ARALIN BLG. 3: HAKBANG TUNGO SA PAGLAYA NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA Alamin

Sa bahaging ito, ating alamin ang nakaraang mga Kaalaman, ang mga hakbang na ginawa ng Silangang

Asya at Timog Silangang Asya sa mga mananakop at kung paano ang paglayang ito ay humubog sa transpormasyong naganap noong ika-16 na siglo hanggang sa kasalukuyan. Ngayon ay iyong alamin ang mga konseptong iyong

kakailanganin upang mas maunawaan ang paksang tatalakayin tungkol sa mga hakbang at pamamaraang ginamit ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya upang lumaya. Maaari mo nang sagutan ang sumusunod na gawain.

GAWAIN 1: HALU-AYOS-LAYA!

Iayos ang mga pinaghalong letra upang makabuo ng isang salita na tumutugon sa inilalarawan ng pangungusap .

Simula ng Aralin3

A L A Y AN K A

Pangunahing layunin upang wakasan ang panghihimasok ng mga mananakop sa kanilang pamumuhay at kabuhayan

I S A Y O N S A M O N L

Ideya ng pambansang kamalayan na kung saan lahat ng pansariling kapakanan ay napangingibabawan ng pambansang kapakanan na kakikitaan ng matinding pagmamahal at pagpapahalaga sa kaniyang bansa

I S K O M O N M U

Ideolohiyang naghahangad na bumuo ng isang lipunang walang antas o uri (classless society) kung saan ang mga salik ng produksyon ay pag-aari ng lipunan. Sa sistemang ito, tinatayang darating ang panahon na hindi na kailangan ang estado kaya kusa itong mawawala. Ang estado ang may-ari ng produksiyon ng lahat ng negosyo ng bansa. Upang masiguro ang maayos na pagpapatupad, kailangang pairalin ang diktadurya.

1

A S Y A K R E D O M

Tumutukoy ang ideolohiyang ito sa kapangyarihan ng pamahalaan na nasa kamay ng mga tao at ang pagkakapantay-pantay ng mga mamamayan sa tingin ng batas at sa iba pang pangunahing aspeto ng pamumuhay. Bukod pa rito ay karaniwang pumipili ang mga tao, sa pamamagitan ng halalan, ng mga kinatawan na siyang hahawak sa kapangyarihan o pamahalaan sa ngalan nila

N I M A G H A S I K

Malawakan at organisadong paglaban upang mapabagsak ang namumuno sa isang bansa na nagdudulot ng malawakang pagbabago

L O H I I D E O Y A

Ito ay isang sistema o lipon ng mga ideya o kaisipan na naglalayong magpaliwanag tungkol sa daigdig at pagbabago nito. Ang mga halimbawa nito ay demokrasya, kapitalismo, monarkiya, totalitaryanismo, autoritaryanismo, sosyalismo at komunismo

MANGD I G A DAIGPA N IG D

Malawakang digmaan na kinasangkutan ng maraming bansa sa buong mundo na nagdulot ng malawakang pagbabago

A L I S M I M P E O RY

Pagpapalawak ng kapangyarihan at teritoryo sa pamamagitan ng pananakop ng hindi lang isa kundi maraming teritoryo o bansa

YAOLK L O N I SM O

Pananakop ng isang makapangyarihang bansa sa isang bansa upang makontrol at magamit ang likas na yaman nito para sa pansariling interes.Bunga nito ay karaniwang naaabuso at napagsasamantalahan ang bansa at mamamayan na nasakop

S U N D U K A A N

Pagkakaunawaan ng dalawang magkasalungat na panig upang matigil na ang kanilang sigalot o di- pagkakaunawaan, nagkakaroon ng usapan o kompromiso ang magkabilang panig

2

Ngayong alam mo na ang mga konseptong kakakilanganin sa araling ito . Subukin mong sagutan ang susunod na gawain…..

PAMPROSESONG MGATANONG Sagutin mo ang sumusunod na mga tanong:

1. Kung aayusin mo ang konsepto batay sa naganap na pangyayari sa kasaysayan ng Silangan at Timog Silangang Asya paano mo ito pagsusunod-sunurin ? Ipaliwanag ang ginawang pagkakasunod-sunod.

Paliwanag:_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Bakit mahalagang maunawaan ang mga konsepto na nabanggit sa pag-aaral sa mga pagbabagong naganap noong ika -16 na siglo hanggang sa ika-20 siglo sa Silangan at Timog Silangang Asya?

__________________________________________________________ __________________________________________________________

3

GAWAIN BLG. 2: SAAN KA PA!!! (Anticipation-Reaction Guide) Tingnan kung gaano na ang iyong kaalaman sa paksang ating tatalakayin sagutan ang unang kolum sa pamamagitan ng pagsulat ng salitang sumasang-ayon o SA kung ikaw ay sumasang-ayon at hindi sumasang-ayon o HSA kung ikaw ay di-sumasang-ayon.

Bago ang talakayan Konsepto at Pananaw Pagkatapos ng talakayan sa buong Aralin

Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangan Asya ay naghangad ng kalayaan sa pananakop ng mga bansang Kanluranin dahil sa kaisipang liberal at ideya ng demokrasya Ang prinsipyong nagbigay-diin sa pagbubuo ng isang pamahalaang konstltusyonal na pinagsama angKanluranin at tradisyunal na Tsino upang palitan ang absolute monarchy ay demokrasya Ang pagpapalakas ng Hapon ng kanyang hukbong - militar ay naging daan sa pagbubuo ng depensibong nasyonalismo sa kanyang bansa.Iba't iba ang pamamaraang ginamit ng mga naging pinunong Iider sa mga kilusang naghangad ng paglaya sa mga Europeong mananakop sa rehiyon ng Timog Silangang AsyaUpang mapagtagumpayan ang paghahangad sa pagsasarili naghain ang mga Asyano ng mga reporma, nagbuo ng mga makabayangorganisasyon, at nang lumaon ay gumamit din ng mga madugong pakikihamok laban sa mga mananakop Sa Pilipinas, naglatag ng kaisipang paglaya ang kilusang Propaganda at ang Katipunan ang naging kasangkapan sa pagsasakatuparan ng paglaya sa mga dayuhang mananakop.Ang Tsina, Vietnam at Hilagang Korea at Hapon ay kumapit sa kaisipan ng sosyalismo at komunismo bilang landas hindi lamang sa pagpapalaya ng bansa kundi sa pagbubuo rin ng bagong sistemang panlipunan na

4

Nakatitiyak akong gusto mong malaman kung tama ba o hindi ang iyong palagay tungkol sa kung paano lumaya ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangan Asya at kung paano ang paglayang ito ay nagdulot ng pagbabago o transpormasyon noong ika -16 na siglo hanggang ika-20 siglo. Kung nais mong malaman kung tama o hindi ang iyong palagay sagutan mo ang sumusunod na bahagi ng Modyul na ito at habang sinasagutan mo unti-unti mong matutuklasan ang mga transpormasyong naganap tungkol sa paglaya ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya

magwawakas sa pagsasamantala ng mga mananakop. Si Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh, ang nasyonalistikong pinuno ngpartido, ang naging pangunahing kasangkapan sa paglaya ng kanilang bansa laban sa mga Pranses sa pamamagitan ng pagtanggap sa pamamaraang demokratiko

Ang naglalabang ideolohiyang demokratiko at komunismo ang naging sanhi ng pagkakahati ng Korea at Vietnam

Sa kasalukuyan ay patuloy pa rin ang mga pagbabago sa mga ideolohiyang gumagabay sa pamamahala at pamumuhay ng mga bansa sa daigdig.

BINABATI KITA!

….dahil natapos mo ang unang hakbang.

5

Sa bahaging ito ay inaasahan na matututuhan mo ang bahaging ginampanan ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo, epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng malawakang kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at ang impluwensiya ng iba’t ibang ideyolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa malawakang kilusang nasyonalista sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya. Maaari mong balikan ang mga kasagutan at katanungan na iyong nabuo sa unang bahagi ng Modyul na ito upang malaman kung tama ito ang iyong mga naunang katanungan.

Paunlarin

GAWAIN BLG 3: SURI-TEKSTO

Kapag tinanong ka kung paano lumaya ang Pilipinas o kaya ay ang Myanmar, bakit nahati ang Vietnam at Korea? O kaya’y, malaya ba ang China? Masasagot mo kaya? Ang gawaing ito na pinamagatang SURI-TEKSTO ay magbibigay kaalaman sa iyo tungkol sa naging hakbang ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya upang makamit ang kalayaang inaasam.

.Simulan mong basahin ang bawat teksto at bumuo ng isang paghihinuha sa bawat teksto at para sa karagdagang kaalaman maaari rin kayong magbasa ng iba pang aklat na may kaugnayan sa paksa.

HAKBANG SA PAGLAYA NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

Pangkalahatang Ideya

Ang pananakop at paniniil sa mga bansa sa Silangang Asya at Timog- Silangang Asya ay naglunsad ng pag-usbong ng diwang makabansa bilang tugon sa pang-aabuso at pagyurak sa karapatan ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya na ang tanging mithiin ay magkaroon ng kalayaan. Ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay nakaapekto upang makamit ang kalayaan dahil sa Unang Digmaang Pandaigdig, nagbago ang balance of power, nakilala ang Japan dahil pinalakas nito ang kaniyang hukbong militar. Isinulong na rin nito pagkatapos ng digmaan ang racial equality o pantay na pagtingin sa lahi na di pinansin ng mga Kanluranin.Dahil naman sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig lumakas ang Nasyonalismo sa Timog Silangang Asya. Napabilis ang paglaya kaya maraming mga bansa sa Timog Silangang Asya ang lumaya pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig

May iba’t ibang ideolohiya at paniniwala rin ang niyakap ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya, may naniwala na ang kasagutan sa minimithing kalayaan ay ang ideolohiyang komunismo, ang iba ay naniwala sa ideolohiya ng demokrasya, totalitaryanismo at autokrasya. Ang mga ideolohiyang ito ay nagdulot ng transpormasyon sa mga bansang Silangan at Timog Silangang Asya.

6

Ngayong nalaman mo na ang pangkalahatang konsepto ng paksang tatalakayin,ating suriin ang sumusunod na teksto tungkol sa mga hakbang sa paglaya ng ilang bansa na nasa Silangan at Timog Silangang Asya

Paglaya ng mga Bansa sa Silangang Asya

Paglaya ng China

Dahil sa kasikatan ng produktong China sa Europa hinangad ng mga Europeo na makipagkalakalan sa China na kalaunan ay naging dahilan ng paghahangad na makontrol ang lupain nito. Ang pagkakatalo ng Tsina sa Digmaang Opyo ay naging daan ng di- makatuwirang kasunduan at pagkakaroon ng Sphere of Influence ng mga bansang Europeo sa teritoryo ng China. Tatlong uri ng Nasyonalismo ang umusbong nasyonalismong tradisyunal na ang layunin ay paalisin ang mga Kanluranin at ang impluwensiya nito na pinangunahan ng samahang Boxers, ang pangalawa ay ang Nasyonalismong may impluwensiya ng kanluran .

Ang tatlong malalaking konsepto na aking makukuha mula sa teksto ay…1.____________2.____________3.____________

Ang aking mahihinuha ay…______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1.Anong bansa ang nanakop?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Ano-anong pamaraan ang ginamit upang lumaya?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3.Ano-anong ideolohiya ang mga nabanggit?____________________________________________

na ang layunin ay maging republika ang China yakap ang ideolohiyang demokratiko na pinangunahan ni Dr Sun Yat Sen at Chiang Kai Shek at ang pangatlo ay ang Nasyonalismong may impluwensiya ng Komunismo na pinangunahan ni Mao Zedong. Sa paglakas ng nasyonalismong Tsino nabahala ang Japan na baka maapektuhan ang interes nito sa China kung kaya’t sunod sunod ang ginawang pakikidigma at pananakop. Una na ritong naganap ang Manchuria Incident sinundan ng Rape of Nanking na nasundan pa ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig .

7

Subalit hindi nakaligtas ang Korea sa dalawang ideolohiyang nag-uumpugan, ang komunismo na niyakap ng Hilagang Korea at sinuportahan ng Unyong Sobyet at demokrasya na niyakap ng Timog Korea na sinuportahan ng Amerika . Noong 1948, pinasinayaan ang bagong republika na sinuportahan ng Amerika na pinamunuan ni Syngman Rhee ngunit kaagad namang ipinahayag ng North Korea ang Democratic People’s Republic of Korea na sinuportahan ng Soviet Union na pinamunuan ni Kim Il Sung. Mula noon, nahati ang Korea sa pamamagitan ng 38th

______________________________________________________________________________________________________________________________3.Ano-anong ideolohiya ang nabanggit?_________________________________________________________________________________________________________4. Ang aking mahihinuha ay… ______________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3.Ano-anong ideolohiya ang mga nabanggit?____________________________________________

na ang layunin ay maging republika ang China yakap ang ideolohiyang demokratiko na pinangunahan ni Dr Sun Yat Sen at Chiang Kai Shek at ang pangatlo ay ang Nasyonalismong may impluwensiya ng Komunismo na pinangunahan ni Mao Zedong. Sa paglakas ng nasyonalismong Tsino nabahala ang Japan na baka maapektuhan ang interes nito sa China kung kaya’t sunod sunod ang ginawang pakikidigma at pananakop. Una na ritong naganap ang Manchuria Incident sinundan ng Rape of Nanking na nasundan pa ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig .

Paglaya at Pagkakahati ng Korea Unti-unting nasakop ng Hapon ang Korea na ginawang base militar at pilit na itinaguyod ang kanilang kabihasnan.Bunsod nito maraming pagtatangkang ginawa ang Korea upang mapatalsik ang mga Hapones. Napabilis ito pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig kung saan natalo ang mga Hapon.

1.Anong bansa ang nanakop?________________________________________________________________________________________________2. Ano-anong pamaraan ang ginamit upang lumaya?

8

Paglaya ng mga Bansa sa Timog Silangang Asya

Subalit hindi nakaligtas ang Korea sa dalawang ideolohiyang nag-uumpugan, ang komunismo na niyakap ng Hilagang Korea at sinuportahan ng Unyong Sobyet at demokrasya na niyakap ng Timog Korea na sinuportahan ng Amerika . Noong 1948, pinasinayaan ang bagong republika na sinuportahan ng Amerika na pinamunuan ni Syngman Rhee ngunit kaagad namang ipinahayag ng North Korea ang Democratic People’s Republic of Korea na sinuportahan ng Soviet Union na pinamunuan ni Kim Il Sung. Mula noon, nahati ang Korea sa pamamagitan ng 38th

______________________________________________________________________________________________________________________________3.Ano-anong ideolohiya ang nabanggit?_________________________________________________________________________________________________________4. Ang aking mahihinuha ay… ______________________________________________________

Paglaya ng Indonesia

Nakamit ng Indonesia ang kalayaan nito noong Agosto 17,1945 sa pamumuno ni Achmed Sukarno sa pamamagitan ng rebolusyon laban sa mga Olandes. Umigting ang pagnanasang lumaya ng Indonesia nang pinagkalooban ng simbolikong kalayaan si Sukarno ng Hapon nang masakop ito noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ngunit nang matalo ang Hapon dumating ang mga Olandes upang muling ibalik ang kanilang

pamamahala .Subalit ang Indonesia na nakaranas ng kalayaan ay lumaban.Pinamunuan ni Sukarno ang Indonesia sa loob ng 23 taon. Pinasimulan niya ang pamamahalang guided democracy (limited democracy) base sa Pancasila- 5 patnubay na prinsipyo: paniniwala sa Dios, nasyonalismo, pagkakawanggawa, katarungang panlipunan at demokrasyang gagabayan ng karunungan. Tinanggap at ipinagbunyi ng mga tao at ginawa siyang pangulong panghabambuhay noong 1963 subalit ang lubos niyang kapangyarihan ang naging dahilan ng pang aabuso niya sa

1.Anong bansa ang nanakop?________________________________________________________________________________________2. Ano-anong pamaraan ang ginamit upang lumaya?____________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Anong ideolohiya ang nabanggit?____________________________________________________________________________________________________________________________________4. Ang aking mahihinuha ay…_____________________

9

pamamahala .Subalit ang Indonesia na nakaranas ng kalayaan ay lumaban.Pinamunuan ni Sukarno ang Indonesia sa loob ng 23 taon. Pinasimulan niya ang pamamahalang guided democracy (limited democracy) base sa Pancasila- 5 patnubay na prinsipyo: paniniwala sa Dios, nasyonalismo, pagkakawanggawa, katarungang panlipunan at demokrasyang gagabayan ng karunungan. Tinanggap at ipinagbunyi ng mga tao at ginawa siyang pangulong panghabambuhay noong 1963 subalit ang lubos niyang kapangyarihan ang naging dahilan ng pang aabuso niya sa

Paglaya ng Vietnam Sa kasaysayan ng Vietnam ay may tatlong naganap na paglaya ang una ay noong 938 mula sa China, ang pangalawa noong Setyembre 02,1945 mula sa France, at ang pangatlo ay noong Hulyo 02, 1976. Ang pag-iisa ng Vietnam sa pamumuno ni Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh mula sa kilusang Viet Minh bilang isang Sosyalistang Republika na may oryentasyong komunista . Isang matagalang digmaan ang ginawa ng mga Vietnamese upang makamtan ang kalayaan. Pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig nahati ang Vietnam sa dalawang bansa, ang Hilagang Vietnam na nagsulong ng ideolohiyang Komunismo at Sosyalismo sa pamumuno ni Ho Chi Minh at Timog Vietnam na yumakap sa ideolohiyang Demokratiko sa pamumuno ni Ngo Dinh Diem .

Nagkaroon ng Vietnam War na sinalihan ng Estados Unidos sa haba ng digmaan naging magastos at madugo ito para sa bansa. Para sa pandaigdigang opinyon ay iwan na ng mga Kanluranin ang Vietnam at dito natalo ang Estados Unidos ,iniwan nila ang Timog Vietnam at napasailalim sa kontrol ng grupong may ideolohiyang komunismo/sosyalismo. Muling napag-isa ang dalawang Vietnam at naging isang bansa.

3.Anong ideolohiya ang nabanggit?____________________________________________________________________________________________________________________________________4. Ang aking mahihinuha ay…_____________________

1.Anong bansa ang nanakop?________________________________________________________________________________________2. Ano-anong pamaraan ang ginamit upang lumaya?____________________________________________________________________________________________________________________________________3.Anong ideolohiya ang nabanggit?________________________________________________________________________________________

4. Ang aking mahihinuha ay…______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10

Paglaya ng Burma (Myanmar)

Nakamit ng Burma ang kalayaan nito noong Enero 04, 1948 sa pamumuno ni U Nu bilang punong Ministro ng Republika ng Burma na kalaunan ay inilipat ang pamumuno kay Heneral Ne Win na isang diktador militar .Bilang pinuno ng mga hukbong armado pinairal niya ang ideolohiyang Myanmar way to Socialism na kung saan kinumpiska ng pamahalaan , ang anumang negosyo at pangkalakalan,bangko at mga pribadong ari-arian kung kayat nawalan ng hanapbuhay ang mga dayuhan. Noong unang hindi pa nakakamit ng Burma ang kalayaan ang kumokontrol dito ay ang India sa tulong ng Ingles at China .Bilang pagtugon sa pananakop na ito nagtatag ng iba’t ibang kilusang naglalayon ng kalayaan. Nang maramdaman ng mga Ingles ang pagpupunyagi sa kalayaan ng mga Burmese nagkaroon ng pagbabago na nagresulta sa paghiwalay ng Burma sa India noong 1935. Ilan pang pagbabago ang tinangka ng pamahalaang Ingles ngunit hindi nangyari dahil sa pagsiklab ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang bansang Hapon naman ang sumakop sa Burma. Upang makuha ng mga Hapones ang loob ng mga Burmese maagang ipinahayag nito ang pagtataguyod tungo sa kasarinlan. Ang pangkat ni Aung San na Dohama Asiayona(Burma for Burmese) ay nakipagkasundo sa Hapon tungkol sa pagtustos ng sandata at sa pamumuno sa militar at nagsanib puwersa upang makuha ang Rangoon laban sa mga Ingles .Ipinahayag ng Hapon ang kalayaan ng Burma sakop pa nila ito subalit kalaunan nadama ng mga Burmese na ang tunay na layunin ng pagtulong ng Hapon ay hindi upang lumaya kundi sakupin sila. Nakaranas sila ng kahirapan ang mga Burmese sa pamamalakad ng mga Hapones kung kaya’t nagtatag sila ng kilusang laban sa Hapon ,ang AFPFL (Anti Fascists People’s Freedom League) sa pamumuno ni Aung San na binubuo ng mga makademokratiko at komunistang pangkat. Nagapi nila ang mga Hapones at bumalik ang mga Ingles subalit hindi na pumayag ang mga Burmese kaya’t sunod -sunod na usaping pangkalayaan ang naganap .Bunga nito, pinagtibay ang kasunduang Anglo-Burmese na nagpapahayag ng kalayaan sa Burma noong Enero 04, 1948. Sa kasawiang palad pinatay si Aung San at ang kaniyang gabinete ng upahang armado ng kaniyang talunang kalaban na si U Saw. Ngunit nang maaresto si U Saw ay ipinagpagtuloy ni U Nu ang naiwan ni Aung San

1.Anong bansa ang nanakop?______________________________________________________________2. Anong pamamaraan ang ginamit upang lumaya?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Anong ideolohiya ang mga nabanggit?____________________________________________________________________________________________________________________________4. Ang aking mahihinuha ay… ______________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Ang aking mahihinuha ay…______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11

Paglaya ng Pilipinas

Nakamit ng Pilipinas ang paglaya noong Hunyo 12, 1898 sa pamumuno ni Heneral Emilio Aguinaldo .Nakipagsabwatan ang mga Amerikano sa Pilipino upang matalo ang mga Espanol sa Digmaang Espanol-Amerikano kung saan natalo ang mga Espanol. Inakala ng pamunuan ni Aguinaldo na aalis na ang mga Amerikano sa Pilipinas at ipauubaya na ang pamumuno sa atin kaya idineklara ang ating kalayaan at nagtatag ng isang demokratikong pamahalaan.Samantala, iba naman ang ikinikilos ng mga Amerikano, nagpalabas ito ng patakarang Benevolent Assimilation at lumagda sa Treaty of Paris na nagpapahayag ng paglilipat ng pamamahala ng Pilipinas sa Amerikano mula sa mga Espanol.Naging hayagan ang pagtutol ng mga Pilipino sa pananakop ng mga Amerikano kung kaya’t sumiklab ang Digmaang Pilipino- Amerikano .Subalit may ibang Pilipino na hindi nakiisa, walang pakialam at nakiisa sa mga Amerikano .Dahil sa kawalan ng pagkakaisa, nakapagtatag ang Amerikano ng pamahalaang kolonyal na nagsilbi sa interes ng mga Amerikano at pinalaganap ang edukasyong makabanyaga. Sa isang banda tinugis ang mga Pilipinong lumaban para sa kalayaan at ipinatapon ang ibang lider -Pilipino sa ibang bansa. Ang ibang Pilipino naman na nakiisa sa mga Amerikano ay isinulong ang paghingi ng kalayaan sa mga Amerikano. Dahil ang kalayaan natin ay ating hinihingi matagal bago naibalik ang kalayaan at sa bawat paghingi natin ay may katumbas na mas malaking kapalit na likas na yaman at pagkontrol sa kalakalan. Pansamantalang natigil ang pananakop ng mga Amerikano nang tayo’y masangkot sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig . Nilusob tayo ng Hapon dahil kaalyado natin ang mga Amerikano at ang pinakamalaking base-militar ng Amerikano ay nasa ating bansa.Sa kasagsagan ng digmaan ,iniwan tayo ng mga lider-Amerikano at natira tayong lumalaban at nagtatanggol sa ating kalayaan. Nasakop tayo ng Hapon sa loob ng 5 taon. Natalo ang Hapon sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig kung kaya’t binalikan tayo ng mga Amerikano at ibinigay ang ating kalayaan noong Hulyo 04,1946. Ayon kay Renato Constantino hindi ganap na nakamtan ng Pilipinas ang Kalayaan dahil nanatiling makapangyarihan at impluwensiyal ang Amerikano sa Pilipinas sa larangang pangkabuhayan at pampolitika.

1.Anong bansa ang nanakop?______________________________________________________________________________________________________________________2. Anong pamamaraan ang ginamit upang lumaya?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Anong ideolohiya ang mga nabanggit?______________________________________________________________________________________________________________________4. Ang aking mahihinuha ay… ________________________________________________________________

12

PAMPROSESONG TANONG

1. Paano ipinakita ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya ang pagmamahal sa bayan? Magbigay ng patunay sa inyong mga sagot. ._________________________________________________________________________________________________________________________

2. Paano hinubog ng ideolohiya ang paglaya ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya? Magbigay ng patunay sa inyong mga sagot. _________________________________________________________________________________________________________________________

3. Paano nakaapekto ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa paglaya ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya? __________________________________________________________________________________________________________________________

GAWAIN BLG.4: BUO-LAYA Iyong natunghayan kung paano lumaya ang mga bansa sa Asya at upang magkaroon ng buong pananaw sa paglaya ng mga bansa buuin ang talahanayan at ihambing ang bawat datos na iyong makakalap

Bansa sa Silangan Asya (na nasa teksto)

Mga Bansang Nanakop

Araw ng Paglaya

Namuno Pamamaraang Ginamit sa Paglaya

Ideolohiyang Niyakap

Silangang Asya

Bansa sa Timog Silangan Asya (na nasateksto)

Mga Bansang Nanakop

Araw ng Paglaya

Namuno Pamamaraang ginamit sa Paglaya

Ideolihiyang Niyakap

13

Ngayong natapos mo nang sagutan ang talahanayan at

naiwasto, BINABATI KITA!

ATING PAGNILAYAN AT UNAWAIN

Dahil may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa tungkol sa: bahaging ginampanan ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog

Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo;

epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng malawakang kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at

ang impluwensiya ng iba’t ibang ideolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa malawakang kilusang nasyonalista sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya.

Maaari mong balikan ang mga kasagutan na iyong ginawa sa unang bahagi ng Modyul na ito upang malaman kung tama ito .

Maaari ka nang tumungo sa susunod na bahagi ng Modyul na ito upang mapalalim at mapalawak pa ang iyong pag-unawa tungkol sa paksang tinatalakay.

Sa bahaging ito, pagtitibayin mo ang nabuong mga pag-unawa tungkol sa paksa. Inaasahan din na kritikal mong masusuri ang:

bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo;

epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng malawakang kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at

ang impluwensiya ng iba’t ibang ideolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa mga malawakang kilusang nasyonalista sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya .

14

GAWAIN BLG. 7: SAAN KA PA!!! (Anticipation-Reaction Guide)

Tingnan kung gaano na ang kaalaman sa paksang Tinalakay. Sagutan ang unang kolum sa pamamagitan ng pagsulat ng salitang sumasang-ayon kung sumasang-ayon at hindi sumasang-ayon kung di-sumasang-ayon sa ipinahayag na mga kaalaman

Bago ang Talakayan Konsepto at Pananaw Pagkatapos ng Talakayan sa Buong Aralin(Ipaliwanag ang naging kasagutan)

Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya ay naghangad ng kalayaan sa pananakop ng mga bansang Kanluranin dahil sa kaisipang liberal at ideya ng demokrasya Ang prinsipyong nagbigay-diin sa pagbubuo ng isang pamahalaang konstltusyonal na pinagsama angKanluranin at tradisyunal na Tsino upang palitan ang absolutong monarkiya ay demokrasya Ang pagpapalakas ng Hapon ng kaniyang hukbong - militar ay naging daan sa pagbubuo ng depensibong nasyonalismo sa kaniyang bansa.Iba't iba ang pamaraang ginamit ng mga naging pinunong Iider sa mga kilusang naghangad ng paglaya sa mga Europeong mananakop sa rehiyon ng Timog Silangang AsyaUpang mapagtagumpayan ang paghahangad sa pagsasarili naghain ang mga Asyano ng mga reporma, nagbuo ng mga makabayangorganisasyon, at nang lumaon ay gumamit din ng mga madugong pakikihamok laban sa mga mananakop Sa Pilipinas, naglatag ng kaisipang paglaya ang kilusang Propaganda at ang Katipunan ang naging kasangkapan sa pagsasakatuparan ng paglaya sa mga dayuhang mananakop.

15

S.RES.217Latest Title: A resolution calling for a peaceful and multilateral resolution to maritime territorial disputes in Southeast Asia.Sponsor: Sen Webb, Jim [VA] (introduced 6/27/2011) Cosponsors (3) Latest Major Action: 6/27/2011 Passed/agreed to in Senate. Status: Submitted in the Senate, considered, and agreed to without amendment and with a preamble by Unanimous Consent.

SUMMARY AS OF:6/27/2011--Introduced. (There is 1 other summary)

Reaffirms the strong support of the United States for the peaceful resolution of maritime territorial disputes in the South China Sea.

Deplores the use of force by China's naval and maritime security vessels in the South China Sea

Calls on all parties to the territorial dispute to refrain from threatening force or using force to assert territorial claims.

Supports the continuation of operations by the U.S. Armed Forces in support of freedom of navigation rights in international waters and air space in the South China Sea.

Ang Tsina, Vietnam at Hilagang Korea at Hapon ay kumapit sa kaisipan ng sosyalismo at komunismo bilang landas hindi lamang sa pagpapalaya ng bansa kundi sa pagbubuo rin ng bagong sistemang panlipunan na magwawakas sa pagsasamantala ng mga mananakop. Si Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh, ang nasyonalistikong pinuno ngpartido, ang naging pangunahing kasangkapan sa paglaya ng kanilang bansa laban sa mga Pranses sa pamamagitan ng pagtanggap sa pamamaraang demokratiko

Ang ideolohiyang demokratiko at komunismo ang dalawang naglalabang ideolohiya na naging sanhi ng pagkakahati ng Korea at Vietnam

Sa kasalukuyan ay patuloy pa rin ang mga pagbabago sa mga ideolohiyang gumagabay sa pamamahala at pamumuhay ng mga bansa sa daigdig.

GAWAIN BLG 5: RE – SOLUSYON

Natutuwa ako na marami ka nang alam. Subukin natin kung maaari mong ilapat ang mga kaalaman na iyong natutuhan. Suriing mabuti ang sipi ng isang resolusyon na nakalap sa Library of Congress (http://thomas.loc.gov/cgibin/bdquery/z?d112:SE00217:@@@D&summ2=0& Nov. 5,2012 2:20pm)

16

S.RES.217Latest Title: A resolution calling for a peaceful and multilateral resolution to maritime territorial disputes in Southeast Asia.Sponsor: Sen Webb, Jim [VA] (introduced 6/27/2011) Cosponsors (3) Latest Major Action: 6/27/2011 Passed/agreed to in Senate. Status: Submitted in the Senate, considered, and agreed to without amendment and with a preamble by Unanimous Consent.

SUMMARY AS OF:6/27/2011--Introduced. (There is 1 other summary)

Reaffirms the strong support of the United States for the peaceful resolution of maritime territorial disputes in the South China Sea.

Deplores the use of force by China's naval and maritime security vessels in the South China Sea

Calls on all parties to the territorial dispute to refrain from threatening force or using force to assert territorial claims.

Supports the continuation of operations by the U.S. Armed Forces in support of freedom of navigation rights in international waters and air space in the South China Sea.

PAMPROSESONG MGA TANONG

1. Ano ang paksa at layunin ng resolusyon sa sipi? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Sino ang sumulat ng resolusyon?Saang bansa siya nagmula? ________________________________________________________

3. Ano ang kaniyang mga panukala? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Sa iyong tingin kaninong interes ang pinagsisilbihan ng resolusyon na ito? Patunayan ang sagot .________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. May konsepto ba ng kolonyalismo/imperyalismo ang nakatala sa sipi? Patunayan.________________________________________________________________________________________________________________

6. May ideolohiya bang isinusulong ang mga nakatala sa resolusyon? Pangatuwiranan ________________________________________________________________________________________________________________

7. Kung ikaw ang gagawa ng isang resolusyon tungkol sa paksang tinatalakay sa sipi ano ang iyong imumungkahi? Bakit? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

17

8. Bilang isang Pilipino paano mo pangangalagaan ang kalayaan ng ating bansa? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

GAWAIN 6: BUKAS- ISIP! (reflective journal)

Sumulat ng maikling repleksiyon ukol sa iyong mga natutuhan, realisasyon at opinyon tungkol sa mga paksang ating tinalakay.

18

http://www.clker.com/cliparts/e/K/g/G/i/j/blue-stick-man-reflect-md.png

Sa kabuuan ang natutuhan ko ay__________________________________________________________________________________

BINABATI KITA!

Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng Pagpapalalim.

ATING GAWINGawain 8 : Paggawa ng Resolution

Bilang paghahanda sa gagawing Performance Task ay basahin ang sumusunod na sitwasyong. Pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig maraming isyu ang umusbong sa Silangan at Timog Silangang Asya. Isa na rito ang sigalot dulot ng pag-aagawan sa teritoryo. Ikaw,bilang mambabatas ng iyong bansa ay gagawa ng isang resolusyon para ipakita ang iyong mga

punto sa teritoryong inaangkin .Ang iyong nabuong resolusyon ay maglalaman ng naging mga problema bunsod ng nasabing usapin at mga mungkahing solusyon upang malutas ang sigalot na ito gamit ang powerpoint presentation

Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol sa bahaging ginampanan ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya. Ito ay tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo, epekto ng digmaang pandaidig sa pag-aangat ng mga malawakang kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at ang impluwensiya ng iba’t ibang ideyolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa malawakang kilusang nasyonalista sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya. Ngayon ay handa ka nang gawin ang ating susunod at huling gawain sa araling ito.

TRANSFER:

LEVEL 3

Kung gayon!Ang paksa ngayon ay _________________________________________________Isang mahalagang konsepto na aking natutuhan ay _________________________Ito ay mahalaga dahil__________________________________________________Ang isa pang ideya ay _________________________________________________Magagamit ko ito sa___________________________________________________

19

Ang resolusyon na ginawa ay huhusgahan batay sa sumusunod na pamantayan--- Maliwanag at maayos ang pagkakalahad ng resolusyon. Sapat at katanggap-tanggap ang mga mungkahing solusyon sa suliranin. Nakapaglahad ng mga datos batay sa realidad ng suliranin na binibigyan ng solusyon.

Krayterya 4 3 2 1Nilalaman Sapat at

katanggap-tanggap ang mga mungkahing solusyon sa suliranin. Nakapaglahad ng mga datos batay sa realidad ng suliranin na binibigyan ng solusyon.

Katanggap-tanggap ang mga mungkahing solusyons sa suliranin ngunit di-wasto ang ilan: may ilang impormasyon na hindi maliwanag ang pagkakalahad. Nakapaglahad ng mga datos batay sa realidad ng suliranin na binibigyan ng solusyon.

May mga mungkahing solusyon ngunit ang mga datos ay di- gaanong batay sa realidad ng suliranin na binibigyan ng solusyon.

May mga mungkahing solusyon ngunit ang mga datos ay hindi batay sa realidad ng suliranin na binibigyan ng solusyon.

Pinagkunan ng Datos

Ibinatay sa iba’t ibang saligan ang mga kaalaman tulad ng mga aklat, pahayagan, video clips, interbyu, radio at iba pa.Isinulat ang pinagkunan ng mga impormasyon

Ibinatay sa iba’t ibang saligan ang mga impormasyon ngunit limitado lamang.

Ibinatay lamang ang saligan ng impormasyon sa batayang aklat lamang.

Walang batayang pinagkunan at ang mga impormasyon ay gawa-gawa lamang.

Organisasyon Organisado ang ginawang resolusyon at sa kabuuan maayos ang presentasiyon ng gawain, ang pinag sama-samang

Organisado ang mga paksa sa kabuuan at maayos na presentasiyon ngunit di masyadong nagamit nang maayos ang

Walang interaksiyon at ugnayan sa mga kasapi. Walang malinaw na presentasiyon ng mga paksa. May

Di- organisado ang paksa. Malinaw na walang preparasyon ang presentasiyon ng pangkat.

20

ideya ay malinaw na naipapahayag at natatalakay gamit ang makabuluhang powerpoint presentation.

powerpoint presentation.

powerpoint presentation ngunit hindi lubusang nagamit at nagsilbi lamang na palamuti sa pisara.

Presentasiyon Maayos ang pagkakalahad. Gumamit ng powerpoint presentation. Namumukod tangi ang pamamaraan ng presentasiyon sa pamamagitan ng malakas at malinaw ang pagsasalita na sapat para marinig at maintindihan ng lahat.

Maayos ang paglalahad gamit ang powerpoint presentation,may kahinaan ang tinig ng mga nagtalakay

Simple at maikli ang presentasiyong nagawa.

Ang paglalahad ay hindi naging malinaw. Walang gaanong presentasiyon.

Transisyon sa Susunod na Modyul Ngayong nasuri mo na kung paano nahubog ng paglaya ang transpormasyong naganap noong ika-16 na siglo hanggang sa kasalukuyan sa susunod na modyul ay malalaman mo kung paano nakaapekto sa mga Asyano ang mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya noong ika -16 hanggang ika- 20 siglo .

21