Çfarë është një central

bërthamor?

Një central bërthamor është një sistem që përmban dhe

kontrollon reaksionet zinxhir bërthamore të

qëndrueshme. Centralet janë përdorur për gjenerimin e

energjisë elektrike, për të lëvizur transportuesit e avionëve dhe

nëndetëseve, për të prodhuar izotope mjekësore për të parë dhe

kuruar kancerin, si dhe për kryerjen e kërkimeve.

Karburanti, i përbërë nga atomet e rënda që ndahen kur ata

thithin neutrone, është vendosur në kontenier (në thelb një tank i

madh) së bashku me një burim të vogël neutroni. Neutronet

fillojnë një reaksion zinxhir, ku çdo atom që ndahet lëshon

mjaftueshëm neutrone që shkaktojnë atomet e tjera të

ndahen. Çdo herë që një atom ndahet, ai çliron sasi të mëdha të

energjisë në formë të nxehtësisë. Nxehtësia është nxirret nga

reaktorit me ftohës, i cili zakonisht është uji i thjesht. Ftohësi

nxehet dhe shkon drejt për një turbine që të rrotullojë një

Si funksionon një central

Komponentët kryesore

• Bërthama e centralit përmban të gjithë karburantin bërthamor dhe

gjeneron të gjithë ngrohjen. Ajo përmban uranium të varfër (<5%

U-235), sistemet e kontrollit, dhe materialet strukturore. Bërthama

mund të përmbajë qindra e mijëra “Shufra” të karburantit.

• Ftohësi është materiali që kalon nëpër bërthamë, duke transferuar

ngrohjen nga karburanti në turbinë. Ky mund të jetë uji, natriumi i

lëngshëm, helium, apo diçka tjetër.

• Turbina transferon ngrohjen nga ftohësi në energji elektrike,

ashtu si në një termocentral.

• Ndarësi është struktura që ndan centralin nga mjedisi. Këto janë

zakonisht në formë kubi, e përbërë nga çelik i përforcuar me beton

me dendësi të lartë. Çernobili nuk kishte ndarës.

• Kullat ftohëse janë të nevojshme për te nxjerrë të nxehtin e tepërt

që nuk mund të konvertohet në energji për shkak të ligjeve të

termodinamikës. Këto janë ikonat hiperbolike të energjisë

Dhoma e Kontrollit

Llojet e reaktorëve

Ka shumë lloje të ndryshme të formave të

karburanteve bërthamore dhe materialet e ftohjes

mund të përdoret në një reaktor bërthamor. Si

rezultat, ka mijëra dizajne të ndryshme të

mundshme reaktori bërthamor

1. Centralet me ujë nën presion

2. Centralet me ujë të shumë te nxehtë

3. Centralet Deuteriumi-Uraniumi Kanadezë

(CDUK)

4. Centralet e Natriumit të ftohur shpejtë

5. Centralet e Kripës së shkrirë

Me ujë në presionSHBA, Franca,

Japona, Rusia, Kina273 253 UO 2 i pasuruar ujë ujë

Me ujë shumë të

nxehtëSHBA, Japoni, Suedi 81 76 UO 2 i pasuruar ujë ujë

CDUK Kanada 48 24 UO2 natural ujë i rëndë Ujë i rëndë

Me gaz të ftohur Mbretëria e Bashkuar 15 8

U natural (metal),

UO 2 i pasuruar CO2 grafit

Grafiti me ujë te lehtë Rusia 11 + 4 10.2 UO 2 i pasuruar ujë grafit

Përshpejtim i

NeutroneveRusia 2 0.6 PuO2 dhe UO2 natrium i lëngshëm asgjë

TOTALI 434 372

Avantazhet e Energjisë

Bërthamore

1. Kosto relativisht të ulët

Kostot fillestare të ndërtimit të centraleve bërthamore janë të mëdha. Gjenerimi i energjisë elektrike në

centralet bërthamore është më e lirë se sa gjenerimi e energjisë elektrike nga nafta, gazit dhe qymyri,

për të mos folur nga burimet e ripërtëritshme të energjisë!

2. Lënda bazë e qendrueshme

Centralet bërthamore sigurojnë një peshë të qëndrueshme bazë të energjisë. Kjo mund të punojnë së

bashku me burimet e ripërtëritshme të energjisë si era dhe diellore. Prodhimi i energjisë elektrike nga

centralet mund të ulen kur era e mirë dhe burimet diellore janë në dispozicion dhe rritet kur kërkesa

është e lartë.

3. Ndotja e ulët

Kjo është në shumicën e rasteve më e dobishme, në kushtet e krizës së klimës, për të zëvendësuar

metodat e tjera të shfrytëzimit të energjisë që ne përdorim sot me energjinë bërthamore. Efektet

mjedisore të energjisë bërthamore janë relativisht të lehta në krahasim me të tjerat. Megjithatë mbetjet

bërthamore janë të dëmshme për të dy: njerëzit dhe mjedisin.

4. Thorium

Raportet tregojnë se me konsumin vjetor të karburantit të impianteve bërthamore të sotme të energjisë,

ne kemi uranium të mjaftueshme për 80 vjet. Është e mundur për të mbajtur ritmin centraleve

bërthamore me llojet e tjera të karburantit sesa uraniumi. Thoriumi, i cili gjithashtu është një alternativë

e gjelbër, kohët e fundit i është dhënë një sasi në rritje të vëmendjes. Kina, Rusia dhe India tashmë kanë

në plan që të fillojnë përdorimin e thoriumit për të furnizuar reaktorët e tyre në të ardhmen e afërt.

Duket si karburant bërthamor i disponueshmërisë së mirë në qoftë se ne kombinojmë rezervat e llojeve

të ndryshme së bashku. Me fjalë të tjera, shpresojmë të kemi kohë të mjaftueshme për të gjetur mënyra

të gjelbërta me kosto konkurruese të shfrytëzimit të energjisë.

5. Qëndrueshmëria?

Është energjisa bërthamore e rinovueshme apo jo-rinovueshme? Kjo është një pyetje e mirë. Nga

përkufizimi, energjia bërthamore nuk është një burim i ripërtëritshëm i energjisë. Siç u përmend më

lart, ka një sasi të kufizuar të karburantit për energjinë bërthamore në dispozicion. Nga ana tjetër, ju

mund të argumentoni se energjia bërthamore është potencialisht e qëndrueshme me përdorimin e

centraleve ndarës dhe centraleve bashkues. Bashkimi bërthamor është shënjë e shenjtë e shfrytëzimit të

energjisë. Në qoftë se ne mund të mësojmë të kontrollojmë bashkimin atomik, të njëjtat reaksione si ato

që furnizojnë diellin, ne do të kemi energji praktikisht të pakufizuar. Në këtë moment, këto të dyja kanë

sfida serioze që duhet të trajtohen në qoftë se ne duam të fillojmë përdorimin e tyre në shkallë më të

gjerë.

6. Dëndësi e lartë Energjie

Është vlerësuar se sasia e energjisë së lëshuar në një reaksion atomike bërthamore është dhjetë milionë

herë më e madhe se shuma e lëshuar në djegien e një atomi karburanti fosil (p.sh. nafta dhe gazi).

Prandaj, sasia e karburantit që kërkohet në një central bërthamor është shumë më e vogël në krahasim

me llojet të tjera të termocentraleve.

Disavantazhet e Energjisë

Bërthamore

1. Aksidentet ndodhin

Mbeturinat radioaktive mund të kenë një rrezik për mjedisin dhe janë të rrezikshme për njerëzit. Të

gjithë e mbani mend aksidentin e Çernobilit, ku efektet e dëmshme të rrezatimit bërthamor tek njerëzit

mund të shihet edhe sot. Vlerësimet dolën në përfundimin se diku midis 15 000 dhe 30 000 persona

humbën jetën e tyre si pasojë e Çernobilit dhe më shumë se 2.5 milionë ukrainas janë ende duke luftuar

me probleme shëndetësore që lidhen me mbeturinat bërthamore.

Vetëm në vitin e kaluar, më 18 mars, një krizë e madhe bërthamore ndodhi përsëri në Japoni. Ndërsa

viktimat nuk ishin aq të larta sa në aksidentin e Çernobilit, efektet mjedisore ishin shkatërrimtare.

Historia tregon se ne kurrë nuk mund të mbrohemi 100% kundër këtyre fatkeqësive. Aksidentet do të

ndodhin.

2. Mbeturinat radioaktive

A shkakton energjia bërthamore ndotje të ajrit? Termocentralet bërthamore lëshojnë sasi të

papërfillshme, nëse ka, të dioksidit të karbonit në atmosferë.

3. Sulmet

Centraleve bërthamore, si dhe mbetjet bërthamore mund të jenë objektiva të preferuara për sulmet

terroriste. Asnjë fabrikë e energjisë bërthamore në botë nuk mund të përballojnë një sulm të ngjashëm si

09/11/2001 në Nju Jork. Një akt i tillë terrorist do të kishte efekte katastrofike për të gjithë botën.

Çernobili, Ukrainë

Fukushima, Japoni

FALEMINDERIT PËR

VËMENDJEN