Upload
edwin-mijnsbergen
View
2.324
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Een notitie van de VOB
Citation preview
De digitalebibliotheek
Schatkamer van de Toekomst
De digitalebibliotheek
Schatkamer van de Toekomst
4 5
INH
OU
DS
OP
GA
VE
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave 4
Voorwoord 6
Inleiding 8
Doel en doelgroep 9
Outline 9
Eindsituatie 10
I De digitale bibliotheek 12
1. Webdiensten 14
1.1 Karakterisering website 14
1.2 Inhoud website 15
1.2.1 Catalogus 16
1.2.2 Lijsten 17
1.2.3 Themapagina’s 17
1.2.4 Lokale informatie 18
1.2.5 Personalisatie 19
1.2.6 Partnerschappen 19
1.3 Voorbeelden van widgets 20
1.3.1 Basiswidgets 20
1.3.2 Verrassende widgets 24
1.3.3 Innovatieve widgets 27
2. Organisatiediensten 28
2.1 Managementinformatiesysteem 28
2.2 Relatiebeheersysteem 29
2.3 Centrale ledenadministratie 30
II De positionering 32
3. De bibliotheek 34
3.1 Missie en ambitie 34
3.2 De digitale bibliotheek in de kenniseconomie 35
3.3 Belang van de digitale bibliotheek 35
3.4 Doelgroepen en hun verwachtingen 36
4. Het merkbeeld: twee pijlers 40
4.1 Schatkamer (verbeelding,verleiding en bronnen) 40
4.2 Ontmoetingsplaats (systematische ontsluiting
van ideeën en materialen) 41
5. Het merkbeeld: vijf kenmerken 42
5.1 Inspirerend 42
5.2 Betrouwbaar 42
5.3 Verbindend 43
5.4 Vrij toegankelijk 43
5.5 Begeleidend 44
6 7
VO
OR
WO
OR
D
Voorwoord
De digitale bibliotheek is één van de onderdelen van
de vernieuwde bibliotheek. Vragen als “Welke rol
speelt de digitale bibliotheek?” “Hoe wordt het
merkbeeld vertaald naar de digitale wereld?” en
“Welke functies vervult de digitale bibliotheek?”
komen uitgebreid aan bod.
Delen van dit verhaal komen overeen met het
merkdocument ‘De positionering en het merkbeeld
van de Bibliotheek. Schatkamer van de toekomst’.
De focus van dit stuk is echter wezenlijk anders.
Zoals de ondertitel al aangeeft staat hier de digitale
bibliotheek centraal.
8 9
INL
EID
ING
Inleiding
De bibliotheken vormen samen de grootste
maatschappelijke non-profit organisatie met leden.
Meer dan 4 miljoen Nederlanders zijn lid van de
bibliotheek. Tegelijkertijd heeft de bibliotheek in de
digitale wereld nog een bescheiden rol.
Maatschappelijke ontwikkelingen als digitalisering
en toegenomen welvaart laten de bibliotheken niet
ongemoeid. Maar juist in een maatschappij waar we
dagelijks overspoeld worden met nieuwe informatie is er
een duidelijke rol voor de digitale bibliotheek weggelegd.
De digitale bibliotheek als plek waar betrouwbare
informatie beschikbaar is en waar onafhankelijke en
zinvolle selecties worden gemaakt.
De digitale bibliotheek is een product van de stichting
Bibliotheek.nl en is bedoeld voor bibliotheken en hun
eindgebruikers. De stichting Bibliotheek.nl is een zelfstandige
organisatie, maar werkt nauw samen met zowel de
brancheorganisatie (VOB) als het sectorinstituut (SIOB).
Doel en doelgroep
Dit document is bedoeld voor bibliotheekdirecteuren en
hun medewerkers. Het geeft inzicht in de opbouw van de
digitale bibliotheek en onderbouwt het belang ervan.
Outline
In het eerste deel komen de diensten van de digitale
bibliotheek aan bod. De diensten hebben betrekking op
twee terreinen: de website en de organisatie van een
bibliotheek. Deze twee sets met diensten worden ook
wel koffers genoemd: één met webdiensten en één met
organisatiediensten. De verschillende onderdelen kunnen
onafhankelijk van elkaar worden toegepast.
In het tweede deel staat de nieuwe positionering van het
merk de Bibliotheek centraal. We gaan daarbij uit van
de bibliotheek als schatkamer en ontmoetingsplaats en
beschrijven de vijf kenmerken die daarbij horen. Deze vormen
de basis van de digitale bibliotheek en zullen later worden
vertaald in verschillende digitale toepassingen.
10 11
VO
OR
WO
OR
D
Eindsituatie
Het beeld in dit document schetst de situatie over enkele
jaren. Daar wordt nu volop aan gewerkt. Dit betekent ook
dat we af en toe schakelen tussen ‘ver weg’ en ‘overmorgen’.
En soms zien we wel de stip aan de horizon maar kennen
we enkel nog de voorbeelden van dichtbij. Immers,
innovatieve nieuwe toepassingen laten zich niet plannen.
Wie had twee jaar geleden de ‘apps’ en de iPad voorspeld?
Het huidige ICT-landschap in de bibliotheekwereld er één
van totale versnippering. En ook de beslisstructuren zijn
decentraal. De weg van bibliotheek.nl is dus een weg van
verleiding en tijd.
12 13
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
De digitale bibliotheek
De digitale bibliotheek is de nieuwe online toegangspoort
tot de wereld van kennis en verbeelding, de wereld van
reizen met de geest. De positionering van de bibliotheek
als schatkamer en ontmoetingsplaats in het hart van
de kenniseconomie vormt hierbij de basis. Op haar
website is alle informatie van de bibliotheken te vinden.
Ook ontwikkelt de digitale bibliotheek diensten zoals
innovatieve widgets, aansluiting op databases van andere
maatschappelijke organisaties en een centraal systeem
voor ledenadministratie.
I
De digitale bibliotheek biedt twee soorten diensten
aan. De eerste heeft betrekking op de website (de
presentatie van de bibliotheek in de digitale wereld), de
tweede op ondersteuning van de bibliotheekorganisatie
(digitale toepassingen voor de bibliotheekorganisatie).
De verschillende diensten kunnen onafhankelijk van
elkaar worden toegepast. In hoofdstuk één bespreken
we de webdiensten en in hoofdstuk twee komen de
organisatiediensten aan bod.
14 15
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
1. Webdiensten
Karakterisering website
De website www.bibliotheek.nl is de collectieve website
en staat symbool voor de vernieuwing van de bibliotheek.
Bibliotheken kunnen gebruik maken van deze site. Ze
hebben daarmee een website in de landelijke huisstijl die in
eerste instantie aansluit op hun eigen collectie en leden- en
leengegevens en binnen afzienbare tijd op de NBC (Nationale
Bibliotheek Catalogus) en een centrale ledenadministratie.
De website bevat een schat aan informatie en er is voor
ieder wat wils. De leerling vindt er informatie voor zijn
spreekbeurt, de ZZP-er houdt met behulp van de digitale
bibliotheek zijn vakkennis bij en de leraar vindt er materiaal
om zijn lessen mee te verrijken.
De bezoeker kan de website op verschillende manieren
gebruiken. Hij kan er ronddwalen en zich laten inspireren
door de themapagina’s of de lijsten van bijvoorbeeld
nieuwe boeken en boeken die net zijn teruggebracht. Hij
kan ook gericht op zoek gaan naar een bepaald boek, DVD
of bijvoorbeeld CD, of hulp vragen als hij het zelf niet kan
1.1
1.2
- W
EB
DIE
NS
TE
N
vinden. Hij krijgt er adviezen op maat passend bij zijn eigen
voorkeuren en interesses.
Inhoud website
De website bibliotheek.nl wordt opgebouwd uit
verschillende widgets. Een widget is een kleine applicatie
die één bepaalde functie uitvoert. Een aantal widgets
kan ook gebruikt worden in andere sites zoals iGoogle
of Facebook. Widgets hebben als voordeel dat ze snel,
16 17
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
uitgebreid, waardoor de bezoeker hem op verschillende
manieren kan doorzoeken. Hij kan er gericht zoeken, maar
hij kan zich er ook door laten inspireren en verrassen. Hij
kan bijvoorbeeld met een zoekactie alle muziek, literatuur
en films vinden uit een bepaald genre. Of hij bekijkt
de themapagina over spiritualiteit en komt zo bij een
interessante blog over dat onderwerp. De mogelijkheden
van de catalogus zijn schier oneindig.
1.2.2 Lijsten
De website biedt de mogelijkheid om lijsten te
maken of te raadplegen. Bezoekers kunnen bijvoorbeeld
bijhouden welke boeken ze hebben gelezen, welke
films ze nog willen zien en welke games ze hebben
geleend. Deze lijsten kunnen (anoniem) gedeeld worden
met andere bibliotheekleden en zo ontstaat er een
interactieve gemeenschap waarbinnen informatie kan
worden uitgewisseld. De digitale bibliotheek dus als
ontmoetingsplaats en verbinder.
1.2.3 Themapagina’s
De website biedt themapagina’s waarop alle
informatie over een bepaald onderwerp bij elkaar staat.
Zo vindt de bezoeker snel en eenvoudig alle informatie
- W
EB
DIE
NS
TE
N
gemakkelijk en onafhankelijk van elkaar kunnen worden
geïmplementeerd. Zo houdt elke bibliotheek en elk lid
de mogelijkheid eigen webpagina’s samen te stellen.
Ook hebben bibliotheken de mogelijkheid zelf widgets te
ontwikkelen en in te voegen.
1.2.1 Catalogus
Een belangrijk onderdeel van de website is de NBC
(Nationale Bibliotheek Catalogus). Deze catalogus bevat
een compleet overzicht van alle in Nederland beschikbare
en uitgegeven materialen: literatuur (fictie en non-fictie),
(blad-) muziek, films, games, kranten en tijdschriften. De
NBC geeft ook aan in welke bibliotheek het materiaal
te vinden is. In samenwerking met maatschappelijke
partners worden daar in de toekomst alle culturele en
wetenschappelijke bronnen aan toegevoegd.
De zoekfuncties binnen de catalogus worden verbeterd en
18 19
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
over het onderwerp van zijn keuze. Ook kunnen leden of
groepen gebruikers (leraren, leden van leesclubs, etc.) een
eigen themapagina samenstellen om zo alle voor hen
relevante informatie overzichtelijk te bundelen.
1.2.4 Lokale informatie
De bibliotheek is een knooppunt van lokale
maatschappelijke organisaties. Op de website wordt de
beschikbare informatie van deze organisaties gebundeld
en krijgt de bezoeker snel inzicht in de lokale activiteiten en
mogelijkheden. Zoek je bijvoorbeeld een schaakvereniging?
Op de website van de bibliotheek staan ze allemaal genoemd
en worden de resultaten op een landkaart getoond, inclusief
schaakboeken en informatie. Wil je vanavond naar een
klassiek concert? Je hoeft de site van de bibliotheek maar even
te raadplegen en je weet waar een concert gegeven wordt.
1.2.5 Personalisatie
Behalve verschillende
functies biedt de website
aan bibliotheekleden
en organisaties ook
veel mogelijkheden
tot personalisatie. Na
het invoeren van het
lidnummer toont de
website niet alleen de
lenergegevens en de status
van het abonnement,
maar ook een persoonlijke
activiteitenagenda en tips
voor materialen, gebaseerd
op de eigen interesses. Uiteindelijk kunnen leden ook een
eigen themapagina maken.
1.2.6 Partnerschappen
De website bevat niet uitsluitend materialen van
de bibliotheken. Er komt ook informatie van andere
maatschappelijke organisaties beschikbaar. Hiervoor
worden partnerschappen afgesloten met culturele en
wetenschappelijke instellingen, zoals musea,
omroepen en universiteiten.
- W
EB
DIE
NS
TE
N
20 21
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
Voorbeelden van widgets
Behalve naar inhoud kunnen de verschillende
widgets van de website ook worden ingedeeld naar de
verwachting van een bezoeker. Sommige onderdelen van
de website zijn voor de bezoeker vanzelfsprekend. Dit zijn
de zogenaamde basiswidgets. Andere toepassingen zijn
verrassender en sommige zullen zelfs echt vernieuwend
zijn. Hieronder volgt de indeling naar verwachtingen van
de bezoeker.
1.3.1 Basiswidgets
Etalage
De etalage biedt boeken en muziek ter inspiratie op geselec-
teerde thema’s. Door op een titel te klikken krijgt de bezoeker
meer informatie en kan hij de beschikbaarheid controleren.
Geleende materialen
Een bibliotheeklid dat zich met behulp van het lidnummer
heeft aangemeld kan in één oogopslag zien welke
materialen hij in zijn bezit heeft (gehad), wanneer de
materialen retour moeten en welke hij heeft aangevraagd.
Ook heeft hij via de website de mogelijkheid de materialen
te verlengen en stuurt de bibliotheek hem een herinnering
als de uitleentermijn (bijna) verstreken is.
Mijn favorieten
Een bezoeker kan op de website bijhouden welke titels hem
aanspreken, deze als favoriet markeren en in aparte lijsten
bijhouden. Met behulp van een sterrensysteem kan aan elk
boek een waardering worden gekoppeld.
Nieuws
De applicatie “Nieuws” geeft een overzicht van korte
nieuwsberichten, gemaakt door de lokale bibliotheek. Door
op het bericht te klikken komt de bezoeker bij het volledige
bericht terecht.
- W
EB
DIE
NS
TE
N
1.3
22 23
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
Activiteiten
Onder het kopje activiteiten worden lokale activiteiten voor de
komende week getoond. Door op de activiteit te klikken wordt
de bezoeker doorgeleid naar de pagina met alle informatie
over het event.
Recensies
Deze widget toont de bezoeker de nieuwste recensies,
eventueel gefilterd op thema’s of interesses. Recensies helpen
bezoekers een keuze te maken uit de enorme hoeveelheid
materiaal. Er staan zowel professionele recensies van
journalisten als recensies van lezers.
Bannercarrousel
De bannercarrousel kan worden vergeleken met de wand
met posters en het rek met flyers in de fysieke bibliotheek.
Met behulp van de carrousel kunnen bepaalde activiteiten,
mededelingen of instellingen extra onder de aandacht worden
gebracht.
Klantenservice
De klantenservice biedt bezoekers ondersteuning bij het
gebruik van de website. Dit gebeurt met behulp van korte
videoboodschappen en door middel van een lijst met
veelgestelde vragen (faq).
Locaties met openingstijden
Op een interactieve landkaart met daarop de bibliotheken
in de geselecteerde regio worden de adresgegevens en de
openingstijden weergegeven. Voor de openingstijden wordt
een koppeling met de werkelijke tijd gemaakt. Daarbij
betekent groen dat de bibliotheek open is en wordt erbij
vermeld tot wanneer dit het geval is. Rood daarentegen
staat voor gesloten, maar gaat vergezeld van het tijdstip
waarop de bibliotheek weer open gaat.
- W
EB
DIE
NS
TE
N
24 25
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
1.3.2 Verrassende widgets
Dossiers
De collectie van de bibliotheek biedt een schat aan
informatie die naar aanleiding van een actuele gebeurtenis
of bepaald onderwerp kan worden geraadpleegd. In een
dossier wordt alle relevante informatie gebundeld. Een
dossier bevat ook afbeeldingen en een literatuurlijst.
Dossiers kunnen door andere bibliotheken worden
overgenomen. Er zijn dossiers voor verschillende
doelgroepen, voor het onderwijs en voor themagroepen.
Teruglegkar
De teruglegkar biedt een overzicht van alle recent terug-
gebrachte titels in de fysieke bibliotheek. De teruglegkar
blijkt een favoriet bij vele leden.
Persoonlijk advies
De bezoeker van de website kan advies krijgen over te lezen
boeken. Dit advies wordt automatisch gebaseerd op je
eigen leengedrag en het leengedrag van anderen; ook een
advies van de bibliothecaris is mogelijk.
- W
EB
DIE
NS
TE
N
De bezoeker van de site krijgt op basis van zijn persoonlijke
leenhistorie suggesties voor boeken die goed bij hem
passen. Dit systeem is gebaseerd op de waardering van
andere bezoekers. De service behelst:
• Aanbevelingen voor materialen
• E-mails met de top 10 van boeken en andere media
die de lener zullen aanspreken
• Suggesties voor een alternatief als een gezocht
boek niet aanwezig is
• Attendering op nieuwe titels die aansluiten op
het klantprofiel
• Contact met anderen die een soortgelijk profiel hebben
• Attendering via de mobiele telefoon van een lid als hij
in de buurt van de bibliotheek komt.
26 27
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
Waarderingen en tags
Een bezoeker kan met behulp van sterren aangeven wat
hij van een bepaalde titel vindt. Ook kan hij bij een titel
een tag (een label, een soort markering) invoeren. Alle
waarderingen in sterren en de tags zijn terug te vinden op
de detailpagina van de desbetreffende titel.
Uitgelicht
In de widget “Uitgelicht” wordt aan verschillende titels extra
informatie toegevoegd. Het kan gaan om aanvullend beeld-
materiaal, andere bronnen zoals audio- of videomateriaal of
extra informatie zoals een interview met de auteur of een
verwijzing naar een dossier over hetzelfde onderwerp.
1.3.3 Innovatieve widgets
Op de website komen ook nieuwe widgets te staan,
die je niet direct met bibliotheken associeert. Op dit
moment gaat het om twee widgets, maar in de toekomst
worden dit er steeds meer.
Bibliotheek live streaming
Tijdens een activiteit in de bibliotheek, bijvoorbeeld een
cursus of debat worden er steeds meer live opnames
gemaakt, die direct kunnen worden bekeken op de website.
De bezoeker kan dan live meekijken. Alle opnamen van
activiteiten kunnen ook op een later tijdstip worden
teruggekeken. In de toekomst wordt ook participatie vanuit
huis mogelijk.
Kunstexpositie
Met deze widget worden tentoonstellingen en exposities
digitaal toegankelijk gemaakt. Op de website van de
bibliotheek worden verschillende kunstwerken getoond
met een korte toelichting en met een selectie aan relevante
boeken, artikelen etc.
- W
EB
DIE
NS
TE
N
28 29
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
2. OrganisatiedienstenDe organisatiediensten van de digitale bibliotheek
bestaan uiteindelijk uit drie onderdelen: een
managementinformatiesysteem met gereed-
schappen voor marketingacties, een
relatiebeheersysteem (CRM, Customer Relations
Management) en een ledenadministratiesysteem.
Deze diensten zijn erop gericht dat de uitwisseling
van gegevens tussen bibliotheken eenvoudiger wordt
en sneller gaat. Zo werken we stap voor stap toe
naar een centraal collectiesysteem en een centrale
ledenadministratie.
Om de mogelijkheden van de geboden
organisatiediensten optimaal te benutten moet
er eerst nogal wat voorwerk verricht worden. De
implementatie van deze diensten start daarom
medio 2011 en zal gefaseerd worden doorgevoerd.
Managementinformatiesysteem
Wanneer de gegevens van verschillende bibliotheken
in één informatiesysteem beschikbaar zijn, komt er
potentieel een schat aan managementinformatie beschik-
2.1
baar op lokaal en landelijk niveau. Het geeft inzicht in de
achtergrond van bibliotheekleden en hun leengedrag.
Op basis van deze informatie is het mogelijk de dienst-
verlening verder te verbeteren. Welke materialen worden
veel geleend? Wat zijn de kenmerken van onze trouwe
leden? Is het mogelijk om aan een groep leden een bepaald
interessepatroon te koppelen?
Met dit systeem kunnen ook gerichte marketingacties
worden georganiseerd. Men kan bijvoorbeeld met één
druk op de knop alle leden selecteren die de afgelopen
drie maanden geen materialen hebben geleend en
hen een passend bericht sturen. Maar ook acties die
aansluiten bij de actualiteiten, bijvoorbeeld in de week
van het spannende boek aan leden die veel thrillers
en detectives lenen of aan jonge kinderen in het kader
van de Kinderboekenweek, zijn mogelijk. Ten slotte
wordt het eenvoudiger om het resultaat van dergelijke
marketingacties te meten.
Relatiebeheersysteem
De tweede organisatiedienst die de digitale
bibliotheek levert is een relatiebeheersysteem. Hierin
- O
RG
AN
ISA
TIE
DIE
NS
TE
N
2.2
30 31
1 D
E D
IGIT
AL
E B
IBL
IOT
HE
EK
worden de zakelijke relaties van de bibliotheek verzameld
en geordend. Het biedt verschillende mogelijkheden om bij
te houden met welke personen en organisaties er contact is
geweest, wanneer het contact heeft plaatsgevonden en wat
de gemaakte afspraken zijn.
Centrale ledenadministratie
Op de lange termijn biedt een centrale online
ledenadministratie veel voordelen en bespaart het veel tijd
en geld. In de ideale situatie is elke bibliotheek aangesloten
op hetzelfde systeem waarin alle gegevens collectief
en centraal worden beheerd, maar de afzonderlijke
bibliotheken elk verantwoordelijk zijn voor hun eigen deel.
Met andere woorden: één huis met ieder een eigen kamer.
Voordat we zover zijn, moet er nog veel gebeuren. Er zijn
stevige politieke, organisatorische en technische afspraken
nodig en zelfs daarna is er nog veel werk te verzetten. De
verwachting is dan ook dat een centrale ledenadministratie
op zijn vroegst in 2015 kan worden gerealiseerd.
2.3
32 33
2 D
E P
OS
ITIO
NE
RIN
G
De positioneringII
In dit deel schetsen we de positionering en het nieuwe
merkbeeld van de bibliotheek als schatkamer en
ontmoetingsplaats.
De nieuwe positionering is geen totale omslag ten opzichte
van onze huidige positie, maar een bijstelling. We blijven
dicht bij ons DNA, maar geven het op een meer eigentijdse
manier vorm. Bij de beschrijving van het merkbeeld maken
we een omslag van een functionele positionering naar een
emotionele invalshoek.
34 35
2 D
E P
OS
ITIO
NE
RIN
G
De bibliotheek in de kenniseconomie
Nederland is een kenniseconomie. Daarin staan
innovatie en creatie centraal en is de beschikbaarheid
van informatiebronnen en de vrije toegang daartoe van
wezenlijk belang. De digitale bibliotheek kan die toegang
tot informatie bieden: snel en eenvoudig, altijd bereikbaar
en betrouwbaar.
Belang van de digitale bibliotheek
De digitale bibliotheek heeft net als de fysieke
bibliotheken te leiden gehad onder versnippering2, zowel
in websites en datasystemen als in publieksbenadering.
Eén collectieve digitale bibliotheek moet daar verandering
in brengen.
De digitale bibliotheek heeft veel voordelen.
Natuurlijk levert het een kostenbesparing op: door
krachtenbundeling kunnen de kosten voor ICT-systemen
en marketingcampagnes omlaag. Maar belangrijker nog
is dat de digitale bibliotheek de herkenbaarheid van het
merk de Bibliotheek vergroot en de toegankelijkheid van
de bibliotheken verbetert.
3.2
- D
E B
IBL
IOT
HE
EK
3.3
3. De bibliotheek
Missie en ambitie
De bibliotheek is de toegangspoort tot de wereld
der kennis en verbeelding. Daarmee is ze dé publieke
partner in levenslang leren en persoonlijke ontwikkeling.
We plaatsen onszelf in het hart van de maatschappij en de
ontwikkeling van de kenniseconomie.
Onze missie is gebaseerd op het UNESCO-manifest1
waarin staat: “De openbare bibliotheek, de plaatselijke
toegangspoort tot kennis, schept essentiële voorwaarden
voor levenslang leren, onafhankelijke besluitvorming
en de culturele ontwikkeling van individuen en
maatschappelijke groeperingen.”
We hebben alles in huis om deze missie waar te maken.
De bibliotheken vormen samen een publieke dienst van
ongekende omvang. We beschikken over een enorme
collectie met grote relevantie, hebben een groot bereik,
bieden iedereen de gelegenheid zichzelf verder te
ontwikkelen en zijn de natuurlijke partner van scholen en
maatschappelijke instellingen.
3.1
1 De volledige tekst van het UNESCO-manifest is te vinden op: http://archive.ifla.org/VII/s8/unesco/dutch.htm
2 Zie ook het merkdocument ‘De positionering en het merkbeeld van de Bibliotheek. Schatkamer van de toekomst.’
36 37
2 D
E P
OS
ITIO
NE
RIN
G
Bron van exploratie
Er is een open houding naar de bibliotheek. Het is een
plaats waar de bezoeker geprikkeld en verrast wil worden,
waar zijn nieuwsgierigheid wordt gevoed en die hem aan-
zet om nog meer te weten te komen. De bibliotheek heeft
een actieve, inspirerende rol.
Tot slot biedt de digitale bibliotheek nieuwe mogelijk-
heden. Er komt meer managementinformatie beschikbaar,
waardoor het leengedrag van leden of de resultaten van
marketingacties makkelijker kunnen worden vergeleken.
Ook kunnen er met de digitale bibliotheek verbindingen
worden gelegd die voorheen niet mogelijk waren. De
koppeling met databases van andere maatschappelijke
instellingen is daar een goed voorbeeld van.
Doelgroepen en hun verwachtingen
De doelgroepen van de digitale bibliotheek komen
grotendeels overeen met de doelgroepen van de fysieke
bibliotheek. De huidige leden (volwassenen, kinderen en
jongeren) vormen een belangrijke groep, maar daarnaast
richt de digitale bibliotheek zich ook op nieuwe groepen
zoals ‘grijze’ leden, ZZP-ers, hoogopgeleide beslissers
en leden van boekenclubs. Tot slot biedt de digitale
bibliotheek lokale maatschappelijke organisaties en
gemeenten een platform om informatie aan te bieden.
De bezoekers van de digitale bibliotheek hebben
verschillende verwachtingen. Deze verwachtingen kunnen
worden ingedeeld in vier dimensies3. Bij elke verwachting
hoort een andere rol voor de digitale bibliotheek. Hiernaast
worden de vier typen verwachtingen kort beschreven.
3.4
3 DDB onderzoek, januari 2010
- D
E B
IBL
IOT
HE
EK
Bron van doelgericht zoeken
Bron van exploratieWe
Me
I
de BibliotheekBron van
verrijking enervaring
Them
Bron
van
ken
nis Bron van belang
Uitnodigingtot ontdekken
Leveren vanMeerwaarde
Invullen vanonbevangen
nieuwsgierigheid
Een nuttige functionelenoodzakelijkheid
Een mogelijkheidtot ontspanning
38 39
2 D
E P
OS
ITIO
NE
RIN
G-
DE
BIB
LIO
TH
EE
K
Bron van doelgericht zoeken
De bezoeker weet wat hij zoekt en verwacht van de biblio-
theek dat deze zoektocht eenvoudig en succesvol verloopt.
De bibliotheek zorgt dat het aanbod snel doorzoekbaar en
gemakkelijk toegankelijk is en heeft een uitvoerende rol.
Bron van kennis
De bezoeker wil graag nieuwe kennis op doen en in de
bibliotheek is deze informatie systematisch geordend en
vrij toegankelijk beschikbaar. Hij gaat zelf op onderzoek
uit. De bibliotheek heeft een organiserende rol.
Bron van beleving
De bibliotheek is een plek waar de bezoeker nieuwe
ervaringen kan opdoen. Hij ontmoet er andere mensen of
geniet in de fysieke bibliotheek van de rust en de stilte.
De bibliotheek heeft een faciliterende rol.
40 41
2 D
E P
OS
ITIO
NE
RIN
G
Ontmoetingsplaats (systematische ontsluiting
van ideeën en materialen)
De tweede pijler van het merkbeeld is die van ontmoetings-
plaats. De bibliotheek brengt bezoekers in ontmoeting
met informatie en ideeën. Bibliotheken beschikken over
de meest complete en veelzijdige collectie van Nederland
en alle informatiebronnen zijn systematisch geordend en
eenvoudig toegankelijk, zowel fysiek als digitaal.
Ontmoetingsplaats heeft tevens betrekking op de
bibliotheek als vrij toegankelijke publieke ruimte. Iedereen
kan er binnenlopen en bezoekers kunnen er ongestoord
werken, rondneuzen en discussiëren. Ook worden er
bijeenkomsten en debatten georganiseerd. In verschillende
bibliotheken is gebleken dat dit soort evenementen een
belangrijke reden zijn voor bibliotheekbezoek.
- H
ET
ME
RK
BE
EL
D
4. Het merkbeeld: twee pijlers
Het merkbeeld is gebaseerd op twee pijlers: de
bibliotheek als schatkamer en als ontmoetingsplaats.
Deze basis is ook de kern van de digitale bibliotheek.
Schatkamer (verbeelding, verleiding en bronnen)
De bibliotheek is de grootste schatkamer van
Nederland. Het is een schatkamer vol materialen, ideeën
en verhalen. Een inspirerende omgeving waar de bezoeker
ongeremd kan experimenteren en waar hij telkens nieuwe
ontdekkingen doet. Het ideale vertrekpunt voor ‘reizen
met de geest’ naar alle uithoeken van het universum: van
astrofysica tot poëzie en van Siberië tot Socrates. Een plaats
voor onbevangen nieuwsgierigheid.
De bibliotheek verleidt en verlekkert. De materialen van de
bibliotheek nodigen de bezoeker uit om kennis te vergaren
van werelden die hij nog niet kent. Hij verbreedt zijn
horizon en leert zich te verplaatsen in anderen. Dit leidt tot
een beter begrip en meer flexibiliteit en creativiteit. Kennis
van de eigen geschiedenis, gewoonten en gebruiken leidt
tot sociale samenhang en biedt zekerheid.
4.1
4.2
42 43
2 D
E P
OS
ITIO
NE
RIN
G
5. Het merkbeeld: vijf kenmerken
Inspirerend
De bibliotheek inspireert. Bezoekers struinen door
de schatkamer, ontdekken nieuwe invalshoeken en krijgen
nieuwe ideeën. Ze ontdekken verre werelden, snuiven
cultuur op en worden verrast door nieuwe inzichten en
technologieën. Ze volgen hun nieuwsgierigheid en gaan
op ontdekkingstocht, op eigen gelegenheid of onder
begeleiding van enthousiast personeel.
Betrouwbaar
In de bibliotheek is een overweldigend aanbod van
informatiebronnen aanwezig. Alle informatie is goed
geordend en er zijn verschillende zoeksystemen beschikbaar
om alles snel en gemakkelijk te vinden.
De breedte van de collectie is bijna onvoorstelbaar: fictie
en non-fictie, cd’s en bladmuziek, games en dvd’s, kranten
en tijdschriften. Maar de bibliotheken ontsluiten ook
allerlei informatie van maatschappelijke organisaties,
zoals opnames van popconcerten en balletvoorstellingen,
geschiedenis-verhalen uit het archief en objecten uit musea.
Verbindend
De bibliotheek is een knooppunt in het
netwerk van lokale maatschappelijke organisaties.
Ze verbindt mensen en organisaties via digitale
netwerken, kennissystemen en debat. Ook biedt ze
ondersteunende informatieservices (in samenwerking
met landelijke partners uit het domein van onderwijs,
wetenschap en cultuur) en beheert ze een uitgebreide
collectie materialen van de desbetreffende organisaties.
Vrij toegankelijk
Iedereen kan de bibliotheek bezoeken, daarvoor
hoef je geen lid te zijn. De bibliotheek biedt bezoekers
de gelegenheid rustig te studeren, te lezen, te werken of
iets uit te zoeken. Maar het is ook een plek om anderen te
ontmoeten. Bijvoorbeeld om samen een opdracht te maken,
te overleggen of te debatteren. De bibliotheek biedt de
ruimte en alle mogelijke voorzieningen om deze activiteiten
uit te voeren.
5.1
5.2
5.3
- H
ET
ME
RK
BE
EL
D
5.4
44 45
2 D
E P
OS
ITIO
NE
RIN
G
Begeleidend
De bibliotheek is een partner voor het onderwijs.
Leerlingen en docenten zijn automatisch lid en bezoeken
de bibliotheek regelmatig. Leerkrachten vinden er
materiaal om hun lessen mee te verrijken. En als het
er niet is, wordt het in overleg ontwikkeld. Leerlingen
verzamelen er materiaal voor bijvoorbeeld een werkstuk
en kunnen er advies krijgen over leesboeken en andere
materialen. Voor volwassenen heeft de bibliotheek
informatie over opleidingen.
5.5
voor inspiratie, kennis en leesplezier
Vrije toegang, vrije werk-en ontmoetingsplekken
Je kan altijd omhulp vragen Elke stad
Alle NLboeken,cd’s, dvd’s
Browsen enproberenzonder druken controle
Centrum vande stad
Blijvenzolangje wilt
De ideale proeftuin;alles voorhanden tegen een niet
te overtreffen prijs
Ik ontwikkel me
Ik heb een brederebelangstelling
Ik staopen voorverrassingen
Ik kangenietenvan hetleven
Ik houd van leven,verhalen,muziek
Ik stamidden inde wereld
Geïnteresseerd,contact zoeken
Modern, vrolijk,levenslustig
Betrouwbaar
Rijk/delend
Uitnodigend,overtuigend
Open,zorgend,warm
Vrolijk, levenslustig
Systematisch =>consciëntieus
en een
een
SchatkamerOntmoetingsplaats
Bewijsvoering
Waardep ositie
EXTERNE WAARD
EN
INTE
RNE W
AARDEN
MERKPERSOONLIJKHEIDHOE PRAAT EN GEDRAAG T DE BIBLIOTHEEK ZICH
- H
ET
ME
RK
BE
EL
D
Colofon
Uitgave Vereniging Openbare van Bibliotheken in Nederland
Versie 1.1, november 2010
Tekst Dirk Houtgraaf
Samenstelling en redactie Stephanie Verhagen
Eindredactie Linda Vermeulen
Ontwerp & opmaak CreaBea
Drukwerkbegeleiding Biblionet Enschede