BAB 2

BAHASA DALAM KOMUNIKASI

TOPIK UTAMA• KOMUNIKASI - SATU PENGENALAN• JENIS KOMUNIKASI• ASPEK-ASPEK KOMUNIKASI• KOMUNIKASI LISAN• KOMUNIKASI BERTULIS• CARA MEMPERBAIKI KOMUNIKASI• KEBOLEHAN BERBAHASA DAN

BERKOMUNIKASI

KONSEP KOMUNIKASI

• Usaha untuk berkongsi maklumat, satu idea dan sikap yang memerlukan tiga elemen utama iaitu sumber, mesej dan destinasi.

• Komunikasi berlaku apabila gangguan persekitaran mempengaruhi satu organisme dan orang tersebut berbuat sesuatu terhadapnya.

MODEL PROSES KOMUNIKASI

ENKOD DEKOD(penghantaran) mesej (penerimaan) penyampai saluran penerima

Maklum balas

JENIS KOMUNIKASI

• Komunikasi lisan• Komunikasi persuratan• Komunikasi visual• Komunikasi wahyu• Komunikasi isyarat

ASPEK-ASPEK KOMUNIKASI

• Penguasaan tatabahasa• Kebolehan menguasai sosiobudaya• Kebolehan menguasai wacana• Intonasi dan nada suara• Kelancaran dan kefasihan• Tekanan• Laras bahasa

KOMUNIKASI LISAN

• Teknik bercerita• Teknik bersyarah• Teknik berbincang• Teknik bersoal jawab• Teknik pengucapan awam• Komunikasi telefon

KOMUNIKASI BERTULIS

• Surat• Mel elektronik• Memo• Pekeliling• Siaran akhbar

CARA MEMPERBAIKI KOMUNIKASI

• Kesalahan umum bahasa• Kesalahan perkataan• Kesalahan ragam bahasa• Kesalahan umum akibat pengaruh bahasa

Inggeris

Kebolehab berbahasa dan berkomunikasi

• Kebolehan berbahasa individu boleh dilihat melalui aspek berikut:– Pemilihan perkataan– Tatabahasa– Gaya

Pemilihan kata

• Istilah yang tepat• Perkataan yang penuh• Perkataan lazim

Tatabahasa

• Bahasa yang baik

Gaya

• Gaya bahasa• Gaya penyampaian

PERSEDIAAN BERBAHASA SEBELUM BERKOMUNIKASI• Istilah yang tepat• Perkataan yang biasa• Perkataan yang penuh• Bahasa yang baik• Bahasa bersama• Gaya bahasa yang membantu kefahaman• Bantu ingatan audiens

ISTILAH YANG TEPAT

• Istilah yang tepat akan memudahkan pemahaman

• Mesej yang disampaikan mampu ditafsir dengan betul.

• Contoh:– Istilah umum – peratus kehadiran tinggi– Istilah tepat - peratus kehadiran sebanyak 98%

PERKATAAN YANG BIASA

• Gunakan perkataan yang difahami oleh semua audiens

• Biasa didengar dan sering diguna pakai dalam perbualan

• Contoh:– Fokus – tumpuan– Syumul - sempurna

PERKATAAN YANG PENUH

• Tidak menggunakan singkatan• Tidak semua orang faham singkatan yang

sama• Contoh:

– Tpt – tempat @ tepat– IKS– PTPTN

BAHASA YANG BAIK

• Bahasa menunjukkan bangsa• Tidak menggunakan bahasa yang

erotik/kasar• Gunakan bahasa kiasan/eufemisme• Contoh:

– Mati – meninggal dunia

BAHASA BERSAMA

• Bahasa yang menunjukkan audiens ada bersama-sama penyampai

• Gunakan ganti nama ‘kita’ untuk gantikan ‘saya’

GAYA BAHASA YANG MEMBANTU KEFAHAMAN

• Mempelbagaikan penanda wacana untuk memudahkan pemahaman

• Mesej lebih jelas susunannya• Contoh:

– Satu lagi pertimbangan yang boleh dilakukan…– Strategi yang kedua…– Walau bagaimanapun…

BANTU INGATAN AUDIENS

• Menggunakan perulangan • Membuat rumusan• Membuat ringkasan• Contoh:

– Biar kita ulang semula apa sudah kita katakan tadi…

– Seperti yang telah dinyatakan tadi bahawa …

PENILAIAN BAHASA YANG DIGUNAKAN KETIKA BERKOMUNIKASI

• Laras bahasa• Perbendaharaan kata• Penguasaan tatabahasa• Suara dan sebutan• Kelancaran• kefahaman

KEGAGALAN BERBAHASA DAN BERKOMUNIKASI

• Gangguan aspek bahasa– Sistem bunyi– Sistem tatabahasa– Sistem ejaan– Laras bahasa– Makna– Ketatasusilaan bahasa– Keindahan bahasa

Sistem bunyi

• Penguasaan sistem bunyi atau sistem fonologi penting untuk menentukan bahawa seseorang boleh bertutur dalam bahasa tersebut dengan gaya, sebutan dan intonasi yang betul.

• Sistem penyebutan vokal, konsonan dan diftong

• Nada, tekanan, jeda dan intonasi

Sistem tatabahasa

• Peraturan-peraturan bahasa yang mesti dipatuhi

• Aspek tatabahasa:– Sintaksis– Morfologi

Sistem ejaan

• Pembacaan akan terganggu sekiranya terdapat kesilapan ejaan

• Contoh:– Mempengerusikan– mengerusikan

Laras bahasa• Bahasa dapat dibahagikan kepada dua aspek iaitu

pengguna dan penggunaan.1. Pengguna ialah orang yang menggunakan bahasa yang menyebabkan wujudnya dialek.2. Penggunaan pula ialah kesesuaian jenis bahasa yang digunakan dalam sesuatu situasi.

• Aspek penggunaan bahasa inilah yang menyebabkan wujudnya laras.

Makna• Terdapat beberapa aspek penting dalam bidang makna yang

perlu disedari oleh penutur, iaitu:– Sesuatu perkataan itu secara tersendiri(bukan dalam konteks

penggunaan) mempunyai makna yang tertentu dan khusus– Makna akan berubah apabila mengalami proses morfologi –

pengimbuhan, penggandaan, pemajmukan– Makna akan berubah apabila perkataan tersebut dijadikan istilah

khusus kepada bidang – tetikus, sendi– Makna akan berubah mengikut penggunaan dalam ayat – dalam– Makna akan berubah mengikut konteks penggunaan dan intonasi

– baik, cantik

Ketatasusilaan bahasa

• Kesantunan berbahasa – kata sapaan– kata rujukan– kata-kata hormat– unsur paralinguistik

Keindahan bahasa

• Simpulan bahasa• Peribahasa• Bahasa kiasan

PRINSIP PENGGUNAAN KATA

• Prinsip penggunaan kata ialah keadaan yang menunjukkan bahawa:– Satu-satunya makna bagi kata ialah yang wujud

pada minda penggunanya– Kata sentiasa digunakan dalam konteksnya– Konteks menunjukkan bagaimana kata

digunakan atau apa maksudnya

JENIS KATA (RETORIK&STILISTIK)

• Kata konkrit dan kata abstrak• Kata umum dan kata khusus• Kata kolokial• Slanga• Neologisme• Arkaik• Eufemisme dan disfemisme• Klise• Kata-kata popular• Kata-kata dipelajari• Ungkapan• Jargon• Kata bombastik

Kata konkrit dan kata abstrak

Kata konkrit• Mempunyai imej yang

jelas pada fikiran penerima

• Dapat dirasa dan dikesan oleh deria

• Contoh:– Pokok– Dinding– Kapal terbang

Kata abstrak• Merujuk kualiti atau

nilai• Tidak dapat dikesan

oleh lima deria manusia

• Contoh:– Sayang– Berperikemanusiaan– Prasangka

Kata umum dan kata khusus

Kata umum• Menyatakan kelas atau

kumpulan sesuatu perkara

• Contoh:– Perabot– Penyakit

• Kata khusus• Khusus menamakan

objek, aksi dan kualiti individu yang terkandung dalam sesuatu kelas atau kumpulan

• Contoh:– Kerusi– kanser

Kata kolokial

• Perkataan yang biasa digunakan dalam bahasa perbualan atau bahasa lisan

• Contoh:– Apa macam?– Sapa-sapa pun boleh datang ke situ.

Slanga

• Jenis bahasa yang sangat kolokial• Mempunyai ciri-ciri kerahsiaan yang hanya

diketahui oleh sesuatu kelompok manusia• Tujuannya untuk suka-suka• Contoh:

– FAMA– Kantoi– Tapau– Eksen– korang

Neologisme

• Kata atau istilah yang baru dicipta untuk memenuhi sesuatu tujuan tertentu.

• Contoh:– Tetikus– Kekunci

Arkaik

• Kata-kata lama yang jarang muncul tetap dikekalkan untuk tujuan tertentu misalnya untuk tujuan menimbulkan kesan primitif

• Contoh:– Maharani– Hatta– Kendatipun

Eufemisme dan Disfemisme

Eufemisme• Penggantian perkataan

yang kurang baik, kasar dan kurang sesuai

• Perkataan yang lebih disenangi

• Contoh:– Berumah tangga– Pendatang tanpa izin

Disfemisme• Penggantian perkataan

yang baik kepada perkataan yang kurang sedap didengar

• Idea kelihatan buruk daripada sebenar

• Contoh:– Najis dadah– Bini

Klise

• Penyataan atau idea stereotaip• Terlalu kerap diulang

– Seperti yang tuan maklum…– Sehubungan itu tuan dikehendaki …– Kerjasama daripada tuan diucapkan terima

kasih.

Kata-kata popular

• Digunakan saban hari sama ada dalam tulisan atau lisan

• Contoh:– Balik– Mengkaji– Makan

Kata-kata dipelajari

• Digunakan oleh golongan terpelajar dalam sistem tulisan

• Contoh:– Iltizam– Paradigma– perkhabaran

Ungkapan

• Dipelajari melalui pengalaman• Contoh:

– Entah ia entah tidak– Silap mata– Sedikit sebanyak

Jargon

• Perbendaharaan kata khusus yang digunakan dalam sesuatu kerjaya

• Bahasa atau istilah sukar• Menyembunyikan sesuatu idea sederhana

dalam bahasa yang hebat• Contoh:

– Bola-bola api 327 (BBA 327)

Kata bombastik

• Digunakan untuk kedengaran hebat dan autoritatif

• Contoh:– Rentetan senario itu– Petualang negara

Refleksi

• Bezakan makna 2 perkataan yang diberi awalan berlainan.– Pemeriksaanpeperiksaan– Pelanggaran perlanggaran– Penghutanan perhutanan– Perbatasan pembatasan– Petempatan penempatan– Pendalaman pedalaman

KESIMPULAN

• Bahasa memainkan peranan yang penting dalam komunikasi lisan dan tulisan. Kesalahan berbahasa boleh menyebabkan berlakunya kekeliruan terhadap mesej yang ingin disampaikan.

RUJUKAN• Abdul Hamid Mahmood (1995)• Azman Kanil (1999)• Caroll, J. B (1963)• Mangantar Simanjuntak (2001)• Md.Sidin Ahmad Ishak & Mohd.Saleeh Rahamad.(2005).• Onong Ochjana Effendy (1986)• Raminah Hj Sabran.(1991)• Sillars, Pike, Jones dan Murphy (1984)• Sulaiman Masri (1997)