêâèâàëåíòåí áðîé èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò ñå ïðåìèíàâà êúì ñàìîòî îðàçìåðÿâàíå.

Êîíôèãóðàöèè íà êîëåñíèöèíà ñàìîëåòèòå

Êîíôèãóðàöèÿ íà êîëåñíèêàíà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò

Êîåôèöèåíò çà óìíîæàâàíåíà èçëèòàíèÿòà

114

Ïðèìåð: Äà ñå îðàçìåðè íàñòèëêàòà íà ëåòèøå çà ñàìîëåòèòå, ïî-ñî÷åíè â òàáë. VIII.2.

Òàáëèöà VIII.2.

Ðåøåíèå:1. Îïðåäåëÿíå íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåòÎïðåäåëÿ ñå äåáåëèíàòà íà íàñòèëêàòà çà âñåêè ñàìîëåò îò òàáëè-

öàòà. Âõîäíèòå äàííè ñà åäíàêâè çà âñåêè ñàìîëåò:

Òàáëèöà VIII.3.

 òîçè ñëó÷àé îðàçìåðèòåëåí å ñàìîëåò  727-2002. Îðàçìåðèòåëíèÿò ñàìîëåò  727-200 å ñ êîëåñíèê ñúñ ñäâîåíè

êîëåëà, òàêà ÷å òðàôèêúò ñå ïðèâåæäà êúì òîçè êîëåñíèê.3. Ïðèâåæäàíå íà ïîëåòèòå êúì åêâèâàëåíòåí áðîé ïîëåòè íà îðàç-

ìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò (òàáë. VIII.4.).

- , in

727-100 34

727-200 40

707-320 39

DC-9-30 29

CV-880 25

737-200 27

L-1011-100 39,5

747-100 36

(kg)

727-100 3 760 72 580

727-200 9 080 86 410

707-320 3 050 148 330

DC-9-30 5 800 49 000

CV-880 400 83 690

737-200 2 650 52 390

L-1011-100 1 710 204 120

747-100 85 317 520

115

Òàáëèöà VIII.4.

Êîëåñíèÿò òîâàð çà ñàìîëåòà ñ øèðîêî òÿëî ñå âçåìà êàòî êîëåñåí òîâàð íà ñàìîëåò ñ ìàñà 136 100 kg ñ òàíäåì îñè ñúñ ñäâîåíè êîëåëà ïðè èç÷èñëÿâàíå íà åêâèâàëåíòíèÿ áðîé èçëèòàíèÿ.

4. Îêîí÷àòåëåí ðåçóëòàò: â òîçè ïðèìåð íàñòèëêàòà òðÿáâà äà ñå îðàçìåðè çà 16 241 áðîÿ ãîäèøíè èçëèòàíèÿ íà ñàìîëåò ñ êîëåñíèê ñúñ ñäâîåíè êîëåëà òåæàù 86 410 kg.

Íî êîãàòî ñå îïðåäåëÿ äúëáî÷èíàòà íà óïëúòíÿâàíàòà äåáåëèíà íà ïîêðèòèåòî, îôîðìÿíåòî íà êîíñòðóêöèèòå íà äðåíàæà ñå ñúîáðàçÿâà-ìå ñ òîâà, ÷å àåðîäðóìúò ùå ñå ïîëçâà îò íàé-òåæêèÿ ñàìîëåò îò ïðî-ãíîçíîòî äâèæåíèå -  747 - 100.

• Ðàçïðåäåëåíèå íà òðàôèêàÏðîâåäåíèòå èçñëåäâàíèÿ ñà ïîêàçàëè, ÷å äâèæåíèåòî íà ñàìîëåòè-

òå ñå ðàçïðåäåëÿ â íàïðå÷íà ïîñîêà íà ïèñòèòå è ðóëåâèòå ïúòèùà ïî ñòàòèñòè÷åñêè íîðìàëíî ðàçïðåäåëåíèå.

Îáèêíîâåíî íàñòèëêèòå ñå èçãðàæäàò ñ åäíàêâà äåáåëèíà, íî àêî ñå ïðåöåíè, ÷å å èêîíîìè÷åñêè åôåêòèâíî, äåáåëèíàòà íà íàñòèëêàòà â íàïðå÷íî íàïðàâëåíèå ìîæå äà å ïðîìåíëèâà.

Ïëàí íà ïëîùèòå ñ ðàçëè÷íà äåáåëèíà å ïîêàçàí íà ôèã. VIII.1.

(kg)

(kg)

727-100 3 760 17 240 20 520 1 891

727-200 9 080 20 520 20 520 9 080

707-320 5 185 17 610 20 520 2 764

DC-9-30 5 800 11 630 20 520 682

CV-880 680 9 940 20 520 94

737-200 2 650 12 440 20 520 463

L-1011-100 2 907 16 160 20 520 1 184

747-100 145 16 160 20 520 83

16 241

116

Ôèãóðà VIII.1. Ñèòóàöèÿ è íàïðå÷åí ïðîôèë íà ÏÈÊ

Ëåãåíäà:1 - øèðî÷èíà íà ïèñòàòà2 - íàïðå÷íè íàêëîíè3 - ïîêðèòèå, îñíîâà, áåòîí è äð.äåáåëèíè ñúãëàñíî îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè4 - ìèíèìóì 12” (30 ñì) äî 30” (90 ñì) å äîïóñòèìî5 - çà ïèñòè ïî-øèðîêè îò 150” (45,7 m) òåçè ðàçìåðè ñå óâåëè÷àâàò

Êàòî ïðàêòè÷åñêî ïðàâèëî ïúëíà äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà Ò, ñå ïðåäâèæäà òàì, êúäåòî äâèæåíèåòî îò èçëèòàùèòå ñàìîëåòè ùå ïîëç-âà íàñòèëêàòà; äåáåëèíà ðàâíà íà 0.95 Ò ñå ïðåäâèæäà òàì, êúäåòî ùå

= 1 = 0.7 = 0.9 = 0.7

117

ñå äâèæàò êàöàùèòå ñàìîëåòè, íàïðèìåð ìåñòà çà âèñîêîñêîðîñòíî îáðúùàíå; íàñòèëêà ñ äåáåëèíà ðàâíà íà 0.7 Ò ñå ïðåäâèæäà íà ìåñòà, íà êîèòî å íåîáõîäèìà íàñòèëêà, íî íÿìà äà èìà äâèæåíèå, íàïðèìåð âúíøíèòå êðàèùàòà íà ïèñòàòà.

• Çàùèòà îò ìðàç. Îáåçïå÷àâà ñå ïúëíà çàùèòà îò ìðàç - äåáåëèíàòà íà íàñòèëêàòà òðÿáâà äà å ïî-ãîëÿìà îò äúëáî÷èíàòà íà çàìðúçâàíå â ðàéîíà.

VIII.2.1. Îðàçìåðÿâàíå íà åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íè íàñòèëêèÊîíñòðóêöèÿòà íà òåçè íàñòèëêè ñå èçãðàæäà îò èçíîñâàù ïëàñò îò

ãîðåùà àñôàëòîâà ñìåñ, îñíîâåí ïëàñò è àêî òèïúò íà ïî÷âàòà â çåìíà-òà îñíîâà ãî èçèñêâà, ïîäîñíîâåí ïëàñò.

• Ïîêðèòèå îò ãîðåùà àñôàëòîâà ñìåñ. Ïîêðèòèåòî îò ãîðåùà àñ-ôàëòîâà ñìåñ èëè èçíîñâàùèÿò ïëàñò òðÿáâà äà ïðåäïàçâàò îò ïðî-íèêâàíå íà ïîâúðõíîñòíà âîäà â îñíîâíèÿ ïëàñò; äà îñèãóðÿâà ãëàäêà, äîáðå ñâúðçàíà ïîâúðõíîñò, áåç ñâîáîäíè ÷àñòèöè, êîèòî ñà îïàñíè çà ñàìîëåòèòå èëè õîðàòà; äà îñèãóðÿâà äîñòàòú÷íî ñúïðîòèâëåíèå íà ñðÿçâàùèòå íàïðåæåíèÿ, ïðåäèçâèêàíè îò íàòîâàðâàíåòî îò ñàìîëåòè-òå; äà îñèãóðÿâà óñòîé÷èâà íà õëúçãàíå òåêñòóðà, êîÿòî íå ïðåäèçâèêâà óñêîðåíî èçíîñâàíå íà ãóìèòå. Çà äà èçïúëíè óñïåøíî òåçè èçèñêâàíèÿ, ïîâúðõíîñòòà ñå èçïúëíÿâà îò ñìåñ îò äîáàâú÷íè ìèíåðàëíè ìàòåðèà-ëè è áèòóìíè ñâúðçâàùè âåùåñòâà, êîÿòî äàâà õîìîãåííà ïîâúðõíîñò ñ ïîäõîäÿùà òåêñòóðà ñ ìàêñèìàëíà óñòîé÷èâîñò è äúëãîòðàéíîñò. Ïðî-èçâîäñòâîòî íà ñìåñòà òðÿáâà ìíîãî ñòðèêòíî äà ñå êîíòðîëèðà.

• Îñíîâåí ïëàñò. Îñíîâíèÿò ïëàñò å âàæåí êîíñòðóêòèâåí åëåìåíò íà åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íèòå íàñòèëêè. Òîé èìà îñíîâíà ôóíêöèÿ äà ðàç-ïðåäåëÿ ïðèëîæåíèòå êîëåñíè òîâàðè âúðõó îñíîâàòà íà íàñòèëêàòà, ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò è/èëè çåìíàòà îñíîâà. Îñíîâíèÿ ïëàñò òðÿáâà äà å ñ êà÷åñòâî è äåáåëèíà òàêèâà, ÷å äà ñå èçáåãíå ïîâðåäà â çåìíàòà îñíîâà, äà ñå ñúïðîòèâëÿâà íà íàïðåæåíèÿòà, ñúçäàäåíè â îñíîâàòà îò ñàìàòà íåÿ, äà ñå ñúïðîòèâëÿâà íà âåðòèêàëíèòå íàïðåæåíèÿ, êîèòî ñå ñòðå-ìÿò äà ñúçäàäàò êîíñîëèäàöèÿ, ïðè êîåòî äà ñå ðàçðóøè ïîêðèòèåòî è äà å óñòîé÷èâ íà îáåìíèòå èçìåíåíèÿ, ïðåäèçâèêàíè îò ïðîìÿíàòà íà âîäíîòî ñúäúðæàíèå. Èçèñêâà ñå ìàòåðèàëúò çà îñíîâåí ïëàñò äà å ñ ìèíèìàëíà ñòîéíîñò íà CBR = 80% ïðè èçïîëçâàíå íà òðîøåí êàìúê.

• Ïîäîñíîâåí ïëàñò. Ïîäîñíîâåí ïëàñò ñå èçïúëíÿâà ïðè âñÿêà çåì-íà îñíîâà ñ íîñèìîñïîñîáíîñò CBR ≥ 20%. Ôóíêöèÿòà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò å ïîäîáíà íà òàçè íà îñíîâíèÿ. Òúé êàòî å ïî-îòäàëå÷åí îò ïîâú-ðõíîñòòà è å ïîäëîæåí íà íàòîâàðâàíå ñ ïî-ìàëúê èíòåíçèòåò, èçèñêâà-

118

íèÿòà êúì ìàòåðèàëà ñà ïî-íèñêè - èçèñêâàíåòî çà íîñèìîñïîñîáíîñò å CBR = 20%.

• Çåìíà îñíîâà. Çåìíàòà îñíîâà å ïîäëîæåíà íà íàïðåæåíèÿ ñ íàé-ìàëúê ðàçìåð â ñðàâíåíèå ñ òåçè â ïëàñòîâåòå íà êîíñòðóêöèÿòà. Íîñè-ìîñïîñîáíîñòòà é ñå îïðåäåëÿ ÷ðåç ïîêàçàòåëÿ CBR.

• Îðàçìåðèòåëíè ãðàôèêè. Çà ðàçëè÷íèòå êîíôèãóðàöèè íà êîëåñ-íèöè ñà ðàçðàáîòåíè ðàçëè÷íè ãðàôèêè, êîèòî ñà ïîêàçàíè íà ôèã. îò VIII. 2 äî ôèã. VIII.15. Äåáåëèíàòà, îïðåäåëåíà îò òåçè îðàçìåðèòåëíè ãðàôèêè, ñå îòíàñÿ çà îñíîâåí è ïîäîñíîâåí ïëàñò.

Gross aircraft weight – áðóòíà ìàñà íà ñàìîëåòàAnnual departures – ãîäèøåí áðîé èçëèòàíèÿ

Ôèãóðà VIII.2. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåòñ êîëåñíèê ñ åäèíè÷íî êîëåëî

119

Ôèãóðà VIII.3. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò ñ êîëåñíèê ñúñ ñäâîåíè êîëåëà

120

Ôèãóðà VIII.4. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò ñ êîëåñíèê ñ òàí-äåì îñè ñúñ ñäâîåíè êîëåëà

121

Ôèãóðà VIII.5. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò À-300 Ìîäåë Â2

122

Ôèãóðà VIII.6. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò À-300 Ìîäåë Â4

123

Ôèãóðà VIII .7. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò Â-747-100, SR,200B, C,F

124

Ôèãóðà VIII .8. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò B-747-SP

125

Ôèãóðà VIII.9. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò B-757

126

Ôèãóðà VIII .10. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò B-767

127

Ôèãóðà VIII.11. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò C-130

128

Ôèãóðà VIII. 12. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò DC 10-10, 10CF

129

Ôèãóðà VIII .13. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò DC 10-30, 30CF, 40, 40 CF

130

Ôèãóðà VIII .14. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò L-1011-1, 100

131

Ôèãóðà VIII .15. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåò L-1011, -100, 200

132

• Àëãîðèòúì íà îðàçìåðÿâàíå1. Çà îðàçìåðèòåëíà ñòîéíîñò íà ïîêàçàòåëÿ CBR íà çåìíàòà îñ-

íîâà, áðóòíàòà èçëåòíà ìàñà íà ñúîòâåòíèÿ îðàçìåðèòåëåí ñàìîëåò è îáùèÿ åêâèâàëåíòåí áðîé íà èçëèòàíèÿòà ñå îò÷èòà îáùà äåáåëèíà íà êîíñòðóêöèÿòà íà íàñòèëêàòà;

2. Àêî îðàçìåðèòåëíàòà ñòîéíîñò íà ïîêàçàòåëÿ CBR íà çåìíàòà îñíîâà å ïî-íèñúê îò 20 % îò ñúùàòà ãðàôèêà îò÷èòàìå äåáåëèíà íà êîíñòðóêöèÿòà íà íàñòèëêàòà çà CBR = 20;

3. Ðàçëèêàòà ìåæäó ïúðâàòà è âòîðàòà ñòîéíîñò, ñúîòâåòíî îò÷åòå-íè ïðè ñòúïêà 1 è ïðè ñòúïêà 2, îïðåäåëÿ íåîáõîäèìàòà äåáåëèíà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò ñ íîñèìîñïîñîáíîñò CBR = 20;

4. Íåîáõîäèìàòà äåáåëèíà íà ïîêðèòèåòî â êðèòè÷íèòå è íåêðèòè÷-íèòå çîíè å äàäåíà â äîëíàòà ÷àñò íà ãðàôèêàòà.

5. Äåáåëèíàòà íà îñíîâíèÿ ïëàñò å ðàâíà íà ðàçëèêàòà îò äåáåëè-íàòà, îò÷åòåíà ïðè ñòúïêà 1 è íåîáõîäèìàòà äåáåëèíà íà ïîêðèòèåòî.

Âúïðåêè, ÷å äåáåëèíàòà íà îñíîâíèÿ ïëàñò ñå îïðåäåëÿ â ñòúïêà 5, èìà èçèñêâàíå çà ìèíèìàëíàòà é äåáåëèíà, äàäåíî â òàáë. VIII.5., ïî-äîëó:

Òàáëèöà VIII.5. Ìèíèìàëíà äîïóñòèìà äåáåëèíà íà îñíîâíèÿ ïëàñò

133

Çàáåëåæêà: Èç÷èñëåíàòà äåáåëèíà íà îñíîâíèÿ ïëàñò ñå ñðàâíÿâà ñ òàçè îò òàáëèöàòà è çà êîíñòðóêöèÿòà ñå ïðèåìà ïî-ãîëÿìàòà îò äâåòå.

Îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè ìîãàò äà ñå ïîëçâàò ïðè áðîé ãîäèø-íè èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò íå ïî-ãîëÿì îò 25 000. Ïðè ïî-ãîëÿì áðîé, íåîáõîäèìàòà äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà ñå óâåëè÷àâà ñúãëàñíî äàííèòå â òàáë. VIII.6.

Òàáëèöà VIII.6. Óâåëè÷àâàíå íà äåáåëèíàòà íà íàñòèëêàòà ïðè ãî-ëÿì áðîé èçëèòàíèÿ

Çàáåëåæêà: Ñòîéíîñòèòå, äàäåíè â òàáë. VIII.6. ñà îïðåäåëåíè ÷ðåç åêñòðàïîëèðàíå íà èçñëåäîâàòåëñêè äàííè è îáñëåäâàíå íà íàñòèëêè â åêñïëîàòàöèÿ. Òàáëèöàòà å ðàçðàáîòåíà íà áàçà ïðèåìàíå íà ëîãàðèò-ìè÷íà çàâèñèìîñò ìåæäó ïðîöåíòà îò äåáåëèíàòà è èçëèòàíèÿòà.

Ïðè ïîâå÷å îò 25 000 èçëèòàíèÿ, 25 mm îò óâåëè÷åíèåòî íà äåáåëè-íàòà íà íàñòèëêàòà ñå ïðèáàâÿò êúì ïîêðèòèåòî îò ãîðåùà àñôàëòîâà ñìåñ, îñòàíàëàòà ÷àñò ñå ðàçïðåäåëÿ ïðîïîðöèîíàëíî ìåæäó îñíîâíèÿ è ïîäîñíîâíèÿ ïëàñòîâå.

Ïðè ðåøåíèå äà ñå ïðèëîæàò ðàçëè÷íè äåáåëèíè çà êðèòè÷íèòå è íåêðèòè÷íèòå çîíè, äåáåëèíàòà, îò÷åòåíà îò ãðàôèêèòå è êîðèãèðàíà ñúãëàñíî Òàáëèöè VIII.5. è VIII.6. å äåáåëèíàòà Ò. Êîåôèöèåíòúò 0.9 Ò çà íåêðèòè÷íèòå çîíè ñå ïðèëàãà çà îñíîâíèÿ è ïîäîñíîâíèÿ ïëàñòîâå; äåáåëèíàòà íà ïîêðèòèåòî å òàçè, çàïèñàíà íà ñúîòâåòíàòà îðàçìåðè-òåëíà ãðàôèêà. Çà çîíèòå, â êîèòî ñå ïðîìåíÿ äåáåëèíàòà è èçòúíåíèòå êðàèùà, ðåäóêöèÿòà ñå ïðèëàãà ñàìî çà îñíîâíèÿ ïëàñò. Äåáåëèíà, ðàâ-íà íà 0.7 Ò çà îñíîâíèÿ ïëàñò å ìèíèìàëíàòà äîïóñòèìà. Äåáåëèíàòà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò ñå óâåëè÷àâà èëè ñå ïðîìåíÿ òàêà, ÷å äà ñå îáåçïå÷è ïîëîæèòåëåí ïîâúðõíîñòåí äðåíàæ íà çåìíîòî ëåãëî.

ÏÐÈÌÅÐ ÇÀ ÎÐÀÇÌÅÐßÂÀÍÅ:Èçõîäíè äàííè:à) îðàçìåðèòåëåí ñàìîëåò ñ êîëåñíèê ñúñ ñäâîåíè êîëåëà;

,

25 000

50,000 104

100,000 108

150,000 110

200,000 112

134

á) ìàñà áðóòíà 34 000 kg (75 000 lbs)â) 6000 ãîäèøíè åêâèâàëåíòíè èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò;ã) îðàçìåðèòåëíà ñòîéíîñò íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò CBR = 20;ä) îðàçìåðèòåëíà ñòîéíîñò íà çåìíàòà îñíîâà CBR = 6.Ðåøåíèå:Ïîëçâàìå ãðàôèêàòà çà ñúîòâåòíèÿ îðàçìåðèòåëåí ñàìîëåò ñ êîëåñ-

íèê ñúñ ñäâîåíè êîëåëà è çà îðàçìåðèòåëíà ñòîéíîñò íà çåìíàòà îñíîâà CBR = 6 îò÷èòàìå äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà 23 in (ôèã. VIII.3.).

Ñëåä òîâà çà îðàçìåðèòåëíà ñòîéíîñò íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò CBR = 20 îò÷èòàìå äåáåëèíà íà ïëàñòîâåòå íàä ïîäîñíîâíèÿ 9.2 in.

Äåáåëèíàòà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò å ðàâíà íà ðàçëèêàòà ìåæäó äâåòå îò÷åòåíè ñòîéíîñòè:

23 - 9,2 = 13,8 inÎïðåäåëÿìå:- äåáåëèíà íà ïîêðèòèåòî (êðèòè÷íè ïëîùè) = 10 cm (4 in.);- äåáåëèíà íà îñíîâíèÿ ïëàñò = 15 cm (9,2 – 4 = 5,2 in. – 6 in.);- äåáåëèíà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò = 36 cm (14 in.).Äåáåëèíèòå ñå çàêðúãëÿò äî öÿëî ÷èñëî.Ìèíèìàëíàòà äåáåëèíà íà îñíîâíèÿ ïëàñò å 15 cm

135

• Ñòàáèëèçèðàí îñíîâåí è ïîäîñíîâåí ïëàñòÏðèëàãàíåòî íà ñòàáèëèçèðàíè ìàòåðèàëè â îñíîâíèòå è ïîäîñíîâ-

íèòå ïëàñòîâå å íåîáõîäèìî çà íîâè íàñòèëêè, îðàçìåðåíè çà ñàìîëåòè ñ ìàñà ðàâíà èëè ïî-ãîëÿìà îò 45 350 kg. Äåáåëèíàòà íà òåçè ñòàáèëèçè-ðàíè ïëàñòîâå ñå îïðåäåëÿ ñ ïîìîùòà íà êîåôèöèåíòèòå çà åêâèâàëåíò-íîñò, îïðåäåëåíè â òàáë. VIII.7. è òàáë. VIII.8.

Âúçìîæíî å äà íå ñå èçïîëçâàò ñòàáèëèçèðàíè ïëàñòîâå, àêî èìà â íàëè÷íîñò òðîøåí êàìúê ñúñ 100 ïðîöåíòà íàòðîøåíè çúðíà, çäðàâ, ñ íåïðåêúñíàòà çúðíîìåòðèÿ. Òåçè ìàòåðèàëè òðÿáâà äà ñ CBR âúâ âîäî-íàñèòåíî ñúñòîÿíèå ìèíèìóì 100 çà îñíîâåí ïëàñò è 35 çà ïîäîñíîâåí ïëàñò. Çà çîíè, ïîäëîæåíè íà çàìðúçâàíå, ìàòåðèàëèòå òðÿáâà äà îòãî-âàðÿò íà èçèñêâàíèÿòà çà ïðîïóñêëèâîñò è óñòîé÷èâîñò íà çàìðúçâàíå â äîïúëíåíèå êúì èçèñêâàíåòî êúì ïîêàçàòåëÿ CBR. Êîåôèöèåíòà íà åê-âèâàëåíòíîñò çà òåçè ìàòåðèàëè ñà äàäåíè â òàáëèöè îò òàáë. VIII.7. äî òàáë. VIII.10. Äðóãî èçêëþ÷åíèå å ïðèëàãàíå íà ìàòåðèàëè, êîèòî ñà äîêàçàëè êà÷åñòâàòà ñè â åêñïëîàòàöèÿ - òîâà îçíà÷àâà, ÷å ìàòåðèàëèòå ñà èçïîëçâàíè ïðè äðóãè ëåòèùíè íàñòèëêè è èìàò äîáðî ïîâåäåíèå çà äúëúã åêñïëîàòàöèîíåí ïåðèîä.

Òàáëèöà VIII.7. Ïðåïîðú÷èòåëíè êîåôèöèåíòè íà åêâèâàëåíòíîñò çà ñòàáèëèçèðàí ïîäîñíîâåí ïëàñò

Ìàòåðèàë Êîåôèöèåíò íà åêâèâàëåíòíîñòÏî÷âà, ñòàáèëèçèðàíà ñ öèìåíò 1,0 – 1,5Ñòàáèëèçèðàí ñ öèìåíò îñíîâåí ïëàñò 1,6 – 2,3Àñôàëòîâà ñìåñ, èçãîòâåíà â àñôàëòîâà áàçà 1,7 – 2,3

Òàáëèöà VIII.8. Ïðåïîðú÷èòåëíè êîåôèöèåíòè íà åêâèâàëåíòíîñò çà ñòàáèëèçèðàí îñíîâåí ïëàñò

Ìàòåðèàë Êîåôèöèåíò íà åêâèâàëåíòíîñòÑòàáèëèçèðàí ñ öèìåíò îñíîâåí ïëàñò 1,2 – 1,6Àñôàëòîâà ñìåñ, èçãîòâåíà â àñôàëòîâà áàçà 1,2 – 1,6

136

Òàáëèöà VIII.9. Ïðåïîðú÷èòåëíè êîåôèöèåíòè íà åêâèâàëåíòíîñò çà ïîäîñíîâåí ïëàñò, èçïúëíåí îò ìàòåðèàëè ñ âèñîêî êà÷åñòâî.

Ìàòåðèàë Êîåôèöèåíò íà åêâèâàëåíòíîñòÎñíîâåí ïëàñò îò ìèíåðàëíè ôðàêöèè 1,0 – 1,5Îñíîâåí ïëàñò îò òðîøåíè ìèíåðàëíè ôðàêöèè 1,2 – 1,8Ïëàñò îò âàðîâèêîâè ñêàëè 1,0 – 1,5

Òàáëèöà VIII.10. Ïðåïîðú÷èòåëíè êîåôèöèåíòè íà åêâèâàëåíòíîñò çà ñòàáèëèçèðàí îñíîâåí ïëàñò, èçïúëíåí îò âèñîêîêà÷åñòâåíè ìàòåðèàëè

Ìàòåðèàë Êîåôèöèåíò íà åêâèâàëåíòíîñòÎñíîâåí ïëàñò îò òðîøåíè ìèíåðàëíè ôðàêöèè 1,0Îñíîâåí ïëàñò îò âàðîâèêîâè ñêàëè 1,0

ÏÐÈÌÅÐ çà ïðèëîæåíèå íà êîåôèöèåíòà íà åêâèâàëåíòíîñò. Èçõîäíè äàííè: Èìàìå åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íà íàñòèëêà, êîÿòî å

îðàçìåðåíà çà îðàçìåðèòåëåí ñàìîëåò ñ ìàñà 91 000 kg ñ êîëåñíèê ñ òàíäåì îñè ñúñ ñäâîåíè êîëåëà. Åêâèâàëåíòíèÿ áðîé èçëèòàíèÿ å 15 000. Îðàçìåðèòåëíàòà íîñèìîñïîñîáíîñò íà çåìíàòà îñíîâà å CBR =7. Çà îñíîâåí è ïîäîñíîâåí ïëàñò ùå ñå èçïîëçâà àñôàëòîâà ñìåñ.

Ðåøåíèå: 1. Îáùàòà äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà îò 787 mm îò÷èòàìå îòôèã. VIII.4. çà CBR = 7. Òàçè äåáåëèíà âêëþ÷âà ïîêðèòèå, îñíîâåí ïëàñò îò òðîøåí êàìúê è ïîäîñíîâåí ïëàñò îò íåñâúðçàí ìàòåðèàë.

2. Äåáåëèíàòà íà ïîêðèòèåòî ïëþñ îñíîâíèÿ ïëàñò îò íåñòàáèëíèÿ ìàòåðèàë îò÷èòàìå îò ñúùàòà ôèã. VIII.4. çà CBR = 20 è ïîëó÷àâàìå - 355.6 mm. Äåáåëèíàòà íà ïîêðèòèåòî çà êðèòè÷íè çîíè å 100 mm.

3. Äåáåëèíà íà ïëàñòîâåòå- 100 mm ïîêðèòèå îò ãîðåùà àñôàëòîâà ñìåñ;- 260 mm îñíîâåí ïëàñò îò òðîøåí êàìúê;- 430 mm ïîäîñíîâåí ïëàñò îò íåñâúðçàí ìàòåðèàë.4. Ñòàáèëèçèðàí îñíîâåí ïëàñòÏðè ïîëçâàíå íà àñôàëòîâà ñìåñ çà îñíîâåí ïëàñò ïðèëàãàìå êîå-

ôèöèåíòà îò òàáë. VIII.8. â îáõâàòà îò 1.2 äî 1.6, èçáèðàìå ñðåäíà ñòîé-íîñò 1.4. Òàêà ïîëó÷àâàìå äåáåëèíàòà íà îñíîâíèÿ ïëàñò.

5. Ñòàáèëèçèðàí ïîäîñíîâåí ïëàñò

137

Ïðè ïîëçâàíå íà àñôàëòîâà ñìåñ çà ïîäîñíîâåí ïëàñò ïðèåìàìå êîåôè-öèåíò íà åêâèâàëåíòíîñò îò òàáë. VIII.7. â îáõâàòà îò 1.7 äî 2.3, èçáèðàìå ñðåäíà ñòîéíîñò 2.0. Òàêà ïîëó÷àâàìå äåáåëèíàòà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò.

6. Äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà ïðè ñòàáèëèçèðàíè ïëàñòîâå- 100 mm ïîêðèòèå îò ãîðåùà àñôàëòîâà ñìåñ;- 190 mm îñíîâåí ïëàñò îò ãîðåùà àñôàëòîâà ñìåñ;- 220 mm ïîäîñíîâåí ïëàñò îò ãîðåùà àñôàëòîâà ñìåñ.7. Ïðîâåðêà íà ìèíèìàëíèòå äåáåëèíèÎáùàòà äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà å 510 mm è ñå ñðàâíÿâà ñ äåáåëè-

íàòà îò÷åòåíà îò ãðàôèêàòà çà CBR=20 å 356 mm. Îáùàòà äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà å ïî-ãîëÿìà îò òàçè, îò÷åòåíà çà CBR=20, ñëåäîâàòåëíî êîíñòðóêöèÿòà å àäåêâàòíà.

Àêî òîâà èçèñêâàíå íå å ñïàçåíî, å íåîáõîäèìî äà ñå óâåëè÷è äå-áåëèíàòà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò. Òàêà ïîëó÷àâàìå åäíà èçöÿëî ãîòîâà àñôàëòîâà íàñòèëêà.

• Çàùèòà îò ìðàçÊàêòî áåøå ñïîìåíàòî è ïðåäè, íåîáõîäèìî å äà ñå îáåçïå÷è

ïúëíà çàùèòà îò ìðàç, ò.å. îáùàòà äåáåëèíà íà íàñòèëêàòà òðÿáâà äà å ïî-ãîëÿìà îò äúëáî÷èíàòà íà çàìðúçâàíå â îòêðèòî ïîëå, îò÷åòåíàîò ôèã.VIII.16.

Ôèãóðà VIII.16. Èçîõåòè íà äúëáî÷èíàòà íà çàìðúçâàíå ,,z’’, íà ïî-÷âàòà â îòêðèòî ïîëå çà òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà, cm

138

Àêî òîâà óñëîâèå íå å èçïúëíåíî ñå ïðåäâèæäà èçïúëíÿâàíå íà ïðî-òèâîçàìðúçâàù ïëàñò îò íåñâúðçàí ìèíåðàëåí ìàòåðèàë.

VIII. 2.2. Îðàçìåðÿâàíå íà òâúðäè (áåòîííè)íàñòèëêèÒâúðäèòå íàñòèëêè çà ëåòèùà ñå èçïúëíÿâàò îò ïëî÷à îò ïîðòëàíä-

öèìåíòîâ áåòîí, ïîëîæåíà âúðõó ïîäîñíîâåí ïëàñò îò íåñîðòèðàí ìè-íåðàëåí ìàòåðèàë èëè îò ñòàáèëèçèðàí ìàòåðèàë, êîéòî ëåæè âúðõó óïëúòíåíà çåìíà îñíîâà. Ïðè îïðåäåëåíè óñëîâèÿ, íå å íåîáõîäèìî èçïúëíÿâàíå íà ïîäîñíîâåí ïëàñò.

• Áåòîííà ïîâúðõíîñò Áåòîííàòà ïîâúðõíîñò òðÿáâà äà îáåçïå÷è ïîâúðõíîñò, óñòîé÷èâà

íà õëúçãàíå, äà ïðåäïàçâà îò èíôèëòðèðàíå íà ïîâúðõíîñòíà âîäà â çåìíàòà îñíîâà è äà ïîåìà íàòîâàðâàíåòî îò ñàìîëåòèòå.

• Ïîäîñíîâåí ïëàñòÖåëòà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò ïîä òâúðäèòå íàñòèëêè å äà îñèãóðè

ñòàáèëíà è õîìîãåííà îñíîâà çà áåòîííèòå ïëî÷è. Ìèíèìàëíàòà íå-îáõîäèìà äåáåëèíà íà ïîäîñíîâåí ïëàñò å 100 mm ñ èçêëþ÷åíèå íà ñëó÷àèòå, ïðè êîèòî çåìíàòà îñíîâà å èçïúëíåíà îò òðîøåí êàìúê.

Ñòàíäàðòíèÿò ìàòåðèàë çà ïîäîñíîâåí ïëàñò îòãîâàðÿ íà èçèñêâà-íèÿòà íà ñïåñèôèêàöèÿòà çà ïîäîñíîâåí ïëàñò.

Èçïîëçâàíåòî íà ìàòåðèàëè ñ ïî-âèñîêî êà÷åñòâî èëè/è ïî-ãîëÿìà äåáåëèíà ñå îò÷èòàò ïðè îðàçìåðÿâàíåòî ÷ðåç óâåëè÷àâàíå íà ìîäóëà íà çåìíàòà îñíîâà (ïðóæèííàòà êîíñòàíòà) ,,k’’. Èçáîðúò íà êîíñòðóê-öèÿ ñòàâà íà áàçà ñðàâíÿâàíå íà ñòîéíîñòòà íà ñòðîèòåëñòâîòî ïðè ðàçëè÷íè âàðèàíòè íà êîíñòðóêöèèòå.

• Ñòàáèëèçèðàí ïîäîñíîâåí ïëàñòÈçïúëíÿâàíåòî íà ñòàáèëèçèðàí ïîäîñíîâåí ïëàñò ñå èçèñêâà ïðè

íàñòèëêè, êîèòî ùå áúäàò ïîëçâàíè îò ñàìîëåòè ñ ìàñà ðàâíà èëè ïî-ãîëÿìà îò 45 400 kg. Ñòàáèëèçàöèèòå ñà öèìåíòîâà èëè èçïîëçâàíå íà àñôàëòîâà ñìåñ. Ïðèíîñúò íà ñòàáèëèçèðàíèÿò ïëàñò ñå îò÷èòà ÷ðåç óâåëè÷àâàíå íà ìîäóëúò íà çåìíàòà îñíîâà.

• Çåìíà îñíîâà è îïðåäåëÿíå íà ìîäóëà íà îñíîâàòàÊàêòî è ïðè åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íèòå íàñòèëêè, ìàòåðèàëèòå â çåì-

íàòà îñíîâà òðÿáâà äà îñèãóðÿâàò ñòàáèëíà è åäíîðîäíà îïîðà. äîïúëíåíèå êúì èçñëåäâàíå íà ïî÷âèòå è àíàëèç è êëàñèôèöèðàíå

íà óñëîâèÿòà â çåìíàòà îñíîâà, ïðè îðàçìåðÿâàíåòî íà òâúðäè íàñòèë-êè å íåîáõîäèìî äà ñå îïðåäåëè ìîäóëà íà ëåãëîòî. Òðÿáâà äà ñå çíàå ìîäóëúò íà ëåãëîòî òî÷íî ïîä áåòîííèòå ïëî÷è. Èçèñêâà ñå îïðåäåëÿ-

139

íå íà ìîäóëà íà çåìíîòî ëåãëî è ñëåä òîâà äà ñå íàïðàâè êîðåêöèÿ, êàòî ñå îò÷åòå âúçäåéñòâèåòî íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò.

à) îïðåäåëÿíå íà ,,k’’ çà çåìíàòà îñíîâà: Ïðåäïî÷èòà ñå îïðåäåëÿíå íà ìîäóëà íà çåìíàòà îñíîâà ïîñðåä-

ñòâîì èçïèòâàíå íà èçâåñòíà ÷àñò îò íàñèïà, èçãðàäåíà ñúãëàñíî ñïå-ñèôèêàöèèòå.

á) îïðåäåëÿíå íà ,,k’’ çà ïîäîñíîâåí ïëàñò îò çúðíåñòè ìèíåðàëíè ìàòåðèàëè, íåîáðàáîòåíè ñúñ ñâúðçâàùè âåùåñòâà.

Îáèêíîâåíî íà åòàï íà ïðîåêòèðàíå, íàñèïúò è ïîäîñíîâíèÿò ïëàñò íå ñà èçãðàäåíè è äà ñå ïðàâÿò ïðîáíè ó÷àñòúöè çà äèðåêòíî èçìåðâàíå íà ,,k’’ íå å ïðàêòè÷åñêè óäà÷íî. Ïðåäïîëàãàåìîòî óâåëè÷àâàíå íà ,,k’’ ïðè ïîëàãàíå íà ðàçëè÷íè äåáåëèíè ïîäîñíîâíè ïëàñòîâå å ïîêàçàíî íà ôèã. VIII.17. Ãîðíàòà ãðàôèêà, ïîêàçàíà íà ôèãóðàòà, ñå îòíàñÿ çà ïîäîñíîâåí ïëàñò îò ìèíåðàëíè ìàòåðèàëè ñ ïîäáðàíà çúðíîìåòðèÿ. Äîëíàòà ãðàôèêà íà ôèãóðàòà ñå ïðèëàãà ïðè ïîäîñíîâåí ïëàñò îò êà-ðèåðåí ïÿñúê è áàëàñòðà. È äâåòå ãðàôèêè ñå îòíàñÿò çà íåñòàáèëèçè-ðàíè ìàòåðèàëè. Òàçè ãðàôèêà å íàñî÷âàùà è ìîæå äà ñå êîðèãèðà íà áàçà ìåñòíèÿ îïèò.

â) îïðåäåëÿíå íà ,,k’’ çà ñòàáèëèçèðàí ïîäîñíîâåí ïëàñòÂëèÿíèåòî âúðõó ìîäóëà ,,k’’ íà ñòàáèëèçèðàí ïîäîñíîâåí ïëàñò

ñå îïðåäåëÿ ïîäîáíî íà âëèÿíèåòî íà íåñòàáèëèçèðàí. ôèã. VIII.18. ïîêàçâà ïðåäïîëàãàåìîòî ïîâèøàâàíå íà ,,k’’ ïðè ïîëàãàíå íà ñòàáè-ëèçèðàí ïîäîñíîâåí ïëàñò. Ôèãóðàòà ñå èçïîëçâà ïðè èçïúëíÿâàíå íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò ñ öèìåíòîâà ñòàáèëèçàöèÿ èëè ñ àñôàëòîâà ñìåñ - áèíäåð. Ðåçóëòàòèòå ïðè èç÷èñëåíèÿòà ïîêàçâàò, ÷å ñòàáèëèçèðàíèÿ ïëàñò å äâà ïúòè ïî-åôåêòèâåí îò çúðíåñò ïëàñò ñ ïîäáðàíà çúðíîìå-òðèÿ. Ñòàáèëèçèðàíè ïëàñòîâå ñ ïî-íèñêî êà÷åñòâî ùå îïðåäåëÿò ïî-âèøàâàíå íà ,,k’’ â ïî-ìàëêà ñòåïåí.

140

Ôèãóðà VIII.17. Îïðåäåëÿíå íà íîñèìîñïîñîáíîñòòà íà ïîâúðõíîñò-òà íàä ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò

141

Ôèãóðà VIII.18. Âúçäåéñòâèå íà ñòàáèëèçèðàíèÿ ïîäîñíîâåí ïëàñò âúðõó ìîäóëà íà çåìíàòà îñíîâà

• Îïðåäåëÿíå íà äåáåëèíàòà íà áåòîííàòà ïëî÷à

Îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè çà òâúðäè íàñòèëêè ñà îïðåäåëåíè íà ñúùèÿ ïðèíöèï, íà êîéòî ñà èçãîòâåíè ñúùèòå çà àñôàëòîâè íàñòèëêè; ò.å. îòäåëíè ãðàôèêè çà ðàçëè÷íè òèïîâå êîëåñíèöè è ñàìîëåòè. Òå ñà ïðåäñòàâåíè íà ãðàôèêè îò ôèã. VIII.19. äî ôèã. VIII.32. Òåçè êðèâè ñà èçâåäåíè íà áàçà íà ïðåäïîñòàâêàòà çà íàòîâàðâàíå ïðè ôóãàòà, êúäåòî òîâàðúò å ðàçïîëîæåí òàíãåíöèàëíî èëè ïåðïåíäèêóëÿðíî íà ôóãàòà. Èçïîëçâàíåòî èì èçèñêâà ÷åòèðè âõîäíè ïàðàìåòúðà: ÿêîñò íà îïúí ïðè îãúâàíå, ìîäóë íà ëåãëîòî ïîä áåòîííàòà ïëî÷à, áðóòíà ìàñà íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò è ãîäèøåí áðîé èçëèòàíèÿ íà ñúùèÿ. Îò òåçè ãðàôèêè ñå îò÷èòà äåáåëèíàòà íà áåòîííàòà ïëî÷à.

à) ÿêîñò íà îïúí ïðè îãúâàíå íà áåòîíàÄåáåëèíàòà íà áåòîííàòà íàñòèëêà çàâèñè îò ÿêîñòòà íà áåòîíà, ñ

êîéòî ùå ñå èçãðàäè íàñòèëêàòà. ßêîñòòà íà áåòîíà ñå îöåíÿâà íà áàçà

142

ÿêîñò íà îïúí ïðè îãúâàíå, òúé êàòî áåòîííèòå ïëî÷è ðàáîòÿò îñíîâíî íà îãúâàíå.

á) ìîäóë íà ëåãëîòî - ,,k’’.Ïðóæèííàòà êîíñòàíòà íà ìàòåðèàëà, ëåæàù íåïîñðåäñòâåíî ïîä

áåòîííàòà ïëî÷à è å ïîêàçàòåë çà íîñèìîñïîñîáíîñòòà íà ëåãëîòî, âúðõó êîåòî ñå èçãðàæäà áåòîííàòà ïëî÷à

â) áðóòíà ìàñà íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåòÁðóòíàòà ìàñà íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò å äàäåíà íà âñÿêà îðàç-

ìåðèòåëíà ãðàôèêà. Îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè ñà ãðóïèðàíè ïî òèï íà êîëåñíèêà èëè ñà îòäåëíè çà êîíêðåòåí ñàìîëåò (èëè ãðóïà ñàìîëåòè). Øèðîêà ãàìà îò íåòíè ìàñè å äàäåíà íà âñÿêà ãðàôèêà, êîèòî ñà äî-ñòàòú÷íè äà îáõâàíàò ìàñèòå íà êîíêðåòíèÿ ñàìîëåò;

ã) ãîäèøåí áðîé èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåòÇà îïðåäåëÿíåòî èì ñå ïîëçâà ïðîöåäóðà, îïèñàíà ïî-ãîðå â òàçè ãëàâà.

• Ïîëçâàíå íà îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè.Îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè çà òâúðäè íàñòèëêè ñà êîíöåíòðèðàíè

òàêà, ÷å âõîäíèòå äàííè äà ñëåäâàò ïîñëåäîâàòåëíîñòòà íà íîìîãðà-ìàòà. Íà ñàìèòå ãðàôèêè ñ ïóíêòèðàíà ëèíèÿ è ñòðåëêà å îçíà÷åíà ïî-ñëåäîâàòåëíîñòòà íà ðàáîòà. Ïúðâèÿò âõîäåí ïàðàìåòúð å ÿêîñòòà íà îïúí ïðè îãúâàíå, êîÿòî å îòáåëÿçàíà íà ëÿâàòà îðäèíàòà íà ãðàôèêàòà. Ïðåêàðâà ñå õîðèçîíòàëíàòà é ïðîåêöèÿ äîêàòî ïðåñå÷å ëèíèÿòà, îòãî-âàðÿùà íà ñúîòâåòíèÿ ìîäóë íà ëåãëîòî ‘‘k’’. Ïðåêàðâà ñå âåðòèêàëíà ëèíèÿ ïðåç òàêà îçíà÷åíàòà òî÷êà äî ïðåñè÷àíåòî é ñ ëèíèÿòà, îòãîâà-ðÿùà íà ñúîòâåòíàòà áðóòíà ìàñà íà ñàìîëåòà. Îò ïðåñå÷íàòà òî÷êà ñå ïðåêàðâà õîðèçîíòàëíà ëèíèÿ äî ïðåñè÷àíå íà äÿñíàòà îðäèíàòà, îòãîâàðÿùà íà ñúîòâåòíèÿ áðîé ãîäèøíè èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåë-íèÿ ñàìîëåò, îò êîÿòî ñå îò÷èòà äåáåëèíàòà íà áåòîííàòà ïëî÷à. Òîâà å äåáåëèíàòà, îçíà÷åíà ñ „Ò” íà ôèã. VIII.19. Çà íåêðèòè÷íèòå ïëîùè å íåîáõîäèìî äåáåëèíàòà íà áåòîííàòà ïëî÷à äà å 0.9 Ò. Çà ïëîùèòå, â êîèòî ñå ïðåìèíàâà îò äåáåëèíàòà Ò êúì 0.9 Ò ñå èçìåíÿ äåáåëèíàòà íà áåòîííàòà ïëî÷à.

143

Ôèãóðà VIII.19. Îðàçìåðèòåëíàãðàôèêà çà ñàìîëåòè ñ êîëåñíèê ñ åäèíè÷íî êîëåëî

V .20.

144

V .23. 300 -4

V .21.

Ôèãóðà VIII.22.

145

V .24. -747-100, SR, 200 B, C, F

V . 25. -747 SP

Ôèãóðà VIII.23.

Ôèãóðà VIII.24.

146

V .26. -747

V .27. - 767

Ôèãóðà VIII.25.

Ôèãóðà VIII.26.

147

V .28. - 130 Ôèãóðà VIII.27.

Ôèãóðà VIII.28. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåòè DC -10-10, 10CF

148

V .30. DC-10-30, 30 CF, 40, 40 CF

V .31. L-1011-1, 100

Ôèãóðà VIII.29.

Ôèãóðà VIII.30.

149

ÔèãóðàVIII.31. Îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåòè L-1011-100, 200

V .22. 300 2 Ôèãóðà VIII.32.

150

• Ïðèìåð çà îðàçìåðÿâàíåÈçõîäíè äàííè:Äà ñå îðàçìåðè òâúðäà íàñòèëêà çà ñàìîëåò ñ òàíäåì îñè ñúñ ñäâî-

åíè êîëåëà ñ áðóòíà ìàñà 350 000 (160 000 kg) è çà 6 000 ãîäèøíè åê-âèâàëåíòíè èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò.  åêâèâàëåíòíèÿ ãîäèøåí áðîé èçëèòàíèÿ íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò ñà âêëþ÷åíè 1 200 ãîäèøíè èçëèòàíèÿ íà  747 ñ áðóòíà ìàñà 780 000 pounds (350 000 kg). Ìîäóëúò íà çåìíîòî ëåãëî å 100 pci (25 MN/m3) ñ ëîø äðåíàæ è äúëáî÷èíà íà çàìðúçâàíå 460 mm. Èçèñêâàíåòî å çà 100 ïðîöåíòà çàùè-òà îò ìðàç. Ïî÷âàòà å ïåñú÷ëèâà ãëèíà. Áåòîíúò, êîéòî ùå ñå èçïîëçâà å ñ ÿêîñò íà îïúí ïðè îïúâàíå 650 psi (4.5 MN/m2) è ìîæå äà ñå ïðîèçâåäå ñ ìåñòíè äîáàâú÷íè ìàòåðèàëè.

Ðåøåíèå:Áðóòíàòà ìàñà íà îðàçìåðèòåëíèÿ ñàìîëåò íàëàãà èçïîëçâàíå íà

ñòàáèëèçèðàí ïîäîñíîâåí ïëàñò. Ïðîâåðÿâàò ñå íÿêîëêî äåáåëèíè íà ñòàáèëèçèðàíèÿ ïîäîñíîâåí ïëàñò. Ïðåäâèæäà ñå òîé äà ñå èçïúëíè îò öèìåíòîâà ñòàáèëèçàöèÿ. Ïúðâàòà äåáåëèíà íà ïîäîñíîâíèÿ ïëàñò, çà êîÿòî îðàçìåðÿâàìå å 6 inches (150 mm). Ïîëçâàìå ôèã. VIII.17., çà äà îïðåäåëèì ïðèíîñà íà öèìåíòîâàòà ñòàáèëèçàöèÿ è çà 6 inches (150 mm) äåáåëèíà îò÷èòàìå óâåëè÷àâàíå íà ìîäóëà íà ëåãëîòî ê îò 100 pci (25 N/m3) íà 210 pci (57 MN/m3). Ñëåä òîâà ïîëçâàìå ôèã. VIII.21. ñ îðàçìåðèòåëíà ãðàôèêà çà ñàìîëåòè ñ êîëåñíèê ñ òàíäåì îñè ñúñ ñäâî-åíè êîëåëà. Ïðè çàäàäåíèòå ñòîéíîñòè íà âõîäíèòå ïàðàìåòðè îò÷è-òàìå äåáåëèíà 16.6 inches (420 mm). Çàêðúãëÿìå íà 17 inches (430 mm). Ñëåä êàòî äúëáî÷èíàòà íà ïðîíèêâàíå íà ìðàç å 18 inches (460 mm), à ñóìàðíàòà äåáåëèíà íà öèìåíòîâàòà ñòàáèëèçàöèÿ è áåòîííàòà ïëî÷à å 23 inches (585 mm) íÿìà íåîáõîäèìîñò îò ïîëàãàíå íà ïëàñò çà ìðàçîçà-ùèòà. Âúïðåêè ÷å ñàìîëåòà ñ øèðîêî òÿëî (Â-777) íå îïðåäåëÿ äåáåëè-íàòà íà áåòîííàòà ïëî÷à, òîé òðÿáâà äà ñå èìà ïðåäâèä ïðè îôîðìÿíå íà ôóãèòå è äðåíàæíèòå ñúîðúæåíèÿ. Ïðîâåðÿâàò ñå è íåîáõîäèìèòå äåáåëèíè íà áåòîííàòà ïëî÷à ïðè äðóãè äåáåëèíè íà ñòàáèëèçèðàíèÿ ïîäîñíîâåí ïëàñò. Èçáèðà ñå íàé-èêîíîìè÷íàòà êîíñòðóêöèÿ.

• Òåæêî íàòîâàðåíè ëåòèùàÈìà çíà÷èòåëåí áðîé ëåòèùà, êîèòî èìàò íàòîâàðâàíå ïî-ãîëÿìî

îò òîâà, äàäåíî íà îðàçìåðèòåëíèòå ãðàôèêè. Ïîääúðæàíåòî íà íà-ñòèëêèòå å òðóäíî è ñêúïî, îñîáåíî ïðè ëåòèùà ñ ãîëÿì áðîé äâèæåíèÿ íà ñàìîëåòè, êîåòî ñå äúëæè íà ãîëÿìàòà èíòåíçèâíîñò è ïîòåíöèàë-íî çàáàâÿíå íà ñàìîëåòèòå. Òâúðäè íàñòèëêè ïðîåêòèðàíè äà ïîåìàò

151

òðàôèê ñ âèñîêà èíòåíçèâíîñò, òðÿáâà äà îòãîâàðÿò íà ñëåäíèòå èçèñ-êâàíèÿ:

à) óñòîé÷èâî ëåãëîËåãëîòî íà íàñòèëêàòà îñèãóðÿâà îñíîâíà îïîðà íà êîíñòðóêöèÿòà.

Çàòîâà òðÿáâà äà ñå ïîëîæàò âñè÷êè óñèëèÿ çà îñèãóðÿâàíå íà óñòîé-÷èâîñò. Ïðîáëåì, âúçíèêíàë ñëåä èçãðàæäàíå íà êîíñòðóêöèÿòà íà íà-ñòèëêàòà, ïðàêòè÷åñêè å íåðàçðåøèì. Èçïîëçâàíåòî íà ñòàáèëèçèðàí ïîäîñíîâåí ïëàñò å åäíà îò âúçìîæíîñòèòå çà îñèãóðÿâàíå íà åäíîðîä-íî ñòàáèëíî ëåãëî.

á) äîñòàòú÷íà äåáåëèíàÍàñòèëêè, ïîäëîæåíè íà èíòåíçèâíîñò íà òðàôèêà ïî-ãîëÿìà îò 25

000 ãîäèøíè èçëèòàíèÿ (ìàêñèìàëíàòà ñòîéíîñò ïîêàçàíà íà îðàçìå-ðèòåëíèòå ãðàôèêè,) èçèñêâàò ïî-ãîëÿìà äåáåëèíà íà êîíñòðóêöèÿòà. Íåîáõîäèìàòà äîïúëíèòåëíà äåáåëèíà ñå îïðåäåëÿ â ñúîòâåòñòâèå ñ òàáë. VIII.6.

â) ðàçìåð íà ïëî÷èòåÏëî÷èòå ñå êîíñòðóèðàò òàêà, ÷å äà ñå ñâåäàò äî ìèíèìóì äâèæåíè-

ÿòà âúâ ôóãèòå. VIII.3. ÔóãèÏîäõîäÿùî ïðîåêòèðàíèòå ëåòèùíè ôóãè çà íàñòèëêèòå êîíòðî-

ëèðàò íàïóêâàíèÿòà, äúëæàùè ñå íà îãðàíè÷åíîòî ñâèâàíå è ðàçëè÷-íèòå åôåêòè îò îãðàíè÷åíîòî äåôîðìèðàíå è òîâàðè. Òå ïîçâîëÿâàò àäåêâàòíî ïðåäàâàíå íà òîâàðè; è îãðàíè÷àâàò ïðîíèêâàíåòî íà ÷óæ-äè ìàòåðèàëè. Ôóãèòå ðàçäåëÿò íàñòèëêàòà íà ïîäõîäÿùè ó÷àñòúöè çà ñòðîèòåëñòâî è èçðàâíÿâàò èëè îòäåëÿò äâèæåíèÿòà íà íàñòèëêàòà â ïðåñè÷àíèÿòà ñ äðóãè íàñòèëêè èëè â çîíàòà íà äîïèð äî äðóãè êîí-ñòðóêöèè.

Ïðîåêòúò íà ôóãèòå å íåðàçäåëíà ÷àñò îò ïðîåêòà íà íàñòèëêàòà è îêàçâà ñúùåñòâåíî âëèÿíèå çà êà÷åñòâàòà é. Çà äà çàäîâîëÿò îñíîâíèòå äîïóñêàíèÿ çà íàñòèëêàòà ïî ïðîåêò, ôóãèòå òðÿáâà äà îñèãóðÿò àäåê-âàòíî ïðåäàâàíå íà òîâàðèòå îò åäíà ïëî÷à íà äðóãà. Ïðåäàâàíåòî íà òîâàð ñå îñúùåñòâÿâà ÷ðåç èçïîëçâàíåòî íà äþáåëè èëè ÷ðåç âçàèìíà âðúçêà ìåæäó ïëî÷èòå. Òðåòèðàíàòà ñ öèìåíò ïîäîñíîâà ñúùî îñèãó-ðÿâà îñíîâíà ïîääðúæêà íà ôóãàòà. Óâåëè÷àâàíåòî íà äåáåëèíàòà íà íàñòèëêàòà ïî îïðåäåëåíè ôóãè íàìàëÿâà íàïðåæåíèÿòà íà îãúâàíå â îòäåëíàòà ïëî÷à è èçêðèâÿâàíèÿ íà ðúáà, êîåòî ïîçâîëÿâà àäåêâàòíî äåéñòâèå íà ôóãèòå.

152

À. Âèäîâå ôóãèÔóãèòå â íàñòèëêàòà ñå ðàçäåëÿò íà ñëåäíèòå êàòåãîðèè â çàâèñè-

ìîñò îò ôóíêöèèòå, êîèòî òðÿáâà äà èçïúëíÿâàò. Êàòåãîðèèòå ñà: ðà-áîòíè, ïðèâèäíè è äèëàòàöèîííè ôóãè. Âñè÷êè ôóãè, íåçàâèñèìî îò òÿõíàòà êàòåãîðèÿ, òðÿáâà äà ñå èçïúëíÿò òàêà, ÷å äà èìà âúçìîæíîñò äà ñå çàïå÷àòàò. Äåòàéëè íà ôóãè ñà ïîêàçàíè íà ôèã. VIII.33.

Ðàáîòíèòå ôóãè îòäåëÿò ÷åëíî ñðåùàùèòå ñå êîíñòðóêöèè, êîèòî ñà ïîñòàâÿíè ïî ðàçëè÷íî âðåìå, êàòî íàïðèìåð çàâúðøâàíåòî íà áå-òîíèðàíèÿ ó÷àñòúê â êðàÿ íà äåíÿ èëè îñúùåñòâÿâàò êîíòàêòà ìåæäó èâèöèòå íà áåòîíèðàíå. Ïðåäàâàíåòî íà òîâàðà â òåçè ôóãè ñå èçâúðøâà ÷ðåç èçïîëçâàíå íà äþáåëè (òèï Ñ è D). Íà ôèã. VIII.33 ñà ïîêàçàíè ñòàíäàðòíè äåòàéëè íà ðàáîòíà ôóãà.

Ïðèâèäíèòå ôóãè êîíòðîëèðàò ïîëîæåíèåòî íà ïóêíàòèíèòå ïî íàñòèëêèòå, ïðè÷èíåíè îò ñâèâàíå ïîðàäè ñúñúõâàíå è/èëè òîïëèííî ðàç-øèðåíèå. Ïðèâèäíèòå ôóãè ñúùî ñå èçïîëçâàò çà íàìàëÿâàíå íà íàòèñêà, ïðè÷èíåí îò èçâèâàíå è èçêðèâÿâàíå íà ïëî÷àòà. Ïðåäàâàíåòî íà òîâàðà ïî ïðèíöèï ñå èçâúðøâà ÷ðåç âçàèìíî çàêîï÷àâàíå. Äþáåëè ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò çà ïðåäàâàíå íà òîâàð â òåçè ôóãè ïðè îïðåäåëåíè óñëîâèÿ. Íà ôèã. VIII.33., (òèï F è H) ñà ïîêàçàíè äåòàéëè íà ðàçøèðèòåëíè ôóãè.

Äèëàòàöèîííèòå /èçîëàöèîííè/ ôóãè - èìàò çà öåë äà îòäåëÿò ïðå-ñè÷àùèòå ñå íàñòèëêè, äà ïðåäàäàò èëè ïðåêúñíàò ïðåíàñÿíåòî íà òîâà-ðè ìåæäó ñúñåäíè êîíñòðóêöèè. Òå èçîëèðàò çàáåòîíèðàíèòå åëåìåíòè /ïðîíèêâàíèÿ â íàñòèëêàòà/ êàòî íàïðèìåð îòâîäíèòåëíè êàíàëè, øàõ-òè, êàáåëíè êîëåêòîðè. Èìà äâà âèäà èçîëàöèîííè ôóãè, ïðåäñòàâåíè íà ôèã. VIII.33., (òèï A è B).

Òèï À äþáåëíè äèëàòàöèîííè ôóãè îñèãóðÿâàò ïðåäàâàíåòî íà òî-âàðà ñ äþáåëè. Íåèçòëàñêâàåìà ñâèâàåìà ìàòåðèÿ ñ ðàçìåð 0.75 èí÷à /19 ìì/ îñèãóðÿâà ðàçäåëÿíåòî ìåæäó äâå ÷åëíî ñðåùàùè ñå íàñòèëêè.

Òèï  äèëàòàöèîííè ôóãè íå âêëþ÷âàò äþáåëè, íî èçïîëçâàò óâå-ëè÷åíàòà äåáåëèíà ïî ôóãàòà, çà äà ñå íàìàëÿò íàïðåæåíèÿòà íà îïúí â ïëî÷àòà è îïîðíèòå óñèëèÿ íà ïîäîñíîâàòà èëè îñíîâàòà íà ïúòíàòà íàñòèëêà. Òîçè âèä èçîëàöèîííà ôóãà å çà ïðåäïî÷èòàíå, êîãàòî íà-ñòèëêàòà, ïîåìàùà àêòèâíîòî äâèæåíèå, äîñòèãà êîíñòðóêöèÿòà /ò.å. ñãðàäàòà/ èëè êîãàòî ñå î÷àêâàò õîðèçîíòàëíè è âåðòèêàëíè ðàçëèêè â äâèæåíèåòî íà íàñòèëêèòå. Îòäåëÿíåòî ñå îñèãóðÿâà ñ íåèçòëàñêâàåìà ñâèâàåìà ìàòåðèÿ. Òèï  áåçäþáåëíèòå èçîëàöèîííè ôóãè ïîçâîëÿâàò ñâîáîäà íà ñòðàíè÷íîòî äâèæåíèå íà íàñòèëêàòà è ñâîáîäà íà âåðòè-êàëíîòî äâèæåíèå íà çàáåòîíèðàíèòå åëåìåíòè, áåç ìåõàíè÷íà âðúçêà.

153

Ôèãóðà VIII.33.Òèïîâå ôóãè

154

Á. Ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó ôóãèòå1. Áåòîííà íàñòèëêà âúðõó íåñòàáèëèçàðàíà îñíîâà: - çà òîçè òèï íà-

ñòèëêè Àñîöèàöèÿòà çà ïîðòëàíä öèìåíò ïðåäëàãà äà ñå ïðèëàãà ñëåä-íîòî ïðàêòè÷åñêî ïðàâèëî: ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó ôóãèòå (âúâ ôóòîâå) íå òðÿáâà çíà÷èòåëíî äà íàäâèøàâà äâà ïúòè äåáåëèíàòà íà ïëî÷àòà (â èí÷îâå).

 òàáë. VIII.11. ñà äàäåíè ïðåïîðú÷èòåëíèòå ìàêñèìàëíè ðàçñòîÿ-íèÿ ìåæäó ôóãèòå. Îòíîøåíèåòî íà äúëæèíà êúì øèðî÷èíà íà ïëî÷àòà ïðè íåàðìèðàíà íàñòèëêà íå òðÿáâà äà íàäâèøàâà 1,25.

Òàáëèöà VIII.11. Ïðåïîðú÷èòåëíè ìàêñèìàëíè ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó ôóãèòå çà òâúðäè íàñòèëêè ñ îñíîâåí ïëàñò áåç ñòàáèëèçàöèÿ.

Çàáåëåæêà: Ðàçñòîÿíèÿòà â òàçè òàáëèöà ñà ìàêñèìàëíè ñòîéíîñòè, êîèòî ìîãàò äà ñå ïðèåìàò ïðè èäåàëíè óñëîâèÿ. Ïðåïîðú÷âà ñå èç-ïîëçâàíå íà ïî-ìàëêè ðàçñòîÿíèÿ, àêî ñà äîêàçàíè îò íàòðóïàíèÿ îïèò.

2. Áåòîííà íàñòèëêà âúðõó ñòàáèëèçèðàíà îñíîâàÒâúðäèòå íàñòèëêè ñúñ ñòàáèëèçèðàíè îñíîâè ñà ïîäëîæåíè íà ïî-

âèñîêè íàïðåæåíèÿ îò èçêîðóáâàíå è èçêðèâÿâàíå â ñðàâíåíèå ñ òåçè ñ îñíîâè, êîèòî íå ñà ñòàáèëèçèðàíè. Ðàçñòîÿíèÿòà ìåæäó ôóãèòå çà-âèñÿò îò ðàäèóñà íà îòíîñèòåëíà êîðàâèíà íà ïëî÷èòå. Ðàçñòîÿíèÿòà ìåæäó ôóãèòå ñå èçáèðàò òàêà, ÷å îòíîøåíèåòî íà ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó ôóãèòå êúì ðàäèóñà íà îòíîñèòåëíàòà êîðàâèíà å 5.0 èëè ïî-ìàëêî, çà êîíòðîë íà îòâàðÿíåòî íà íàïðå÷íè ïóêíàòèíè. Ïðè ëèïñà íà ìåñòåí îïèò ñå ïðåïîðú÷âà ìàêñèìàëíî ðàçñòîÿíèå ìåæäó ôóãèòå îò 6.0 m. Ðàäèóñúò íà îòíîñèòåëíà êîðàâèíà å äåôèíèðàí îò Westergaard êàòî êîðàâèíà íà ïëî÷àòà ñïðÿìî êîðàâèíàòà íà ëåãëîòî. Îïðåäåëÿ ñå ïî ôîðìóëàòà:

, mm , m , m

150 3,8 3,8

175-230 4,6 4,6

230-305 6,1 6,1

>305 7,6 7,6

41

2

3

112 kEh

l

155

Êúäåòî: l - ðàäèóñ íà îòíîñèòåëíà êîðàâèíà, mm;E - ìîäóë íà åëàñòè÷íîñò íà áåòîíà, MPa, îáèêíîâåíî 27 000 MPa;h - äåáåëèíà íà ïëî÷àòà, mm;k - ìîäóë íà ðåàêöèÿòà íà ëåãëîòî, MPa/m; ì - êîåôèöèåíò íà Ïîàñîí çà áåòîíà, îáèêíîâåíî 0.15.  òàáë. VIII.12. ñà ïîêàçàíè ïðåïîðú÷èòåëíè ìàêñèìàëíè ðàçñòîÿ-

íèÿ ìåæäó ôóãèòå ïðè òâúðäè íàñòèëêè ñúñ ñòàáèëèçàöèÿ íà îñíîâàòà.

Òàáëèöà VIII.12. Ïðåïîðú÷èòåëíè ìàêñèìàëíè ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó ôóãèòå çà òâúðäè íàñòèëêè ñ îñíîâåí ïëàñò ñúñ ñòàáèëèçàöèÿ.

Ïðîåêòàíòúò ñëåäâà äà âçåìå ïî-ìàëêàòà îò äâåòå ñòîéíîñòè ïîëó-÷åíè ïðè èç÷èñëåíèåòî ïî ôîðìóëàòà è îò÷åòåíàòà îò òàáë. VIII.12.

Â. Äþáåëíè ïðúòè Äþáåëíèòå ïðúòè (èëè äþáåëèòå) ñå èçïîëçâàò çà ïðåäàâàíå íà ïðå-

íîñèìè òîâàðè ïðåç ôóãà äî ñúñåäíàòà ïëî÷à. Òå íàìàëÿâàò èçêðèâÿâà-íåòî âúâ ôóãàòà è ïðåäîòâðàòÿâàò äèôåðåíöèàëíèòå ðàçìåñòâàíèÿ íà ñâúðçàíèòå ïëî÷è. Äþáåëíèòå ïðúòè ñà ãëàäêè ïðúòè, êîèòî òðÿáâà äà ñå ðàçïîëàãàò áëèçî äî íåóòðàëíèòå îñè íà ïëî÷àòà è ïðè âíèìàòåëíî èçðàâíÿâàíå äà ïîçâîëÿò ñúñåäíèòå ïëî÷è äà ñå äâèæàò ïðè ðàçøèðÿ-âàíå èëè ñâèâàíå, äúëæàùî ñå íà òåìïåðàòóðíè ïðîìåíè.

Íóæäàòà äà ñå èçïîëçâàò äþáåëè çàâèñè îò âèäà íà ôóãàòà è íåéíîòî ìÿñòî â äåòàéëà íà ëåòèùíàòà íàñòèëêà.

Ôóãèòå, êîèòî èçèñêâàò äþáåëè ñà:- âñè÷êè ÷åëíè òèïîâå ðàáîòíè ôóãè;- òèï À äèëàòàöèîííè (èçîëàöèîííè) ôóãè;- íàïðå÷íè ðàáîòíè ôóãè áëèçî äî ñâîáîäíèòå ðúáîâå íà åëåìåíòà

îò íàñòèëêàòà, êàòî íàïðèìåð ïèñòà èëè ïúòåêà çà ðóëèðàíå;

, mm , m , m

200 -255 3,8 3,8

265-330 4,6 4,6

345-405 5,3 5,3

>405 6,1 6,1

Íàïðå÷íî ðàçñòîÿíèå , m Íàäëúæíî ðàçñòîÿíèå , m

156

Äþáåëè íå ñå èçèñêâàò â íàïðå÷íè ðàáîòíè ôóãè îñâåí àêî ôóãàòà å áëèçî äî ñâîáîäåí ðúá èëè äèëàòàöèîííà ôóãà. Ïðè÷èíàòà, ïîðàäè êîÿòî òå ñå èçèñêâàò â íàïðå÷íè ïðèâèäíè ôóãè áëèçî äî ñâîáîäíèòå ðúáîâå íà äåòàéëà å çàùîòî äâèæåíèÿ îò òåìïåðàòóðíè ðàçëèêè ñå îò-ðàçÿâàò â ïîñòîÿííî îòâàðÿíå íà íàïðå÷íè ôóãè çà ðàçñòîÿíèå îò îêîëî 100 ôóòà (30.5 m) îò ñâîáîäíèÿ ðúá. Ïî ñúùèÿ íà÷èí òåìïåðàòóðíèòå äâèæåíèÿ ñå îòðàçÿâàò â ïîñòîÿííî îòâàðÿíå íà íàïðå÷íè ôóãè çà ðàç-ñòîÿíèå îò îêîëî 60 ôóòà (18.3 m) íà åäíà îò äâåòå ñòðàíè íà äèëàòàöè-îííàòà ôóãà. Íàïðå÷íèòå ôóãè â òåçè ðàçñòîÿíèÿ ñå îòâàðÿò ïîñòåïåííî äî òî÷êàòà, êúäåòî âçàèìíîòî çàêîï÷àâàíå å ïî-ìàëêî åôåêòèâíî. Ïî-ðàäè òàçè ïðè÷èíà Òèï F äþáåëíà ïðèâèäíà ôóãà òðÿáâà äà ñå èçïîëçâà çà ïîñëåäíèòå òðè íàïðå÷íè ïðèâèäíè ôóãè â êðàÿ íà ïèñòàòà, ïúòåêàòà çà ðóëèðàíå èëè àåðîãàðîâàòà ïëîùàäêà.

Ïðåïîðú÷èòåëíèòå ðàçìåðè è ðàçñòîÿíèÿ íà äþáåëíèòå ïðúòè ñà ïîñî÷åíè â òàáë. VIII.13.

Òàáëèöà VIII.13. Ïðåïîðú÷èòåëíè äèàìåòðè, äúëæèíè è ðàçñòîÿ-íèÿ çà äþáåëèòå

Ã. Ðàçïîëîæåíèå íà ôóãèòåÍà ôèã. VIII.34. å ïîêàçàí åäèí ïðèìåð çà òèïè÷íî ðàçïîëîæåíèå íà

ôóãèòå çà ëåòèùíèòå íàñòèëêè. Âàæíî å èíæåíåðúò, ïðîåêòèðàù ïî-ñòàâÿíåòî íà ôóãèòå êàòî ÷àñò îò ïðîåêòà íà íàñòèëêàòà, äà ñå çàïîçíàå ñúñ ñòðîèòåëíàòà ìåõàíèçàöèÿ è òåõíîëîãèèòå, èçïîëçâàíè â îáëàñòòà íà ñòðîèòåëñòâîòî íà ëåòèùà.

Ðàáîòíèòå ôóãè âèíàãè òðÿáâà äà ñå ïîñòàâÿò ïàðàëåëíî ïî íàé-ãîëÿìàòà äúëæèíà íà íàñòèëêàòà. Òàçè íàñîêà îáåçïå÷àâà íàé-åôèêàñíîòî ñòðîèòåëñòâî ïîñðåäñòâîì ìåòîäèòå íà ôèêñèðàíà ôîðìà èëè ïúëçÿù êîôðàæ. Ïúòåêèòå è ïèñòèòå çà ðóëèðàíå íå ñà òîëêîâà òðóäíè â òàçè âðúçêà. Îáà÷å íàñòèëêèòå íà ïåðîíèòå ñúçäàâàò ñåðèîç-íè ïðåäèçâèêàòåëñòâà çà ìàêñèìèçèðàíå íà ìåõàíèçèðàíîòî ñòðîèòåë-ñòâî è ìèíèìèçèðàíå íà ðú÷íîòî ïîëàãàíå. Èíæåíåðúò òðÿáâà äà ïðå-

157

öåíè åôåêòèâíîñòòà íà ñòðîèòåëñòâîòî, êîãàòî ñå èçáèðà îðèåíòàöèÿòà íà ôóãàòà çà ïåðîíîâàòà íàñòèëêà.

Èçãëåäúò íà ôóãèòå â ïðåñè÷àíèÿòà íà ëåòèùíàòà íàñòèëêà ñúùî ïðåäñòàâÿ ñïåöèàëíè ïðåäèçâèêàòåëñòâà, ñâúðçàíè ñ ôóãèòå. Ïðåñè-÷àíèÿòà ñúçäàâàò ãîëåìè, íåïðàâèëíî îôîðìåíè ÷àñòè â íàñòèëêàòà è ïðåäñòàâÿò íóæäàòà îò ïðåñè÷àíåòî íà ðàçëè÷íè òèïîâå ôóãè. Íà ïðàêòèêà å íåâúçìîæíî äà ñå óñòàíîâè ñòàíäàðòåí îáðàçåö íà ôóãèòå çà ïðåñè÷àíèÿòà. Ïðîåêòàíòúò å ðåøàâàùèÿ ôàêòîð, êîéòî ìîæå äà èç-áåðå íàé-ïîäõîäÿùèòå îò äîáðå óñòàíîâåíèòå âúçìîæíîñòè, ïðè êîåòî òðÿáâà äà ñå ñïàçâàò èçïèòàíèòå ïðèíöèïè, çà äà ñå îïðîñòè èçãëåäà íà ôóãàòà è äà ñå èçáåãíàò ïðîáëåìàòè÷íèòå ïðîåêòè.

Ôèãóðà VIII.34. Ìîäåë çà òèïè÷íî îôîðìÿíå íà ôóãèòå íà ÏÈÊ, ïàðàëåëíè è íàïðå÷íè ïúòåêè çà ðóëèðàíå

158

VIII.4. Êîìïþòúðíà ïðîãðàìà çà îðàçìåðÿâàíå íà íàñòèëêèòå

FAARFIELD å êîìïþòúðíà ïðîãðàìà çà îðàçìåðÿâàíå íà êîí-ñòðóêöèèòå íà àåðîäðóìíè íàñòèëêè. Òÿ âêëþ÷âà îðàçìåðÿâàíå íà áàçà ìíîãîïëàñòîâî åëàñòè÷íî ïîëóïðîñòðàíñòâî è îðàçìåðÿâàíå íà áàçà ìåòîä íà êðàéíèòå åëåìåíòè, ðàçðàáîòåíè îò FAA (Ôåäåðàëíàòà Àâè-àöèîííà Àäìèíèñòðàöèÿ) íà ÑÀÙ çà ïðîåêòèðàíå íà íîâè, êàêòî è çà óñèëâàíå íà ñúùåñòâóâàùè îãúâàåìè è òâúðäè íàñòèëêè. Ïðîöåäóðàòà å ðàçãëåäàíà è ïîäðîáíî îïèñàíà â äîêóìåíò AC 150/5320-6Å.

Âõîäíèòå äàííè ñå âúâåæäàò ÷ðåç äâà ãðàôè÷íè åêðàíà: åäèí çà êîíñòðóêöèÿòà è åäèí çà äâèæåíèåòî. Ñòîéíîñòèòå ïî ïîäðàçáèðàíå è ãðàíèöèòå çà ðàçëè÷íèòå âõîäíè ïàðàìåòðè ñà çàäàäåíè òàêà, ÷å îðàç-ìåðèòåëíàòà ïðîöåäóðà äà áúäå ñðàâíèìà ñ ïðåäèøíàòà ïðîöåäóðà íà FAA, èçëîæåíà â ïðåäèøíèòå òî÷êè îò ðúêîâîäñòâîòî, çà ñàìîëåòè äî B474 (òàêèâà ñ åäèíè÷íè êîëåñíèöè, ñäâîåíè îñè íà êîëåñíèöèòå, òàí-äåì ñäâîåíè îñè è äâå ñäâîåíè êîëåëà â òàíäåì çà îñíîâåí êîëåñíèê è äâå ñäâîåíè êîëåëà â òàíäåì çà îñ êîëåñíèê êúì òÿëîòî íà ñàìîëåòà. Îðàçìåðÿâàíåòî çà íîâèòå ãåíåðàöèè ñàìîëåòè ñ îñíîâíè êîëåñíèöè ñ òðè îñè, êàòî ñåðèèòå Boeing B777 è Airbus A 380 íå ñà âêëþ÷åíè â ïðåäèøíàòà îðàçìåðèòåëíà ïðîöåäóðà.  ñîôòóåðà ñå âêëþ÷åíè è ñà-ìîëåòè îò òîçè êëàñ.

Îñíîâíà ðàçëèêà îò ïðåäèøíàòà îðàçìåðèòåëíà ïðîöåäóðà å èç-êëþ÷âàíå íà êîíöåïöèÿòà çà åäèí „îðàçìåðèòåëåí ñàìîëåò” ñ òàçè çà îðàçìåðÿâàíå çà óñòîé÷èâîñòòà íà óìîðà, èçðàçåíà ÷ðåç „êîåôèöèåíò íà êóìóëèðàíèòå ïîâðåäè” (CDF) îò âñè÷êè ñàìîëåòè, êîèòî ïîëçâàò ñúîòâåòíàòà íàñòèëêà, ÷ðåç ïðàâèëîòî íà Miner.

Ïðîãðàìàòà èìà ïåò îñíîâíè ïðîçîðåöà: STARTUP (íà÷àëî), STRUCTURE (êîíñòðóêöèÿ) è AIRPLANE (ñàìîëåòè) ñà îñíîâíèòå. Ïðîçîðöèòå NOTES (áåëåæêè) è AIRPLANEDATA (äàííè çà ñàìîëå-òèòå) ñà çà óäîáñòâî ïðè âúâåæäàíå íà äîïúëíèòåëíè äàííè, îïèñâàùè êîíñòðóêöèÿòà è òðàôèêà, è çà ïðîâåðêà íà äàííèòå.

Ïðîçîðåöúò STARTUP èìà äâå ôóíêöèè. Ïúðâàòà å äà äàäå âúçìîæ-íîñò äà ñå èçáåðå èëè ïîäïðîçîðåö STRUCTURE èëè NOTES. Âòî-ðàòà å äà îðãàíèçèðà åëåìåíòèòå çà ñúõðàíÿâàíå íà îñíîâíèòå äàííè: Sections (ó÷àñòúöè) â Jobs (çàäà÷è). Êúì Jobs èìà ñïåöèàëåí ðàáîòåí ôàéë - Samples (îáðàçöè), îò íåãî ñå ñúçäàâàò íîâè äàííè çà ó÷àñòúöèòå, ÷èÿòî íàñòèëêà ùå ñå îðàçìåðÿâà.

Äàííèòå çà ó÷àñòúöèòå â Section âêëþ÷âà âúâåæäàíå íà äàííè çà

159

êà÷åñòâàòà íà êîíñòðóêöèÿòà íà íàñòèëêàòà, íàèìåíîâàíèÿòà íà ñàìî-ëåòèòå è áðóòíîòî èì òåãëî, ãîäèøíèòå èçëèòàíèÿ è ïðîöåíòà íà íà-ðàñòâàíå íà èçëèòàíèÿòà.

Íîâè çàäà÷è ñå ñúçäàâàò ÷ðåä èçáèðàíå íà New Job.Íîâè ó÷àñòúöè ñå ñúçäàâàò êàòî ñå êîïèðà åäèí ñúùåñòâóâàù ó÷àñòúê

â íîâà çàäà÷à èëè ìó ñå íàïðàâè äóáëèêàò è ñå ñìåíè èìåòî. Âêëþ÷åíè ñà øåñò âèäà êîíñòðóêöèè:

1. New Flexible (íîâà îãúâàåìà íàñòèëêà);2. AC on Flexible (àñôàëòîâ óñèëâàù ïëàñò âúðõó ñúùåñòâóâàùà

îãúâàåìà íàñòèëêà);3. New Rigid (íîâà òâúðäà íàñòèëêà);4. AC on Rigid (àñôàëòîâ óñèëâàù ïëàñò âúðõó ñúùåñòâóâàùà òâúð-

äà íàñòèëêà);5. Unbonded on Rigid (íåñâúðçàí áåòîíåí óñèëâàù ïëàñò âúðõó

ñúùåñòâóâàùà òâúðäà íàñòèëêà);6. Part Bonded on Rigid (÷àñòè÷íî ñâúðçàí áåòîíåí óñèëâàù ïëàñò

âúðõó ñúùåñòâóâàùà òâúðäà íàñòèëêà).

×ðåç èçáèðàíå íà îïöèÿòà Demonstration ñå ñòàðòèðà èíòåðàêòèâ-íà äåìîíñòðàöèÿ íà îñíîâíèòå ôóíêöèè íà ïðîçîðöèòå STARTUP, STRUCTURE, and AIRPLANE.

Ïðîçîðåöúò STRUCTURE ïîçâîëÿâà ìîäèôèöèðàíå íà êîíñòðóê-öèÿòà íà íàñòèëêàòà è îðàçìåðÿâàíåòî é, òàêà ÷å äà ïîåìå èçáðàíîòî äâèæåíèå.

Ñòàíäàðòíèÿò îðàçìåðèòåëåí ïåðèîä å 20 ãîäèíè.Ïðîçîðåöúò AIRPLANE ïîçâîëÿâà ñúçäàâàíåòî è ìîäèôèöèðàíåòî

íà ñïèñúê ñúñ ñàìîëåòè çà èçáðàíèÿ ó÷àñòúê â òåêóùàòà çàäà÷à. Ñàìîëåòèòå ñå èçáèðàò îò áèáëèîòåêà è ñå äîáàâÿò â ñïèñúêà îò

îðàçìåðèòåëíè ñàìîëåòè. Öÿëàòà èíôîðìàöèÿ çà ñàìîëåòèòå, íåîáõî-äèìà çà îðàçìåðÿâàíåòî, ñ èçêëþ÷åíèå íà áðóòíàòà ìàñà, ãîäèøíèòå èçëèòàíèÿ è ïðîöåíòà íà íàðàñòâàíå íà äâèæåíèåòî, ñà ñúõðàíåíè êàòî ÷àñò îò áèáëèîòåêàòà è íå ìîãàò äà ñå ïðîìåíÿò.

Ñïèñúêúò â áèáëèîòåêàòà ñúäúðæà ñàìîëåòè, ïðåäñòàâèòåëíè çà íàé-øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíèòå êîìåðñèàëíè è âîåííè ñàìîëåòè. Âúâåæäàíåòî íà íîâ ñàìîëåò, êîéòî íå å â ñïèñúêà, ìîæå äà ñòàíå ÷ðåç èçáîð íà ïîäîáåí ñàìîëåò îò òåçè â ñïèñúêà èëè ñïèñúêà â ãðóïàòà Generic. Äàííèòå çà òîçè ñïèñúê ñà íà áàçàòà íà îñíîâíèòå òèïîâå ñà-

160

ìîëåòè, èçïîëçâàíè çà ðàçðàáîòâàíå íà íîìîãðàìèòå â ïðåäèøíèÿ äî-êóìåíò íà FAA.

Ïðîçîðåöúò OPTIONS å ïðåäâèäåí ñ îñíîâíàòà öåë ïîòðåáèòåëÿò äà ìîæå äà ìîäèôèöèðà ìíîãî îïöèè íà êîíñòðóêöèÿòà íà íàñòèëêà-òà è îáùè îò åäíî ìÿñòî. Ìîäèôèöèðàíèòå îïöèè ñå çàïàçâàò ñàìî äîêàòî ñåñèÿòà å îòâîðåíà. Ñëåä çàòâàðÿíå è ïîâòîðíî îòâàðÿíå íà FAARFIELD ñå âúçñòàíîâÿâàò îïöèèòå ïî ïîäðàçáèðàíå.

Ïðîçîðåöúò NOTES å ïðåäâèäåí ñ öåë ïðåãëåæäàíå íà ïðîåêòíàòà èíôîðìàöèÿ çà èçáðàí ó÷àñòúê è çà âúâåæäàíå íà saving notes (ñúõðàíÿ-âàíå íà áåëåæêèòå) â òåêóùî èçáðàíèÿ ó÷àñòúê, êàòî íàïðèìåð ðàçìåð, ìåñòîïîëîæåíèå, ïðîâåæäàíè åòàïè íà ïîääúðæàíå è äð.

Îðàçìåðÿâàíåòî íà íàñòèëêàòà ìîæå äà ñå íàïðàâè çà ñåäåì ðàçëè÷-íè òèïà êîíñòðóêöèè íà íàñòèëêàòà:

1. New Flexible (íîâà îãúâàåìà íàñòèëêà);2. HMA overlay on existing flexible (óñèëâàù ïëàñò îò ãîðåùà àñôàë-

òîâà ñìåñ âúðõó ñúùåñòâóâàùà îãúâàåìà íàñòèëêà);3. New Rigid (íîâà òâúðäà íàñòèëêà);4. Portland Cement Concrete (PCC) overlay on existing flexible (áåòî-

íåí óñèëâàù ïëàñò âúðõó ñúùåñòâóâàùà îãúâàåìà íàñòèëêà);5. Unbonded concrete overlay on existing rigid (íåñâúðçàí áåòîíåí

óñèëâàù ïëàñò âúðõó ñúùåñòâóâàùà òâúðäà íàñòèëêà);6. Partially bonded concrete overlay on existing rigid (÷àñòè÷íî ñâúðçàí

áåòîíåí óñèëâàù ïëàñò âúðõó ñúùåñòâóâàùà òâúðäà íàñòèëêà);7. HMA overlay on existing rigid (óñèëâàù ïëàñò îò ãîðåùà àñôàëòîâà

ñìåñ âúðõó ñúùåñòâóâàùà òâúðäà íàñòèëêà);Íîâè íàñòèëêè ñå îðàçìåðÿâàò êàòî ñå ñïàçâà ñëåäíàòà îáùà ïðî-

öåäóðà:1. Ñúçäàâà ñå êîíñòðóêöèÿ, ïðîåêòåí ñïèñúê ñúñ ñàìîëåòè è ñå çà-

äàâà îðàçìåðèòåëíèÿ ïåðèîä.2. Èçáèðà ñå Design Structure îò ïðîçîðåöà STRUCTURE. Òîâà îç-

íà÷àâà äåáåëèíàòà íà èçáðàíèòå ïëàñòîâå àâòîìàòè÷íî äà ñå èçìåíÿ îò ïðîãðàìàòà äîêàòî ñå óäîâëåòâîðè ïðîåêòíèÿò êðèòåðèé.

3. Ïðîâåðÿâà ñå ïîëó÷åíàòà êîíñòðóêöèÿ, êîãàòî ñïðå èç÷èñëèòåë-íàòà ïðîãðàìà è àêî å íåîáõîäèìî, ñå ïðîìåíÿò äåáåëèíèòå íà äðóãèòå ïëàñòîâå â êîíñòðóêöèÿòà è ñå èçáèðà îòíîâî Design Structure. Ïîâòàðÿ ñå äî ïîëó÷àâàíå íà óäîâëåòâîðèòåëíî îðàçìåðÿâàíå.

4. Èçáèðà ñå Save Structure. Òàêà ñå ñúõðàíÿâà öÿëàòà èíôîðìàöèÿ çà íîâàòà êîíñòðóêöèÿ âúâ ôàéëà íà ñúîòâåòíàòà çàäà÷à.

161

162

ÃËÀÂÀ ÄÅÂÅÒÀ

IÕ. ÌÅÒÎÄ ÀÑN/ PÑN

IÕ.1. Îáùè ïîëîæåíèÿ

Åäíî îò çàäúëæåíèÿòà íà ñòðàíèòå, ÷ëåíêè íà ÈÊÀÎ, å äà îáÿâÿâàò íîñèìîñïîñîáíîñòòà íà íàñòèëêèòå íà ëåòèùàòà, ïðåäíàçíà÷åíè çà ãðàæäàíñêà àâèàöèÿ. Äî 1983 ã. ñà áèëè äîïóñòèìè íÿêîëêî ìåòîäà çà îïðåäåëÿíå íà ÿêîñòíèòå êà÷åñòâà íà íàñòèëêèòå. Ñìåñåíàòà óïîòðåáà íà íÿêîëêî ìåòîäà íå ïîçâîëÿâà åäíîçíà÷íî èíòåðïðåòèðàíå íà èíôîð-ìàöèÿòà çà íàñòèëêèòå.

Ïî ïðåäëîæåíèå íà ÈÊÀÎ å ðàçðàáîòåí è ñòàíäàðòèçèðàí óíèôè-öèðàí ìåòîä çà òàçè öåë, íàðå÷åí ÀÑN/PÑN (êëàñèôèêàöèîííî ÷èñëî íà ñàìîëåòà/êëàñèôèêàöèîííî ÷èñëî íà íàñòèëêàòà). Òîçè ìåòîä ïî-çâîëÿâà äà ñå èçðàçè âúçäåéñòâèåòî íà åäèí ïðîèçâîëåí åëåìåíò âúðõó íàñòèëêàòà íà ëåòèùåòî ÷ðåç åäíî óíèêàëíî çà âñåêè ñàìîëåò ÷èñëî, êîåòî ñå ïðîìåíÿ â çàâèñèìîñò îò äâà ôàêòîðà - òèïúò íà íàñòèëêàòà è ÿêîñòòà íà îñíîâàòà íà íàñòèëêàòà, áåç äà å íåîáõîäèìî äà ñå ñïåöèôè-öèðà äåáåëèíàòà íà íàñòèëêàòà. Òîâà ÷èñëî ñå íàðè÷à ÀÑN.

Íîñèìîñïîñîáíîñòòà íà íàñòèëêàòà ìîæå äà ñå èçðàçè ñ åäíî óíè-êàëíî ÷èñëî áåç äà ñå ñïåöèôèöèðà îïðåäåëåí ñàìîëåò. Òîâà ÷èñëî ñà íàðè÷à PÑN.

ÀÑN ÷èñëîòî èíôîðìèðà çà îòíîñèòåëíîòî ñòðóêòóðíî âúçäåé-ñòâèå íà åäèí ñàìîëåò âúðõó ðàçëè÷íè òèïîâå íàñòèëêè (åëàñòè÷íî ïëàñòè÷íè èëè òâúðäè), ïîëîæåíè âúðõó îñíîâà ñ îïðåäåëåíè ÿêîñòíè êà÷åñòâà /4 ãðóïè/ çà òîâàð îò åäèíè÷íî êîëåëî ñ íàëÿãàíå â ãóìèòå ìó îò 1,25 ÌÐà.

PÑN îòðàçÿâà îòíîñèòåëíèÿ ÿêîñòåí êàïàöèòåò íà íàñòèëêàòà îò ãëåäíà òî÷êà íà òîâàðà íà ñúùîòî ñòàíäàðòíî åäèíè÷íî êîëåëî.

PÑN ñòîéíîñòòà å ñàìî çà èíôîðìèðàíå çà îòíîñèòåëíèòå ÿêîñòíè êà÷åñòâà íà íàñòèëêàòà è òîâà ÷èñëî íå ìîæå äà ñå èçïîëçâà çà ïðîåê-òèðàíå íà íàñòèëêèòå èëè âìåñòî îáñëåäâàíå íà ñúñòîÿíèåòî é.

IÕ.2. Îïðåäåëÿíå íà PÑNÏðè íåîáõîäèìîñò îò îáÿâÿâàíå ñòîéíîñòòà íà PÑN çà îïðåäåëåíà

163

íàñòèëêà íà ëåòèùå ñå äîêëàäâà ñ êîä, êîéòî ñå ñúñòîè îò 5 åëåìåíòà: PÑN ÷èñëî, òèï íà íàñòèëêàòà, ÿêîñò íà îñíîâàòà íà íàñòèëêàòà, äî-ïóñòèìî íàëÿãàíå íà âúíøíàòà ãóìà íà êîëåñíèêà è èçïîëçâàíèÿ ìåòîä çà îöåíêà. Îïðåäåëåíèÿò è êîäèðàí ïî òîçè íà÷èí PÑN ñå ïóáëèêóâà è òîãàâà ìîæå äà ñå ñðàâíè ñ ÀÑN íà êàöàùèòå ñàìîëåòè, çà äà ñå ïðå-öåíè äàëè âñè÷êè ñàìîëåòè ìîãàò äà îïåðèðàò íà äàäåíî ëåòèùå áåç îãðàíè÷åíèÿ â òîâàðà.

À. Ñòîéíîñò íà PÑN×èñëåíàòà ñòîéíîñò íà PÑN ñå äîêëàäâà â öåëè ÷èñëà, çàêðúãëåíè

äî íàé-áëèçêîòî öÿëî ÷èñëî. Çà íàñòèëêè ñ ïðîìåíëèâà ÿêîñò ñå ïðèåìà çà ìåðîäàâíà ñòîéíîñòòà íà PÑN çà íàé-ñëàáèÿ ó÷àñòúê îò íàñòèëêàòà.

Á. Òèï íà íàñòèëêàòàÐàçëè÷àâàò ñå äâà òèïà íàñòèëêè: òâúðäè (R) è åëàñòè÷íî ïëàñòè÷-

íè (F)Ñìåñåíè èëè äðóã âèä íàñòèëêè ñå ïðèðàâíÿâàò êúì R èëè F â çàâè-

ñèìîñò îò ìåòîäà, èçïîëçâàí ïðè èç÷èñëåíèåòî íà PÑN.Òàêà íàïðèìåð ïðè ÏÈÊ ñúñ ñìåñåí òèï íàñòèëêà - òâúðäà íàñòèëêà

ñ àñôàëòîâî ïîêðèòèå, íà÷èíúò íà îïðåäåëÿíå íà ÿêîñòíèÿ é êàïàöè-òåò å ÷ðåç ïðåîáðàçóâàíå íà íàñòèëêàòà êúì åêâèâàëåíòíà äåáåëèíà íà òâúðäà íàñòèëêà. Ñëåäîâàòåëíî ïðè òîçè ñëó÷àé çà PÑN êîäà ñå äîêëà-äà êàòî R /òâúðäà íàñòèëêà/.

Â. ßêîñò íà îñíîâàòà íà íàñòèëêàòàÐàçëè÷àâàò ñå ÷åòèðè êàòåãîðèè íîñèìîñïîñîáíîñò íà îñíîâàòà íà

íàñòèëêàòà è òå ñà äåôèíèðàíè è êîäèðàíè â òàáë. IÕ.1.

Òàáëèöà IÕ.1.

Ñ îïðåäåëåíî ïðèáëèæåíèå íîñèìîñïîñîáíîñòòà íà îñíîâàòà íà íàñòèëêàòà ìîæå äà ñå îïðåäåëè è ñúãëàñíî ïî÷âåíàòà êëàñèôèêàöèÿ.

Ã. Íàëÿãàíå íà âúíøíàòà ãóìà íà êîëåñíèêàÍàëÿãàíåòî íà âúíøíàòà ãóìà íà êîëåñíèêà íå âëèÿå ñèëíî íà áå-

òîííè íàñòèëêè è ñðàâíèòåëíî ïîâå÷å âëèÿå íà àñôàëòîáåòîííè ïðè îïðåäåëåíè êëèìàòè÷íè óñëîâèÿ.  òîçè ñëó÷àé äîïóñòèìîòî íàëÿãàíå

, MN/m3

120 61 – 120 25 – 60

< 25

13 8 –13

4 – 8 < 4

A B C D

164

íà ãóìèòå ñëåäâà äà áúäå îãðàíè÷åíî. Çà îáÿâÿâàíå íà PÑN, îòíîñíî äîïóñòèìîòî íàëÿãàíå íà âúíøíàòà ãóìà ñå ðàçëè÷àâàò 4 êàòåãîðèè, ïðåäñòàâåíè â òàáë. IÕ.2.

Òàáëèöà IÕ.2.

Ä. Ìåòîäè çà îöåíêà Çà îïðåäåëÿíå íà PÑN ñå ïðèëàãàò äâà ìåòîäà çà îöåíêà íà íàñòèë-

êàòà.Ïúðâèÿò ìåòîä å íà áàçà íà òåõíè÷åñêî èçñëåäâàíå, êàòî ñå èçïîëç-

âà òåõíè÷åñêî èçñëåäâàíå è åëåêòðîííî èç÷èñëåíèå. Òîçè ìåòîä å êî-äèðàí ñ Ò.

Âòîðèÿò ìåòîä å åêñïåðèìåíòàëåí, êàòî PÑN ñå îïðåäåëÿ ÷ðåç ïðî-áíî óñòàíîâÿâàíå íà ñàìîëåòà ñ îïðåäåëåí ÀÑN, êîéòî íå óâðåæäà íà-ñòèëêàòà. Òîçè ìåòîä ñå êîäèðà ñ U.

Å. Äîêëàäâàíå íà PÑNÊàêòî áåøå ïîñî÷åíî, PÑN ñå äîêëàäâà ÷ðåç òèï êîäîâî ïðåäñòà-

âåíè áóêâè è öèôðè. Íàïðèìåð â êîìáèíàöèÿòà 70/F/B/X/T ÷èñëîòî 70 ïîêàçâà ÷èñëåíàòà ñòîéíîñò íà PÑN, F îçíà÷àâà åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íà íàñòèëêà, B êîäèðà ñðåäíà íîñèìîñïîñîáíîñò íà îñíîâàòà íà íàñòèë-êàòà, Õ èçðàçÿâà íàëÿãàíå íà âúíøíàòà ãóìà, Ò ïîêàçâà, ÷å å ïðèëîæåí ìåòîä òåõíè÷åñêî èçñëåäâàíå. Ñèñòåìàòèçèðàíî òîâà ìîæå äà ñå âèäè îò òàáë. IÕ.3.

Òàáëèöà IÕ.3.

Æ. Îïðåäåëÿíå íà PÑN ïî íîìîãðàìèÇà íàñòèëêè ñ ãîëÿìî íàòîâàðâàíå /ïîâå÷å îò 13 000 kg/ ñà ðàçðàáî-

òåíè 6 âèäà íîìîãðàìè (ôèãóðè IÕ.1., IÕ.2., IÕ.3., IÕ.4., IÕ.5. è IÕ.6.), êîèòî èçèñêâàò ìèíèìàëåí áðîé âõîäíè äàííè: êîíôèãóðàöèÿ íà øàñè-òî íà ñàìîëåòà /åäèíè÷íî, äâîéíî, ÷åòâîðíî/, îáùî òåãëî íà ñàìîëåòà

P N

R – F –

A B C D

W X Y Z

- U-

. .

1.01 – 1.50 0.51 – 1.00

0 – 0.5

W X Y Z

165

è êàòåãîðèÿ íà îñíîâàòà íà íàñòèëêàòà. Íîìîãðàìèòå ñà ðàçðàáîòåíè ïðè ñëåäíèòå äîïóñêàíèÿ:

- ïðèåòî å, ÷å çà âñè÷êè ñàìîëåòè 95 % îò îáùîòî òåãëî íà ñàìîëåòà ñå ïîåìà îò îñíîâíîòî øàñè è ñàìî 5 % îò øàñèòî íà íîñà.

- ïðèåòè ñà ðàçïðåäåëåíèÿ íà îáùèÿ òîâàð ïðè êàöàíå íà ÏÈÊ çà åäèíè÷íî êîëåëî, äâîéíà è ÷åòâîðíà êîíôèãóðàöèÿ íà êîëåëàòà íà øà-ñèòî íà ñàìîëåòà, ñúãëàñíî òàáë. IÕ.4.

Òàáëèöà IÕ.4.

IÕ.3. Îïðåäåëÿíå íà ÀÑNÑòîéíîñòèòå íà ÀÑN ñå èç÷èñëÿâàò îñíîâíî îò ïðîèçâîäèòåëèòå

íà ñàìîëåòè. Ðàçðàáîòåíè ñà èíôîðìàöèîííè òàáëèöè çà äâà òèïà íà-ñòèëêè: òâúðäà è åëàñòè÷íî-ïëàñòè÷íà (âèæ òàáë. IÕ.5.). Òàêà îïðåäå-ëåíèòå ñòîéíîñòè íà ÀÑN çà ðàçëè÷íèòå òèïîâå ñàìîëåòè ñà ïîëó÷åíè ïðè ñëåäíèòå óñëîâèÿ:

À. Çà òâúðäè íàñòèëêè:- íà îñíîâàâàíèå íà òåîðèÿòà íà Âèíêëåð çà ïðîïîðöèîíàëíîñò

ìåæäó ïî÷âåíàòà ðåàêöèÿ /îñíîâíè ïëàñòîâå/ è îãúâàíåòî íà ïëî÷à-òà ïîä òîâàðà íà ñàìîëåòà. Îðàçìåðèòåëíèòå ðåøåíèÿ ñà äàäåíè ÷ðåç êîíñòàíòàòà íà Âåñòåðãàðä.

- îãðàíè÷åíè ñà îïàñíèòå íàïðåæåíèÿ ïðè îãúâàíå â îñíîâàòà íà ïëî÷àòà äî 2,75 ÌÐà.

- èç÷èñëåíè ñà çà âñÿêà îò ÷åòèðèòå êàòåãîðèè ÿêîñò íà îñíîâàòà íà íàñòèëêàòà, ñòîéíîñòèòå çà ÀÑN êúì ñòàíäàðòíî íàòîâàðâàíå îò åäè-íè÷íî êîëåëî ïðè íàëÿãàíå íà âúíøíàòà ãóìà îò 1,25 ÌÐà

Á. Çà åëàñòè÷íî ïëàñòè÷íè íàñòèëêèÇà åëàñòè÷íî ïëàñòè÷íè íàñòèëêè ñå ïðèëàãà ìåòîäà ÑÂR çà ðàç-

ïðåäåëÿíå íà òîâàðà îò øàñèòî íà ñàìîëåòà. Ñòîéíîñòèòå íà ÀÑN ñà èç÷èñëåíè çà ÷åòèðèòå êàòåãîðèè íîñèìîñïîñîáíîñò íà îñíîâàòà ïîä íàñòèëêàòà ïðè ñòàíäàðòíî íàòîâàðâàíå íà êîëåëîòî è íàëÿãàíå â ãó-ìàòà îò 1,25 ÌÐà

lbs kg

psi MPa

30 000 45 000 60 000 75 000

13 600 20 400 27 200 34 000

75 90

105 120

0, 52 0, 62 0, 73 0, 83

166

Òàáëèöà - IÕ.5. Îïðåäåëÿíå íà ACN

N

-

MN

/m3

N

-

CB

R

(k

g)

(%

)

(M

pa)

15

0

80

40

20

15

10

6

3

1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

12

1

Airb

us A

300

165

000/

88 5

05

47.0

1.

29

46/1

7 55

/20

64/2

5 73

/29

49/2

0 56

/21

68/2

584

/36

2 A

irbus

A30

0 - 6

00

165

000/

87 1

00

47.0

1.

29

46/1

7 55

/19

64/2

4 73

/28

49/1

9 56

/21

68/2

484

/35

3 A

irbus

A31

0 - 2

00

132

000/

76 6

16

46.7

1.

23

33/1

5 39

/18

46/2

1 54

/24

36/1

8 40

/19

48/2

064

/27

4 A

irbus

A31

0 - 3

00

150

000/

77 0

37

47.0

1.

42

42/1

3 49

/14

58/1

7 66

/20

44/1

5 49

/15

59/1

676

/24

5 B

AC

1-1

1,

400

39

690

/22

498

47.5

0.

93

25/1

3 26

/13

28/1

4 29

/15

22/1

1 24

/12

27/1

329

/15

6 B

AC

1-1

1,

500

47

400

/24

757

47.5

1.

08

32/1

5 34

/16

35/1

6 36

/17

29/1

3 30

/13

33/1

535

/17

7 1

46,

100

37

308

/23

000

46.0

0.

52

16/9

18

/10

19/1

1 21

/12

13/8

16

/9

19/1

123

/13

8 1

46,

200

40

600

/23

000

47.1

0.

61

19/1

0 21

/11

23/1

2 24

/12

16/8

20

/10

22/1

127

/13

9 B

707

- 320

C

152

407/

61 4

63

46.7

1.

24

40/1

3 48

/14

57/1

6 66

/19

44/1

4 49

/15

60/1

776

/21

10

B72

7 - 1

00

77 1

10/4

1 32

2 47

.6

1.14

46

/22

48/2

3 51

/25

53/2

641

/20

43/2

0 49

/22

54/2

6 11

B

727

- 100

C

73 0

28/4

1 32

2 47

.8

1.09

43

/22

45/2

3 48

/25

50/2

639

/20

40/2

1 46

/22

51/2

6 12

B

727

- 200

(.)

78 4

71/4

4 29

3 48

.5

1.15

48

/24

50/2

6 53

/27

56/2

943

/22

45/2

3 51

/25

56/2

9 13

B

727

- 200

(.)

89 6

75/4

4 47

0 46

.9

1.15

54

/23

57/2

5 60

/27

62/2

849

/21

51/2

2 58

/24

63/2

8 14

B

727

- 200

(.)

95 2

54/4

5 67

7 46

.5

1.19

58

/24

61/2

5 64

/27

67/2

952

/22

55/2

2 62

/25

66/2

9 15

B

737

- 200

45

722

/27

170

46.4

0.

97

24/1

3 25

/14

27/1

5 29

/16

22/1

2 23

/12

26/1

430

/16

16

B73

7 - 2

00

52 6

16/2

7 12

5 45

.5

0.66

24

/11

26/1

2 28

/13

30/1

421

/10

25/1

1 29

/13

34/1

5 17

B

737

- 300

61

462

/32

904

45.9

1.

14

35/1

7 37

/18

39/1

9 41

/20

31/1

5 33

/16

37/1

741

/20

18

B73

7 - 4

00

64 8

64/3

3 64

3 46

.9

1.44

41

/19

43/2

0 45

/21

47/2

235

/16

37/1

7 41

/18

45/2

1 19

B

737

- 500

* 60

781

/31

312

46.1

1.

34

37/1

7 38

/17

40/1

9 42

/19

32/1

5 33

/15

37/1

641

/19

167

(k

g)

(%

)

(M

pa)

15

0

80

40

20

15

10

6

3

1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

12

20

B

747

- 200

C

373

305/

166

749

23.1

1.

30

46/1

6 55

/18

66/2

1 76

/25

52/1

9 57

/20

70/2

292

/29

21

B74

7 - 4

00

395

987/

178

459

23.4

1.

41

53/1

9 63

/21

75/2

5 85

/29

57/2

1 64

/22

79/2

510

1/32

22

B75

7 - 2

00

109

316/

60 2

60

45.2

1.

17

27/1

2 32

/14

38/1

7 44

/19

29/1

4 32

/14

39/1

752

/22

23

B76

7 - 3

00

159

665/

86 0

70

47.5

1.

21

38/1

7 45

/19

54/2

3 63

/27

43/2

0 48

/21

58/2

478

/32

24

, 1

2 55

960

/31

800

46.0

0.

88

16/8

19

/9

22/1

0 25

/12

17/8

19

/9

21/1

026

/12

25

DC

- 4

33 1

12/2

2 07

5 46

.8

0.53

13

/8

15/9

17

/10

18/1

111

/7

14/9

16

/10

20/1

2 26

D

C -

8 - 5

5 14

8 77

8/62

716

47

.0

1.30

45

/15

53/1

6 62

/19

69/2

246

/15

53/1

6 63

/18

78/2

4 27

D

C -

9 - 1

5 41

504

/22

300

46.2

0.

90

23/1

1 25

/12

26/1

3 28

/14

21/1

0 22

/11

26/1

228

/14

28

DC

- 9

- 51

55 3

38/2

9 33

6 47

.0

1.17

35

/17

37/1

7 39

/18

40/1

931

/15

32/1

5 36

/16

39/1

9 29

D

C -

10 -

10

196

406/

108

940

47.2

1.

28

45/2

3 52

/25

63/2

8 73

/33

52/2

6 57

/27

68/3

093

/38

30

DC

- 10

- 15

20

7 74

6/10

5 27

9 46

.7

1.34

48

/22

56/2

4 67

/27

74/3

155

/24

61/2

5 72

/28

100/

3631

D

C -

10 -

30/4

0 26

8 98

1/12

4 05

8 37

.9

1.24

49

/20

59/2

1 71

/25

83/2

959

/23

64/2

3 78

/26

106/

3332

2

8 29

484

/15

650

46.3

0.

58

14/6

15

/7

17/8

18

/9

11/5

14

/6

16/7

19

/9

33

100

44

680

/24

375

47.8

0.

98

28/1

3 29

/14

31/1

5 32

/16

25/1

2 27

/13

30/1

432

/16

34

- 62

16

2 60

0/66

400

47

.0

1.08

42

/14

50/1

5 60

/18

69/2

047

/16

54/1

7 64

/18

79/2

4 35

-

86

209

500/

111

000

31.2

0.

88

25/1

3 31

/14

38/1

6 46

/19

34/1

6 36

/17

43/1

961

/23

36

L - 1

011

- 500

22

5 88

9/10

8 92

4 46

.2

1.27

50

/23

59/2

4 72

/27

84/3

160

/25

65/2

6 79

/28

107/

3637

3

68

266

/39

060

45.5

1.

14

37/1

8 40

/19

42/2

1 44

/22

26/1

3 28

/14

31/1

536

/18

38

- 13

4

47 6

00/2

9 35

0 45

.6

0.83

11

/7

13/8

16

/9

19/1

012

/7

13/8

16

/9

21/1

2 39

-

154

98

000

/53

500

45.1

0.

93

19/8

25

/10

32/1

3 38

/17

20/1

0 24

/11

30/1

338

/18

168

.1.

169

.2.

170

.3.

171

.4.

172

.5.

173

.6.

174

175

ÒÅÐÌÈÍÎËÎÃÈß È ÊÎÄÎÂÈ ÎÁÎÇÍÀ×ÅÍÈß

1. “Ãëàâíà(è) ÏÈÊ” å ÏÈÊ, ÷èåòî èçïîëçâàíå å çà ïðåäïî÷èòàíå ïðåä äðóãèòå, êîãàòî óñëîâèÿòà ïîçâîëÿâàò.

2. “Çàâèñèìè óñïîðåäíè ïîäõîäè ïðè êàöàíå” ñà åäíîâðåìåííè ïîä-õîäè ïðè êàöàíå íà óñïîðåäíè èëè ïî÷òè óñïîðåäíè îáîðóäâàíè ÏÈÊ, êîãàòî å óñòàíîâåíî ìèíèìàëíîòî ðàäèîëîêàöèîííî ñåïàðèðàíå íà ÂÑ, íàìèðàùè ñå íà ïðîäúëæåíèåòî íà îñîâàòà ëèíèÿ íà äâåòå ÏÈÊ.

3. “Çîíà çà ïðèçåìÿâàíå (Touchdown zone)” å ó÷àñòúê îò ÏÈÊ ñëåä íåéíèÿ ïðàã, ïðåäíàçíà÷åí çà ïúðâîòî ñúïðèêîñíîâåíèå íà ïðèçåìÿâà-ùèÿ ñå ñàìîëåò ñ ÏÈÊ.

4. “Çîíà, ñâîáîäíà îò ïðåïÿòñòâèÿ (Obstacle free zone - OFZ)” å âúç-äóøíîòî ïðîñòðàíñòâî íàä âúòðåøíàòà ïîâúðõíîñò íà ïîäõîäà çà êà-öàíå, âúòðåøíèòå ïðåõîäíè ïîâúðõíîñòè è ïîâúðõíîñòòà íà ïîäõîäà íà âòîðè êðúã ïðè ïðåêúñíàòî êàöàíå, êàêòî è ÷àñò îò ëåòàòåëíîòî ïîëå, îãðàíè÷åíî îò òåçè ïîâúðõíîñòè, â êîåòî íå íàâëèçà íèêàêâî íåïîäâèæ-íî ïðåïÿòñòâèå îñâåí òåçè ñ ëåêà ìàñà è íà ÷óïëèâà îñíîâà, íåîáõîäèìè çà öåëèòå íà âúçäóøíîòî äâèæåíèå.

5. “Èçìåñòåí ïðàã íà ÏÈÊ (Displaced threshold)” å ïðàã, êîéòî íå å ðàçïîëîæåí â êðàÿ íà ÏÈÊ.

6. “Êëàñèôèêàöèîííî ÷èñëî íà ÂÑ (Aircraft classification number - ACN)” å ÷èñëî, èçðàçÿâàùî îòíîñèòåëíîòî âúçäåéñòâèå íà ÂÑ âúðõó èçêóñòâåíàòà íàñòèëêà çà óñòàíîâåíà (ñòàíäàðòíà) íîñèìîñïîñîáíîñò íà çåìíàòà îñíîâà.

Çàáåëåæêà. Êëàñèôèêàöèîííîòî ÷èñëî íà ÂÑ ñå èç÷èñëÿâà çà òàêàâà öåíòðîâêà, ïðè êîÿòî âúçíèêâà êðèòè÷íî íàòîâàðâàíå íà êðèòè÷íèÿ êîëåñíèê. Îáèêíîâåíî çà èç÷èñëÿâàíå íà ACN ñå èçïîëçâà ïîñëåäíàòà íàé-òåæêà öåíòðîâêà, ñúîòâåòñòâàùà íà ìàêñèìàëíàòà ïúëíà ìàñà íà ïåðîííàòà ìåñòîñòîÿíêà. Ïðåäåëíàòà ïðåäíà öåíòðîâêà â íÿêîè ñëó-÷àè ìîæå äà ñúçäàäå ïî-ãîëÿìî êðèòè÷åñêî íàòîâàðâàíå íà ïðåäíèÿ êîëåñíèê.

7. “Êëàñèôèêàöèîííî ÷èñëî íà íàñòèëêàòà (Pavement classification number - PCN)” å ÷èñëî, èçðàçÿâàùî íîñåùàòà ñïîñîáíîñò íà èçêóñò-âåíàòà íàñòèëêà çà åêñïëîàòàöèÿ áåç îãðàíè÷åíèÿ.

8. “Êîåôèöèåíò íà èçïîëçâàíå (Usability factor)” å îïðåäåëåí ïðî-ìåæäóòúê îò âðåìå, èçðàçåí â ïðîöåíòè, â òå÷åíèå íà êîéòî èçïîëçâà-íåòî íà ÏÈÊ èëè ñèñòåìè îò ïèñòè íå ñå îãðàíè÷àâà âúâ âðúçêà ñúñ

176

ñòðàíè÷íàòà ñúñòàâëÿâàùà íà âÿòúðà. Çàáåëåæêà. Ñòðàíè÷íàòà ñúñòàâëÿâàùà íà âÿòúðà îçíà÷àâà ñúñòàâ-

ëÿâàùà íà ïðèçåìíèÿ âÿòúð, îðèåíòèðàíà ïîä ïðàâ úãúë êúì îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ.

9. “Êîíòðîëíà òî÷êà íà ëåòèùåòî (Aerodrome reference point)” å òî÷êà, îïðåäåëÿùà ãåîãðàôñêîòî ìåñòîïîëîæåíèå íà ëåòèùåòî.

10. “Êðàåí ó÷àñòúê çà áåçîïàñíîñò (Runway end safety area - RESA)” å ó÷àñòúê, ðàçïîëîæåí ñèìåòðè÷íî îò äâåòå ñòðàíè ïî ïðîäúëæåíèå-òî íà îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ è ïðèëåæàùèòå êúì êðàèùàòà é ó÷àñòú-öè, ïðåäíàçíà÷åí ïðåäè âñè÷êî çà íàìàëÿâàíå íà ðèñêà îò ïîâðåæäàíå íà ñàìîëåòà ïðè ïðèçåìÿâàíå ñ íåäîëèòàíå äî ÏÈÊ èëè ïðè èçëèçàíå èçâúí ãðàíèöèòå é.

11. “Êðàåí ó÷àñòúê çà ñïèðàíå (Stopway)” å îïðåäåëåí ïðàâîúãúëåí ó÷àñòúê îò çåìíàòà ïîâúðõíîñò â êðàÿ íà ðàçïîëàãàåìàòà äúëæèíà íà ðàçáåãà, ïðèãîäåí çà ñïèðàíå íà ÂÑ â ñëó÷àé íà ïðåêúñíàò ïîëåò.

12. “Ëåíòà çà ðóëèðàíå (Taxiway strip)” å ó÷àñòúê, âêëþ÷âàù ÏÐ è ÑÈÁ, ïðåäíàçíà÷åí çà çàùèòà íà ÂÑ, îïåðèðàùî íà ÏÐ, è çà íàìàëÿâà-íå íà ðèñêà îò ïîâðåæäàíå íà ÂÑ, ñëó÷àéíî èçëÿçëî èçâúí ãðàíèöèòå íà ÏÐ.

13. “Ëåòàòåëíà ïèñòà (Runway strip)” å îïðåäåëåí ó÷àñòúê, êîéòî âêëþ÷âà ÏÈÊ è êðàéíèòå ó÷àñòúöè çà ñïèðàíå (êîãàòî èìà òàêèâà), êàêòî è ñòðàíè÷íèòå èâèöè çà áåçîïàñíîñò, êîéòî å ïðåäíàçíà÷åí çà:

à) íàìàëÿâàíå íà ðèñêà îò ïîâðåæäàíå íà ÂÑ, íàïóñíàëî ãðàíèöèòå íà ÏÈÊ;

á) îñèãóðÿâàíå íà áåçîïàñíîñòòà íà ÂÑ, ïðåëèòàùè íàä ó÷àñòúêà ïî âðåìå íà èçëèòàíå èëè êàöàíå.

14. “Ëåòàòåëíî ïîëå” å óòâúðäåíà îò ÃÂÀ ÷àñò îò òåðåíà â îõðàíÿ-åìèòå ãðàíèöè íà ëåòèùå, îáõâàùàùà âúíøíèòå ãðàíèöè íà ïåðîíè-òå, ëåíòèòå çà ðóëèðàíå íà íàé-îòäàëå÷åíèòå ÏÐ, ëåòàòåëíèòå ïèñòè è ÷óâñòâèòåëíèòå çîíè íà íàâèãàöèîííèòå ñðåäñòâà, ðàçïîëîæåíè â òåçè ãðàíèöè. Ëåòàòåëíîòî ïîëå îáõâàùà öÿëàòà îãðàäåíà òåðèòîðèÿ íà ëåòèùå â ñëó÷àèòå, êîãàòî ÃÂÀ íå å îïðåäåëèëà ãðàíèöèòå ìó.

15. “Ëåòèùå” å îïðåäåëåí ó÷àñòúê îò çåìíàòà èëè âîäíàòà ïîâúðõ-íîñò (âêëþ÷âàù âñÿêà ñãðàäà, ñúîðúæåíèå è îáîðóäâàíå), ïðåäíàçíà-÷åí èçöÿëî èëè ÷àñòè÷íî çà ïðèñòèãàíå, çàìèíàâàíå è äâèæåíèå ïî òàçè ïîâúðõíîñò íà ÂÑ.

16. “Ìåñòîñòîÿíêà (ÌÑ) (Aircraft stand)” å îçíà÷åí ó÷àñòúê íà ïå-

177

ðîíà, ïðåäíàçíà÷åí çà ïðåñòîé íà ÂÑ. 17. “Ìÿñòî çà èç÷àêâàíå íà ìàðøðóòà íà äâèæåíèå” å îïðåäåëåíî

ìÿñòî, êúäåòî íà òðàíñïîðòíèòå ñðåäñòâà ìîæå äà áúäå íàðåäåíî äà ñïðàò.

18. “Ìÿñòî çà èç÷àêâàíå ïðè ðóëèðàíå” å îïðåäåëåíî ìÿñòî, êúäåòî ðóëèðàùèòå ÂÑ è òðàíñïîðòíè ñðåäñòâà ñïèðàò è èç÷àêâàò, àêî íå å ïîñòúïèëî äðóãî óêàçàíèå îò îðãàíà, îòãîâîðåí çà îáñëóæâàíå íà âúç-äóøíîòî äâèæåíèå íà ëåòèùåòî.

19. “Íåçàâèñèìè óñïîðåäíè èçëèòàíèÿ” ñà åäíîâðåìåííè èçëèòà-íèÿ îò óñïîðåäíè èëè ïî÷òè óñïîðåäíè îáîðóäâàíè ÏÈÊ.

20. “Íåçàâèñèìè óñïîðåäíè ïîäõîäè çà êàöàíå” ñà åäíîâðåìåííè ïîäõîäè çà êàöàíå íà óñïîðåäíè èëè ïî÷òè óñïîðåäíè îáîðóäâàíè ÏÈÊ, êîãàòî íå å îïðåäåëåí ìèíèìóì íà ðàäèîëîêàöèîííîòî ñåïà-ðèðàíå íà ÂÑ, íàìèðàùî ñå íà ïðîäúëæåíèåòî íà îñîâàòà ëèíèÿ íà ñúñåäíèòå ÏÈÊ.

21. “Íåîáîðóäâàíà ÏÈÊ (Noninstrument runway)” å ÏÈÊ, ïðåäíà-çíà÷åíà çà ÂÑ, èçïúëíÿâàùè âèçóàëåí ïîäõîä çà êàöàíå.

22. “Îáîðóäâàíà ÏÈÊ (Instrument runway)” å åäèí îò ñëåäâàùèòå òèïîâå ÏÈÊ, ïðåäíàçíà÷åíè çà ÂÑ, èçïúëíÿâàùè ïîäõîä çà êàöàíå ïî ïðèáîðè:

à) ÏÈÊ, îáîðóäâàíà çà íåòî÷åí ïîäõîä çà êàöàíå - ÏÈÊ, îáîðóäâàíà ñ âèçóàëíè ñðåäñòâà è îïðåäåëåíè âèäîâå íåâèçóàëíè ñðåäñòâà, îñèãó-ðÿâàùè íàñî÷âàíå íà ÂÑ â íàïðàâëåíèåòî íà ïîäõîäà çà êàöàíå â ïðàâà ëèíèÿ;

á) ÏÈÊ, îáîðóäâàíà çà òî÷åí ïîäõîä çà êàöàíå ïî êàòåãîðèÿ I - ÏÈÊ, îáîðóäâàíà ñúñ ñèñòåìà ILS è/èëè ñèñòåìà MLS è âèçóàëíè ñðåäñòâà, ïðåäíàçíà÷åíè çà ïîäõîä çà êàöàíå ñ âèñî÷èíà íà âçèìàíå íà ðåøåíèå íå ïî- ìàëêà îò 60 m è õîðèçîíòàëíà âèäèìîñò íå ïî-ìàëêà îò 800 m ïðè õîðèçîíòàëíà âèäèìîñò íà ïîâúðõíîñòòà íà ÏÈÊ íå ïî-ìàëêà îò 550 m;

â) ÏÈÊ, îáîðóäâàíà çà òî÷åí ïîäõîä ïðè êàöàíå ïî êàòåãîðèÿ II - ÏÈÊ, îáîðóäâàíà ñúñ ñèñòåìà ILS è/èëè ñèñòåìà MLS è âèçóàëíè ñðåäñòâà, ïðåäíàçíà÷åíè çà ïîäõîä çà êàöàíå ñ âèñî÷èíà íà âçèìàíå íà ðåøåíèå, ïî- ìàëêà îò 60 m, íî íå ïî-ìàëêà îò 30 m, è õîðèçîíòàëíà âèäèìîñò íà ïîâúðõíîñòòà íà ÏÈÊ íå ïî-ìàëêà îò 350 m;

ã) ÏÈÊ, îáîðóäâàíà çà òî÷åí ïîäõîä çà êàöàíå ïî êàòåãîðèÿ III - ÏÈÊ, îáîðóäâàíà ñúñ ñèñòåìà ILS è/èëè ñèñòåìà MLS, äåéñòâàùà äî è ïî öÿëàòà ïîâúðõíîñò íà ÏÈÊ è ïðåäíàçíà÷åíà:

178

- çà ïîäõîä ïðè êàöàíå è êàöàíå ñ âèñî÷èíà íà âçèìàíå íà ðåøåíèå, ïî-ìàëêà îò 30 m èëè áåç îãðàíè÷åíèÿ íà âèñî÷èíàòà íà âçèìàíå íà ðå-øåíèÿ, è ïðè âèäèìîñò íà ïîâúðõíîñòòà íà ÏÈÊ íå ïî-ìàëêà îò 200 m;

- çà ïîäõîä çà êàöàíå è êàöàíå ñ âèñî÷èíà íà âçèìàíå íà ðåøåíèå, ïî-ìàëêà îò 15 m èëè áåç îãðàíè÷åíèÿ íà âèñî÷èíàòà íà âçèìàíå íà ðåøåíèÿ, è ïðè âèäèìîñò íà ïîâúðõíîñòòà íà ÏÈÊ, ïî-ìàëêà îò 200 m, íî íå ïî-ìàëêà îò 50 m;

- çà ïîäõîä çà êàöàíå è êàöàíå áåç îãðàíè÷åíèå íà âèñî÷èíàòà íà âçèìàíå íà ðåøåíèå è äàëå÷èíàòà íà âèäèìîñò íà ïîâúðõíîñòòà íà ÏÈÊ.

Çàáåëåæêà. Íå å çàäúëæèòåëíî âèçóàëíèòå ñðåäñòâà äà ñúîòâåò-ñòâàò ïî ðàç÷åò íà ðàçïîëàãàåìèòå íåâèçóàëíè ñðåäñòâà. Êðèòåðèèòå çà èçáîð íà âèçóàëíè ñðåäñòâà ñà óñëîâèÿòà, â êîèòî ñå î÷àêâà äà ñå ïðîâåæäàò ïîëåòèòå.

23. “Îáÿâåíè ðàçñòîÿíèÿ (Declared distances)” ñà: à) “ðàçïîëàãàåìà äúëæèíà çà ðàçáåã (TORA)” - äúëæèíàòà íà ÏÈÊ,

êîÿòî ñå îáÿâÿâà êàòî ðàçïîëàãàåìà è ïðèãîäíà çà ðàçáåãà íà ñàìîëå-òà, èçâúðøâàù èçëèòàíå;

á) “ðàçïîëàãàåìà äúëæèíà çà èçëèòàíå (TODA)” å ðàçïîëàãàåìàòà äúëæèíà çà ðàçáåã ïëþñ äúëæèíàòà íà çîíàòà, ñâîáîäíà îò ïðåïÿò-ñòâèÿ (àêî å ïðåäâèäåíà òàêàâà çîíà);

â) “ðàçïîëàãàåìà äúëæèíà çà ïðåêúñíàòî èçëèòàíå (ASDA)” å ðàç-ïîëàãàåìàòà äúëæèíà çà ðàçáåã ïëþñ äúëæèíàòà íà êðàéíàòà çîíà çà ñïèðàíå (àêî å ïðåäâèäåíà);

ã) “ðàçïîëàãàåìà äúëæèíà çà êàöàíå (LDA)” å äúëæèíàòà íà ÏÈÊ, êîÿòî ñå îáÿâÿâà çà ðàçïîëàãàåìà è ïðèãîäíà çà ïðîáåã íà ñàìîëåòà ñëåä êàöàíå.

24. “Ïåðîí (Apron)” å îïðåäåëåíà ïëîù îò ñóõîïúòíîòî ëåòèùå, ïðåäíàçíà÷åíà çà ðàçïîëàãàíå íà ÂÑ ñ öåë íàòîâàðâàíå è ðàçòîâàðâà-íå íà ïúòíèöè, ïîùà èëè òîâàðè, çàðåæäàíå ñ ãîðèâî, ïàðêèðàíå èëè òåõíè÷åñêî îáñëóæâàíå.

25. “Ïèñòà çà èçëèòàíå è êàöàíå (ÏÈÊ)” å îïðåäåëåí ïðàâîúãúëåí ó÷àñòúê îò ñóõîçåìíî ëåòèùå, ïîäãîòâåí çà êàöàíå è èçëèòàíå íà ÂÑ.

26. “ÏÈÊ, îáîðóäâàíà çà òî÷åí ïîäõîä ïðè êàöàíå” å îáîðóäâàíà ÏÈÊ.

27. “Ïëîùàäêà çà èç÷àêâàíå” å îïðåäåëåíà ïëîùàäêà çà âðåìåíåí ïðåñòîé íà ÂÑ èëè çà çàîáèêàëÿíå íà ÂÑ ñ öåë âúâåæäàíå íà ðåä â íà-çåìíîòî äâèæåíèå íà ÂÑ.

179

28. “Ïðàã íà ÏÈÊ (Threshold)” å íà÷àëíèÿò ó÷àñòúê íà ÏÈÊ, êîéòî ìîæå äà ñå èçïîëçâà çà êàöàíå.

29. “Ïðåïÿòñòâèå (Obstacle)” ñà âñè÷êè íåïîäâèæíè (âðåìåííè èëè ïîñòîÿííè) è ïîäâèæíè îáåêòè èëè ÷àñòè îò òÿõ, êîèòî ñà ðàçïîëîæåíè â çîíàòà, ïðåäíàçíà÷åíà çà äâèæåíèå íà ÂÑ ïî ïîâúðõíîñòòà, èëè êîèòî ñå âúçâèøàâàò íàä îïðåäåëåíà ïîâúðõíîñò, ïðåäíàçíà÷åíà äà îñèãóðè áåçîïàñíîñòòà íà ÂÑ â ïîëåò.

30. “Ïúòåêà çà ðóëèðàíå (ÏÐ) (Taxiway)” å îïðåäåëåí ïúò íà ñóõîïúò-íîòî ëåòèùå, ïðåäíàçíà÷åí çà ðóëèðàíå íà ÂÑ è ñëóæåù çà âðúçêà ìåæ-äó îòäåëíèòå ÷àñòè íà ëåòèùåòî, â ò.÷.:

a) ïúòÿ çà ðóëèðàíå íà ÂÑ íà ìåñòîñòîÿíêàòà (Aircraft stand taxilane), êîÿòî å ÷àñò îò ïåðîíà, îáîçíà÷åíà êàòî ÏÐ è ïðåäíàçíà÷åíà äà îñèãóðè ïîäõîä åäèíñòâåíî êúì ÌÑ íà ÂÑ;

á) ïåðîííà ÏÐ (Apron taxiway), êîÿòî å ÷àñò îò ñèñòåìàòà îò ÏÐ, ðàçïîëîæåíà íà ïåðîíà, ïðåäíàçíà÷åíà çà îñèãóðÿâàíå íà ìàðøðóòà íà ðóëèðàíå ïðåç ïåðîíà;

â) ñêîðîñòíà èçâåæäàùà ïúòåêà çà ðóëèðàíå (Rapid exit taxiway), êî-ÿòî å ÏÐ, ñâúðçàíà ñ ÏÈÊ ïîä îñòúð úãúë, ïîçâîëÿâàùà èçâúðøâàíå íà êàöàíå íà ñàìîëåòèòå è èçëèçàíå îò ÏÈÊ ñ ãîëÿìà ñêîðîñò â ñðàâíåíèå ñúñ ñêîðîñòèòå, äîñòèãàíè íà äðóãè èçâåæäàùè ÏÐ, è ñâåæäàùè äî ìè-íèìóì âðåìåòî çà çàåìàíå íà ÏÈÊ.

31. “Ðàçäåëíè ïàðàëåëíè îïåðàöèè (Segregated parallel operations)” å åäíîâðåìåííî èçïîëçâàíå íà óñïîðåäíè èëè ïî÷òè óñïîðåäíè îáîðóä-âàíè ÏÈÊ, ïðè êîèòî åäíà ÏÈÊ ñå èçïîëçâà èçêëþ÷èòåëíî çà êàöàíå, à äðóãàòà ÏÈÊ - èçêëþ÷èòåëíî çà èçëèòàíå.

32. “Ðàç÷åòíà çà òèïà ñàìîëåò äúëæèíà íà ëåòàòåëíàòà ïèñòà (Airplane reference field length)” å ìèíèìàëíàòà äúëæèíà íà ëåòàòåë-íàòà ïèñòà, íåîáõîäèìà çà èçëèòàíå ïðè ìàêñèìàëíà ñåðòèôèöèðàíà èçëåòíà ìàñà íà ìîðñêîòî ðàâíèùå, ïðè ñòàíäàðòíè àòìîñôåðíè óñëî-âèÿ, áåçâåòðèå è íóëåâ íàêëîí íà ÏÈÊ, ïîñî÷åíà â ñúîòâåòíîòî ðúêî-âîäñòâî çà ëåòàòåëíà åêñïëîàòàöèÿ íà ñàìîëåòà, ïðåäïèñàíà îò ïúëíî-ìîùíèÿ îðãàí ïî ñåðòèôèêàöèÿ èëè â àíàëîãè÷åí äîêóìåíò, ïîëó÷åí îò ïðîèçâîäèòåëÿ íà ñàìîëåòà.

33. “Ñòðàíè÷íà èâèöà çà áåçîïàñíîñò” å ó÷àñòúê, ïðèëåæàù êúì êðàÿ íà èçêóñòâåíàòà íàñòèëêà è ïîäãîòâåí òàêà, ÷å äà îñèãóðÿâà ïðå-õîäà îò íàñòèëêàòà êúì îêîëíèÿ òåðåí.

34. “Ó÷àñòúê, ñâîáîäåí îò ïðåïÿòñòâèÿ (Clearly)” å íàìèðàù ñå ïîä êîíòðîëà íà îðãàíà çà îáñëóæâàíå íà âúçäóøíîòî äâèæåíèå íà ëåòè-

180

ùåòî îïðåäåëåí ïðàâîúãúëåí ó÷àñòúê îò çåìíàòà èëè âîäíàòà ïîâúðõ-íîñò, èçáðàí èëè ïîäãîòâåí â êà÷åñòâîòî ñè íà ïîäõîäÿù ó÷àñòúê, íàä êîéòî ÂÑ ìîæå äà èçïúëíè ÷àñò îò ïúðâîíà÷àëíèÿ íàáîð íà âèñî÷èíà äî óñòàíîâåíà âèñî÷èíà.

35. “Õîðèçîíòàëíà âèäèìîñò íà ÏÈÊ (RVR)” å ðàçñòîÿíèåòî, â ãðà-íèöèòå íà êîåòî ïèëîòúò íà ÂÑ, íàìèðàùî ñà íà îñîâàòà ëèíèÿ íà ÏÈÊ, ìîæå äà âèäè ìàðêèðîâú÷íèòå çíàöè íà ïîâúðõíîñòòà íà ÏÈÊ èëè ñâåòëèíèòå, îãðàíè÷àâàùè ÏÈÊ èëè îáîçíà÷àâàùè îñîâàòà é ëèíèÿ.

36.ICAO (International Civil Aviation Organization ) - Ìåæäóíàðîä-íà îðãàíèçàöèÿ çà ãðàæäàíñêà àâèàöèÿ èëè ÈÊÀÎ å ñïåöèàëèçèðàíà àãåíöèÿ íà ÎÎÍ. Këàñèôèöèðà ïðèíöèïèòå è òåõíèêèòå íà ìåæäóíà-ðîäíîòî âúçäóøíî íàâèãèðàíå è ïîäïîìàãà ïëàíèðàíåòî è ðàçâèòèåòî íà ìåæäóíàðîäíèÿ âúçäóøåí òðàíñïîðò .

37.FAA ( Federal Aviation Administration ) - Ôåäåðàëíàòà àâèàöèîí-íà àäìèíèñòðàöèÿ å íà íàöèîíàëíè àâèàöèîííè âëàñòè íà Ñúåäèíåíè-òå ùàòè. Èìà ïðàâîìîùèÿ äà ðåãóëèðà è êîíòðîëèðà âñè÷êè àñïåêòè íà ãðàæäàíñêîòî âúçäóõîïëàâàíå â ÑÀÙ.

38.CBR, % (California bearing ratio ) - Êàëèôîðíèéñêè ïîêàçàòåë íà íîñèìèñïîñîáíîñò - ïîêàçàòåë çà íîñèìîñïîñîáíîñòòà íà ïî÷âè è çúðíåñòè ìàòåðèàëè, óïëúòíåíè ïðè ëàáîðàòîðíè óñëîâèÿ ïðè îïòè-ìàëíî âîäíî ñúäúðæàíèå çà ðàçëè÷íè ñòåïåíè íà óïëúòíÿâàíå. Óñòà-íîâÿâà ñå âúðõó 3 ïðîáè ñ ìèíèìàëíà ìàñà 6,8 êã ñëåä 4-äíåâíî êèñíåíå ïîä âîäà.

39. ÐÂÄ å Äúðæàâíî ïðåäïðèÿòèå “Ðúêîâîäñòâî íà Âúçäóøíîòî Äâèæåíèå”. Òîâà å þðèäè÷åñêî ëèöå, êîåòî èçïúëíÿâà äúðæàâíè ôóíê-öèè ïî óïðàâëåíèå íà âúçäóøíîòî äâèæåíèå è èçâúðøâàíå íà àåðîíà-âèãàöèîííè óñëóãè â îáñëóæâàíîòî ãðàæäàíñêî âúçäóøíî ïðîñòðàí-ñòâî, â ñúîòâåòñòâèå ñúñ Çàêîíà çà ãðàæäàíñêîòî âúçäóõîïëàâàíå è ðàòèôèöèðàíèòå ìåæäóíàðîäíè äîãîâîðè â îáëàñòòà íà ãðàæäàíñêîòî âúçäóõîïëàâàíå, ïî êîèòî Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ å ñòðàíà.

40.ÃÂÀ e Ãðàæäàíñêà Âúçäóõîïëàâàòåëíà Àäìèíèñòðàöèÿ. Äåé-íîñòòà íà ÃÂÀ ñå îñúùåñòâÿâà ñúîáðàçíî èçèñêâàíèÿòà íà ìåæäóíà-ðîäíèòå äîãîâîðåíîñòè çà ãðàæäàíñêîòî âúçäóõîïëàâàíå, ñòðàíà ïî êîèòî å Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, Çàêîíà çà Ãðàæäàíñêîòî Âúçäóõîïëàâàíå è ñâúðçàíèòå ñ íåãî ïîä çàêîíîâè íîðìàòèâíè àêòîâå è àêòîâåòå íà ìè-íèñòúðà íà òðàíñïîðòà.

181

Ëèòåðàòóðà

1. Ãëóøêîâ, Ã.È. , Áàáêîâ, Â.Ô. , Ãîðåöêèé, Ë.È. , Ñìèðíîâ, À.Ñ. , Èçûñêàíèÿ è ïðîåêòèðîâàíèå àýðîäðóìîâ, Ìîñêâà, Òðàíñïîðò, 1981 ã.

2. Ñòåôàíîâ Ï., Ôèëèïîâà Â. Êóðñ ëåêöèè è óïðàæíåíèÿ ïî „Àåðî-äðóìíî ñòðîèòåëñòâî”, 2010 ã.

3. Ñòàíäàðòåí ìåòîä ACN/PCN, FAA USA, 15.06.1983 ã., Âàøèíãòîí4. Íàðåäáà ¹ 14 íà Ìèíèñòåðñòâî íà òðàíñïîðòà è ñúîáùåíèÿòà çà

ëåòèùàòà è ëåòèùíîòî îñèãóðÿâàíå , ÄÂ áð.103/ 16 äåêåìâðè 2000 ã.,5. Íàðåäáà ¹ 4 çà îáõâàòà è ñúäúðæàíèåòî íà èíâåñòèöèîííèòå

ïðîåêòè, ÄÂ áð.51/ 5 þíè 2001 ã.,6. Ùèëÿíîâ, Ã. , Òîäîðîâ, T. , Ðúêîâîäñòâî çà ïðîåêòèðàíå íà ïúòè-

ùà è àåðîäðóìè, Ñîôèÿ, 2001 ã.7. Ùèëÿíîâ, Ã ., Àåðîäðóìíî ñòðîèòåëñòâî, Ñîôèÿ , 1991ã.8. Airport Design Guidebook , part 1, 1987; part 2, 1991; part 3, 1983. 9. FAA, AC 150/5320 6D - Airport pavement design and evaluation,

2009 ã.10. FAA, AC 150/5320 6E - Airport pavement design and evaluation,

2010 ã11. ICAO, Annex 14, vol. 1, 1990-199112. Kazda, A. and Caves, R., Airport Design and Operation, UK, 2007.13. Wistuba, M., Blab, R., Kitzler, L.,Flugbetriebsflachen, vo 233.001,

2.0h, ws, Wien, 2006

182

183

184