1

გაკვეთილი N 8

საშინაო დავალების შემოწმება:

4. ამ ტიპის ამოცანების ამოსახსნელად უნდა გამოვიყენით ფორმულა: Vo = n 22,4 a) M (NH3) = 17 გ/მოლი

Vo (NH3) = 0,588 22,4 = 13,18 (ლ) ან შევადგინოთ პროპორცია: 17 გ NH3 იკავებს ნ.პ. – ში 22,4 ლ მოცულობას

10 გ “ “ X “ “ X = 10·22,4/17 =13,18 ლ 25 ანალოგიურად ბ) M (Cl2) = 71გ/მოლი Vo (Cl2) = –––––– 22,4 = 7,89 (ლ) 71 15 გ) M (C2H6) = 2 12 + 6 1 = 30 გ/მოლი V0 (C2H6) = ––––– 22,4 = 11,2 (ლ) 30 5. ამ ტიპის ამოცანებისთვის კი უნდა გამოვიყენოთ შემდეგი ფორმულა: m = n M a) M (O2) = 32 გ/მოლი

n(O2)=V0(O2)/22,4=5/22,4=0,223 მოლი

m = 0,22 3მოლი/32 გ/მოლი = 7,14 გ ან შევადგინოთ პროპორცია: 32გ O2 იკავებს ნ.პ.–ში 22,4 ლ მოცულობას

X გ “ “ 5 ლ “ X = 32·5/22,4 =7,14 გ

2

3,36 ბ) M (Cl2) = 71 გ/მოლი n (Cl2) = ––––––– = 0,15 მოლი 22,4 m (Cl2) = 0,15 მოლი 71 გ/მოლი = 10,65 გ 4 გ) M (C3H8) = 3 12 + 8 1 = 44 გ/მოლი n (C3H8) = –––––– = 0,179 მოლი 22,4 m (C3H8) = 0,179 მოლი 44 გ/მოლი = 7,86 გ 6. ამ ამოცანის ამოსახსნელად უნდა ვიპოვოთ ჩვენთვის უკვე ცნობილი ხერხით

თუ რა მოცულობას იკავებს ნ.პ.-ში თითოეული აირი ცალცალკე.. ნარევის საერთო მოცულობა კი მათი ჯამი იქნება.

მოც: m (O2) = 16 გ m (N2) = 7 გ m (CO2) = 4,4 გ ––––––––––––––––––––––– უ.გ. Vo (ნარევი) = ? M (O2) = 32 გ/მოლი M (N2) = 28 გ/მოლი M (CO2) = 12 + 2 16 = 44 გ/მოლი ამოცანის ამოხსნის პირველი ვარიანტი: Vo = n 22,4 16 Vo (O2) = ––––– 22,4 = 0,5 22,4 = 11,2 ლ 32 7 Vo (N2) = ––––– 22,4 = 0,25 22,4 = 5,6 ლ 28 4,4 Vo (CO2) = –––––– 22,4 = 0,1 22,4 = 2,24 ლ 44 Vo (ნარევი) = Vo (O2) + Vo (N2) + Vo (CO2) = 11,2 + 5,6 + 2,24 = 19,04 ლ

3

ამოცანის ამოხსნის მეორე ვარიანტი: გავიგოთ რამდენი მოლი აირია აირთა ნარევში. 16 n (O2) = ––––– = 0,5 მოლი 32 7 n (N2) = ––––– = 0,25 მოლი 28 4,4 n (CO2) = –––––– = 0,1 მოლი 44 სულ n (ნარევი) = n (O2) + n (N2) + n (CO2) = 0, 5+ 0,25 + 0,1 = 0,85 (მოლი) Vo (ნარევი) = n (ნარევი) 22,4 = 0,85 22,4 = 19,04 (ლ) 7. მოც: Vo (O2) = 5 ლ Vo (N2) = 10 ლ ––––––––––––––––––––––– უ.გ. m (ნარევი) = ? M (O2) = 32 გ/მოლი M (N2) = 28 გ/მოლი 5 m (O2) = n (O2) M (O2) = ––––– 32 = 7,14 (გ) 22,4 10 m (N2) = n (N2) M (N2) = ––––– 28 = 12,5 (გ) 22,4 m (ნარევი) = 7,14 + 12,5 = 19,54 (გ) 8. M (CO2) = 12 + 2 16 = 44 გ/მოლი

M (H2) = 2 გ/მოლი M (O2) = 32 გ/მოლი M (ჰაერი) = 29 გ/მოლი 44 D (H2) = –––– = 22 2

4

44 D (O2) = –––– = 1,375 32 44 D (ჰაერი) = –––– = 1,517 29

9. მოც : V0 (O 2) = 5 ლ V0 (CO 2) = 10 ლ m (ნარევი) = ? D (ჰაერი) = ? ვიპოვოთ ნარევის შემადგენელი ნივთიერებების მასები: 5 m (O2) = ––––– . 32 = 7,14 გ 22,4 10 m (CO2) = ––––– 44 = 19,64 გ 22,4 m (ნარევი) =7,14 + 19,64 = 26,78 გ Vo (ნარევი) = Vo (O2) + Vo (CO2) = 5 +10 = 15 ლ ე.ი. 15ლ ნარევის მასაა 26,79 გ 22,4ლ “ ---------------“ x გ 22,4 26,78 x = ----------------- = 39,99 40 (გ) 15 ნარევის მოლური მასის გამოთვლა შეიძლება შემდეგი გზითაც: m m ფორმულიდან: n = ––– M = ––– M n

V (ნარევი) = V (O2) + V (CO2) = 15 ლ m (ნარევი) = m (O2) + m(CO2) = 7,14 +19, 64 = 26,78 გრ 15 26,78 n = ––––– = 0,67 მოლი M = –––––– = 40 გ/მოლი 22,4 0,67 ფარდობით სიმკვრივეს კი გამოვთვლით ფორმულიდან: M1 M 40 D = –––– ; D (ჰაერი) = –––– = –––– = 1,38 M2 29 29

5

II ტესტი

1. რამდენი მოლეკულაა 18გ წყალში?

1. 18 2. 6,02 1010 3. 6,02 1023 4. 1

2. ქიმიური მოვლენებია:

1. წყლის გაყინვა 2. წყლის აორთქლება

3. წყლის მიღება 4. შაქრის გახსნა წყალში

3. ნივთიერების შემადგენელი ელემენტების მასური წილების ჯამი შეიძლება

იყოს:

1. 0,5 2. 1 3. 2 4. ატომური მასების ჯამის ტოლი

4. რომელი დებულებაა მცდარი?

1. ფიზიკური მივლენების დროს მოლეკულები არ გარდაიქმნებიან

2. მოლეკულებს შენარჩუნებული აქვთ ნივთიერების შედგენილობა და

ქიმიური თვისებები.

3. ატომებს შენარჩუნებული აქვთ ნივთიერების შედგენილობა და

ქიმიური თვისებები.

4. მოლეკულები ატომებისგან შედგებიან

5. 2 მოლ წყალში უფრო მეტი მოლეკულაა თუ 2 მოლ შაქარში (C12H22O11)?

1. წყალში, რადგან ის უფრო დიდ მოცულობას იკავებს.

2. შაქარში, რადგან მისი მოლეკულური მასა წყალზე მეტია

3. კითხვა არასწორია, რადგან მოლების მიხედვით მოლეკულების რაოდენობა

არ იანგარიშება

4. ორივეში ტოლი მოლეკულების რაოდენობა იქნება

6. ნივთიერების მოლური მასა რიცხობრივად ემთხვევა:

1. მის ფარდობით მოლეკულურ მასას

2. მოლეკულების რაოდენობას

3. მასის მოლეკულურ ერთეულს

4. სამივე პასუხი მცდარია

7. რეაქციაში შესული ნივთიერებათა მასა:

1. ნაკლებია რაქციის შედეგად მიღებულ ნივთიერებათა მასაზე

2. მეტია რეაქციის პროდუქტების მასაზე

6

3. ხან მეტია, ხან კი ნაკლებია რაქციის შედეგად მიღებულ ნივთიერებათა

მასაზე

4. ტოლია რაქციის შედეგად მიღებულ ნივთიერებათა მასაზე

8. ავოგადროს კანონის მიხედვით აირების ერთნაირი მოცულობები, ერთნაირ

პირობებში:

1. მოლეკულების ტოლ რიცხვს შეიცავენ

2. მხოლოდ ტოლი მოლეკულური მასების შემთხევაში მოლეკულების

ტოლ რიცხვს შეიცავენ

3. ატომების ტოლ რიცხვს შეიცავენ

4. სამივე პასუხი სწორია

9. 1 მოლი ნებისმიერი აირის მიერ ნორმალურ პირობებში დაკავებული

მოცულობა ტოლია

1. 6 1023 ლ 2. 22,4ლ 3. 1ლ

4. მისი მოლეკულური მასის შესაბამისი მოცულობის

10. თუ აირების სიმკვრივე წყალბადის მიმართ უდრის 18, მაშინ ამ აირების

მოლეკულური მასა ტოლია:

1. 18 2. 36 3. 22,4

4. პასუხები არასწორია, რადგან ამ გზით აირების მოლეკულური მასების

გამოთვლა შეუძლებელია

ქიმიური რეაქციის ტიპები

ქიმიური რეაქცია შეიძლება დაიყოს 4 ტიპად. ესენია: შეერთების, დაშლის, ჩანაცვლების და მიმოცვლის რეაქციები.

შეერთების რეაქციები ეს ისეთი რეაქციებია, როდესაც ორი ან მეტი ნივთიერების მოლეკულისგან წარმოიქმნება ერთი ახალი ნივთიერების მოლეკულა.

ზოგადად შეერთების რეაქციის სქემა ასე გამოისახება: A + B C მაგ: CaO + H2O Ca(OH)2

2Fe + 3Cl2 2FeCl3

დაშლის რეაქციები შეერთების რეაქციების საპირისპიროა. ამ დროს ერთი

ნივთერების მოლეკულებისგან წარმოიქმნება ორი ან მეტი ნივთიერების მოლეკულა.

7

ზოგადად დაშლის რეაქციის სქემა ასე შეიძლება გამოვსახოთ: A B + C + … t0 მაგ: CaCO3 CaO + CO2

t0

Cu2(OH)2CO3 2CuO + H2O + CO2 t0 ისარზე ნიშნავს, რომ ამ რეაქციის წარმართვისთვის საჭიროა სარეაქციო არის

გაცხელება. ჩანაცვლების რეაქციები მიმდინარეობს მარტივ და რთულ ნივთიერებებს

შორის. მარტივი ნივთიერებების მოლეკულები შედგებიან ერთი ელემენტის ატომებისგან, ხოლო რთული ნივთიერებების მოლეკულები კი ორი ან მეტი ელემენტის ატომებისგან.

მარტივი ნივთიერებებია: H2, O2, N2, Na, Mg, Fe და ა.შ რთული ნივთიერებებია: H2O, H2SO4, (NH4)2SO4, NaCl, KMnO4 და ა.შ. ჩანაცვლების რეაქციებში მარტივი ნივთიერებების ატომები იკავებენ რთული

ნივთიერებების შემადგენლობაში მყოფი ატომის ან ატომთა ჯგუფის ადგილს.

A + BX AX + B

მაგ:

Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu

Mg + 2HCl MgCl2 + H2

მიმოცვლის რეაქცია მიმდინარეობს ორ რთულ ნივთერებას შორის შემდეგი სქემის მიხედვით:

AX + BY AY + BX

მაგ: KOH + HCl KCl + H2O AgNO3 + NaCl AgCl + NaNO3

საშინაო დავალება: 1. რომელ რეაქციებს უწოდებენ შეერთების, დაშლის, ჩანაცვლების და

მიმოცვლის რეაქციებს? განმარტებები ჩამოაყალიბეთ თქვენი სიტყვებით.

8

2. გაატოლეთ ქვემოთ მოტანილი რეაქციების სქემები და მიუთითეთ რეაქციის რომელ ტიპს მიეკუთვნება თითოეული მათგანი. Na + Cl2 NaCl

Ca + O2 CaO

K2O + H2O KOH

HgO Hg + O2

MgO + H2O Mg(OH)2

Al + Br2 AlBr3

BaO + P2O5 Ba3(PO4)2

Ag2O Ag + O2

WO3 + H2 W + H2O

KOH + H3PO4 K3PO4 + H2O

MgO + HCl MgCl2 + H2O

Fe2O3 + HNO3 Fe(NO3)3 + H2O

Cu + Hg(NO3)2 Cu(NO3)2 + Hg

Al + H2SO4 Al2(SO4)3 + H2

3. რამდენი გრამი Al შედის რეაქციაში 49 გრ H2SO4–თან, რამდენი გრამი Al2(SO4)3 მიიღება და რამდენი ლიტრი (ნ.პ.) H2 გამოიყოფა ამ დროს, თუ რეაქციის ტოლობაა: 2Al + 3H2SO4 Al2(SO4)3 + 3H2

4. მინერალ მალაქიტის ფორმულაა Cu2(OH)2CO3. რამდენი გრამი სპილენძის ოქსიდი (CuO) და წყალი მიიღება 50 გრ მალაქიტის გახურებისას და რამდენი ლიტრი (ნ.პ.) CO2 გამოიყოფა ამ დროს?

Cu2(OH)2CO3 2CuO + CO2 + H2O