LOGO

ارزشیابی اثربخشی دوره های آموزشی

ارزشیابی اثربخشی دوره های آموزشی

Evaluation of Training Effectiveness

)دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش و ترویج کشاورزی(تهیه کننده: محسن شریفی راد

استاد درس: جناب آقای دکتر مهدیزاده

دکتر کوروش فتحی واجارگاه

2

- اثربخشی به عنوان میزان تحقق هدف ها:1•برخی اثربخشی دوره ها را به عنوان میزان حصول و دستیابی دوره های آموزشی

به هدف های تعیین شده تعریف کرده اند.( Tyler and Spector .) مهمترین حامیان این دیدگاه ، تایلر و اسپکتر می باشند

– اثربخشی به عنوان نتایج واقعی برنامه:2• Qبرخی نیز اثربخشی را کلیه نتایج حاصل از یک برنامه می دانند و معتقدند هردورۀ

آموزشی می تواند نتایج قصدشده )هدف ها ( و نیز نتایج قصد نشده ) دستاوردهای پنهان ( را به دنبال داشته باشد، ازحامیان این دیدگاه اسکریون و

(Apple and Scriven.)اپل هستند

- اثربخشی به عنوان تامین رضایت گروه های ذینفع:3•گروهی نیز این دیدگاه را مطرح میکنند که اثربخشی دوره ها باید از دیدگاه چه

کسانی بررسی شود؟ چه کسانی در دوره های آموزشی ذینفع هستند؟ آنان چه انتظاری از دوره های آموزشی دارند؟ آیا این انتظارات برآورده می شود؟

(Nicols).مهمترین نظریه پرداز این دیدگاه نیکولز می باشد

تعاریف ارزشیابی اثربخشی و الگوهای مرتبط با آن

3

– اثربخشی به عنوان رعایت استانداردهای آموزشی:4•برخی از متخصصان ارزشیابی اثربخشی را در چارچوب استانداردها تعریف می

کنند.اگر دوره های آموزشی این استانداردها را متحقق سازند، دارای اثربخشی (Ashridge.)هستند که توسط گروه مطالعاتی اشریج تجویز شده است

- ارزشیابی اثربخشی به عنوان نقد هنری و خبرگی 5•اموزشی:

از نظر الوت آیزنر ارزشیابی اثربخشی یک برنامه به معنای بررسی میزان موفقیت برنامه است.انتقاد شدید آیزنر از توزیع فرم های ارزشیابی در پایان دوره ها

برای ارزشیابی توسط کارآموزان یا مدیران یا مدرسان است. به اعتقاد او کسی صالحیت قضاوت در بارۀQ اثربخشی دوره ها را داردکه دارای تخصص و

(Eishner)تجربه باشد .

به کنارگذاشته می شود و در عوض کمیدر این دیدگاه استفاده از روش های ، زیباشناختی و هنری کسی که دارای تخصص دربارۀQ آموزش است ، با نگاهی

برنامه آموزشی در حال اجرا یا پس از اجرا را نقد می کند

تعاریف ارزشیابی اثربخشی و الگوهای مرتبط با آن

مدل کرک رهیافت جامع در ارزشیابی: پاتریک

در این الگو که بخش عمده ای از الگوهای قبلی را در خود دارد ، چند سطح برای ارزشیابی مطرح شده است.

Donanld kirk Patrik

- سطح عکس 1العمل

- سطح یادگیری2- سطح رفتار3- سطح نتایج4

به دوسطح دیگر ارزشیابی سرد گویند )چون مدتی پس از اتمام دوره انجام می شود(

4

به دو سطح اول ارزشیابی گرم گویند )چون بالفاصله پس از پایان دوره انجام می شود(

5

سطوح مدل کرک پاتریک

2:سطح یادگیری -در این سطح این سؤال مطرح است که آیا کارآموزان

w آنچه که دوره درصدد دستیابی به آن بوده اند، واقعایادگرفته اند یا خیر؟

1:سطح عکس العمل -بااستفاده از پرسشنامه های نظرخواهی عکس العمل

شرکت کنندگان را در بارۀQ اینکه دوره اثربخش بوده است یا نه را بررسی می کنند.

3: سطح رفتار -سؤال این سطح ، آیا بر اثر دوره عملکرد و رفتار حرفه

ای کارآموزان بهبود یافته است؟ ماه تا یک سال پس از دوره انجام 6این نوع ارزشیابی

می شود.

4: سطح نتایج -پرسش اساسی در این سطح این است که سلزمان چه نفعی از

1برگزاری دورۀQ آموزشی برده است؟این نوع ارزشیابی پس از سال از دوره انجام می شود.2تا

LOGO

ارزشیابی اثربخشی؛سطح اول: »ارزشیابی

واکنش ها«

ارزشیابی اثربخشی؛سطح اول: »ارزشیابی

واکنش ها«

Evaluating Reactions

ارزشیابی واکنش ها دارای این ارزش است که می تواند بازخورد فوری برای عملکرد مدرس دوره و نیز پیشنهاداتی برای بهبود خود دوره و برنامه

آموزشی فراهم سازد.

ارزشیابی عکس العمل ها نسبت به دوره آموزشی :عمدتاM توسط پرسشامه هایی که در پایان دوره توزیع می

شود ، صورت می پذیرد عالوه بر پرسشنامه ، شیوه های دیگری نظیر برگزاری

جلسات و نیز مصاحبه می تواند در دستور کار قرار گیرد.

7

مبتنی بر پرسشنامه ها در ارزشیابی واکنش هاانواع مختلف پیمایش

- روش درجه بندی:1• نیز (Report Card Survey)در این روش که به روش پیمایش از طریق کارت گزارش

مشهور است، ابتدا عناصر عمده دوره آموزشی را مشخص می کند و سپس از شرکت کنندگان می خواهد تا برای هر یک از آنها درجه یا عدد مشخص نماید

- پرسشنامه نظرخواهی بسته پاسخ:2•در این ابزار ابتدا بیانیه هایی دربارۀQ دوره آموزشی تدوین می شود و از شرکت کنندگان

خواسته می شود تا نظر خود را دربارۀQ اثربخشی دوره اعالم کنند. نظرخواهی wبراساس مقیاس لیکرت و می تواند از درجه متغیر باشد9 تا 5عمدتا

مهمترین عناصر آموزش عبارتند از:مدرس دوره – موادآموزشی – مسایل سمعی و بصری – امکانات و پشتیبانی دوره –

تناسب شغلی – اثربخشی کلی دوره آموزشی

8

مبتنی بر پرسشنامه ها در ارزشیابی واکنش هاانواع مختلف پیمایش

تجزیه و تحلیل داده ها و استفاده از آن:• می spssنظرات کارآموزان در قالب اعداد و ارقام وارد نرم افزار

شود.می توان میانگین هر سؤال را برای مدرس و دوره محاسبه کرده،

سپس دوره ها و مدرسان مختلف را بر حسب آیتم های مختلف با هم مقایسه کرد.

دوره هایی که در باالترین رده قرار می گیرند = طراحی کنندگان دوره مورد تشویق قرار می گیرندو بالعکس آن نیاز به بررسی های مجدد وجود

دارد.

- پرسشنامه های باز پاسخ:3•پرسشنامه های باز پاسخ در انتهای دوره توزیع می شوند

حول محور مقوله های اصلی سازمان می یابندتعداد سؤاالت باید محدود باشد تا پاسخ دهنده رغبت پاسخگویی را داشته باشد

مورد تجزیه و (Content Analysis)نتایج حاصل از آن باید با استفاده از تحلیل محتواتحلیل قرار گیرد.

LOGO

ارزشیابی یادگیری کارآموزانارزشیابی یادگیری کارآموزان

از این رو این نوع ارزشیابی بسیار مهمتر از ارزشیابی عکس العمل ها یا واکنش های کارآموزان نسبت به کیفیت دوره

های آموزشی است.

این نوع ارزشیابی تسلط کارآموزان بر دانش و مهارتهای ارائه -شده در دوره را نشان می دهد

هدف های عقیم مانده را برای بررسی مجدد مشخص می سازد-

10

روش های ارزشیابی یادگیری

Standard Tests - آزمونهای استاندارد 1

ارزشیابی رسمی، برای آماده سازی افراد برای تصدی مشاغل، تهیه و توزیع توسط سازمانهای تخصصی

Criterion – referenced - آزمونهای مالک – مرجع 2

در مقابل آزمونهای هنجار -محور هستند، صرف نظر از مقایسه عمکرد کارآموزبا دیگران

مهمترین کاربردهای این آزمون: ارزیابی میزان تسلط یادگیرندگان بر دانش،مهارت یا بینش موردنظر –

ارزیابی میزان مؤثر بودن دوره اموزشی – اطمینان از تحقق یادگیری مورد انتظار در دوره های آموزشی

Self – evaluation- خود – ارزیابی 3

نوعی ارزشیابی غیررسمی است ، تسلط بر محتوای دوره برای فرد واجد اهمیت است،صرفنظر از اخذ مدرک

11

روش های ارزشیابی یادگیری

Learning Contracts - قراردادهای یادگیری 4

نوعی ارزشیابی غیر رسمی ، به صورت نوعی توافق قبل از شروع دوره بین مدرس و کارآموزان استمهمترین اشکال قراردادهای یادگیری :

... تهیه گزارش ویژه ... انجام پروژه ... انجام نمونه های کار معین ... مشارکت فعال در کارگاه های آموزشی ... سایر اشکال حسب دوره

آموزشی

- کوئیزهای کالسی ، بازیها و تکالیف در منزل 5 Class quizzes, games and homework’s assignment

w برای ارزشیابی از فرد فرد شرکت کنندگان به طور مجزا به کار عمدتامی رود، برای نظارت مدرس بر میزان پیشرفت فراگیر استفاده می

شود و به ندرت برای قضاوت درباره دوره توسط مدرس یا کارشناس استفاده می شود

12

اهداف سنجش یادگیری:الف( تعیین این امر که آیا کارآموزان به هدف یا هدف ها دست یافته

اند؟ب( تعیین اثربخشی دوره های آموزشی

تحلیل و گزارش داده های مرتبط با یادگیرینحوه تجزیه و

ق از طریق تدوین یک ابزار سنجشتحق

ف آزمونهاق انجام انواع مختل

ق از طریتحق

تدوین آزمون مالک – مرجع

اجرای پیش آزمون

ارائه آموزش

اجرای پس آزمون

تجزیه و تحلیل نمرات پیش آزمون – پس آزمون

نتیجه گیری در خصوص اثربخشی

برای ارزشیابی یادگیری، باید چیزی را به عنوان مبنای مقایسه داشته باشیم.

استفاده از پیش آزمون)دربرگیرنده کلیه هدف های آموزشی( از فراگیران قبل از دوره برای مقایسه با پس آزمون فراگیران و همچنین آزمونی برای

معاف افراد مدعی از برخورداری آگاهی

LOGO

ارزشیابی از انتقال )تغییررفتار(یادگیری

ارزشیابی از انتقال )تغییررفتار(یادگیری

صرف نظر از نام این سطح ، ایده اصلی زیربنای این نوع -ارزشیابی آن است که آنچه در طی دوره یادگرفته می

شود ، الزاماM باید در شغل یا حرفه به کار گرفته شود تا از این طریق سازمان عمکرد بهتری داشته باشد.

وقتی که یادگیری به وقوع پیوست ، مرحلۀf بعدی عبارت از به کار گیری این مهارتها در راستای

عمکرد شغلی است.

14

پنج پیش زمینه کرک پاتریک برای شناسایی تغییر رفتار شغلی

Desire to changeعالقه و تمایل به تغییر

Skill to changeمهارت برای تغییر

Hospitable job climateجوکاری مساعد و مطلوب

پشتیبانی و حمایت برای به کارگیری مهارت های جدید Support to apply new skills

Reward for behavior changeپاداش برای تغییر رفتار

1

2

33

44

35

چه چیز افراد را متقاعد می کند تا دست به تغییر بزنند ؟

یادگیری مجموعه جدیدی از رفتارها برای جایگزینکردن آنها با رفتارهای موجود

درک این واقعیت که رفتار فعلی دیگر جواب نمی دهد

دارا بودن محیط حمایتگر برای آزمایش رفتارهای جدید

برخورداری از پاداش بیرونی برای ایجاد تغییر

15

نقش آموزش در انتقال مهارت

مدرسان می توانند کار آموزان را تشویق کنند تا قبل از اتمام دوره مشخصی را برای استفاده از مهارتهای جدید Action plan »برنامه عمل«

در محیط کار تدوین نمایند

برنامه عمل ابزاری مناسب برای تسهیل انتقال یادگیری است و دارای مؤلفه های زیر است:

خالصه ای از مهارتهایی که یادگرفته شده استفهرستی از روشهای بکارگیری مهارتهای آموخته شدهشناسایی کلیه موانع و محدودیتهای بکارگیری مهارتهاشناسایی عوامل تسهیل کننده اجرای مهارتها گام های معینی که باید طی شود جدول زمانی مربوط

به آناقدامات پی گیری برای بازبینی فرایند پیشرفت کار

کار دیگری که مدرسان می توانند برای حمایت از انتقال یادگیری به محیط کار انجام دهند ، تهیه و

یا سایر منابع )) راهنمای شغلی (( تدوین ضروری است که مشکل بکارگیری مهارت ها در

درنرم Wizard محیط کار را کاهش می دهد. )مانند (Microsoftافزارهای

16

مهمترین روش ها :

نظرخواهی از مدیراننظرخواهی از کارآموزاننظرخواهی از همکاران افراد شرکت کنندهمشاهده شغلمصاحبه هامحصور یا خدمات( ، میزان حضور ، سرعت انجام کار ، ثبت نتایج کار(

بررسی عملکرد و سایر روشهای مستندسازی عملکرد شغلی.

روشهای ارزشیابی انتقال مهارت و تغییر رفتار

مدیران دارای اطالعات دسته اول از عملکرد شغلی افراد هستند

مدیران ، کارآموزان ، همکاران دارای سوگیری های شخصی و دارای احساسات خاصی در بار فرد شرکت کننده در دوره

هستند ، برای رفع این مورد از داده های عینی استفاده می شود.

LOGO ارزشیابی نتایج :ماهیت و حدود ارزشیابی نتایج

آموزشی

ارزشیابی نتایج :ماهیت و حدود ارزشیابی نتایج

آموزشی

در الگوی ارزشیابی چهارسطحی دونالد کرک پاتریک سطح چهارم به نتایج اختصاص یافته است ، وی این امر را در یک

هر نوع منافع برداشت وسیع مد نظر قرار داده که در آن ملموسی که برای سازمان بر اثر برگزاری دوره آموزشی

مواردی چون حاصل می شود ، مورد توجه قرار می گیرد. بهبود بهره وری ، کیفیت و کمیت بهتر ، کاهش هزینه ها و افزایش درآمدها و منافع در دایره توجه کرک پاتریک بوده

است.اگر چه او از این موارد تحت عنوان » بازگشت « نام برده است ، اما THE RETURN OF INVESTMENT (ROI) سرمایه گذاری

تمام آنها در حیطه بحث بازگشت سرمایه گذاری نیست.

Evaluation the results of training

18

Diagram

آموزش

نهزی ه از

بتنا

اج

منافع

نتایج

یجوی

صرفه

کتژی

ترااس

اجتناب از هزینهها

پس انداز )صرف)ه جویی

منفعتنتایج استراتژیک

( Ford)مطالعه نتاج حاصل از آموزش

فورد آموزش را به مانند انداختن سنگ به حوض آب تشبیه می کند

سه سطح اول در این دیدگاه ابعاد مالی و سطح آخر

استراتژیک

LOGO

ارزشیابی نتایج :فرایند ارزشیابی از نتایج

ارزشیابی نتایج :فرایند ارزشیابی از نتایج

برای اجرای ارزشیابی اثربخشی در سطح نتایج بهتر است که فرایند نظامدار دنبال شود

Evaluation the results of training

20

(Ford)به نقل از مراحل ارزشیابی نتایج

تعیین دوره آموزشی مناسب

تمرکز بر ارزشیابی

طراحی ارزشیابی

جمع آوری داده ها

تجزیه و تحلیل داده ها

گزارش کردن نتایج

کاربست نتایج

ی تشویقن برا

سازماس به

عکاان

رنامه عملن ب

تدوی

21

نتایج حاصل از آموزش:(Interrupted time series design)طرح سری های زمانی گسسته

Pre-Post)طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل control group design )

مرتبط ساختن پیامدهای آموزشی با نتایج مورد انتظار

طرح سری های زمانی

یک روش ایده آل برای سنجش نتایج استراتژیک و مالی است

M از لحاظ ماهیت به صورت طولی است زیرا اساسا

(Longitudinal

و (تغییراتی که در طی زمان طوالنی بوجود می آید ، مشخص می

سازد. ) انتخاب مالکهای معین و سپس بررسی آنها در طی ماه

های مختلف قبل و بعد از دوره(

طرح های پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل

امکان اندازه

گیری تاثیر آموزش بر نتایج تجاری و مالی قابل کمی شدن

نظیر ضایعات ، اشتباهات ، کاالهای معیوب ، هزینه های

ضمانت ، درآمدها و سود را فراهم می کند.

LOGO

ارزشیابی اثربخشی دوره های آموزشی

ارزشیابی اثربخشی دوره های آموزشی

Evaluation of Training Effectiveness

http://sharifirad.com

mohsen@sharifirad.com