ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

TÜRKÇENİN SESLERİ VE ÖZELLİKLERİTÜRKÇENİN SESLERİ VE ÖZELLİKLERİ

“p,ç,t,k” sesleriyle biten kelimeler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında “p, ç,t,k” ünsüzleri “b,c,d,g” ye dönüşür. Bu ses olayına ÜNSÜZ YUMUŞAMASI (DEĞİŞİMİ) denir.

“ç,f,h,k,p,s, ş,t” ünsüzleri ile biten kelimeler “c,d,g” ünsüzleriyle başlayan bir ek aldıklarında “c,d,g” ünsüzleri “ç,t,k” ye dönüşür. Bu ses olayına ÜNSÜZ SERTLEŞMESİ denir.

“Alın” kelimesine ünlü ile başlayan bir ek getirdiğimizde ikinci hecedeki vurgusuz ünlü düşer. Bu ses olayına HECE DÜŞMESİ ya da ÜNLÜ DÜŞMESİ denir.

“Biricik, azıcık” kelimelerinde ÜNLÜ TÜREMESİ; “hissetmek, hallolmak” kelimelerinde ÜNSÜZ TÜREMESİ vardır.

www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

“a” ve “e” ünlüleri ile biten bir kelimeye şimdiki zaman eki “-yor” geldiğinde “a” ünlüsü “ı” veya “u”; “e” ünlüsü ise “i” veya “ü” ye dönüşür. (DOĞRU)

Şimdiki zaman eki “-yor”, a ve e ünlüsü ile biten kelimelere geldiğinde ve “de-” “ye-” fiilllerine “ –e, -en, -ecek, -erek” ekleri geldiğinde fiil kökündeki “e” ünlüsü darlaşır. Bu olayların dışında kalan bütün darlaşmalar yazım yanlışı olarak kabul edilir. (DOĞRU)

“n” kaynaştırma ünsüzü, iyelik eki ile hal eki arasında (bahçesine), işaret zamirlerine ek geldiğinde (bundan) ve ünlü ile biten bir kelimeye tamlayan (ilgi) eki geldiğinde (pencerenin camı) kullanılır. (DOĞRU)

Ünlü ile biten bir kelimeye üçüncü tekil kişi iyelik eki geldiğinde arada “ y” kaynaştırma ünsüzü kullanılır. (DOĞRU) ( Su-y-u)

Ünlü ile biten rakamlara ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde arada “s” kaynaştırma ünsüzü kullanılır. (DOĞRU) (Altı-s-ı)

www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

Dilimizde “p,ç,t,k” ile biten sözcükler ünlüyle başlayan ekaldığında “p,ç,t,k” sesleri “b,c,d,g”ye dönüşür. Bu ses olayına“ünsüz yumuşaması” denir. Bu kurala göre “yaprak” ve “renk”sözcüklerinde de aynı durum söz konusudur.

www.edebiyatogretmeni.net www.videodershane.com

Kelimeler Kalınlık –incelik uyumu

Düzlük- yuvarlaklık uyumu

Kolayca UYAR UYAR

Uçurtma UYAR UYAR

Begonya UYMAZ UYMAZ

Yağmur UYAR UYMAZ

Büro UYMAZ UYMAZ

Limon UYMAZ UYMAZ

Öğleyin UYAR UYAR

İstasyon UYMAZ UYAR

Okuyor UYAR UYMAZ

Koşarken

www.videodershane.com

UYMAZ UYAR

www.edebiyatogretmeni.net