Upload
marije-aguillo
View
5.582
Download
15
Embed Size (px)
Citation preview
Zer zen Errusiako Iraultza?Zer zen Errusiako Iraultza?
1917ko Errusiako Iraultza XX.mendeko gertakizun
nagusietako bat da.
Handik sortu zen Estatuak lehendabiziz indarrean jarri zituen sozialismoaren printzipio nagusiak
Tsarraren Errusia Tsarraren Errusia Ezaugarri orokorrak
Biztanlearen eta aberastasunaren arabera Europako potentzia handietariko bat bazen ere, kontinenteko herririk atzeratuena zen (herrialde aurreindustrializatua zen)
Ezaugarri ekonomikoak Ekonomia atzeratua
Nekazaritza sektore nagusia: Nekazaritza tradizionala Lurraren jabetza esku gutxitan Nekazarien bizi baldintzak oso txarrak, morrointza 1861. era arte
Industrializazioa oso berandu eta eskualde batzuetara mugatuta
Ezaugarri SozialakEzaugarri Sozialak Gizarte atzeratua eta oso polarizatuta
Nekazariak (%80ª) Bizi baldintzak oso txarrak
Langileak: Oso kopuru txikia Politikoki ondo antolatuta (AS)
Burgesia: Oso kopuru txikia Klase ertaina gutxi garatuta Eragin politiko handiagoa eskatzen zuen: Alderdi Konst. Demokr. AKD
Noblezia: Oso atzerakoia Latifundistak 1861ra arte pribilejio feudalak mantendu zituen
Aginte PolitikoaAginte Politikoa• Monarkia absolutu gustiz
anakronikoa:
• Tsarraren aginpideak ez
zeukan mugarik, sistema
autokratikoa
• Herria kontrolatzeko
armadaz, poliziaz eta Eliza
ortodoxoaz baliatzen zen.
-Errusiar sozialistak: Mentxebikeak, Boltxebikeak
-Iraultzaren zergatiak
-Tsarraren erreformak
-Iraultzaren porrota
ERRUSIAR ALDERDI SOZIALISTAREN ERRUSIAR ALDERDI SOZIALISTAREN BANAKETA BANAKETA
1903.ko AS-k izan zuen kongresuan eztabaida sortu zen: Leninen tesiak:
Proletalgoaren diktadura Proletalgoa eta nekazarien arteko elkarlana
autokrazia deseuztatzeko Lafitundioekin amaitzea eta lurra banatzea
nekazarien artean Errusiako nazioen autodeterminazioa Alderdi politiko sendo eta diziplinatuaren beharra
Ideologia Alderdi Politikoak eta burukideak
Babes soziala Programa
Liberal Konstituzional Demokratikoa (1905)
Burgesia Mendebalde bezalako Errepublika Parlamentarioaren alde.
Sozialista Alderdi Sozialista Iraultzailea. (Chernov-ek sortuta 1901) 1)Kerensky 2) moderatuagoa
Burgesia, nekazariak
Intelektualak, Burgesia ertaina, langileak
1) Gerra amaitu, Batzorde konstituziogilea, lurraren sozializazioa
2) Gizarte kolektibizazioa, Errepublika, dezentralizaioa,
Marxista Errusiako Langileen Alderdi Sozialdemokrata. 1903an bitan banatutaMentxebikeak 1)Boltxebikeak 2)
Intelektualak, industria-langileak. Mentxebikeak (Martov)Intelektualak, industria-langileak. Boltxebikeak (Lenin)
1) Gerra amaitu, Batzorde konstituziogilea, elkarlana burgesiarekin.
2) Bakea, proletalgoaren diktadura, botere osoa sobietentzat, kolektibizazioa.
Nihilistak: M. Bakunin eta P. Kropotkin anarkismoaren ideologoak errusiarrak ziren. 1881.ean terrorismoak zar Alejandro hil zuen. Herriaren heziketa eta biolentzia terrrorista defendatzen zuten . Helburua: lurraren sozializazioa.
TSARISMOAREN AURREKO OPOSIZIOA
Alderdi Sozialista bitan banandu zen:
Mentxebideak (gutxiengoa) Sozialista moderatuak ziren Sozialista izateko ez zen beharrezkorik alderdi polikokoa izatea Herri-iraultza baino lehen burgesiaren iraultza sortu beharko zen Monarkia errepresentatiboaren alde kapitalismo sistema
mantentzen.
Boltxebikeak (gehiengoa) Sozialista iraultzaileak Proletarioen eta nekazarien iraultzaren alde proletalgoaren
diktadura ezartaeko. Tsarismoa deuseztatzeko Komunismoa ezartzeko.
Los mencheviques Pável Axelrod, Yuli Mártov y Alexandr Martýnov, Estocolmo, mayo de 1917
1905ko Iraultza1905ko IraultzaZER ZEN?ZER ZEN?
Inperio osotik altxatu ziren asaldura politikoko masa- mugimenduak.
- Grebak, istiluak, terrorismoa eman ziren gobernuaren kontra.
Aurrekariak: Egitura ekonomikoak eraldatu ahala Errusiako gizartea aldatzen joan zen :
- 1861.ean mirabetza deuseztatu zen.
- Industrializiazioa ezarri eta kapitalismoa garatuz joan zen
- Gizartea aldatu egin zen: “intelligentsia” ideia politko berriak sartu zituen.
Baina sistema politikoa Erdi Aroan bezala mantentzen zen. Talde sozial bakoitzak bere eskaerak zituen. Burgesiarena zen: Monarkia parlamentarioa ezartzea.
1905eko iraultzaren 1905eko iraultzaren zergatiakzergatiak
Egitura politikoa aldatu nahi zen. Japoniaren kontrako gerraren porrota. Gosetea. Krisi ekonomikoa. Gerrako porrota txinparta izan zen eta tsarrarenganako oposizioa indartu zuen . 1905-1-9an, Petrogradon, Langileen manifestaldi baketsua tsarrari eskaera bat
entregatzeko: Lan baldintzak hobetzea.
Manifestazioa armaz sakabanatu zen. (Igande odoltsua)
Gertakizun horrek iraultza piztu zuen: Grebak eta matxinadak langileen eta nekazarien artean zabaldu ziren Armadaren sektore batzuk ere altxatu ziren (Potemkin korazatua)
1905ko Iraultza1905ko IraultzaTsarraren erreformak
• Erreforma politikoa:
•Sufragio unibertsala
•Duma, ganbara errepresentatiboa,
sortu zuen
• Askatasun zibilen onarpena:
•Langileen eskubide sindikalak
•Lan murrizketa (10 orduko lanaldia)
1905ko Iraultzaren ondorioak1905ko Iraultzaren ondorioak• Tsarraren irudia kaltetuta
• Boltxebikeentzako irakaspen baliogarria
• Burgesia liberalaren interesak eta langile-nekazarienak
erabat ezberdinak.
• Langileak zatituta atera ziren
• Nekazariak ez ziren mugitu
Iraultzaren erreformen porrotaIraultzaren erreformen porrota
Erregimen parlamentarioak porrot izan zuen:
Parlamentua indar kontserbadoreen esku
Nekazaritzan hartutako erabakiek porrot:
Lurraren jabetza ez zen aldatu
• Lehen Mundu Gerra eta 1917ko otsaileko iraultza•Iraultzaren bilakaera tsarraren abdikaziora arte
•Behin behineko gobernua
•Boltxebikeen jokabidea
•Leninen apirileko tesiak
• Urriko iraultza•Iraultzaren bilakaera
•Boltxebikeak agintean: lehenengo erabakiak
•Lurraren banaketa
•Bakea: Brest-Litovsk
•Boterearen monopolioa
•SESB
1917ko Iraultza1917ko Iraultza Lehen Mundu Gerra eta 1917ko otsaileko iraultzaLehen Mundu Gerra eta 1917ko otsaileko iraultza
Gerrak agerian utzi zituen Tsarraren Errusiak zituen hutsuneak Armadaren porrotak Hornikuntza falta gerran eta hirietan
Gerra dela eta gizartearen sektore asko tsarraren kontra: Nekazariek: ogia, lurra eta bakea eskatzen zituzten Langileak: erreformak eta bakea eskatzen zituzten Burges liberalek erreforma liberalak eskatzen zituzten
1917ko Iraultza1917ko IraultzaZERGATIAK
Neurri handi batean, iraultzara bultzatu zituen eragilea tsarraren gestio txarra izan zen, I. Mundu Gerrak desastrea areagotu zuelarik. 15.000 gizon joan ziren armadara eta langile
gutxiegi geratu zen fabriketan eta baserrietan.
Langileek baldintza penagarriak nozitu behar z
ituzten, 12 edo 14 lan ordu eta soldata
baxuegiak. Matxinadak eta grebak hasi ziren
hobekuntzak eskatuz. Ez zegoen nahikoa janik eta lehengairik 1917an, gosea nagusitu zen hiri handietan. Nikolasek ezin zituen arazo ekonomikoak konpondu eta komunismoa
ziurdien soluzio bakarra.
OTSAILEKO IRAULTZA
Bat-batean hasi zen, Petrogradoko hiria janik gabe geratu zenean eta tsarraren erregimenaren aurka protestan hasi zenean.
Protestak aurrera, politiko erreformistek ekintzak koordinatzen hasi ziren eta polizia eta armadaren aurka jo zuten. Petrogradoko erregimentu guztiak altxatutakoekin batera jarri ziren
eta iraultzak ez zion tsarrari abdikatzeko aukera besterik utzi.
BOTERE BIKOITZAREN GARAIA
Duma berria osatu zuten eta behin-behineko gobernu honek hauteskundeak antolatu zituen.
Bestaldetik nekazariak eta langileak berehala politizatu eta antolatu ziren iraultza sakontzen.
1917ko Iraultza1917ko Iraultza
1917ko Iraultza1917ko IraultzaBOLTXEBIKEEN JOKABIDEA
Behin behineko gobernuaren kontra: Erreforma sakonagoak egin nahi zituzten.
Bakearen eta lurra banatzearen alde Boltxebikeen helburua iraultza sozialista zen.
LENINEN APIRILEKO TESIAKPRENTSAN AGERTU ZIREN
Bakea Lurrak banatzea Langileen eta nekazarien arteko aliantza:
botere guztia sobietentzat Nazionalitateen autodeterminazioa
1917ko Iraultza1917ko IraultzaIRAULTZAREN BILAKAERA
• Kerenskyren gobernua gero eta ahulagoa
• Uztailan Kornilov-en estatu kolpea. Diziplina
ezarri nahi zuen eta nekazarien kontra tiro
egitea agindu zuen
• Kronstadt-eko marinelen altxamenduaa
boltxebikeen alde
• Sobieten boterea etengabe indartzen da.
Landan nekazariek lurrak okupatzen zituzten.
• Udan boltxebikeak jada herriaren alde nagusi
bat kontrolatzen dute.
1917ko urriko iraultza1917ko urriko iraultzaLeninen kolpea Egoera gero eta txarragoa zela ikusita, Lenin ekintza iraultzailera igaro zen.
Erbestetik ezkutuan itzuli eta bere alderdiaren komite nagusia altxamendu armaturako berebiziko aukeraz konbentzitu zuen, Kerenski garaitu eta agintea hartu ahal izateko.
Kolpea antolatzeko ardura Trotskik izan zuen, hau da, hiriburuko sobietaren presidentea eta hiriaren defentsaren arduraduna zenak.
1917ko urriaren 24tik 25erako gauean (gurean azaroaren 6tik 7rakoan), boltxebikeen tropek eta miliziek ”Neguko jauregia” eta Petrogradoko gune nagusiak okupatu zituzten. Ministro guztiak atxilo hartu zituzten, Kerenski izan ezik, honek alde egin baitzuen.
Biltzarrak gobernu berria aukeratu zuen, Herriaren Komisarioen Kontseilua, eta horren presidente Lenin izendatu zuten. Boltxebikeen iraultzaren garaipena izan zen.
Boltxebikeak agintean: lehenengo Boltxebikeak agintean: lehenengo erabakiakerabakiak
Gobernuak hiru lan ardatz nagusi jorratu zituen: Lurraren banaketa
Nekazari txiroei lurrak banatu zizkien
lur jabeei kalterik ordaindu gabe Bakea: Brest-LitovskBrest-Litovsk
Bakea hitzartzen da Alemaniarekin Lurralde galera garrantzitsuak
- Finlandia, Letonia, Lituania, Estonia Industriako enpresei buruzko dekretuak langileen eta enplegatuen
kontrolpean utzi zituen fabrikak Nazionalitateei buruzko dekretuak Errusiako herriek euren
etorkizuna askatasunez aukeratzeko eskubidea aldarrikatu zuen.
SESBren sorrera SESBren sorrera Konstituzioa
1918ko uztailean, Sobieten Biltzarrak lehenengo konstituzio sobietarra onetsi zuen; bertan, gizarte
klaserik eta estaturik gabeko
sozialismoa eraikitzeko
erabakia aldarrikatzen
zen, eta sobietak jartzen ziren
aginte iraultzailearen oinarrian.
Gerra ZibilaGerra ZibilaGerra Zibila 1918 eta 1920 bitartean, erregimen
berriak estatu osoan zabaldutako gerra zibilari aurre egin behar izan zion zurien (aurreko erregimenanren aldekoak) kontra
Garaipena Trotskik zuzendutako armada gorriak diziplina
zorrotza eta eraginkortasun handia lortu zituen, eta, horrela, 1919aren amaieran, armada zuriak garaitu zituen.
Gerraren ondorioak: Iraultzaren aurretik Errusiaren egoera ekonomikoa
kaotikoa bazen, gerra zibilean are larriago bilakatu zen: arazorik larriena hornikuntza izan zen
NEPNEP Politika Ekonomiko Berriak Politika Ekonomiko Berriak NEP-k goitik beherako aldaketa ekarri zuen: Liberalizazioak
Barne-merkataritzan askatasuna ezarri zen berriro.
Nekazariek, zergak jenerotan ordaindu ondoren, soberakinak askatasunez saltzeko aukera zuten.
Industrietan eta zerbitzuetan, enpresa pribatu txikiak sor zitezkeen.
Atzerriko kapitala sartzeko aukera eman zen. Estatuak kredituaren eta ekonomiako sektore
nagusien kontrola beretzat gorde zuen: trenbide eta beste garraiobide batzuen eta enpresa handi, banku eta atzerriko merkataritzarena.
NEPen OndorioakNEPen Ondorioak Ekonomia berehala suspertu zen. 1923an, nekazaritzako produkzioa
1913ko mailaraino iritsi zen, eta industriako produkzioak 1927an lortu zuen hori.
Baina politika ekonomiko berriak arazo sozialak sortu eta horren eraginez, Alderdi Komunista zatitu egin zen, burges aberats berriak agertu zirela ikusita: hirietako bitartekariak, industrialari batzuk eta kulakak.
Baina, zalantzarik gabe, politika
ekonomiko berriaren balantzea
ona izan zen, oinarri ekonomikoak
ezarri eta produkzioa nahiz
biztanleen bizimodua hobetu
zituelako.
Sobietar Batasunaren eraikuntzaSobietar Batasunaren eraikuntza (1918-27(1918-27)
NAZIONALITATEEN AUZIANAZIONALITATEEN AUZIA
Errusia hainbat hizkuntzaz, kulturaz eta erlijioz osatutako nazio multzoa zen
Nazionalitateak Errusiaren kontrolpean zeuden Nazionalitate aniztasunari aurre egiteko sobietar estatuak
egitura federala egitura federala hartu zuen Egitura federalak errepublikaren autogobernua kontuan
hartzen zuen, nahiz eta Errusiaren nagusitasuna mantentzen zen
Stalinen garaian nazionalitateekiko errespetua amaitu zen eta zentralizazio zentralizazio prozesuak areagotu ziren
Agintea eskuratzeko prozesuaAgintea eskuratzeko prozesua
Lenin ordezkatzeko hautagai nagusi bi zeuden
Stalin eta Troski:Stalin eta Troski: Troskik Iraultza mundu osora zabaldu nahi
zuen Stalinek “Sozialismoa herri bakarrean”
aldekoa zen Lehia horretan Stalin garaile irten zen 1927an Stalinek bere eskuetan izan zuen agintea alderdian eta SESB osoan
Alderdi Komunistaren idazkari nagusi eta Estatuko buru bilakatu zen Stalin, agintea eskuratzeko indarkeriaz baliatu zen: PurgakPurgak
Alderdiaren baitan aurkariak kargutik kendu eta hiltzen zituzten Alderdi komunistak menpean hartu zuen gizarte sobietarra
Stalinek diktadura pertsonala ezarri zuen
Estalinismo ekonomikoaEstalinismo ekonomikoa
Estalinismo ekonomikoa bost urteko bost urteko planen bidez garatu zen
Helburua: denbora jakin batean ahalik eta hazkunde ekonomikoko indizerik handiena lortzea
NEP alde batera utzi zuten Bost urteko planak nekazaritzan eta industria
zentratu ziren Nekazaritzan kolektibizazioak ezarri ziren:
estatuko kooperatibak (kolkhoz) eta estatuko kooperatibak (kolkhoz) eta estatuaren etxealdeak (sovkhoz)estatuaren etxealdeak (sovkhoz)
Estalinismo ekonomikoa - IIEstalinismo ekonomikoa - II
Kolektibizazioaren aurkako nekazarien jarrerak gainditzeko herri osoak deportatu zituzten: ehunka milaka nekazari kulak nekazari kulak hil ziren.
30.hamarkadan landan ia ez zegoen jabetza pribaturik.
Industrian sozializazioa ezarri zen: alderdiak kontrolatzen zuen guztia: aurrezkiak, inbertsioak, kontsumoa, prezioak, soldatak.
Beraz, Estalinismoaren lorpen nagusiak
lurraren sozializazioa eta plangintza
ekonomikoa izan ziren. Gainera sobietar
erregimena sendotu eta SESB potentzia
handi bihurtu zuen
Estalinismo ekonomikoa - IIIEstalinismo ekonomikoa - IIIBosturteko I. Plana 1928ko urriaren 1ean hasi zen. Helburu nagusiak
hurrengoak izan ziren: NEP-ekin sortutako sektore pribatua desagerraraztea. Industriako inbertsio handiak autofinantzatzea. Teknikarien eta langile espezializatuen eskala handiko
heziketa. Industria astuna garatzea. Herrilan erraldoiak burutzea, SESBk zuen atzerapen
historikoa gainditu ahal izateko.
Nola Asmo handiko helburu horiek lortzeko, biztanleak ia
modu militarrean mobilizatu ziren.
Kolektibizazioaren emaitzakKolektibizazioaren emaitzak
Kolektibizazioek kulaken amaiera ekarri zuten, baina kostu itzelean milaka nekazari hil ziren, gizatasunik
gabeko erbesteratze masiboetan; abeltzaintzako produkzioa lur jota
geratu zen luzaro eta nekazaritzak prestakuntzarik oneneko
langileak galdu zituen. Prozesu horretarako lorpen bakarra
zerealen produkzioaren mekanizazioa izan zen.
Stalinen diktadura Stalinek diktadura ezarri zuen, metodo basatiak erabiliz
eta oposizio osoa ezabatuz, baita Alderdi Komunistaren barruko oposizioa ere.
Kolektibizazioaren ondoriozko gatazkak eta borroka eta sakrifizio ugari gainditu ondoren, SESB lasai-lasai zegoen oposizio politikoa ezabatuta zegoen eta.
GarbiketakGarbiketak 1933tik aurrera, garbiketak egin ziren alderdiaren
barruan, diktadorea itsututa baitzegoen, aurkako etengabeko konspirazioak zirela eta.
Moskuko prozesuetan, garbiketa handia garbiketa handia (19136-38) antzinako buruzagi boltxebikerik gehienak eta alderdiko beste buruzagi asko nahiz armadako ofizial ugari epaitu eta exekutatu egin ziren, krimenik zentzugabekoenak leporatuta.
EMAITZAKEMAITZAK Stalinen garbiketetan 1 milioi pertsona hil zituen eta beste 8
milioi Siberiara bidali zituen “gulaggulag-etara” Errepresio neurri horien eraginez, Erabat Stalinen borondatearen menpean zegoen Alderdi
Komunista berria sortu zen. 1939an, Sobietar agintea finkatuta zegoen eta Alderdi
Komunistak SESBko bizitzaren alderdi guztiak kontrolatzen zituen. Jabetza pribatua abolitu eta marxismoaren interpretazio
sobietarra gauzatu zen. Herria industrializaturik zegoen, eta hiriek hazkunde nabaria izan
zuten. SESB munduko potentzia ekonomikoa zen eta, zirudienez,
adostasun handia zegoen Stalinen erregimenaren barruan.