Upload
seyhan62
View
921
Download
3
Embed Size (px)
Citation preview
SEYHAN CANSEYHAN CAN
YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE
CÜMLELERCÜMLELER A) EYLEM CÜMLESi
B) AD CÜMLESİ
SEYHAN CAN
A.EYLEM CÜMLESİA.EYLEM CÜMLESİYüklemi çekimli bir eylem olan
cümledir:
O işini özenle yapıyordu.
Çocuklar sokakta oynuyorlar.
SEYHAN CAN
Annem dün sessizce odama girdi. En ziyade
düşman olduğu bu cansız arkadaşıma kinli bir nazar attıktan sonra bir iskemle çekti, karşıma oturdu, bol bir nefes aldı. Belli ki mühim bir şey, çok düşünülen ve az söylenen endişelerden, aile üzüntülerinden birini bana açmak istiyordu. Bunu ben onun bir iğne izi kadar ince iki gölge ile, belirsizce çatılan kaşlarından anlamıştım, hatta bu keşfimde o kadar ileri gittim ki, bana, artık bu sefer katî bir tarzda, izdivaç meselesini açacağına bile hükmettim.
SEYHAN CAN
Annem dün sessizce odama girdi. En ziyade düşman olduğu bu cansız arkadaşıma kinli bir nazar attıktan sonra bir iskemle çekti, karşıma oturdu, bol bir nefes aldı. Belli ki mühim bir şey, çok düşünülen ve az söylenen endişelerden, aile üzüntülerinden birini bana açmak istiyordu. Bunu ben onun bir iğne izi kadar ince iki gölge ile, belirsizce çatılan kaşlarından anlamıştım, hatta bu keşfimde o kadar ileri gittim ki, bana, artık bu sefer katî bir tarzda, izdivaç meselesini açacağına bile hükmettim.
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
B.Ad cümlesiB.Ad cümlesiYüklemi ek eylemle çekimlenmiş bir ad,
ad olarak kullanılan bir sözcük veya sözcük grubu olan cümlelerdir.
Bugün hava yağışlıymış.
Babamın adı Sami’dir.
Bugün çok işim var.
UYARI:
Eylemsilerin ek eylem alarak temel yüklem olduğu cümleler ad cümlesidir:
Amacımız ödül almaktır.
Yarım alma (elma), gönül alma(dır).
SEYHAN CAN
Uzun bir yolculuktan sonra İncesu'daydık.
Bir handa, yorgun argın, tatlı bir uykudaydık.
İçinde kaybolup gittiğini sandığı bu kalabalık şehirde bir tek tanıdığı bile yoktu.
Ama şimdi sevgili öğrencileri, vefalı arkadaşları, dostları var.
Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı…
SEYHAN CAN
Uzun bir yolculuktan sonra İncesu'daydık.
Bir handa, yorgun argın, tatlı bir uykudaydık.
İçinde kaybolup gittiğini sandığı bu kalabalık şehirde bir tek tanıdığı bile yoktu.
Ama şimdi sevgili öğrencileri, vefalı arkadaşları, dostları var.
Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı…
SEYHAN CAN
ÖRNEK:
(I) En büyük zevklerimden biri sahaflarda dolaşmaktır.(II) Eski kitaplar içinde kendimi başka bir dünyada hissederim. (III) Saatlerce onların arasında vakit geçirmek ne hoştur. (IV) Hele o güne kadar hiç rastlamadığım bir kitap bulduysam değmeyin keyfime. (V) Kısaca, kitap tozlarından haz alanlardanım.
Numaralanmış cümlelerin hangileri isim cümlesidir?
SEYHAN CAN
ÖRNEK:
(I) En büyük zevklerimden biri sahaflarda dolaşmaktır.(II) Eski kitaplar içinde kendimi başka bir dünyada hissederim. (III) Saatlerce onların arasında vakit geçirmek ne hoştur. (IV) Hele o güne kadar hiç rastlamadığım bir kitap bulduysam değmeyin keyfime. (V) Kısaca, kitap tozlarından haz alanlardanım.
Numaralanmış cümlelerin hangileri isim cümlesidir?
SEYHAN CAN
YÜKLEMİN YERİNE (ÖGELERİNİN) YÜKLEMİN YERİNE (ÖGELERİNİN) DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELERDİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER
A)Kurallı (Düz) CümleB)Devrik CümleC) Eksiltili (Kesik) Cümle
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
A.KURALLI (DÜZ) CÜMLEA.KURALLI (DÜZ) CÜMLEYüklemi sonda bulunan cümleye “kurallı
cümle “ denir.
Türkçede yüklem, cümlenin ana ögesidir ve genellikle sonda yer alır.
Komiser; elli yaşlarında, babacan, gün görmüş bir adamdı.
İlacını geciktirirsek babaannem iflahımızı keser.
SEYHAN CAN
B.DEVRİK CÜMLEB.DEVRİK CÜMLEYüklemi, sonda değil, ortada veya başta
bulunan cümledir.
Yüklemden sonra bir tek sözcük bile kullanılsa cümle devriktir.
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
Kurtuldu zavallıcık.
SEYHAN CAN
B.DEVRİK CÜMLEB.DEVRİK CÜMLEBirleşik fiillerde ad soylu sözcüğün, asıl
eylemi anlatan “yardımcı eylem”den sonra kullanılması da devrik cümle oluşturur:
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda! (Devrik)
(Bu cennet vatanın uğruna kim feda olmaz ki!)-Kurallı
SEYHAN CAN
B.DEVRİK CÜMLEB.DEVRİK CÜMLEYüklem görevinde bulunan ad
tamlamalarında asıl öge durumunda bulunan tamlananın önce, tamlayanın sonra söylenmesi de devrik cümle oluşturur:
Yurt sevgisi, en güzelidir sevgilerin.
(sevgilerin en güzeli-dir)
SEYHAN CAN
B.DEVRİK CÜMLEB.DEVRİK CÜMLEDeyimleşmiş birleşik fiillerde sözcük
sırasının değişmesi de devrik cümle oluşturur:
Adam, yine un seriyor ipe.
Adam, yine ipe un seriyor.
SEYHAN CAN
C.EKSİLTİLİ (KESİK) CÜMLEC.EKSİLTİLİ (KESİK) CÜMLEYüklemi kullanılmadığı hâlde yargı
bildirebilen cümledir.
Düğün el ile, harman yel ile. (yapılır)
Her yerde yas ve gözyaşı, her yerde sonbahar … (var)
SEYHAN CAN
C.EKSİLTİLİ (KESİK) CÜMLEC.EKSİLTİLİ (KESİK) CÜMLEKarşılıklı konuşmalarda sorulara
verilen cevaplar eksiltili cümle olabilir:
- Zemherinin çıkmasına kaç gün var?
- Kırk gün kadar.
SEYHAN CAN
C.EKSİLTİLİ (KESİK) CÜMLEC.EKSİLTİLİ (KESİK) CÜMLEOlasılık, kesinlik gibi özel amaçlar
katmak amaçlanarak ek eylem kullanılmamış olabilir. Böyle cümleler eksiltili değildir.
Bakışları deniz kadar yumuşak,Saçı denizi emmiş bir demet altın başak…
(… bir demet altın başaktı.)
SEYHAN CAN
C.EKSİLTİLİ (KESİK) CÜMLEC.EKSİLTİLİ (KESİK) CÜMLEBitmemiş cümlelerin sonuna üç nokta
(…) konur. Ancak ek eylem ya da çekimli eylem kullanılmamış olsa da sözün gelişinden yüklem açıkça anlaşılıyorsa eksiltili cümlelerin sonuna da nokta konabilir.
İpucu olmasın diye de soruda eksiltili cümlenin sonuna üç nokta konmamış olabilir. (Uyanık olmak lazım.)
SEYHAN CAN
1997/ ÖSS
Aşağıdaki ikili dizelerden hangisi bitmemiş bir cümle durumundadır?
A)Çiçek açmayı deniyordu Bahçemizde çiçek ağacı
B) Uğraşma boşuna şiir yazamazsın Bu kadar maviyken gökyüzü
C) Bana bu kadar açık söylemedi Güzel olduğunu yaşamanın
D) Gecenin koyu karanlığında Rüzgârda soğuk kokusu
E) Gökyüzünün maviliğine akarak Savruldu sonsuza ışık hızım
ANLAMLARINA GÖRE ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELERCÜMLELER
1.OLUMLU CÜMLE
2.OLUMSUZ CÜMLE
3.SORU CÜMLESİ
4.ÜNLEM CÜMLESİ
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
YAPILARINA GÖRE YAPILARINA GÖRE CÜMLELERCÜMLELER
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
1) BASİT CÜMLE1) BASİT CÜMLETek yüklemi bulunan cümlelere denir.Böyle cümlelerde tek yargı bulunur.
Bedava sirke , baldan tatlıdır.
Son zamanlarda ülkenin gündemi sık sık değişiyor.
SEYHAN CAN
1999 / ÖSS
Aşağıdakilerden hangisinde verilen dizeler basit cümle oluşturmaktadır?
A)Mustafa Kemal barış olmuş, Gönül gönül akan ırmaklarda
B) Mustafa Kemal özgürlük olmuş Özgürlük diye çarpan yüreklerde
C) Mustafa Kemal bereket olmuş Uzanıp giden bu topraklarda
D) Mustafa Kemal türkü olmuş İnanmış dudaklarda
E) Mustafa Kemal ülkü olmuş Uzak yakın bütün bayraklarda
SEYHAN CAN
1999 / ÖSS - ÇÖZÜM
Aşağıdakilerden hangisinde verilen dizeler basit cümle oluşturmaktadır?
A)Mustafa Kemal barış olmuş, Gönül gönül akan ırmaklarda ( akan- sıfat fiil /Girişik birleşik cümle)
B) Mustafa Kemal özgürlük olmuş Özgürlük diye çarpan yüreklerde ( çarpan- sıfat fiil /Girişik birleşik cümle)
C) Mustafa Kemal bereket olmuş Uzanıp giden bu topraklarda ( uzanıp – zarf fiil )giden- sıfat fiil /Girişik birleşik cümle)
D) Mustafa Kemal türkü olmuş İnanmış dudaklarda ( inanmış - sıfat fiil /Girişik birleşik cümle)
E) Mustafa Kemal ülkü olmuş Uzak yakın bütün bayraklarda (Tek yargı, tek yüklem: BASİT CÜMLE)
SEYHAN CAN
2) BİRLEŞİK CÜMLE2) BİRLEŞİK CÜMLEBir ana cümle ile onun anlamını çeşitli
bakımlardan tamamlayan bir veya birkaç cümleden oluşan cümlelere birleşik cümle denir.
Birleşik cümleler bir temel yargı (TEMEL CÜMLE) ;bir veya birkaç tane yan yargıdan (YAN YARGI) oluşur.
SEYHAN CAN
2) BİRLEŞİK CÜMLE2) BİRLEŞİK CÜMLE Girişik Birleşik Cümle,
Koşullu (Şartlı) Birleşik Cümle
“ki” li Birleşik Cümle
İç İçe Birleşik Cümle
SEYHAN CAN
GİRİŞİK BİRLEŞİK CÜMLEGİRİŞİK BİRLEŞİK CÜMLE Yan cümlecikleri eylemsilerle oluşan
cümledir.
Onun hakkında söylenenlere / inanmadım. Yan cümle (D.T.) Temel cümle
Bu sözü söylediğini / sanmıyorum ben.Yan cümle (Nesne) / Temel cümle
Söz verdiğim için / gitmeliyim.Yan cümle (Zarf T.) / Temel cümle
SEYHAN CAN
2011 /YGS
SEYHAN CAN
KOŞULLU BİRLEŞİK CÜMLEKOŞULLU BİRLEŞİK CÜMLE Koşul ekiyle çekimlenmiş yüklemler,
yarım yargı bildirir ve yan cümlecik kurar.
Hava güzel olursa / yarın pikniğe gideriz. Yan cüm. Temel cümle Çanakkale’yi de gezerdik, / vaktimiz olsaydı. Temel cümle Yan cümle
Cihanın yurdu çiğnense, çiğnenmez senin yurdun.
Yan cümle Temel cümle
Aşağıdaki örneklerde kaç tane Aşağıdaki örneklerde kaç tane koşullu birleşik cümle vardır?koşullu birleşik cümle vardır?
“Havaya bakarsam hava alırım Toprağa bakarsam dua alırım Topraktan ayrılsam nerde kalırım Benim sadık yarim kara topraktır.”
SEYHAN CAN
SEYHAN CAN
““ki”li BİRLEŞİK CÜMLEki”li BİRLEŞİK CÜMLE Yan cümlenin temel cümleye “ki”
bağlacıyla bağlandığı cümledir.
Bağlaçtan önceki cümle yan cümledir:
Geçmişi unutmalısın ki/geleceğin olsun.Yan cümle Temel cümle
Sormadınız ki / söyleyeyim.
SEYHAN CAN
““ki”li BİRLEŞİK CÜMLEki”li BİRLEŞİK CÜMLE UYARI:
Bazı kaynaklar “ki”li birleşik cümleyi bağlı birleşik cümle olarak da kabul etmektedir. Bu nedenle ÖSYM, sınavlarda bu konuya değinmiyor.
SEYHAN CAN
İÇ İÇE BİRLEŞİK CÜMLEİÇ İÇE BİRLEŞİK CÜMLE Tam yargı bildiren bir cümlenin, temel
cümlenin içinde yer aldığı cümledir: Adam, “Kartınız geçerli değil.” demez mi? Yan cümle
Şark için “Ölümün sırrına sahiptir.” derler. Yan cümle
SEYHAN CAN
C) SIRALI CÜMLEC) SIRALI CÜMLEYalnız başlarına da tam yargı bildiren
cümlelerin aralarındaki anlam ilgisi ya da öge ilişkisi dolayısıyla arka arkaya sıralanıp tek cümle gibi yazılmasıyla oluşan cümledir.
Sabahları erken kalkarım, / elimi yüzümü yıkarım, / yürüyüşe çıkarım
SEYHAN CAN
C) SIRALI CÜMLEC) SIRALI CÜMLE1) Bağımlı sıralı cümle: Öge ortaklığı
bulunan cümledir:
Adam cebinden bir anahtar çıkardı, (Özne ortak)dış kapıyı açtı.
SEYHAN CAN
C) SIRALI CÜMLEC) SIRALI CÜMLE2011 / YGS
SEYHAN CAN
C) SIRALI CÜMLEC) SIRALI CÜMLE2) Bağımsız sıralı cümle: Öge ortaklığı
bulunmayan cümledir:
Ağlarsa anam ağlar, gerisi yalan ağlar.Z.T. Özne Yüklem Özne Z.T. Yüklem
Sakla samanı, gelir zamanı.Yüklem Nesne Yüklem Nesne
SEYHAN CAN
D) BAĞLI CÜMLED) BAĞLI CÜMLEBağlaçlarla birbirine bağlanan cümlelere
denir.
Cümleler birbirine ve, çünkü, ama, fakat gibi bağlaçlar bağlanır.
SEYHAN CAN
D) BAĞLI CÜMLED) BAĞLI CÜMLESizinle gelmeyi çok isterim fakat ailem izin
vermiyor.
Sınavı kazanmıştı hatta dereceye bile girmişti.
Hemen bir ev bulmamız gerekiyordu ama istediğimiz yerde ve fiyata bir ev bulabilmemiz çok zordu.
SEYHAN CAN
2012 / YGS
SEYHAN CAN
2010 / LYS
SEYHAN CAN