Rethinking globalisation in the light of Contraction and CONVERGEnce

www.convergeproject.org

Hvernig má nálgast matvælaöryggi á Íslandi

Kristín Vala RagnarsdóttirÍslenskur matvælaiðnaður, umhverfismál og vistvæn nýsköpun

Háskóli Íslands, 20.4.2013

Samleiðni: Framför til jafnræðis innan lífeðlisfræðilegra marka jarðarinnar Okkar hlutverk: þróa semleiðniferlið

Í brennidepli - fæðuöryggi

• Frá Háskóla Íslands – auk mín– Brynhildur Davíðsdóttir– Sigrún María Kristinsdóttir– Hrönn Hrafnsdóttir

• Frá háskólanum í Lundi– Harald Sverdrup– Deniz Koca

Tilgangur samleiðniverkefnisins

• Þróa hugtakið um samleiðni þjóðfélagslegra-, efnanagslegra- og vistkerfa í sambandi við alþjóðavæðingu

• Prófa samleiðni sem ramma fyrir heildræna vísa

• Meta hvort lands-, ESB- og alþjóðastefnur og samþykktir séu andstæðar eða styðji við samleiðniferla og prófa samleiðniramma með samfélugum og hagsmunaaðilum

• Kanna hvernig mismunandi aðferðir samfélags-þátttöku geti unnið að uppbyggingu sjálfbærra samfélaga í norðri og suðri, og prófa samleiðnirammann með hagsmunaaðilum

• Finna samleiðiaðferðir tilfellavinnu

• Nýta mörg fræðasvið til þess a greina niðurstöður, og taka saman nýjan skilning í margvídda hugtakaramma

• Mæla með hvernig hvernig samþætta megi samleiðni inn í innri- og ytri stefnu ESB

• Miðla og dreifa út CONVERGE til mismunandi notenda í gegnum fjölbreytta miðla

www.theconvergeproject.org

Aðferðafræði – byggð á kerfishugsun

• Kynna ástand heimsins í dag

• Náttúrulega skrefið

• Sjálfbærniáttaviti AtKisson

• Kerfisgreining, kvik kerfislíkön

• Heimskaffisamræður

• Hóplíkanamyndun

Mörk jarðarinnarVið höfum farið yfir 3 af 9

Súrnun sjávar

Óson í heiðhvolfinu

Rockström et al. 2009

Hringrás köfnunarefnis

Hringrás fosfats

Notkun ferskvatnsBreyting á landnotkun

Minnkun líffræðilegsFjölbreytileika

Öragnir í andrúmsloftinu

Mengun

Loftslagsbreytingar

Hámarks fiskur, fosfat, olía…

Heimsfiskveiðar 2000

Fosfat 2000

2000Sverdrup og Ragnarsdottir

Olía 2006

Náttúrulega skrefið - Í Sjálfbærri framtíð erum við ekki að auka

• Styrkleika efna úr jarðskorpunni

• Styrkleika efna sem framleidd eru í þjóðfélaginu

• Hnygnun náttúrunnar

• …og í þessu þjóðfélagi býr fólk við þær aðstæður að hafa lífsnauðsynjar

TNS – Det Naturliga Steget – The Natural Step

Náttúrulega sporið - trekt

TNS – Det Naturliga Steget – The Natural Step

• N = Náttúran Umhverfi, auðlindir, vistkerfi, loftslag, ræktun byggs

• A = Auðkerfi (Hagkerfi)Framleiðni, neysla, atvinna, fjárfesting, orka, áburður úr fiskbeinum

• S = SamfélagRíkisstjórn, menning, stofnanir (skólar), sameiginleg málefni, menntun til sjálfbærni, náttúruvernd í stjórnarskrá

• V = VellíðanEinstaklingsheilbrigði, fjölskyldur, menntunarstig, lífsgæði, hamingja, hollur matur

Áttaviti sjálfbærni – vísar sem leiðarljós

N

A

S

V

AtKisson 2008

Kerfishugsuður

• Leitar að stóru myndinni• Leitar að hringrásinni sem varðar orsök og

afleiðingar• Sér hvernig hlutir innan kerfisins breytast með

tímanum• Leitar að nýjum sjónarhornum• Skoðar afleiðingar skammtíma og langtíma aðgerða• Finnur óvæntar afleiðingar

AtKisson 2008

Jarðvegur + berg + olía = fólk

Ragnarsdottir og Sverdrup 2010

Lokun á næringarefnahringjum

Ragnarsdottir og Sverdrup 2010

15

Gildiskeðjamatvæla

Boð til hagsmunaaðila

Geymskipið Ísland – einangrað vegna kötlugoss

• Ímyndið ykkur sjálfbært Ísland

• Hvernig lítur það út?

• Hvar erum við núna? (baseline - grunnur) – munið að grunnurinn í dag er ekki sá sami og grunnurinn eftir þriggja mánaða gos í Kötlu

• Finnið síðan skref frá ímyndinni fram á daginn í dag

Grundvallaratriði samleiðni

• Samleiðni í átt að sjálfbærni er ferli að jafnrétti mannkyns innan þolmarka jarðarinnar. 

• Í þjóðféagi sem hefur samleiðni að leiðarljósi hafa allir jarðarbúar rétt á sanngjörnum hluta auðlinda jarðarinnar og möguleika á að tryggja velferð sína.

• Í þjóðfélagi sem hefur samleiðni að leiðarljósi hefur fólk tækifæri til að mæta grunnþörfum sínum.

• Í samleiðniþjóðfélagi er kerfisbundið hlúið að náttúrunni, hún uppbyggð og henni komið í samt lag aftur eftir röskun. 

• Samleiðniþjóðfélag veit að allt sem maðurinn á og notar kemur frá náttúrunni. Í samleiðni-þjóðfélagi er þekking á flæði náttúruauðlinda til samfélaga, og auðlindir eru notaðar á eins skaðlausan máta og unnt er.

• Samleiðnisamfélag höndlar útflæði (úrgang) með því að nota regluna: “minnka, endurvinna, hafna og endurnýta.” Það er hringþjóðfélag (andsætt við þjóðfélag sem hendir) sem hefur lært af náttúruni.

18

19

The Framework tested – World Café

20

The Framework tested – Causal Loop Diagram

21

Vinnufundur 1 – Hópur 1

Vinnufudnur 1- Hópur 2

Vinnufundur 1 – Hópur 3

Niðurstöður 1. vinnufundar

• Framleiða áburð fyrir lífræna framleiðslu

• Stofna fræbanka• Koma í veg fyrir spillingu í

ríkisstjórn og í samfélaginu• Verða óháð olíu• Nýta umframorku til

matvælaframleiðslu• Sjálfbærni- og

siðfræðimenntun fyrir unga sem aldna

• Gera áhættuáætlun fyrir fæðuöryggi á Íslandi

• Kerfishugsun fyrir leiðtoga og alla þjóðfélagsþegna

• Rannsóknir og nýsköpun – meiri fjölbreytni

• Samvinna milli háskóla, ríkisstjornar og fyrirtækja

27

Vinnufundur 1 - samtekt

Vinnufundur 2 – Landbúnaður

Vinnufundur 2 – Fiskveiðar og rækt

Vinnufundur 2 - Gróðurhúsarækt

Vinnufundur 3 – Orka og áburður

Vinnufundur 3 – Menntun og stefnumótun

Vinnufundur 3 - heildarniðurstöður

Iceland workshop results – WS3 – 3

• Auka sjálfbærnimenntun í skólum og fyrir almenning• Setja næringarefni (t.d. P) í hringferli• Vernda jarðveg og vatn• Setja sjálfbærnilöggjöf• Stofna sjálfbærniráðuneyti• Stofna gildisbanka (value-bank; eco-bank)• Tækifæri í vistvænni nýsköpun• Tækifæri í endurvinnslu og lokun efnishringja

Dynamic Modelling

Integrated ScenarioAnalysis

Conceptual Modelling

SD indicators

Numerical Modelling

Integrated ScenarioAnalysis

Niðurstöður• Við erum að þróa aðferðafræði sem nýtist

samfélögum til að nálgast sjálfbærni• Við erum að þróa ramma sem nýtist samfélugum

til að auka jafnræði í haiminum• Rammi fyrir fæðuöryggi fyrir Ísland, Bristol og

Tirunelveli eru hluti af niðurstöðum verkefnisins • Við vonumst til að hafa áhrif á stefnumótun

stjórnenda svo að þeir taki það alvarlega að jörðin er takmörkuð og að það þurfi að nýta kerfishugsun við ákvarðanatöku

39