บทท 6 สวนของเจาของกจการ

รายงานของงบดล จะแสดงใหเหนถงความสมพนธในสนทรพยของธรกจทมผเปนเจาของ คอ เจาหนของธรกจ และเจาของธรกจ โดยเจาหนของธรกจจะมสทธเรยกรองเหนอสนทรพยกอนสวนของเจาของ สวนของเจาของจะมลกษณะแตกตางกนขนอยกบประเภทของการประกอบธรกจ ตามสทธ และรปแบบทไดก าหนดไวตามกฎหมาย ซงโดยทวไปการประกอบธรกจจะเปนในรปแบบเจาของคนเดยว เมอกจการมขนาดเลก ตองการเงนลงทนนอย และสามารถจดการดแลจดการบรหารงานตางๆ ไดทวถงดวยตวคนเดยว และเมอกจการมขนาดใหญขน จงตองการเงนทน และบคคลอนมาชวยเพมเงนลงทน ตลอดจนชวยในการบรหารงาน การประกอบธรกจกจะเปลยนมาเปนรปแบบของหางหนสวน และหากกจการมความตองการระดมเงนทนในการลงทนในการลงทนไดมากกวาโดยทผลงทนไมจ าเปนตองเขารวมในการบรหารงานของกจการ แตจะแสวงหาผมฝมอเขามาชวยบรหารกจการ ซงจะเปนรปแบบของบรษท ความหมายของสวนของเจาของกจการ

มาตรฐานการบญช เรองแมบทการบญช ของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย ( 2542, หนา 17) ไดใหค านยาม สวนของเจาของ หมายถง สวนไดเสยคงเหลอในสนทรพยของกจการหลงหกหนสนทงสนออกแลว

จากความหมายดงกลาว จะเหนไดวา ผเปนเจาของจะมสทธในสนทรพยในกจการ เฉพาะสวนทเกนกวาหนสนทงหมดทกจการมอย ซงแสดงถงจ านวนทนทผเปนเจาของน ามาลงในกจการ และทนนจะสะสมเพมขนถาด าเนนธรกจแลวมก าไร แตถาด าเนนธรกจแลวขาดทนกจะท าใหทนลดลง

ประเภทของสวนของเจาของกจการ

สวนของเจาของกจการอาจแบงไดตามลกษณะของกจการคา ไดเปน 3 ประเภท คอ 1. กจการเจาของคนเดยว ( proprietorship sole ) 2. กจการหางหนสวน ( partnership ) 3. บรษทจ ากด ( corporation )

212

กจการเจาของคนเดยว กจการเจาของคนเดยว เปนธรกจขนาดเลกทพบเหนอยโดยทวไป ซงมรปแบบการจด

องคกรอยางงายและเลกทสด เชน รานคาปลก รานขายอาหาร รานเสรมสวย ส านกงานกฎหมาย ส านกงานบญช อซอมรถยนต เปนตน กจการเจาของคนเดยว เจาของกจการเปนผน าสนทรพยมาลงทนแตเพยงผเดยว ดงนน อ านาจในการตดสนใจในการบรหารงาน จงเปนของเจาของกจการเพยงคนเดยว เมอด าเนนงานแลวมผลก าไรหรอขาดทนเจาของกจการจะเปนผไดรบ รวมถงเจาของกจการตองรบผดชอบหนสนทงหมดของกจการ ถาหากวาเจาหนของกจการไมสามารถเรยกใหกจการช าระหน เนองจากในทางกฎหมายเจาของกจการและกจการถอเปนบคคลเดยวกน กจการไมสามารถท านตกรรมใดๆ ได ตองท าในนามของเจาของกจการ ขอดของกจการแบบน คอ สามารถบรหารงานไดสะดวกรวดเรว เพราะการตดสนใจเกดจากบคคลคนเดยว สวนขอเสย คอ หากกจการมความจ าเปนตองหาแหลงเงนทนโดยการกยม โอกาสทไดรบมกท าไดยาก เนองจากผใหกยมหรอเจาหน มกพจารณาถงฐานะการเงนของเจาของกจการมากกวาพจารณาฐานะการเงนของกจการ

วธการบนทกบญชกจการเจาของคนเดยว การบนทกบญชกจการเจาของคนเดยวจะถอวากจการเปนหนวยงานหนงแยกจากตว

เจาของกจการ โดยกจการจะมสนทรพย หนสน และทนของกจการแยกออกมาตางหาก จากสนทรพย และหนสนสวนตวของเจาของกจการ ดงนน วธการบนทกบญชรายการทเกยวของกบเงนทนของผเปนเจาของ มดงน

1. เมอลงทนครงแรก ในการลงทนครงแรก เจาของกจการอาจน าเงนสด หรอสนทรพยอนๆ เชน ทดน อาคาร รถยนต มาลงทนในกจการ ซงจะท าการบนทกไวในบญชทน ( capital account ) โดย เดบตบญชเงนสด หรอสนทรพยอนทไมใชเงนสดดวยราคาตลาด ณ วนทเกดเหตการณ และเครดตบญชทน ตวอยางท 1 วนท 15 มนาคม 2547 นางดวงใจ น าเงนสด 100,000 บาท ทดน 200,000 บาท อาคาร 500,000 บาท และอปกรณเสรมสวย 80,000 บาท มาลงทนเพอเปดรานเสรมสวยดวงใจ

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน

213

2547 ม.ค. 15

เงนสด ทดน อาคาร อปกรณเสรมสวย ทน – นางดวงใจ นางดวงใจน าเงนสดและสนทรพยมาลงทน

100,000 200,000 500,000 80,000

- - - -

880,000

-

2. เมอเพมหรอถอนทน

เจาของกจการอาจเพมทน หรอถอนทนกได เมอด าเนนงานไปไดระยะหนงแลว เจาของกจการมความตองการขยายการด าเนนงาน จงตองเพมทน ซงการบนทกบญชจะเหมอนกบการลงทนครงแรก โดย เดบตบญชสนทรพยทลงทนเพม และเครดตบญชทน ตวอยางท 2 วนท 30 กนยายน 2547 นางดวงใจตองการขยายกจการรานเสรมสวย จงน าเงนสดมาลงทนเพม 50,000 บาท และอปกรณเสรมสวยมาเพมอก 100,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ก.ย. 30

เงนสด อปกรณเสรมสวย ทน – นางดวงใจ นางดวงใจน าเงนสดและสนทรพยมาลงทนเพม

50,000 100,000

- -

150,000

-

หากเจาของกจการเหนวา กจการมเงนทนเหลอเพยงพอส าหรบการด าเนนงานแลว จง

ถอนทนออก จะบนทกบญช ลดทนของกจการ โดย เดบตบญชทน และเครดตบญชเงนสด หรอสนทรพยอนๆ ตวอยางท 3 วนท 1 พฤศจกายน 2547 นางดวงใจ เหนวากจการรานเสรมสวยมเงนสดเหลอจากการใชหมนเวยนในกจการจ านวนมาก จงถอนทน จ านวน 30,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน

214

2547 พ.ย. 1

ทน – นางดวงใจ เงนสด นางดวงใจถอนทนเปนเงนสด

30,000

-

30,000

-

3. เมอถอนก าไรไปใชสวนตว

เจาของกจการอาจมความตองการใชเงนจ านวนหนงของกจการ หรอน าสนทรพยบางสวนของกจการไปใชสวนตว แตไมตองการถอนทนจากกจการ จงถอวา เปนการถอนก าไรไปใชลวงหนา จะบนทกบญชโดย เดบตบญชถอนใชสวนตว และเครดตบญชเงนสด หรอสนทรพย ตวอยางท 4 วนท 12 ธนวาคม 2547 นางสาวดวงใจ ถอนเงนสดจ านวน 5,000 บาท และน าไดรเปาผม ราคา 2,000 บาท ไปใชสวนตว การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ธ.ค. 15

ถอนใชสวนตว เงนสด อปกรณเสรมสวย นางดวงใจถอนเงนสด และน าไดรเปาผมไปใชสวนตว

7,000

-

5,000 2,000

- -

4. เมอไดรบผลก าไร หรอขาดทน

ณ วนสนงวดบญช กจการจะปดบญช เพอหาผลการด าเนนงาน ซงจะปดบญชรายได และบญชคาใชจาย ไปบญชก าไรขาดทน ผลการด าเนนงานจะมก าไรหรอขาดทนกแลวแต ใหโอนหรอปดบญชก าไร หรอขาดทนสทธ ไปยงบญชทน ในกรณผลการด าเนนงานมก าไร ใหโอนปดบญชก าไรขาดทน ดวยยอดก าไรสทธ ไปเพมบญชทน โดยเดบตบญชก าไรขาดทน และเครดตบญชทน ตวอยางท 5 วนท 31 ธนวาคม 2547 รานเสรมสวยดวงใจ ด าเนนงานปดบญชรายได และบญชคาใชจาย เขาบญชก าไรขาดทน มผลเปนก าไรสทธ เทากบ 35,000 บาท

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน

215

2547 ธ.ค. 31

ก าไรขาดทน ทน – นางดวงใจ ปดบญชก าไรขาดทนไดผลเปนก าไรสทธ

35,000

-

35,000

-

ในกรณผลการด าเนนงานขาดทน ใหโอนปดบญชก าไรขาดทน ดวยยอดขาดทนสทธ

ไปลดบญชทน โดย เดบตบญชทน และเครดตบญชก าไรขาดทน ตวอยางท 6 วนท 31 ธนวาคม 2547 รานเสรมสวยดวงใจ ด าเนนงานปดบญชรายได และบญชคาใชจาย เขาบญชก าไรขาดทน มผลเปนขาดทนสทธ เทากบ 20,000 บาท

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ธ.ค. 31

ทน – นางดวงใจ ก าไรขาดทน ปดบญชก าไรขาดทนไดผลเปนขาดทนสทธ

20,000

-

20,000

-

ในกรณมบญชถอนใชสวนตว ในวนสนงวดบญช ใหโอนปดบญชถอนใชสวนตว ไปลดยอดบญชทน โดย เดบตบญชทน และเครดตบญชถอนใชสวนตว ตวอยางท 7 จากตวอยางท 4 กจการมบญชถอนใชสวนตว จ านวน 7,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ธ.ค. 31

ทน – นางดวงใจ ถอนใชสวนตว ปดบญชถอนใชสวนตว

7,000

-

7,000

-

การแสดงสวนของเจาของคนเดยวในงบดล กจการเจาของคนเดยว มบญชทเกยวของในสวนของเจาของ ไดแก บญชทน บญชถอนใชสวนตว และบญชก าไรหรอขาดทนสทธ ซงจะแสดงในงบดลดวยยอดคงเหลอทปรากฏในบญชทน ณ วนทในงบดล หรอแสดงใหเหนการเปลยนแปลงในบญชทนในระหวางงวดบญช ไดดงน

216

การแสดงรายการในงบดล เปนดงน : สวนของเจาของ ทน XX บวก ก าไรสทธ (หรอ หกขาดทนสทธ) XX รวม XX หก ถอนใชสวนตว (XX) รวมสวนของเจาของ XX ตวอยางท 8 กรณรานเสรมสวยดวงใจ มผลก าไรสทธ

หนวย : บาท

สวนของเจาของกจการ ทน – นางดวงใจ (880,000 + 150,000 – 30,000) 1,000,000 บวก ก าไรสทธ 35,000 รวม 1,035,000 หก ถอนใชสวนตว (7,000) รวมสวนของเจาของ 1,028,000 ตวอยางท 9 กรณรานเสรมสวยดวงใจ มผลขาดทนสทธ

หนวย : บาท

สวนของเจาของ ทน – นางดวงใจ (880,000 + 150,000 -30,000) 1,000,000 หก ขาดทนสทธ (20,000) รวม 980,000 หก ถอนใชสวนตว (7,000) รวมสวนของเจาของ 973,000 กจการหางหนสวน กจการหางหนสวน เปนกจการทมบคคลตงแตสองคนขนไปรวมกนเปนเจาของ เรยกวาผ เปนหนสวน ซงมสญญารวมทนท ากจการรวมกน ดวยมความประสงคแบงปนผลก าไรอนพงไดจากการประกอบกจการ โดยผเปนหนสวนทกคนชวยกนบรหารงาน หรออาจมอบหมายใหผเปน

217

หนสวนคนใดคนหนงกได ขอดของกจการแบบน คอ สามารถในการตดสนใจบรหารงานไดอยางรดกม รอบคอบยงขน จากการทมผรวมตดสนใจ และโอกาสในการกยมทไดรบเมอตองการเงนทนมมากกวากจการเจาของคนเดยว สวนขอเสยกคอ เนองมาจากการมผรวมตดสนใจในการบรหารงาน อาจเกดความขดแยงถาความคดเหนไมตรงกน และมผลท าใหเกดความลาชาในการตดสนใจได หางหนสวนยงแบงออกไดเปน 2 ประเภท ดงน 1. หางหนสวนสามญ คอ หางหนสวนประเภททผเปนหนสวนทกคนตองรบผดชอบ รวมกน ในหนสนทงปวงของหางหนสวนโดยไมจ ากดจ านวน นนคอ ถาเกดกรณหางหนสวนลมละลาย และทรพยสนของหางหนสวนมไมเพยงพอทช าระหน เจาหนสามารถฟองรองผเปนหนสวนแตละคนใหน าทรพยสนสวนตวมาช าระหนได หางหนสวนสามญน จะจดทะเบยนหรอไมจดกได แยกเปน 2 ชนด คอ ถาจดทะเบยนกฎหมายก าหนดใหมฐานะเปนนตบคคล แยกตางหากจากผเปนหนสวน เรยกวาหางหนสวนสามญนตบคคล และถาไมจดทะเบยนจะมฐานะเปนบคคลธรรมดา เรยกวาหางหนสวนสามญทมไดจดทะเบยน 2. หางหนสวนจ ากด คอ หางหนสวนประเภททตองจดทะเบยนนตบคคล ประกอบดวยผ เปนหนสวนสองจ าพวก คอ 2.1 หนสวนจ าพวกจ ากดความรบผดชอบ ผเปนหนสวนจะรบผดชอบในบรรดาหนสนทงปวงของหางหนสวน เพยงไมเกนจ านวนเงนทตนรบจะลงทนในหางหนสวน 2.2 หนสวนจ าพวกรบผดชอบไมจ ากดจ านวน ซงผเปนหนสวนจะรบผดชอบใน บรรดาหนสนทงปวงของหางหนสวนโดยไมจ ากดจ านวน และผเปนหนสวนชนดนเทานนทจะเปนผจดการบรหารงานของหางหนสวนได กฎหมายระบวาหางหนสวนจ ากด ตองมหนสวนจ าพวกรบผดชอบไมจ ากดจ านวน อยางนอย 1 คนและหนสวนทเหลออาจจะเปนหนสวนจ าพวกจ ากดความรบผดชอบ หรอจ าพวกรบผดชอบไมจ ากดจ านวนกได วธการบนทกบญชกจการหางหนสวน การบนทกบญชกจการหางหนสวน จะถอวาหางหนสวนเปนหนวยงานอสระหนง แยกตางหากจากผเปนเจาของ ซงวธการบนทกบญชกจการหางหนสวนทง 2 ประเภท มรายการและขนตอนในการบนทกบนชสวนของผเปนหนสวนเหมอนกน รายการทเกยวของกบเงนทนของผ เปนหนสวน มดงน

218

1. เมอผเปนหนสวนตกลงรวมลงทนครงแรก ในการลงทนครงแรก ผเปนหนสวนแตละคนจะน าเงนสด หรอสนทรพยมาลงทน ส าหรบเงนสดทผเปนหนสวนน ามาลงทนจะสามารถบนทกบญชไดทนท แตถาเปนกรณทผเปนหนสวนน าสนทรพยอนทมใชเงนสดมาลงทน ใหบนทกบญชโดยใชราคาตลาดของสนทรพย ณ วนทเกดเหตการณ ซงจะท าการบนทกไวในบญชทน แยกเปนของหนสวนแตละราย โดยเดบต บญชเงนสด หรอสนทรพยอนๆ และเครดต บญชทนของผเปนหนสวนแตละราย ตวอยางท 10 วนท 9 มกราคม 2547 นายธงและนายชย ตกลงเปดหางหนสวนธงชย โดยนายธง น าเงนสด 150,000 บาท และรถยนตราคาตลาดขณะนน เปนเงน 500,000 บาท มาลงทน สวนนายชย น าเงนสด 200,000 บาท และอปกรณราคาตลาดขณะนน เปนเงน 100,000 บาท มาลงทน

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ม.ค. 1

เงนสด รถยนต อปกรณ ทน – นายธง ทน – นายชย นายธงและนายชยตกลงรวมทนกนโดยน าเงนสดและสนทรพยมาลงทน

350,000 500,000 100,000

- - -

650,000 300,000

- -

2. เมอผเปนหนสวนตองการเพมหรอถอนทน

ผเปนหนสวนทตองการเพมหรอถอนเงนทน จะตองท าความตกลง และไดรบการยนยอมจากผเปนหนสวนทกคน จงสามารถเพมหรอถอนทนได ทงนเพอใหหนสวนทกคนไดรบความเปนธรรม และการด าเนนงานของหางหนสวนเปนไปดวยความเรยบรอย กรณทผเปนหางหนสวนเพมทน จะบนทกรายการเชนเดยวกบการลงทนครงแรก โดยเพมจ านวนเงนทนใหกบผเปนหนสวนทน าเงนสด หรอสนทรพยมาลงทนเพม โดยเดบตบญชสนทรพยทน ามาลงทนเพม และเครดตบญชทนของหนสวนทลงทนเพม

219

ตวอยางท 11 วนท 25 กมภาพนธ 2547 นายชยน าเครองใชส านกงานมาลงทน 100,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน

2547 ก.พ.25

เครองใชส านกงาน ทน –นายชย นายชย น าเครองใชส านกงานมาลงทนเพม

100,000

-

100,000

-

กรณทผเปนหนสวนถอนทน จะบนทกลดจ านวนเงนทนของผเปนหนสวนทไดถอนทน

โดยเดบตบญชทนของหนสวนทถอนทน และเครดตบญชเงนสด ตวอยางท 12 วนท 10 มนาคม 2547 นายธงตกลงกบนายชย เพอถอนทนจ านวน 50,000 บาท

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ม.ค. 10

ทน – นายธง เงนสด นายธงถอนทน

50,000

-

50,000

-

3. รายการทเกยวของกบผเปนหนสวน

รายการทเกยวของกบผ เปนหนสวน จะเปนรายการระหวางปทผ เปนหนสวนด าเนนงาน เกยวของกบหางหนสวน เชน หนสวนน าเงนสด หรอสนทรพยของหางหนสวนไปใชสวนตว ผเปนหนสวนเกบเงนจากลกหนของหางแตยงไมไดน าสง หนสวนจายช าระหนแทน หางหนสวน เปนตนซงรายการทเกดขนดงกลาวจะบนทกไวในบญชเดนสะพดหรอบญชกระแสทนของหนสวนแตละคน อาจจะอยทางดานเดบต หรอทางดานเครดตกได ขนอยกบบญชทเกยวของ

3.1 กรณทหนสวนน าเงนสด หรอสนทรพยของหางหนสวนไปใชสวนตว ใหบนทกบญช โดย เดบตบญชเดนสะพด/กระแสทน ของหนสวนทน าไปใช และเครดตบญชเงนสด หรอสนทรพย

220

ตวอยางท 13 วนท 1 มถนายน 2547 นายธงและนายชย เบกเงนสดของหางไปใชสวนตวคนละ 10,000 บาท

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ม.ย. 1

เดนสะพด – นายธง เดนสะพด – นายชย เงนสด นายธงและนายชยเบกเงนสดไปใชสวนตว

10,000 10,000

- -

20,000

-

3.2 กรณทผเปนหนสวน เกบเงนจากลกหนของหาง แตยงมไดน าสง ใหบนทกบญช โดย เดบตบญชเดนสะพด / กระแสทน ของหนสวนทเกบเงนจากลกหน และเครดตบญชลกหน ตวอยางท 14 วนท 22 มถนายน 2547 นายธงแจงวา เกบเงนจากลกหนของหางได 4,000 บาท แตยงไมไดสงเงนใหหาง

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ม.ย. 22

เดนสะพด – นายธง ลกหน นายธงแจงวาเกบเงนจากลกหนของหางไดแตยงไมไดน าสง

4,000

-

4,000

-

3.3 กรณทผเปนหนสวนจายช าระหนแทนหางหนสวน ใหบนทกบญชโดย เดบตบญชเจาหน และเครดตบญชเดนสะพด / กระแสทน ของหนสวนทจายช าระหนแทนหาง

ตวอยางท 15 วนท 31 กรกฎาคม 2547 นายชยแจงวา ไดจายเงนช าระหนแทนหางใหกบเจาหนจ านวน 7,000 บาท

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ก.ค. 31

เจาหน เดนสะพด – นายชย นายชยแจงวาไดจายเงนใหกบเจาหนแทนหาง

7,000

-

7,000

-

221

4. รายการแบงผลก าไรขาดทนระหวางผเปนหนสวน ณ วนสนงวดบญช หางหนสวนจะปดบญชเพอหาผลการด าเนนงาน ซงจะปดบญชรายได และบญชคาใชจายไปบญชก าไรขาดทน ผลการด าเนนงานจะมก าไร หรอขาดทนกแลวแต ใหถอนปดบญชก าไร หรอขาดทนสทธไปยงบญชเดนสะพด หรอกระแสทนของผเปนหนสวน แตละคนตามอตราสวนแบงก าไรขาดทน

4.1 ในกรณผลการด าเนนงานของหางหนสวนมก าไร เนองจากบญชรายไดมากกวาบญชคาใชจาย ท าใหบญชก าไรขาดทนมยอดดลทางดานเครดต เมอโอนปดบญชก าไรขาดทนไปยงบญชเดนสะพดหรอกระแสทน ท าใหบญชเดนสะพดหรอกระแสทนของผเปนหนสวนแตละคนมยอดเพมขนทางดานเครดต ตามอตราสวนแบงก าไรขาดทนทตกลงกน ตวอยางท 16 วนท 31 ธนวาคม 2547 หางหนสวนธงชยมผลการด าเนนงานเปนก าไรสทธ จ านวน 36,000 บาท และตกลงแบงก าไรขาดทนเทากน

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ธ.ค. 31

ก าไรขาดทน เดนสะพด – นายธง เดนสะพด – นายชย แบงก าไรขาดทนใหผเปนหนสวนเทากน

36,000

-

18,000 18,000

- -

4.2 ในกรณผลการด าเนนงานของหางหนสวนเปนขาดทน เนองจากบญชคาใชจาย

มากกวาบญชรายได ท าใหบญชก าไรขาดทนมยอดดลทางดานเดบต เมอโอนปดบญชก าไรขาดทนไปยงบญชเดนสะพด หรอกระแสทน ท าใหบญชเดนสะพด หรอกระแสทนของผเปนหนสวนแตละคนมยอดลดลงทางดานเดบต ตามอตราสวนแบงก าไรขาดทนทตกลงกน

222

ตวอยางท 17 วนท 31 ธนวาคม 2547 หางหนสวนธงชยมผลการด าเนนงาน เปนขาดทนสทธ จ านวน 24,000 บาท และตกลงแบงก าไรขาดทนเทากน การบนทกรายการในสมดรายวนทวไป เปนดงน 2547 ธ.ค. 31

เดนสะพด – นายธง เดนสะพด – นายชย ก าไรขาดทน แบงก าไรขาดทนใหผเปนหนสวนเทากน

12,000 12,000

- -

24,000

-

การแสดงสวนของผเปนหนสวนในงบดล กจการหางหนสวน มบญชทเกยวของในสวนของผเปนหนสวน ไดแก บญชทนผเปน หนสวนแตละคน บญชเดนสะพดหรอกระแสทนของผ เปนหนสวนแตละคน ซงถาบญชเดนสะพดหรอกระแสทนแสดงยอดคงเหลอทางดานเครดต จะแสดงเพมยอดบญชทน และถาบญชเดนสะพด หรอกระแสทน แสดงยอดคงเหลอทางดานเดบต จะแสดงลดยอดบญชทน การแสดงรายการในงบดล เปนดงน : สวนของผเปนหนสวน ทน...... XXX ทน..... XXX รวม XXX เดนสะพด......(ยอดเครดต) XXX เดนสะพด......(ยอดเดบต) (XX) รวม XXX รวมสวนของผเปนหนสวน XXX

223

ตวอยางท 18 กรณหางหนสวนธงชย มผลก าไรสทธ และบญชเดนสะพด แสดงยอดคงเหลอทางดานเครดต

หนวย : บาท

สวนของผเปนหนสวน ทน-นายธง 600,000 ทน-นายชย 400,000 1,000,000 เดนสะพด-นายธง 4,000 เดนสะพด-นายชย 15,000 19,000 รวมสวนของผเปนหนสวน 1,019,000 ตวอยางท 19 กรณหางหนสวนธงชย มผลขาดทนสทธ และบญชเดนสะพด แสดงยอดคงเหลอทางดานเดบต สวนของผเปนหนสวน ทน-นายธง 600,000 ทน-นายชย 400,000 1,000,000 เดนสะพด-นายธง (26,000) เดนสะพด-นายชย (15,000) (41,000) รวมสวนของผเปนหนสวน 959,000 บรษทจ ากด บรษทจ ากด เปนกจการทตงขนจากการรวมทนกนของกลมคน โดยจดทะเบยนตงบรษท เพอท ากจกรรมทางธรกจรวมกน มการแบงเงนทนเปนหนมมลคาเทาๆ กน เมอจดทะเบยนแลวมฐานะเปนนตบคคล ใชค าน าหนาวา “บรษท” และค าลงทายวา “จ ากด” และผทมาลงทนซอหนของบรษทมฐานะเปนเจาของทเรยกวา ผถอหน ( stockholders ) ซงผถอหนจะรบผดชอบจ ากดเพยงไมเกนจ านวนเงนทตนยงสงใชคาหนไมครบ บรษทมการบรหารงานโดยคณะกรรมการทแตงตงโดยทประชมใหญผถอหน ซงผถอหน 1 หน มสทธออกเสยงในทประชม 1 เสยง ฉะนนจ านวนเสยงจะมากหรอนอย ขนอยกบจ านวนหนทถออย ผถอหนจะไดรบสวนแบงผลก าไรในรปของเงนปนผล ( dividends ) ตามมตทประชมผถอหน เนองจากคณสมบตสวนตวของผถอหนไมมความส าคญ หนจงสามารถซอขายเปลยนมอกนไดโดยไมตองเลกบรษท

224

บรษทจ ากดแบงออกไดเปน 2 ประเภท ดงน 1. บรษทเอกชนจ ากด หมายถง บรษททจดตงขนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ในมาตรา 1095 บญญตไววา “อนวาบรษทจ ากดนน คอ บรษทประเภทซงจดตงขนดวยการแบงทนเปนหนมมลคาเทา ๆ กน โดยมผถอหนไมถงหนงรอยคน รวมทงนตบคคล ( ถาม ) ผถอหนดงกลาวตางรบผดจ ากดเพยงไมเกนจ านวนเงนทตนยงสงใชไมครบมลคาของหนทตนถอ” บรษทประเภทนจะมผเรมกอการจดตงบรษทอยางนอย 7 คน โดยทวไปไมมวตถประสงคทจะขายหนตอประชาชนทวไป แตถามความประสงคจะเสนอขายหนตอประชาชนเพอระดมเงนทนแลวนน กตองด าเนนการแปรสภาพใหเปนบรษทมหาชนกอน จงจะเสนอขายหนได

2. บรษทมหาชนจ ากด หมายถง บรษททจดตงขนตามพระราชบญญตบรษทมหาชน จ ากด พ.ศ. 2535 ในมาตรา 15 บญญตไววา “บรษทมหาชนจ ากด คอ บรษทประเภทซงตงขนดวยความประสงคทจะเสนอขายหนตอประชาชน โดยผถอหนมความรบผดจ ากดไมเกนจ านวนคาหนทตองช าระ และบรษทดงกลาว ไดระบความประสงคเชนนนไวในหนงสอบรคณฑสนธ” บรษทประเภทนจะมผเรมกอการจดตงบรษทอยางนอย 15 คน โดยจดท าหนงสอบรคณฑสนธ และปฏบตการอยางอนตามพระราชบญญตน ส าหรบขอดของบรษท คอ ทประชมผถอหนสามารถแตงตงนกบรหารมออาชพมาท าการบรหารงาน และเงนทนทใชด าเนนงานของบรษท มจ านวนมากกวากจการคารปอน นอกจากนการขยายทนและการกยมเงนกมขอบเขตกวางขวางมากกวา สวนขอเสยกคอ เนองจากการ ขออนมตบางอยางตองไดรบการยนยอมจากทประชมผถอหน จงท าใหการบรหารงานบางอยางนนมความไมคลองตว และเกดความลาชา วธการบนทกบญชบรษทจ ากด

วธการบนทกบญชบรษทจ ากด มรายการทเกยวของกบสวนของผถอหน ดงน 1. จดทะเบยนออกหนทน เมอกจการจดทะเบยนออกหนทน จะบนทกความทรงจ าไวในสมดบญชวา บรษทไดออกหนทนประเภทใด จ านวนกหน ราคาหนละเทาไร ตวอยางท 20 วนท 2 เมษายน 2547 บรษท ชยชนะ จ ากด จดทะเบยนออกหนสามญ จ านวน 10,000 หน มลคาหนละ 100 บาท การบนทกในสมดรายวนทวไป ดงน

225

2547 เม.ย. 2

บนทกความทรงจ า : จดทะเบยนออกหนสามญ จ านวน 10,000 หน มลคาหนละ 100 บาท

2. ออกจ าหนายหนทน ในการจ าหนายหนทน บรษทอาจจ าหนายในราคาตามมลคา (par value) หรออาจจ าหนายในราคาสงกวามลคากได เรยกวา สวนเกนมลคาหน (premium share) กฎหมายไทยหามจ าหนายหนในราคาต ากวามลคาในครงแรก แตในบางประเทศ เชน สหรฐอเมรกาไมไดหามจ าหนายหนในราคาต ากวามลคา ราคาจ าหนายทต ากวามลคาหนน เรยกวา สวนลดมลคาหน ( discount share ) 2.1 กรณจ าหนายหนในราคาตามมลคา ใหบนทกบญช โดย เดบต บญชเงนสด หรอสนทรพย (ในราคาตลาด ณ วนทจ าหนาย) XX เครดต บญชทนหนสามญ หรอ ทนหนบรมสทธ XX ตวอยางท 21 วนท 5 เมษายน 2547 บรษทชยชนะจ ากดออกจ าหนายหนสามญจ านวน 2,000 หน ราคาหนละ 100 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 เม.ย. 5

เงนสด ทนหนสามญ จ าหนายหนสามญ 2,000 หน ราคาหนละ 100 บาท

200,000

-

200,000

-

2.2 กรณจ าหนายหนในราคาสงกวามลคา สวนเกนน ใหเครดตบญชสวนเกนมลคาหน โดย

เดบต บญชเงนสดหรอสนทรพย(ในราคาตลาดวนทจ าหนาย) XX เครดต บญชทนหนสามญ หรอทนหนบรมสทธ XX สวนเกนมลคาหน XX

226

ตวอยางท 22 วนท 18 เมษายน 2547 บรษทชยชนะจ ากด ออกจ าหนายหนสามญ จ านวน 5,000หน ราคาหนละ 115 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 เม.ย. 18

เงนสด ทนหนสามญ สวนเกนมลคาหนสามญ จ าหนายหนสามญ จ านวน 5,000 หน ในราคาหนละ 115 บาท

575,000

-

500,000 75,000

- -

และในกรณจ าหนายหนในราคาต ากวามลคา สวนต ากวามลคาใหเดบตบญชสวนต ากวา

มลคาหน

3. การจดสรรก าไรสะสมของบรษท คณะกรรมการผบรหารบรษทจะเปนผน าเสนอการจดสรรก าไรในแตละปตอทประชม ผ ถอหนเพอพจารณาจดสรรเงนปนผลจายใหกบผถอหน และจดสรรก าไรสะสมเพอส ารองในดานตาง ๆ ทกจการตองใชในการด าเนนงาน ดงน 3.1 จดสรรเพอส ารองตามกฎหมาย ตามมาตรา 1202 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยก าหนดใหทกครงทมการจายเงนปนผลจะตองจดสรรเปนทนส ารองอยางนอยเทากบ หนงในยสบของก าไรสทธ จนกวาทนส ารองเทากบหนงในสบของทนบรษทหรอมากกวา จงไมตองกนก าไรสะสมกอนจายเงนปนผล 3.2 จดสรรตามขอผกพน บรษทอาจมขอผกพนท าสญญาตกลงกบเจาหน เพอกนก าไรสะสมไวเปนหลกประกนในการช าระหน 3.3 จดสรรตามนโยบายของคณะกรรมการบรษท ซงมนโยบายกนก าไรสะสมเพอใชจายในวตถประสงคตางๆ เชน เพอจายเงนปนผลตอบแทนผถอหนตามสวนของผถอหนทจายช าระเพอใชจายเกยวกบผลเสยหายทอาจจะเกดขนในอนาคต เพอกนไวส าหรบเปนคาใชจายในการลงทนและขยายงานในโครงการตาง ๆ ณ วนสนงวดบญช บรษทจะปดบญชเพอหาผลการด าเนนงาน ซงจะปดบญชรายไดและบญชคาใชจายไป บญชก าไรขาดทน ผลการด าเนนงานจะมก าไรหรอขาดทนกแลวแต ใหโอนปดบญชก าไรหรอขาดทนสทธ ไปยงบญชก าไรสะสม

227

ในกรณผลการด าเนนงานของบรษท มก าไร เนองจากบญชรายไดมากกวาบญชคาใชจาย ท าใหบญชก าไรขาดทนมยอดดลทางดานเครดต เมอโอนปดบญชก าไรขาดทนไปยงบญชก าไรสะสม ท าใหบญชก าไรสะสมเพมขนทางดานเครดต และผบรหารจะพจารณาจดสรรก าไรสะสมเพอส ารองในดานตางๆ ตวอยางท 23 วนท 31 ธนวาคม 2546 บรษทชยชนะ จ ากด มก าไรสทธ 680,000 บาท ทประชม ผถอหนมมตจดสรรเปนส ารองตามกฎหมาย 5% ของก าไรสทธ เพอขยายงาน 10% ของก าไรสทธ เพอไถถอนหน 30,000 บาท และประกาศจายเงนปนผล หนละ 5 บาท ส าหรบหนสามญทไดออกจ าหนายไปแลว 7,000 หน โดยจะจายเงนในวนท 31 มกราคม 2547 การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2546 ธ.ค. 31

ก าไรขาดทน ก าไรสะสม โอนก าไรสทธไปเขาบญชก าไรสะสม

680,000

-

680,000

-

ก าไรสะสม ก าไรสะสมจดสรรเพอเปนส ารองตามกฎหมาย ก าไรสะสมจดสรรเพอขยายงาน ก าไรสะสมจดสรรเพอไถถอนหน เงนปนผลคางจาย จดสรรก าไรสะสมเพอส ารองในดานตาง ๆ

167,000 - 34,000

68,000 30,000 35,000

- - - -

2547 ม.ค. 31

เงนปนผลคางจาย เงนสด จายเงนปนผล

35,000

-

35,000

-

ในกรณผลการด าเนนงานเปนขาดทน เนองจากบญชคาใชจาย มากกวา บญชรายได ท าใหบญชก าไรขาดทนมยอดดลทางดานเดบต เมอโอนบญชก าไรขาดทนไปยงบญชก าไรสะสม ท าใหบญชก าไรสะสมลดลงทางดานเดบต

228

ตวอยางท 24 วนท 31 ธนวาคม 2546 บรษทชยชนะ จ ากด มผลขาดทนจ านวน 50,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2546 ธ.ค. 31

ก าไรสะสม ก าไรขาดทน โอนขาดทนสทธไปเขาบญชก าไรสะสม

50,000

-

50,000

-

การแสดงสวนของผถอหนในงบดล กจการบรษท จ ากด มบญชทเกยวของในสวนของผถอหน ประกอบดวย บญชหนทน ไดแก ทนหนสามญ ทนหนบรมสทธ ซงเปนหนทไดออกจ าหนายแกบคคลภายนอกแลว บญชสวนเกนหรอสวนต าของหนทนแตละประเภท ไดแก สวนเกนมลคาหนสามญ สวนต ากวามลคาหนสามญ สวนเกนมลคาหนบรมสทธ สวนต ากวามลคาหนบรมสทธ และบญชก าไรสะสม ซงมทงก าไรสะสมจดสรร และก าไรสะสมไมไดจดสรร การแสดงรายการในงบดล เปนดงน : สวนของผถอหน ทนหนจดทะเบยน ทนจดทะเบยนหนสามญ ......หน มลคาหนละ ............. บาท ทนจดทะเบยนหนบรมสทธ.......... หน มลคาหนละ .............บาท ทนทออกช าระแลว ทนหนสามญ XX ทนหนบรมสทธ XX XX สวนเกน (ต ากวา) ทน สวนเกนมลคาหน........ XX สวนต ากวามลคาหน.......... (XX) XX ก าไรสะสม จดสรร XX ยงไมไดจดสรร XX XX รวมสวนของผถอหน XXX

229

ตวอยางท 25 แสดงสวนของผถอหน ของบรษท ชยชนะ จ ากด ณ วนท 31 ธนวาคม 2546 ในกรณผลการด าเนนงานมก าไร สวนของผถอหน ทนเรอนหน ทนจดทะเบยนหนสามญ 10,000 หน มลคาหนละ 10 บาท 1,000,000 ทนหนสามญ 7,000 หน ช าระเตมมลคาแลว 700,000 สวนเกนกวามลคาหนสามญ 75,000 ก าไรสะสม จดสรรแลว ก าไรสะสมจดสรรเพอเปนส ารองตามกฎหมาย 34,000 ก าไรสะสมจดสรรเพอขยายงาน 68,000 ก าไรสะสมจดสรรเพอไถถอนหน 30,000 ยงไมไดจดสรร 548,000 680,000 รวมสวนของผถอหน 1,455,000 สรป สวนของเจาของ หมายถง สวนไดเสยคงเหลอในสนทรพยของกจการ หลงหกหนสนทงสนออกแลว ซงแสดงถงจ านวนทนทผเปนเจาของน ามาลงในกจการ และทนนจะสะสมเพมขนถาด าเนนธรกจแลวมก าไร และจะลดลงถาด าเนนธรกจขาดทน สวนของเจาของกจการ แบงตามลกษณะของกจการคา ไดเปน 3 ประเภท คอ กจการเจาของคนเดยว กจการหางหนสวน และบรษทจ ากด กจการเจาของคนเดยว เจาของกจการเปนผน าสนทรพยมาลงทนแตเพยงผเดยว ดงนน การบญชในสวนของเจาของ จงประกอบดวย บญชทน ซงจะใชบนทกทนเรมแรกรวมทงการเพมทนและการลดทน หากมกรณเจาของน าเงนหรอสนทรพยไปใชสวนตวใหบนทกในบญชถอนใชสวนตว และ ณ วนสนงวดบญช ใหโอนยอดก าไรขาดทนสทธจากบญชก าไรขาดทน ไปเพมบญชทนถาเปนผลขาดก าไร และไปลดบญชทนถาเปนผลขาดทน ซงจะแสดงยอดคงเหลอของบญชทนในงบดลเทากบ ทนตนงวด บวก ก าไรสทธ (หรอหกขาดทนสทธ) หก ถอนใชสวนตว

230

กจการหางหนสวน เปนกจการทมบคคลตงแตสองคนขนไป สญญาตกลงรวมทนท ากจการรวมกน ดวยมความประสงคจะแบงปนผลก าไรขาดทนอนพงไดจากการประกอบกจการแกกน สวนของเจาของของหางหนสวน จะเรยกวา สวนของผเปนหนสวน ซงประกอบดวยบญชทนผ เปนหนสวนแตละคนใชในการบนทกการลงทนเรมแรก รวมทงการเพมทนและการลดทน และบญชเดนสะพดหรอกระแสทนของผเปนหนสวนแตละคน ใชในการบนทกรายการระหวางปทผ เปนหนสวนด าเนนงานเกยวของกบหางหนสวน เชน หนสวนน าเงนสดหรอสนทรพยของหางหนสวนไปใชสวนตว ผเปนหนสวนเกบเงนจากลกหนของหางแตยงมไดน าสง หนสวนจายช าระหนแทนหาง เปนตน รวมถงรายการแบงผลก าไรขาดทนจากการด าเนนงาน ซงถาบญชเดนสะพดหรอกระแสทนแสดงยอดคงเหลอทางดานเครดต จะเพมยอดบญชทนและถามยอดคงเหลอทางดานเดบต จะลดยอดบญชทน บรษทจ ากด เปนกจการทตงขนจากการรวมทนกบของกลมคน โดยจดทะเบยนตงบรษท เพอท ากจกรรมทางธรกจรวมกน จดหาเงนทนด าเนนงานโดยการจ าหนายหนมลคาหนละเทา ๆ กน สวนของเจาของของบรษท จะเรยกวา สวนของผถอหน ประกอบดวยบญชหนทน ไดแก ทนหนสามญ ทนหนบรมสทธ ซงจะใชบนทกบญชเมอมการน าหนออกจ าหนายแลวแตวาเปนหนชนดใดในราคาตามมลคา และถาจ าหนายหนในราคาสงกวามลคา สวนเกนนใหเครดต บญชสวนเกนมลคาหน (กฎหมายไทยหามจ าหนายหนทนในราคาต ากวามลคา) ณ วนสนงวดบญช ใหโอนปดบญชก าไรขาดทนไปเขาบญชก าไรสะสม และทประชมใหญผถอหนจะมการจดสรรก าไร เพอเปนส ารองกฎหมาย และเพอส ารองในดานตาง ๆ ตามวตถประสงคของบรษท

231

แบบฝกหดบทท 6 1. จงอธบายลกษณะของกจการเจาของคนเดยว 2. จงอธบายลกษณะประเภทกจการหางหนสวน 3. จงอธบายลกษณะประเภทกจการบรษทจ ากด 4. กจการบรษทจ ากด สามารถหาเงนทนไดอยางไร 5. เมอวนท 10 มนาคม พ.ศ. 2547 นายเงน และนายทอง ท าการคาเปดหางหนสวนเงนทอง ตกลงแบงก าไรขาดทนในอตรา 1:4 ตามล าดบโดยลงทนดงน นายเงน ลงทน 100,000 บาท นายทองลงทน 400,000 บาท วนท 9 สงหาคม พ.ศ. 2547 นายทองถอนเงนทนไป 100,000 บาท สวนนายเงน น าเงนมาลงทนเพม 200,000 บาท และสนปหางมก าไรสทธ 240,000 บาท ผเปนหนสวนตกลงแบงผลก าไรสทธเพยง 100,000 บาท ใหท า 1. รายการในสมดรายวนทวไป 2. รายการในงบดลเฉพาะสวนของผเปนหนสวน 6. หางหนสวน แพรวแพรพรรณ ซงนางแพรว นางแพร และนางพรรณ เปนหนสวนรายการเกยวกบผเปนหนสวนมดงน 2547 ม.ย. 1 นางแพรวและนางแพร น าเงนสดมาลงทนคนละ 800,000 บาท 22 นางพรรณ น าทดนราคาทน 600,000 บาท มาลงทน แตผเปนหนสวนตกลงตราคา ให 650,000 บาท ส.ค. 3 นางแพร ของยมเงนจากหาง จ านวน 20,000 บาท ก.ย. 1 นางแพรวจายคาโฆษณาแทนหาง 6,000 บาท 15 นางพรรณ จายช าระหนแทนหางจ านวน 37,500 บาท พ.ย.26 นางแพรวจายคาจางพนกงานแทนหาง 20,000 บาท ธ.ค.22 นางแพรคนเงนยมหางในวนท 3 สงหาคม พ.ศ. 2547 28 นางพรรณไดรบคนเงนจากการช าระหนแทนหางในวนท 15 กนยายน พ.ศ. 2547 ใหท า 1. บนทกรายการในสมดรายวนทวไป 2. งบดลเฉพาะสวนของผเปนหนสวน ณ วนท 31 ธนวาคม 2547

232

7. วนท 15 มถนายน พ.ศ. 2547 บรษทจงเจรญ จ ากด จดทะเบยนออกหนสามญจ านวน 50,000 หน ในราคามลคาหนละ 100 บาท รายการบางสวนระหวางป พ.ศ. 2547 มดงน 2547 ก.ค. 20 จ าหนายหนสามญ 32,000 หน ในราคาหนละ 80 บาท ส.ค. 1 จ าหนายหนก 500 หน ราคามลคาหนละ 300 บาท อตราดอกเบย 8% ออกจ าหนายในราคาหนละ 280 บาท ก าหนดไถถอน 5 ป 20 จ าหนายหนสามญอก 11,500 หน ในราคาหนละ 122 บาท ธ.ค. 31 บรษทด าเนนงานไดก าไรสทธ 150,000 บาท ส ารองตามกฎหมาย 5% ของก าไร สทธส ารองเพอขยายงาน 20% ของก าไรสทธ และประกาศจายเงนปนผล 30% ของมลคาหนสามญทออกจ าหนาย ใหท า 1. บนทกรายการขางตนในสมดรายวนทวไป 2. บนทกปรบปรง ณ วนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 2547 3. แสดงรายการบางสวนในงบดล ณ วนท 31 มกราคม 2547 8. เมอวนท 1 มกราคม 2547 นายวชตกบนายวชยตกลงท าการคารวมกนเปนหางหนสวน แบงก าไรขาดทนในอตรา 3: 2 ตามล าดบ เงนทน ามาลงทนนน นายวชตลงทน 200,000 บาท นายวชยลดทน 15,000 บาท ในระหวางป 2547 กจการมก าไรสทธ 24,000 บาท และผเปนหนสวนไดถอนเงนไปใชกอนดงน นายวชตถอนเงนไป 3,000 บาท และนายวชยถอนเงนออกไป 2,000 บาท ใหท า 1. บนทกรายการลงทนของหนสวน การถอนเงนไปใชสวนตวและการแบงผลก าไรในสมดรายวนทวไป 2. งบดลเมอ 31 ธนวาคม 2547 เฉพาะสวนของผเปนหนสวน 9. เมอวนท 1 มกราคม 2547 นายอดมกบนายสมบรณ ไดมการตกลงท าการคารวมกนในรปหางหนสวน โดยตกลงแบงก าไรขาดทนเทากนเงนทนทน ามาลงคอ นายอดม 10,000 บาท นายสมบรณ 9,000 บาท ระหวางปนายอดมถอนเงนทนออกไป 2,000 บาท นายสมบรณน าเงนลงทนเพม 1,500 บาท นอกจากนนายอดมยงถอนก าไรไปใชลวงหนา 1,000 บาท และนายสมบรณถอนก าไรไปใช 2,000 บาท การด าเนนงานในป 2547 มผลขาดทนสทธ 8,000 บาท ใหท า 1. การบนทกบญชรายการลงทนของผเปนหนสวน การถอนทน การลงทนเพม การถอนผลก าไรลวงหนา และการแบงผลขาดทนสทธในสมดรายวนทวไป 2. งบดลเมอ 31 ธนวาคม 2547 เฉพาะสวนของผเปนหนสวน

233

10. เมอ 1 มกราคม 2547 บรษทโชคชย จ ากด มทนเรอนหน มลคาหนละ 100 บาท ออกจ าหนาย 500 หน ราคาหนละ 100 บาท ในระหวางป 2547 บรษทมก าไรสทธ 8,000 บาท เมอ 5 มกราคม 2548 บรษทประกาศจายเงนปนผล 5,000 บาท จะจายใหในวนท 10 กมภาพนธ 2548 บรษทจะตองตงส ารองตามกฎหมาย 5% ของก าไรสทธดวย ใหท า บนทกรายการในสมดรายวนทวไป ก. หนทนจดทะเบยนและหนทนทออกจ าหนาย ข. โอนก าไรสทธไปบญชก าไรสะสม ค. ประกาศจายเงนปนผลเมอ 5 มกราคม 2548 การตงส ารองตามกฎหมายและการจายเงนปนผลในเดอนกมภาพนธ 2548

234

เอกสารอางอง นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย , สมาคม. (2538). ศพทบญช. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : . . ง. ______. (2542). . ท : . . ง. พะยอม สงหเสนห. (2541). การบญชสนทรพย. กรงเทพฯ : โ งพมพชวนพมพ. เมธากล เกยรตกระจาย และศลปพร ศรจนเพชร. (2544). ทฤษฎการบญช. พมพครงท 9. กรงเทพฯ : า ท า ต า ต . อรณ อยางธารา, อรสา วระประดษฐ, ณฏพร เหลาธรรมทศน, และวภาดา ตนตประภา. (2543). พมพครงท 10. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.