FABL/MASALBerna Lokurlu

MASAL

Olağanüstü kahramanların başlarından geçen olağanüstü olayların yer ve zaman belirtilmeden anlatıldığı edebiyat türüne "masal" denir.

 Masallar, özellikle çocuklara hitap eden eğitsel içerikli metinler olduğu için kolay anlaşılır ve akıcı bir anlatıma sahiptir.

Masallar, merak duygusunu en fazla uyaran yazı türlerinden biridir. Masalda olayların nasıl gelişeceği, kahramanların neler yaşayacağı, masalın nasıl sonlanacağı gibi konularda okuyucu veya dinleyici aşırı derecede meraklanır. Bu bakımdan masallar çok sürükleyicidir.

Kişileri genellikle hayvan, bitki ve cansız varlıklar olan, ders verir nitelikli, kısa, masalımsı hikayelere fabl denir.

"Fabl" kelimesinin kökeni Latince "hikâye" manasına gelen "fabıla"dır. Fakat bu kelime zamanla bir ahlâk ilkesi veya davranış kuralını anlatan kısa sembolik (simgesel) bir hikâye türünün adı olmuş

 Fabllar didaktik şiir örnekleridir.

Fabllar hem nazım, hem nesir biçiminde olurlar.

Fabllar teşhis ve intak sanatları üzerine kurul-muştur.

Fabllarda öğretici (didaktik) bir amaç güdülür, gündelik hayatla ilgili dersler ve öğütler verilir. Okurlar çoğu zaman verilen dersin veya öğüdün ne olduğu-nu anlamakta zorluk çekmezler. Çünkü bu ders ve-ya öğüt eserin bir yerinde, çoğu defa sonunda, bir atasözü ya da özdeyiş biçiminde açıkça belirtilir.

Fablın dört öğesi vardır: kişiler, olay, zaman, yer.

Kişiler: Fablın konusu olan olay, kişileştirilmiş en az iki hayva-nın başından geçer. Bunlardan biri iyi ahlâklı bir tipi, di-ğeri kötü ahlâklı bir tipi canlandırır. Fabllarda ikinci de-recede kişiler çok azdır, bazen yoktur. Kişi betimlemesiyoktur.Kahramanlar arasında tilki varsa biz onu kurnazinsan yerine koyarız Olay:Fablın konusu insan başına gelebilecek her hangi birolaydır. Olay, kahramanın eyleme dönüşmüş beğenme,istek, özlem, öfke, korku... gibi tutkuya dönüşmüş duy-gularından doğarYer: Tasvir yapılmaz fakat çevre çok iyi verilmelidir: Orman, göl kenarı,yol... gibi.

Olayın geçtiği yer olay-la birlikte değişebilir. Zaman: Her olay gibi fabldaki olay da bir zaman diliminde geçer.

FABL PLÂNI

1 - Serim: Olayın türüne, çıkarılacak derse göre kişileştiril- miş hayvanlar ve çevre tanıtımının yapıldığı bölümdür.2 - Düğüm: Olay o çevrede verilmek istenen derse göre ge- lişir. Kısa ve sık konuşmalar vardır. Hemen birkaç ko- nuşma ile olay düğümlenir3 - Çözüm: Olay beklenmedik bir sonuçla biter. Fablın en kı- sa bölümüdür.4 - Öğüt: Ana fikir bu bölümde öğüt niteliğinde verilir. Bu bö- lüm kimi zaman başta, kimi zaman sondadır. Kimi za- man da sonuç okuyucuya bırakılır.

FABL TÜRÜNÜN GELiŞİMİ

Batıda ve dünyada ilk fabl yazarı olarak Frikyalı Aisopos (Ezop) gösterilir. Ezop’un M.Ö. 620-650yılları arasıda yaşadığı ve baskıcı bir yönetim yü-zünden düşüncelerini küçük hayvan hikâyeleri ile anlattığı söylenmektedir. Ezop'un fablları MÖ 300yılında derlenerek yazıya geçirilmiştir. Doğuda ilk fabl örneklerine eski Hint edebiya-tında MÖ 200 yıllarında Pançatantra masalların-da rastlamak mümkündürBu türün diğer örneği ise MS 300 yılında Beydeba tarafındanmeydana getirilmiştir. Beydeba, Kelile ve Dimneadlı eserini Debşelem adlı Hint hükümdarı zama-nında yazmış ve ona sunmuştur.

EZOP BEYDABA

EDEBİYATIMIZDA FABLEdebiyatımızda bu türün en önemli ilk iki çalışması “ Mes-nevi “ Mevlana ( 13. yy ) ve “ Harnâme “ Şeyhî “ ( 15. yy )’ dir.Edebiyatımızda Batılı anlamda ilk fabl örneklerini ŞİNASİ yazmıştırAhmet Mithat, Kıssadan Hisse adlı eserini ahlakî gaye güderek yazmıştır. Bu eserde yazar, Ezop’tan, La Fontaine’den yapmış ol-duğu çevirilere ve kendi yazmış olduğu fabl-lere yer vermiştir

Masal - Fabl Karşılaştırması İkisinde de olağanüstülükler vardır. İkisinde de teşhis ve intak sanatları vardır. Masal tekerlemelerle başlar. Fablda böyle bir durum söz konusu

değildir. İkisinin de öğretici niteliği vardır. İkisi de sanat metnidir. İkisi de kurmaca metinlerdir. İkisi de ilahi bakış açısının hâkim olduğu metinlerdir. İkisinin de kahramanları tiptir. İkisi de olaya ve anlatmaya dayalı metinlerdir. Fabllarda genellikle hayvanlar kahramandır. Masallarda ise devler,

cinler, periler vardır.

Masal anonimdir, fabl ise anonim değildir. İkisinde de yer ve zaman belirsizdir.Masallar her zaman mutlu sonla biter. Fabllarda böyle bir

kaygı yoktur.Yapı unsurları (Olay, kişi, zaman, yer) vardır.

1. Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun şekilde doldurunuz. Fabllar söz sanatlarından ……………… ve ……………… üzerine kurulur. 2. Aşağıda verilen cümleleri doğru-yanlış durumlarına göre işaretleyiniz. Orhan Veli Kanık, Aisopos (Ezop)'tan fabl tercümeleri yapmıştır. (D) (Y) Fabllarda hayalî olay ve kahramanlar yardımıyla insanlara özgü davranış, değer, düşünce ve

tutumlar dile getirilir. (D) (Y) 3. Aşağıdakilerden hangisi fablın özelliklerinden biri değildir? A) Olay kahramanlarının genellikle insan dışındaki varlıklardan seçilmesi B) Fablların sonunda ahlak ve hayat dersi verilmesi C) Teşhis ve intak sanatlarına yer verilmesi D) Süslü, sanatlı bir dilin kullanılması E) Olayın çoğunlukla bir kır, orman veya köyde geçmesi 4. I. Paragraflar, kısa tutulmalı, paragrafa diyaloglarla hareket, canlılık ve çeşitlilik

kazandırmalıdır. II. Olayın hayal ürünü olmasına ve güldürüp eğlendirmesine dikkat etmelidir. III. Dili sade, açık ve anlaşılır olmalı ve kahramanların karakterlerini iyi vermelidir. IV. Fablın sonunda iyiyi de kötüyü de sevgi etrafında birleştirmeli ve fablda insanlığa ders

ver¬melidir. Yukarıdaki numaralı cümlelerden hangileri fabl yazarının dikkat etmesi gereken özelliklerdendir? A) I - II B) II - III C) II - IV D) III - IV E) I - III

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMELER