ระบบย่อยอาหาร (Digestive System)

L/O/G/O ระบบตาง ๆ ของมนษย

www.kruseksan.com

ระบบยอยอาหาร (Digestive System) ครเสกสรรค สวรรณสข

www.themegallery.com

จดประสงคการเรยนร

ทดลองและอธบายโครงสรางและการท างานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ รวมทงระบบประสาทของมนษย

อธบายการท างานทสมพนธกนของระบบตาง ๆ ทมนษยด ารงชวตอยไดปกต

ส ารวจ วเคราะหและอธบายพฤตกรรมบางอยางของมนษยทตอบสนองตอสงเราบางชนด

1

2

3

เมอเรยนจบหนวยการเรยนรนแลว นกเรยนควรจะสามารถ

สบคนขอมลและอธบายผลของสารเสพตดตอการท างานของระบบตาง ๆของรางกาย เสนอแนะและรณรงคเพอปองกนและตอตานสารเสพตด

4


จดประสงคการเรยนร

สบคนขอมลและน าเสนอตวอยางการใชประโยชน และผลของการใชเทคโนโลยชวภาพในดานการปรบปรงพนธและขยายพนธ รวมถงเทคโนโลยทใชในการแกปญหาการมบตรยากในมนษย

5

เมอเรยนจบหนวยการเรยนรนแลว นกเรยนควรจะสามารถ

L/O/G/O

www.kruseksan.com

1. ระบบยอยอาหาร (Digestive System)

L/O/G/O

www.kruseksan.com

1. ระบบยอยอาหาร (Digestive System)


กระบวนการกนอาหาร (food processing) ประกอบดวย

การยอยอาหาร (digestion)

หมายถง กระบวนการสลายอาหารทมโมเลกลใหญใหมโมเลกลเลกลง จนกระทงสามารถดดซม (absorption) ผานเขาระบบเลอดหรอระบบน าเหลองเพอเขาตบ จากนนถกสงไปในสวนตาง ๆ ของรางกายเพอใชประโยชนตอไป


กระบวนการกนอาหาร (food processing) ประกอบดวย

ระบบยอยอาหาร (digestive system)



การยอยเชงกล

(mechanical digestion)

การยอยทางเคม (chemical digestion)

การทอาหารถกไฮโดรไลส (hydrolysis) ใหมโลเลกล เลกลง โดยมเอนไซม (Enzyme) เปนตวเรง ปฏกรยา

วธการยอยอาหาร แบงออกเปน 2 วธ

Mechanical digestion Chemical digestion

การบดเคยวท าใหอาหาร มขนาดเลกลง ยงไมมการ เปลยนแปลงทางเคม เชน การบด การกด การเคยว การบดรดตวของกลามเนอ ทางเดนอาหาร



การยอยภายในเซลล การยอยภายนอกเซลล

เซลลหลงเอนไซมออกมายอยอาหาร ใหมขนาดเลกลง จนสามารถดดซมเขาไปภายในเซลลได พบใน รา สตวทกชนดทมทางเดนอาหาร เปนตน

การยอยทางเคม (chemical digestion) ยงแบงออเปน 2 แบบ

เซลลน าอาหารเขาสเซลล แลวเอนไซมภายในเซลลยอยอาหารทเขาสเซลลนน พบใน อะมบา พารามเซยม ฟองน า เปนตน


ระบบยอยอาหาร (Digestive System)

คารโบไฮเดรต โปรตน ไขมน

อาหารทกชนดจะตองถกยอยจนมโมเลกลเลกพอ

ทซมผานเยอหมเซลลได สวนวตามน แรธาต นา

ไมมการยอย เพราะโมเลกลเลกอยแลว แตจะมการ

ดดซมเกดขน

อาหารทดดซมได

นาตาล

โมเลกลเดยว

กรดอะมโน กรดไขมน

และ

กลเซอรอล


Text in here

Text in here

1. สามารถเรงปฏกรยาภายในเซลลได 2. เมอเกดปฏกรยาแลวเอนไซมจะไมมการเปลยนแปลงรปรางและจ านวน 3. อณหภมมผลตอการท างานของเอนไซม ในรางกายของคนท างานไดดท 37 ๐C 4. สภาพความเปนกรด-ดาง มผลตอการท างานของเอนไซม ขนอยกบชนดของเอนไซมนน ๆ

ระบบยอยอาหาร (Digestive System)

เอนไซม (Enzyme) คอ สารประกอบประเภทโปรตนทเซลลของสงมชวตสรางขนมา เพอชวยเรงปฏกรยาระหวางสาร เอนไซมประกอบดวยหนวยยอย ๆ ทชอ กรดอะมโน (amino acid) เอนไซมทใชในการยอยอาหารจะ เรยกวา “น ายอย”

สมบตของเอนไซม (Enzyme)


อวยวะในระบบยอยอาหาร

ปาก oral cavity

คอหอย pharynx

หลอดอาหาร esophagus

ตบ liver

ตบออน pancreas

ถงนาด gall bladder

อวยวะใน

ระบบยอยอาหาร

อวยวะทเปน

ทางเดนอาหาร

อวยวะสรางสาร

ทชวยยอยอาหาร

กระเพาะอาหาร stomach

ลาไสเลก small intestine

ลาไสใหญ large intestine or colon


Text in here

ระบบทางเดนอาหารของคน

ประกอบดวย อาหาร 1. ชองปาก (oral cavity) 2. คอหอย (pharynx) 3. หลอดอาหาร (esophagus) 4. กระเพาะอาหาร (stomach) 5. ลาไสเลก (small intestine) 6. ลาไสใหญ (large intestine or colon) 7. ลาไสตรง (rectum) 8. ทวารหนก (anus) กากอาหาร



1. ชองปาก (oral cavity) อวยวะสาคญ คอ ฟน ลน ตอมนาลาย

14

-ในนาลายมนายอย amylase สาหรบยอย แปงและไกลโคเจน

-ลนในชองปากทาหนาทคลกเคลาอาหารใหเปนกอนเรยก bolus

-ในชองปากมตอมนาลาย 3 ค -นาลายประกอบดวยสารไกลโคโปรตน ทมลกษณะลน เรยก mucin มบทบาท ในการทาใหอาหารลน กลนงาย ปองกนเยอบชองปากและฟนไมใหผ



15

ชองปาก (oral cavity)



16

- ฟน (Teeth) ท าหนาท บดเคยวอาหารใหมขนาดเลกลง ถอวา เปนการยอยเชงกล

ฟนของคนม 2 ชด คอ 1. ฟนนานม (Temporary Teeth) ม 20 ซ

ซงจะเรมงอกเมออาย 6 เดอน และจะเรมหกหรอหลดออกเมออาย 6 ป

2. ฟนแท (Permanent Teeth) งอกขนมาแทนฟนนานม ฟนแทมทงหมด 32 ซ



17

- ฟนแท (Permanent Teeth) มสตร ดงน I : C : P : M = 2 : 1 : 2 : 3 แบงเปน 4 ชด ตามลกษณะรปรางหนาท

1. ฟนตด (incisor) อยหนาสดของปาก มทงหมด 8 ซ ขางลาง 4 ซ ขางบน 4 ซ

ทาหนาท ตดอาหาร 2. ฟนฉก (canine) หรอเรยกวา เขยว ม ทงหมด 4 ซ ชวยในการฉกอาหาร 3. ฟนกรามหนา (premolar) อยถดจาก เขยวเขามา มทงหมด 8 ซ ชวยบดอาหาร



18

- ฟนแท (Permanent Teeth) มสตร ดงน I : C : P : M = 2 : 1 : 2 : 3 แบงเปน 4 ชด ตามลกษณะรปรางหนาท

4. ฟนกรามหลง (molar) อยในสด มทงหมด 12 ซ ทาหนาท บดเคยวอาหาร ฟนกรามซ สดทายอาจโผลขนมาไมพนเหงอก



19

• ฟนแตละซม 3 สวน คอ ตวฟน (crown) , คอฟน (neck) และรากฟน (root)

• สวนนอกสดของตวฟน คอ สารเคลอบฟน ( enamel)

• ถดมาเปนชนเนอฟน ( dentine) และโพรงฟน ( pulp cavity )



20

- ลน (Tongue) เปนกลามเนอซงสามารถเคลอนไหวไดอยางคลองแคลวในหลายทศทาง ท าหนาท ชวยในการกลน ลน ท าหนาท ในการรบรสอาหาร มปมรบรสเลก ๆ จ านวนมากมายบนลนเรยกวา ปาปลา (papilla) ปมบนลน •เหลานจะประกอบ ดวยตมรบรส (taste bud)



21

ตอมรบรส (taste bud) อย 4 ต าแหนง คอ - รสหวาน อย บรเวณปลายลน - รสเคม อยบรเวณปลายลน และขางลน - รสเปรยว อยบรเวณขางลน - รสขม อยบรเวณโคนลน



22

- ตอมน าลาย (Salivary Gland) เปนตอมมทอ ท าหนาท ผลตน าลาย (Saliva) ตอมน าลายของคน มอย 3 ค คอ 1. ตอมน าลายใตโคลนลน (Sublingual Gland) 1 ค 2. ตอมน าลายใตขากรรไกรลาง (Submandibular Gland) 1 ค 3. ตอมน าลายขางกกห (Parotid Gland) 1 ค ตอมน าลายทง 3 คน ท าหนาท สรางน าลายทมน ายอย อะไมเลส ซงเปนนายอยสารอาหารจ าพวกแปงอยดวย



23

- ตอมน าลาย (Salivary Gland)



24

• ผลตน าลายวนละประมาณ 1-1.5 ลตร • น าลายม น า (H2O) เปนองคประกอบรอยละ 99.5 ม pH 6.2-7.4 • มสวนประกอบทเปนน าเมอก (mucin) ท าหนาท หลอลนอาหาร • มเอนไซมอะไมเลสยอยแปง • อาหารทยอยจากปากบางแลว จะเปนกอนเหนยว ลน เรยกวา โบลส (bolus)


การยอยอาหารในปาก

25 25

การยอยอาหารในปาก มการยอยเชงกล โดยการบดเคยวของฟน และมการยอยทางเคมโดยเอนไซมอะไมเลส หรอไทยาลน ซงทางานไดด ในสภาพทเปนเบสเลกนอย อะไมเลส

แปง + นา นาตาลมอลโตส (Maltose)



26 26

1. เพดานออน (Soft Palate) ถกดนยกขนไปปดชองจมก 2. เสนเสยง (Vocal Cord) ถกดงใหมาชดกน และฝาปดกลองเสยง (Epiglottis) จะเคลอนมาทางขางหลงปดหลอดลมเอาไว 3. กลองเสยง (Larynx) ถกยกขน ทาใหรเปดชองคอมขนาดใหญขน 4. กลามเนอบรเวณคอหอย หดตวใหกอนอาหาร (Bolus) เคลอนลงไปในหลอดอาหารได


แสดงการกลน (swallowing) อาหารในปาก

27 27


คอหอย (pharynx) และหลอดอาหาร (esophagus)

28 28

1.เมอไมมอาหาร esophageal sphincter หดตว epiglottis ยกขน glottis เปด -ทางเดนหายใจเปด -ทางเดนอาหารปด

2.เมออาหารมาถงคอหอยจะกระตนการกลน กลองเสยง (larynx )และ glottisยกตวขน epiglottisเคลอนตวลงมาปด -ทางเดนหายใจปด -ทางเดนอาหารเปด

3. esophageal sphincterคลายตวอาหารเคลอนสหลอดอาหาร

4. กลามเนอหด-คลายตวเปนจงหวะ (peristalsis) ดนอาหารจากหลอดอาหาร สกระเพาะอาหาร


แสดงการกลน (swallowing) อาหารในปาก

29 29



30 30

เมออาหารผานลงสหลอดอาหาร จะทาใหเกดการหดตวของผนงกลามเนอ หลอดอาหารใหหดตวตดตอกนเปนลกคลน ซงเรยกวา เพอรสตสซส (Peristalsis) เปนการยอยอาหารเชงกล และไลใหอาหารเคลอนลงสกระเพาะอาหาร


กระเพาะอาหาร (stomach)

31 31


การยอยในกระเพาะอาหาร (stomach)

32

• อยภายในชองทองดานซาย ใตกระบงลม ยาวประมาณ 10 นว กวาง ประมาณ 5 นว เปนทางเดนอาหารทใหญทสด • มผนงกลามเนอหนา แขงแรงมาก ยดหยนไดด • ขยายความจไดถง 500-2,500 ลบ.ซม. • มกลามเนอหรด 2 แหง คอ ตดกบหลอดอาหาร และบรเวณตอกบลาไสเลก • ผนงดานในของกระเพาะอาหารบดวยเซลลบผว 3 ชนด • หลงเอนไซมหลายชนด คอ pepsinogen , prorennin , lipase • หลง กรดไฮโดรคลอรก (HCl) pH อยระหวาง 0.9 – 2.0 ทาลายเชอโรค



33 33

โครงสรางของกระเพาะอาหาร ภายในกระเพาะอาหารจะมผนงม ลกษณะเปนคลนเรยกวา รก (Rugae) มตอมสรางนายอยเรยกวา Gastric Gland น ายอยของกระเพาะอาหาร นายอยเมอสรางออกมาใหม ๆ ยงทาหนาทไมได จะตองถกกระตน โดยกรด เกลอ (HCl) ในกระเพาะอาหาร นายอยจงเปลยนสภาพไปจนพรอม ทจะยอยอาหารได



34 34

ตอมแกสตรก (gastric gland) ประกอบดวยเซลล 3 ชนด

1.mucous cell หลงเมอกปองกนไมให เซลลกระเพาะถกยอย

2.parietal cell หลงกรดเกลอ (HCl)

3.chief cell หลง pepsinogen กรดเกลอเปลยน pepsinogen เปน pepsin

acid chyme สวนผสมของอาหารท กลนลงไปกบนายอย



35 35

โครงสรางของกระเพาะอาหาร



36 36

กระเพาะอาหาร(stomach) มการยอยเชงกลโดยการบบตวของกลามเนอทางเดนอาหารและมการยอยทางเคมโดยเอนไซมซงจะทางานไดดในสภาพทเปนกรด ในกระเพาะอาหาร จะมเอนไซมดงน ในขณะทไมมอาหาร กระเพาะอาหารจะมความจ 50 ลกบาศกเซนตเมตรแตเมอมอาหารจะมการขยายไดอก 10 –40 เทา อาหารทถกยอยทกระเพาะอาหารยงไมสามารถดดซมได แตจะมการดดซมแอลกอฮอล

Pepsin

ยอยโปรตน ใหเปนเปปไทด (peptide)

Pepsin

Protein + H2O peptide

Rennin

ทาหนาท ยอยโปรตนในนานม

rennin

Casein + H2O paracesein


สรปการยอยในกระเพาะอาหาร (stomach)

37 37 37

ฮอรโมนแกสตรน

กรดไฮโดรคลอรก เพปซโนเจน

เพนซน

พนธะเพปไทด

พอลเพปไทดขนาดเลก + ไดเพปไทด + กรดอะมโน

กระเพาะอาหาร

อาหาร

กระตนการหลง

ยอย

ได

ผนงกระเพาะ หลง

&



38 38


ลาไสเลก (small intestine)

39 39

ล าไสเลก (Small Intestine) เปนสวนทยาวทสดของทางเดนอาหาร ตอมาจากกระเพาะอาหาร มความยาวประมาณ 7-8 เมตร ผนงดานในของลาไสเลกมลกษณะเปนลอนตามขวาง มสวนยนเลกๆมลกษณะคลายนวมอจานวนมากมาย เรยกวา วลลส (Villus)



40 40

ล าไสเลก (Small Intestine) แบงเปน 3 สวน คอ 1. ตอนตน (duodenum) ยาวประมาณ 25 cm สนกวาตอนอน เปนรปตวย 2. สวนกลาง (jejunum) ยาวประมาณ 3-4 m ดดซมอาหารทยอยแลวมากทสด 3. สวนทาย (ileum) ยาวประมาณ 4.3 m ยอยและดดซมไมสมบรณ มไสตง

(appendix)



41 41

วลลส (Villus) จะท าใหเพมพนทในการดดซมอาหาร


การยอยในลาไสเลก (small intestine)

42 42

ล าไสเลก (small intestine) เปนบรเวณทมการยอยซงเปนการยอยทงเชงกล และการยอยเชงเคม ลาไสเลกมการดดซมมากทสด โดยเอนไซมในลาไสเลกจะทางานไดดในสภาพทเปนเบส ซงเอนไซมทลาไสเลกสรางขน ไดแก



43 43



44 44 44

- เปนสวนทมการยอยและดดซมอาหาร มากทสด

- เปนสวนทยาวทสดของทางเดน อาหารในคน ยาว 6 ม.

- สวนตนของลาไสเลกเรยก duodenum ยาว 25ซม. ทาหนาทรบอาหาร (acid chyme) จากกระเพาะอาหาร และยอยตอโดยอาศยนายอยจากตบออน นาดจากตบและถงนาด และนายอยจากลาไสเลกเอง


การดดซมในลาไสเลก (small intestine)

45 45 45

• ความหนาแนนของวลลส 20-40 หนวยตอ 1 ตร.มม. ภายในวลลส มหลอดเลอดฝอยและทอนาเหลอง


การยอยโปรตนใน ลาไสเลก (small intestine)

46 46 46

-เปปไทดเลกๆ จะถกยอยตอโดย dipeptidase ไดเปนกรดอะมโน

ในลาไสเลกม peptidase enzyme 2 ชนด 1.Endopeptidase สลายพนธะเปปไทดในสายโปรตน เชน trypsin, chymotrypsin 2.Exopeptidase สลายพนธะเปปไทดจากปลายดาน นอกของสายโปรตน เชน carboxypeptidase, aminopeptidase (สรางจากเซลลลาไสเลก)

-dipeptidase ยอย dipeptide


การยอยโปรตนใน ลาไสเลก (small intestine)

47 47 47

การท างานรวมกนของเอนไซมจากตบออนและล าไสเลกสรางน ายอยโปรตน


การยอยไขมนใน ลาไสเลก (small intestine)

48 48 48 48

• ตบ ทาหนาท สรางนาด (bile) เกบไวทถงนาด ( gall bladder ) • นาด มสวนประกอบทสาคญคอ เกลอนาด (bile salt) ชวยใหไขมนแตกตวเปนหยดไขมนเลก ๆ และแทรกรวมกบนาไดในรป อมลชน (emulsion) • ตบออนและเซลลทผนงลาไสเลกจะสรางเอนไซมลเพส ซงจะยอยไขมนทอยในรปอมลชนใหเปนกรดไขมนและกลเซอรอล • เกลอนาดถกดดซมทลาไสใหญ เพอใหตบนากลบมาใชใหม


การยอยคารโบไฮเดรตใน ลาไสเลก (small intestine)

49 49 49 49

• ตบออน สรางเอนไซมอะไมเลสแลวสงมาทลาไสเลก

เพอยอย แปงไกลโคเจนและเดกซทรนใหเปนมอลโทส

• เซลลผนงดานในลาไสเลกสวนดโอดนม

จะผลตเอนไซมมอลโทสยอยมอลโทส

• ผนงลาไสเลกผลตเอนไซมซเครสยอยซโครส

ใหเปนกลโคสและฟรกโทส และเอนไซมแลกเทส

ยอยแลกเทสใหเปนกลโคส และกาแลกโทส


อวยวะทเกยวของกบลาไสเลก

50 50 50 50

ตบ (liver) มหนาท สรางนาดสงไปเกบทถงนาด นาดจากตบทาใหไขมนแตกตวออกเปนเมดเลก ๆ ทเรยก อมลชน



51 51 51 51

น าด (Bile) ไมถอวาเปนเอนไซม เพราะไมใชสารประกอบประเภทโปรตน และเปลยนสภาพไปจากเดมเมอปฏกรยาสนสดลงแลว มสวนประกอบ 3 สวนคอ



52 52 52 52

ตบออน (pancreas)



53 53 53 53

ตบออน (pancreas) มหนาท สรางเอนไซม และโซเดยมไฮโดรเจนคารบอเนต (NaHCO3) มสมบตเปนเบส เพอปรบสภาพในลาไสเลกใหเปนเบส เอนไซมทตบออนสรางขน มดงน



54 54 54 54


การดดซมอาหาร • เปนกระบวนการนาสารอาหารเขาสเซลล

กระเพาะอาหาร • ดดซมสารทละลายในลพดไดด เชน แอลกอฮอล และยาบางชนด

ล าไสเลก • ดดซมสารอาหาร นา วตามน และแรธาตๆ • ผนงดานในของลาไสเลกบดวยเซลลบผวชนเดยว เรยกวา วลลส (vilus) ทาหนาท ดดซมสารอาหาร

การดดซมอาหาร

www.themegallery.com 56

กรดอะมโน มอโนแซคคาไรด

ไมโครวลลส

หลอดเลอดฝอย

ตบ

หวใจ

อวยวะ รางกาย

การดดซมสารอาหารโปรตน และนาตาล


กรดไขมน+กลเซอรอล

ไมโครวลลส

ไตรกลเซอไรด

หลอดน าเหลองฝอย หวใจ

อวยวะ/ รางกาย

ทวลลส

การดดซมสารอาหารพวกไขมน



58 58 58 58 58

sucrase, maltase, lactase


ลาไสใหญ (large intestine)

59 59

ล าไสใหญ (large intestine ) ลาไสใหญยาวประมาณ 1.5 เมตร ในลาไสใหญมแบคทเรยชวยยอยสลายกากอาหาร และยงสงเคราะหวตามน K และ B12 ทผนงลาไสใหญจะม การดด นา แรธาต วตามนบางชนด และกลโคส ออกจากกากอาหารเขาสกระแสเลอด ผนงลาไสใหญจะขบเมอกออกมาหลอลนกากอาหาร แลวเคลอนไปรวมกนทลาไสตรง และขบถายออกมาเปนอจจาระทางทวารหนก



60 60

สวนตนของลาไสใหญบรเวณทตอกบไสเลก จะมไสเลก ๆ ปลายตน เรยกวา ไสตง (appendix) ซงไมไดท าหนาทอะไร


• แบงออกเปน 3 ตอน 1. ตอนตน เรยก ซกม (caecum) 2. ตอนกลาง เรยก โคลอน (colon) ยาวทสดของลาไสใหญ 3. ตอนปลาย หรอ ลาไสตรง หรอ เรคตม (rectum)

สวนประกอบของล าไสใหญ



• ดดซมนา วตามน และแรธาต • มแบคทเรยพวก Escherichia coli.

ชวยสงเคราะหวตามน K , B12 กรดโฟลก , ไบโอทน

การดดซมอาหารทลาไสใหญ (large intestine)


ลาไสใหญ(large intestine) ลาไสตรง(rectum) และทวารหนก(anus)

-ลาไสตรงเปนทเกบกากอาหาร ซงอดมดวยจลลนทรยและเซลลโลส

- ระหวางลาไสตรงและทวารหนกมหรด (sphincter) 2 อน อนแรกอยใตอานาจจตใจ สวนอกอนอยนอกอานาจจตใจ

- ลาไสใหญ ทาหนาท ดดนาและเกลอแร - กากอาหารในลาไสใหญเคลอนแบบ peristalsis และอยในลาไสใหญ นาน 12-24 ชม.


โรคกรดไหลยอนกลบ (gastro-esophageal reflux disease)

สบบหร

ดมสรา

กนอาหาร

รสเปรยว เผด

ตงครรภ โรคอวน

ภาวะทกรดในกระเพาะไหลยอนมาในหลอดอาหาร ทาใหเกดการอกเสบของหลอดอาหาร

ผปวยแนนหนาอกหรอแสบหนาอก

กรดไหลยอนกลบ

L/O/G/O

Thank You!

www.kruseksan.com

ครเสกสรรค สวรรณสข

Education

ระบบย่อยอาหาร (Digestive System)