IMPERIUM RZYMSKIE – ARCHITEKTURA, HISTORIA,

MALARSTWO i RZEŹBIARSTWO

wa tysiące lat temu miasto Rzym stało na czele jednego z największych imperiów, jakie widział świat. W przypadających na II wiek n.e. czasach świetności rozciągało się ono od Szkocji po Morze Czerwone. Z bezlitosną konsekwencją Rzymianie wprowadzili swoją zaawansowaną technologię i sposób życia w każdym zakątku Cesarstwa. Obywatele Rzymu mogli podróżować od Deva (Chester) do Damaszku i wciąż czuć się jak u siebie w domu.

D

zymianie rozwijali architekturę głównie w celach praktycznych, budując to co było im potrzebne. Jednak to właśnie to spowodowało tak szybki rozwój. Na potrzeby wojny rozwijali budownictwo dróg i portów. Aby zapewnić wodę pitną dla coraz liczniejszych obywateli wiecznego miasta tworzono ogromne akwedukty które mogły ciągnąć się dziesiątkami kilometrów. Kanalizacja, domy, świątynie, amfiteatry, wille i pałace były ukoronowaniem ich dzieł. Chociaż nie budowali ich jako pierwsi to zawsze prześcigali poprzedników.

R

* To właśnie umiejętność

adaptacji dała im przewagę i

zapewniła pierwsze miejsce wśród budowniczych starożytnego

świata.

• Architektura rzymska

ukształtowała się w znacznej mierze pod wpływem

architektury hellenistycznej oraz

architektury etruskiej.

* Pierwsze rzymskie świątynie powstały

podczas panowania etruskich

królów, to wtedy Rzymianie nauczyli się odlewać brąz, wypalać terakotę,

poznali konstrukcje łukowe i

sklepienia.

okresie Republiki, Rzym zaczął się hellenizować. Na podstawie greckiego porządku Korynckiego i Jońskiego, stworzyli porządek architektoniczny kompozytowy.

W

Stworzono także odmianę porządku architektonicznego Doryckiego porządek Toskański:

*Kolumny miały gładkie trzony (w porządku doryckim pokryte były żłobieniami)

*Pod kolumnami wprowadzono bazy (w porządku doryckim kolumny stały bezpośrednio na stylobacie).

Przykłady porządku Toskańskiego:

orządki architektoniczne w starożytnym Rzymie: a) toskański, b) rzymsko-dorycki,c) c) rzymsko-d) joński, d) e) rzymsko-koryncki,f) kompozytowy

P

• * Cementu – otrzymywali go wykorzystując zaprawę z pyłu wulkanicznego i dodatków w postaci kamieni, piasku czy żwiru.

• * Betonu – jest to surowiec, który umożliwił budowę wielkich kopuł świątynnych i umocnienia innych zabudowań. Cechowała go wysoka odporność na działanie wody.

• * Cegieł – formę zbliżonej do dzisiejszej, uzyskały około II w. p.n.e., służyły do budowy większości budowli na terenie rzymu.

ednak rzymianie nie osiągnęli by tego gdyby nie wynalezienie wielu cennych surowców m.in.:

J

Insula – Domy zwykłych Rzymian, kamienice najczęściej 5-7 piętrowe. Na dole znajdowały się sklepy i warsztaty, zaś na górnych kondygnacjach były mieszkania. Co ciekawe, wyższe piętra były mniej wygodne i gorszej jakości.

Wille Rzymskie, przeznaczone dla bogatszej warstwy społeczeństwa imperium. Wille mogły być wiejskie, miejskie bądź nadmorskie. Charakterystyczną ich cechą było atrium, czyli otwartym pomieszczeniem z fontanną na wodę deszczową pośrodku.

Willa Rzymska niedaleko Piazza Armenia

Na szczególną uwagę zasługują natomiast rezydencje Cesarskie. Są to często szczyty kunsztu architektonicznego starożytnego Rzymu. Pałac cesarza Dioklecjana w Splicie, to rezydencja zbudowana przez cesarza Dioklecjana na przełomie III i IV wieku jako willa, w której miał zamiar osiąść po zamierzonej na 305 r. abdykacji. Zabudowania przecinały dwie wewnętrzne ulice wzdłuż których ustawiono szeregi kolumn. Na ich przecięciu znajdował się wewnętrzny dziedziniec.

zymianie miasta wznosili przeważnie w celach handlowych oraz rolniczych. Pierwsze osady musiały posiadać dwie drogi przechodzące przez miasto: z południa na północ oraz ze wschodu na zachód. Obie miały się stykać ze sobą w centrum miasta, na forum, które było faktycznym centrum życia towarzyskiego oraz handlowego miasta. Z czasem w mieście powstawało coraz więcej szlaków.

iasta musiały posiadać przede wszystkim budowle publiczne. Wiele z nich było fundowanych przez wpływowych arystokratów, którzy chcieli w ten sposób pozyskać sobie poparcie tłumu. Miasta wraz z rozwojem terytorialnym państwa rzymskiego powstawały w różnych rejonach Europy. Rzymskie miasta bogate w rzeźby, wille, piękne budowle o charakterze publicznym był ukoronowaniem rzymskiego geniuszu architektonicznego.

R

M

zymianie swoje miasta zakładali na planie kwadratu, częściej prostokąta. Centrum każdego miasta było forum, spełniało ono rolę greckiej agory. Wokół niego budowano budynki użyteczności publicznej, biblioteki, świątynie czy bazyliki. Na początku było to miejsce budowane w celu handlowym. Później jednak spełniało znacznie więcej funkcji m.in.: uroczystości wojskowych, religijnych, czy zebrań sądów czy innych wydarzeń lokalnych. W Rzymie wzniesiono wiele forów. Jednak najsłynniejszym forum Rzymskim było Forum Romanum- – najstarszy plac miejski w Rzymie, otoczony sześcioma z siedmiu wzgórz:

apitolem, Palatynem, Celiusem, Eskwilinem,

Wiminałem i Kwirynałem. Główny polityczny, religijny i towarzyski ośrodek starożytnego Rzymu, miejsce odbywania najważniejszych uroczystości publicznych.

R

K

Forum Romanum- rysunek schematyczny

zymianie budowali wiele obiektów przeznaczonych do użytku publicznego. Oprócz kamienic i placów wznoszono także termy, teatry, cyrki i amfiteatry.

a szczególną uwagę zasługują Termy- czyli łaźnie, budynki o rozległej powierzchni, dostępne dla wszystkich w określonym czasie. Przed wejściem do Term, zostawiano drogie kosztowności, czy pieniądze w depozycie(ciekawe jest, że nigdy nie dochodziło do kradzieży, co dowodzi przestrzegania prawa i egzekwowania ich przez strażników miasta) W skład pomieszczeń Łaźni wchodziły:

Szatnie (apodyterium)

Baseny z zimną wodą (frigidarium)

Baseny z gorącą wodą (calidarium)

Łaźnie: sucha (laconicum) lub parowa (sudationes)

Sale masażu (oleoterion), w których namaszczano ciała olejkami

Sala do wypoczynku (tepidarium)

R

N

ermy co oczywiste potrzebowały stale dostarczanej wody , rozwiązano więc ten problem w ten sam sposób jakim radzono sobie z dostarczaniem wody pitnej do miast. Budowano akwedukty które potrafiły dziesiątkami kilometrów ciągnąć się od źródeł górskich rzek do centrów miast ówczesnego Rzymu.

omieszczenia z basenami i sale do wypoczynku ogrzewano

gorącym powietrzem rozprowadzanym w przestrzeni pod podłogą. Poza basenami i pralniami, w skład term wchodziły także takie pomieszczenia, jak boiska, sale gimnastyczne, stadiony i przeznaczone dla wypoczywających i chcących podyskutować, biblioteki, pokoje muzyczne, bufety, sale gier w kości. Obiekty rozmieszczone były wśród zieleni. Same pomieszczenia miały bogatą dekorację. Ściany były dekorowane przez dzieła malarskie, także poprzez wykładanie ich mozaikami.

T

P

Przykładem mogą być:Termy Karakalli w Rzymie powstały w II w.

n.e. Całość składająca się z dziedzińców, urządzeń sportowych, gospodarczych itp. Obejmowała około 12 ha. Były wyposażone z wielkim przepychem. Do komunikacji między pomieszczeniami służyły wewnętrzne dziedzińce.

hociaż, rzymianie pozostali pod wpływem kultury greckiej to nie brakowało im własnych rozwiązań i pomysłów. W Grecji teatry kuto w skale, natomiast rzymianie dzięki znakomitym pomysłom inżynieryjnym potrafili budować znacznie większe teatry od podstaw na gołej ziemi.

Teatr rzymski Herodota w Attyce II w. n.e.

C

yrk czyli budowla przeznaczona do oglądania wyścigów konnych, zapasów i walk gladiatorów.

Najdawniejsze z cyrków starożytnego Rzymu budowano jako odpowiednik greckich stadionów i hipodromów. Arena cyrku oddzielona była od amfiteatralnej widowni rowem w celu zapewnienia widzom bezpieczeństwa. Tor był podwójny, z wirażem wokół słupów na jednym końcu. Przy drugim końcu mieściły się stajnie. Tory rozdzielał niski mur.

Największy cyrk miał długość 650 m - Circus Maximus (najstarsze pozostałości z VI wieku p.n.e.) i w swej ostatecznej formie mieścił 250 000 widzów oraz posiadał bardzo bogate ukształtowanie architektoniczne i oprawę ornamentową

C

Koloseum

Rzymska myśl techniczna zapewniłaudoskonalenia, dzięki którym wprowadzono także cyrki wodne np.:Cyrk naumachii – budowla, podobna do amfiteatru. Zamiast areny znajdował się basen wodny (naturalny lub sztuczny) otoczony widownią. W czasach starożytnego Rzymu rozgrywano na nim bitwy morskie.

Świątynie rzymskie okresu republiki kształtowano głównie pod wpływem budownictwa etruskiego. Począwszy od II w. p.n.e. wraz ze wzrostem wpływów greckich zmieniły się formy świątyń, jednak pozostały pewne cechy etruskie, np. podium, które zwiększa się do kilku metrów, brak obejścia dookoła celli. Przestrzegana zasada równej głębokości przedsionka i celli sprawiła, że świątynie rzymskie mają obszerniejsze przedsionki od greckich, nie obudowane ścianami i wsparte na kolumnach.Celle mają tylko jeden otwór służący jako wejście i doprowadzający światło. Pod wpływem budownictwa greckiego w układzie świątyń rzymskich wprowadzono kolumny wzdłuż boków oraz z tyłu.

azylika - pierwotnie była to budowla starożytnej Grecji w której urzędowali archontowie. Następnie w starożytnym Rzymie stała się halą handlowo – sądowniczą, w której rozpatrywano sprawy obywateli, nie była to więc świątynia modlitewna.

azylika starożytna była to budowla na planie

prostokąta, która mogła być jedno- lub wielonawowa, kryta lub odkryta, z wejściem na krótszym lub dłuższym boku, z absydą lub bez, parterowa lub piętrowa.Wyróżnia się dwa typy bazyliki rzymskiej: orientalną, która miała wejście na dłuższym boku, a jej wnętrze było podzielone na nawę środkową i przejście, które biegło wokół niej i grecką, która miała wejście na jednym z krótszych boków z absydą naprzeciwko.

B

B

hrześcijanie w późniejszych wiekach imperium Rzymskiego, nie chcąc korzystać z pogańskich świątyń i budować podobnych, zaadoptowali bazylikę grecką na swoje świątynie. W IV wieku uzyskała wiele charakterystycznych elementów m.in.: wydłużony plan o wyraźnym założeniu osiowym i kształcie krzyża.

Jedną z największych bazylik jest bazylika Ulpia na forum Trajana z główną nawą otoczoną podwójną kolumnadą.

C

Akwedukty- Rzymskie wodociągi

Starożytny Rzym był zaopatrywany przez sieć akweduktów liczącą 560 km, chociaż słowo akwedukt(łac. Aquae ductus- ciąg wodny) kojarzy nam się z budowlą naziemną to tylko niewielka część znajdowała się nad ziemią większość znajdowała się pod ziemią, gdyż zakopanie zmniejszało możliwość skażenia, a na terenach chłodniejszych zmniejszało możliwość zamarzania w czasie mrozów Sieć ta dostarczała milion m ³ wody źródlanej na dobę.. Spadek w rzymskich akweduktach wynosi tylko kilkanaście cm na kilometr. Co ciekawe przy wyborze źródeł rzymianie prócz badania stanu wody obserwowali też stan zdrowia tubylców, jeżeli urzędnik rzymski stwierdził że woda ta dobrze wpływa na okolicznych mieszkańców wydawał zgodę na budowę. Woda była dostarczana do licznych fontann, łaźni i co bogatszych domów, a biedniejsi musieli korzystać ze studni i fontann.

rzymskich wodociągów najbardziej znane są: najstarsze, prowadzące wodę do Rzymu:

Aqua Appia (312 rok p.n.e.)

czynny do dziś Aqua Marcia (14

4 – 140 p.n.e.)

Aqua Virgo (20

p.n.e.)

Aqua Claudia (52 rok n.e.)

Z

rogi rzymskie należą do jednych z ważniejszych osiągnięć inżynierskich Rzymu. Budowana przez Rzymian sieć umożliwiała łatwiejsze przemieszczanie legionów, ułatwiała handel i pozwalała na szybsze przekazywanie informacji za pomocą zorganizowanej wzdłuż dróg poczty państwowej (cursus publicus). Liczne odcinki rzymskich dróg przetrwały do dnia dzisiejszego.

Technika budowania dróg została przejęta od Etrusków i udoskonalona. W pierwszej kolejności wyrównywano teren i wykonywano wykop. Wzdłuż drogi budowano rowy odwadniające, a sama droga była tak wyprofilowana, że umożliwiała odpływ wody z nawierzchni. W przypadku budowy dróg na terenach podmokłych układano drewniane belki, a całość usztywniano wbitymi w ziemię palami. Budowa dróg wiązała się z licznymi wyzwaniami inżynieryjnymi (mosty, góry, lasy czy inne przeszkody), z którymi rzymscy budowniczowie radzili sobie w mistrzowski sposób.

D

rogi budowane były warstwowo. Najpierw w wykopie układano warstwę kamieni łączonych zaprawą. Na takich fundamentach układano drugą warstwę tym razem mniejszych kamieni, też łączoną zaprawą, a na niej żwir z zaprawą murarską z pyłu wulkanicznego. Na samym wierzchu droga była wyrównywana warstwą żwiru wymieszanego z piaskiem. Chociaż wszystkie budowano w ten sam sposób jednak znacznie różniły się pod względem jakości, gdyż rzymianie swe drogi budowali z tego co było w okolicy. W czasach późniejszych drogi były wykładane płytami kamiennymi. Tak więc konstrukcja rzymskiej drogi jest podobna do dróg współczesnych, składających się z trzech zasadniczych warstw: podbudowy, warstwy nośnej i użytkowej. Rzymskie drogi, w zależności od przeznaczenia, miały różną szerokość, niektóre dochodziły do 15 metrów, większość jednak standartowo miała do 5 metrów.

D

„Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”

WYKAZ DRÓG STAROŻYTNEGO RZYMU ZA CZASÓW HADRIANA

architekturze rzymskiej łuk triumfalny to budowla w kształcie monumentalnej, wolno stojącej bramy stawiana dla upamiętnienia ważnej osoby lub uczczenia ważnego wydarzenia, zwykle zwycięstwa militarnego. Przejście pod łukiem triumfalnym autora lub autorów zwycięstwa było punktem kulminacyjnym pochodu triumfalnego. Pierwsze łuki triumfalne powstawały w starożytnym Rzymie (zwyczaj przejęto od Etrusków), później ten typ budowli był wznoszony w innych krajach i epokach historycznych.

Łuk Tytusa – łuk triumfalny zbudowany w 81 - 96 przy Via Sacra dla uczczenia zwycięstwa Wespazjana i Tytusa w wojnie z Żydami i zdobycia Jerozolimy.Na attyce umieszczona jest inskrypcja łacińska:

SENATVS POPVLVSQVE ROMANVS DIVO TITO DIVI VESPESIANI F[ilio] VESPASIANO AVGVSTO

W

olumna Trajana – została wzniesiona w 113 r. w Rzymie na Forum Trajana dla upamiętnienia zwycięstwa nad Dakami. Kolumna jest usytuowana pomiędzy budynkami dwóch bibliotek: greckiej i łacińskiej, za Bazyliką Ulpia. Kolumna ustawiona jest na cokole, w którego wnętrzu zostały pochowane urny z prochami Trajana i jego żony Plotiny. Na szczycie kolumny Trajan nakazał umieścić orła. Po jego śmierci, na polecenie Hadriana, orzeł został zastąpiony posągiem Trajana, który został po 392 r. n.e. zrzucony z piedestału, przez chrześcijan. Dopiero 4 grudnia 1587 r. na jego miejsce postawiono posąg św. Piotra. Cała budowla 39,83 metrów.

K

apis na bazie kolumny głosi:

czyli:Senat i Lud Rzymski [oddają lub dedykują] cesarzowi, synowi Nerwy, Nerva Traianus Augustus Germanicus Dacicus, pontifex maximus, w 17 rok sprawowania trybunatu, będący sześciokrotnie uznany imperatorem, 6 razy konsulem, pater patriae, aby okazać uwielbienie dla jego wielkich osiągnięć.

N

- Panteon – Także ze względu na to,

że w prawie niezmienionej i nienaruszonej

formie przetrwał do naszych

czasów

- Koloseum

eraz przedstawię dwie najbardziej charakterystyczne budowle starożytnego Rzymu:

T

anteon – miejsce poświęcone wszystkim bogom, to okrągła świątynia na Polu Marsowym, ufundowana przez cesarza Hadriana w roku 125 n.e. Budową kierował Apollodoros, stracony później przez cesarza. Przed wejściem do świątyni znajduje się 16 kolumn w zachowanym porządku architektonicznym korynckim.

Posiada też inskrypcję która głosi: ‘AGRIPPA.L.F.COS.TERTIUM.FECIT’ czyli „Zbudowany przez Marka Agrippe syna Lucjusza, konsula trzeci raz”/ Od VII wieku Panteon jest użytkowany jako kościół katolicki pw. Santa Maria ad Martyres – Najświętszej Marii Panny od Męczenników.

Budowla ta ma wysokość 44 metrów i jest jedną z najwspanialszych i jednocześnie najlepiej zachowanych budowli z czasów starożytnego Rzymu.

P

centralnej części był ustawiony ołtarz na ofiary całopalne i hekatomby, dym ulatniał się przez ‘Oculus’, czyli "oko" kopuły o szerokości 9 metrów. Ponieważ otwór nie ma przykrycia, podłoga na środku jest lekko wklęsła z odpływem do zbierania deszczu. Wewnątrz znajdują się rzeźby z brązu, podniebienie kopuły jest ozdobione pięcioma rzędami kasetonów, a w ścianach znajdują się nisze. Znajduje się tam siedem wnęk każda dla poszczególnych bogów rzymskich (Jowisza, Marsa, Wenus, Merkurego, Plutona i Saturna i Neptuna)

Panteon był największą budowlą kopułową na świecie przez około 1300 lat, do momentu, kiedy to w roku 1436 ukończono budowę katedry Santa Maria del Fiore we Florencji

W

KoloseumKoloseum, Colosseum(od wyrażenia grecko-łacińskiego "ogromny

posąg"), właściwie Amphitheatrum Flavium, amfiteatr w Rzymie zbudowany u stóp Eskwilinu przez cesarzy z dynastii Flawiuszy (rozpoczęty w 75 przez Wespazjana, a ukończony w 82 przez Tytusa).Wzniesiony na planie elipsy o obwodzie 524 m, arena 86 i 54 m, cztery kondygnacje, wysokość 48,5 m. W ścianach zewnętrznych znajdowało się 80 wejść zezwalających na szybkie, 6-minutowe opróżnienie widowni (ok. 50 tys. miejsc siedzących). Wnętrze ozdobiono stiukami i wyłożono marmurem. W arkadach trzeciego i czwartego piętra ustawiono posągi.

Koloseum, arena

Każda kondygnacja utrzymana w in. stylu: dolna - porządek toskański, środkowa - joński, górna - koryncki. Pod areną wybudowano system podziemnych korytarzy, gdzie umieszczano zwierzęta, niewolników i garderoby. Amfiteatr w czasie deszczu lub upału można było przykrywać płóciennym welum. Na arenie (po jej zatopieniu) można było urządzać bitwy morskie.

a inaugurację Koloseum Tytus kazał przygotować walki gladiatorów i polowania na dzikie zwierzęta. Widowiska trwały 100 dni i zginęło w tym czasie 5000 zwierząt i wiele tysięcy gladiatorów. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa ginęli tu również chrześcijanie rzucani na pożarcie dzikim zwierzętom. Ostatnie igrzyska odbyły się w Koloseum w 528 za króla Teodoryka.

W 445 Koloseum zostało uszkodzone przez trzęsienie ziemi. W XIII w. zamienione na twierdzę rodu Frangipanich. Traktowane przez mieszkańców Rzymu jako kamieniołom, uległo częściowemu zniszczeniu (do XVI w.). Dopiero ogłoszenie Koloseum jako miejsca uświęconego krwią męczenników chrześcijańskich (1744) przerwało niszczenie budowli.

Nazwa wywodzi się ze średniowiecza i pochodzi od kolosalnego (wysokość 36 m) posągu Nerona, który znajdował się niegdyś w pobliżu.

N

„ Dopóki trwa Koloseum, trwać będzie Rzym. Jeżeli upadnie Koloseum, upadnie Rzym, a za nim cały świat”. Cytat VII w. n.e.

Bibliografia: do uzupełnienia

Od tego slajdu możesz robić dalej prezentacje o malarstwie rzymskim, tylko postaraj mi się utrzymać poziom prezentacji, wiec się przyłóż trochę do tej roboty