Upload
ihramcizade
View
234
Download
8
Embed Size (px)
Citation preview
T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TEMEL ĠSLÂM BĠLĠMLERĠ ANABĠLĠM DALI
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
ĠSMÂĠL HAKKI BURSEVÎ‟NĠN VÂRĠDÂT-I
HAKKIYYE‟SĠ
(Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, Genel, nr. 86, vr. 111b-160b)
Betül ĠZMĠRLĠ
DanıĢman
Prof. Dr. Himmet KONUR
2010
ii
iii
YEMĠN METNĠ
Yüksek Lisans Tezi olarak sunduğum “Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Vâridât-ı
Hakkıyye‟si (Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, Genel, nr. 86, vr. 111b-160b)”
adlı çalıĢmanın, tarafımdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düĢecek bir yardıma
baĢvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden
oluĢtuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmıĢ olduğunu belirtir ve bunu onurumla
doğrularım.
..../..../.......
Betül ĠZMĠRLĠ
iv
ÖZET
Yüksek Lisans Tezi
Ġsmail Hakkı Bursevî‟nin Vâridât-ı Hakkıyye‟si (Bursa Eski Eserler
Kütüphanesi, Genel, nr. 86, vr. 111b-160b)
Betül ĠZMĠRLĠ
Dokuz Eylül Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Temel Ġslâm Bilimleri Anabilim Dalı
Ġsmail Hakkı Bursevî, 17. yüzyılın ikinci yarısında ve 18. yüzyılın ilk
çeyreğinde yaĢamıĢ, Celvetiyye tarîkatına mensub önemli bir mutasavvıftır. Bu
tezde onun eserlerinden biri olan ve Arapça olarak yazılan “Vâridât-ı Hakkıyye”
ele alınmaktadır. Kulun kastı olmaksızın kalbe gelen manalar anlamındaki vârid,
eserin ana konusudur.
Vâridât türünde önemli bilgi, îzah ve yorumlara sahip olan bu eserin gün
yüzüne çıkartılıp tanıtılmasını amaçlayan bu çalıĢma, giriĢ, iki bölüm ve sonuçtan
meydana gelmektedir.
GiriĢ bölümünde müellifin hayatı, eserleri ve tarîkatı hakkında bilgi
verilmiĢtir.
Birinci bölümde tasavvuf kültüründe vâridât geleneğinden bahsedilmiĢ ve
Bursevî‟nin Vâridât-ı Hakkıyye‟si tanıtılmıĢtır. Daha sonra vâridler özetlenmiĢ
ve eserdeki Ģahıs ve kaynakların üzerinde durulmuĢtur.
Ġkinci bölümde öncelikle eserin, biri müellif nüshası olmak üzere
bulabildiğimiz üç nüshanın tavsifi ve değerlendirmesi yapılmıĢ, ardından müellif
nüshası esas alınarak Vâridât-ı Hakkıyye‟nin tenkitli bir metni ortaya
çıkarılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Ġsmâil Hakkı Bursevî, Tasavvuf, Vâridât, Vâridât-ı
Hakkıyye
v
ABSTRACT
Master Thesis
Vâridât-ı Hakkıyye The Work of Ġsmail Hakkı Bursevî (Library of Manuscripts
in Bursa, General, number 86, leaf 111b-160b)
Betül ĠZMĠRLĠ
Dokuz Eylül University
Institute of Social Sciences
Department of Basis Islamic Disciplines
Ġsmail Hakkı Bursevî, the member of Celvetiyye cult, who lived in the
late 17th and the early 18th centuries, was an important sufi. In this thesis one
of his works “Vâridât-ı Hakkıyye”, written in Arabic, is discussed. Vârid, the
base of the word vârid („appearance‟) implies the meaning that comes into heart
without the intent of the human being. The works, dealt in this issues, form the
genre of vârid („appearance‟).
This study, which aims to reveal and introduce that work what has
important information, interpretation and comments on the genre of
vâridât/revenues, consists of an introduction, two chapters and a resolution.
In the introduction part, the life, the works and the cult of the writer is
stated.
In the first chapter, vâridât („appearances‟) tradition in the sufism
culture is mentioned and Vâridât-ı Hakkıyye of Bursevi is introduced. After
that, vârids are summarized and the characters named in the work and the
sources are emphasized.
In the second part, primarily, three copies we can find, one of which is
the writer copy, are described and commented, afterwards based on the writer
copy, comparative text of Vâridât-ı Hakkıyye is revealt.
Key Words: Ġsmâil Hakkı Bursevi, Sufism, Vâridât, Vâridât-ı Hakkıyye
vi
ĠSMÂĠL HAKKI BURSEVÎ‟NĠN VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE‟SĠ
(Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, Genel, nr. 86, vr. 111b-160b)
ĠÇĠNDEKĠLER
TEZ ONAY SAYFASI ..................................................................................... ĠĠ
YEMĠN METNĠ ............................................................................................... ĠĠĠ
ÖZET ...............................................................................................................ĠV
ABSTRACT ..................................................................................................... V
ĠÇĠNDEKĠLER ................................................................................................VĠ
KISALTMALAR .............................................................................................XĠ
GĠRĠġ ................................................................................................................ 1
1. ĠSMAĠL HAKKI BURSEVÎ .................................................................................. 2
1.1. HAYATI VE ESERLERĠ ............................................................................ 2
1.2. CELVETĠYYE TARÎKATI ......................................................................... 5
1.3. ĠSMÂĠL HAKKI BURSEVÎ VE ESERLERĠYLE ĠLGĠLĠ YAPILAN
BAZI ÇALIġMALAR ................................................................................. 6
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE
1.1. VÂRĠDÂT GELENEĞĠ ............................................................................. 11
1.2. VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE‟NĠN TANITIMI............................................... 13
1.3. VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE‟DE GEÇEN VÂRĠDLER ................................. 15
1.4. VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE‟NĠN ġAHIS KADROSU ................................ 103
1.4.1. Peygamberler ....................................................................................... 103
1.4.1.1. Hz. Âdem .......................................................................... 103
1.4.1.2. Hz. Ġdris ............................................................................ 104
1.4.1.3. Hz. Ġbrâhim ...................................................................... 104
1.4.1.4. Hz. Ġsmâil .......................................................................... 105
1.4.1.5. Hz. Yâkub ......................................................................... 105
vii
1.4.1.6. Hz. Yûsuf .......................................................................... 105
1.4.1.7. Hz. Eyyûb ......................................................................... 106
1.4.1.8. Hz. Mûsâ ........................................................................... 106
1.4.1.9.Hz. Ġlyâs ............................................................................. 107
1.4.1.10.Hz. Süleyman ................................................................... 107
1.4.1.11. Hz. Îsâ ............................................................................. 108
1.4.2. Peygamberlerin Oğulları ....................................................................... 108
1.4.2.1. Hz. Peygamber‟in oğlu Ġbrâhim ......................................... 108
1.4.2.2. Hz. Âdem‟in oğulları Hâbil ve Kābil ................................. 109
1.4.3. Hz. Peygamber‟in Hanımları ve Kızı. ................................................... 109
1.4.3.1. Hz. Hatîce ......................................................................... 109
1.4.3.2.Hz. ÂiĢe ............................................................................. 110
1.4.3.3. Hz. Fâtıma ......................................................................... 110
1.4.4. Halîfeler ............................................................................................... 111
1.4.4.1. Hz. Ebû Bekir .................................................................... 111
1.4.4.2. Hz. Ömer ........................................................................... 112
1.4.4.3. Hz. Ali .............................................................................. 112
1.4.4.4. Ömer b. Abdülazîz ............................................................ 113
1.4.5. Tâbiîn ................................................................................................... 113
1.4.5.1. Veysel Karânî .................................................................... 113
1.4.5.2. Ġsâmüddîn Karanî .............................................................. 114
1.4.6. Mezhep Ġmamları ................................................................................. 114
1.4.6.1. Ġmam A‟zâm ..................................................................... 114
1.4.6.2. Ġmam ġâfî .......................................................................... 114
1.4.6.3. Ġmam Mâlik ....................................................................... 115
1.4.6.4. Ġmam Ahmed b. Hanbel ..................................................... 115
1.4.7. Dînî-Tarihî ġahsiyet ve Kavimler ......................................................... 115
1.4.7.1. Hz. Havvâ ......................................................................... 116
1.4.7.2. Hz. Meryem ...................................................................... 116
1.4.7.3. Hz. Âsiye .......................................................................... 116
1.4.7.4. Belkıs ................................................................................ 117
1.4.7.5. Ashâb-ı Kehf ..................................................................... 117
viii
1.4.7.6. Hüdhüd ............................................................................. 117
1.4.7.7. Bedir Ehli .......................................................................... 118
1.4.7.8. Nemrûd ............................................................................. 118
1.4.7.9. Firavun .............................................................................. 118
1.4.7.10. Ġblis (ġeytan) ................................................................... 119
1.4.7.11. Ġsrâiloğulları .................................................................... 119
1.4.7.12. Lût Kavmi ....................................................................... 119
1.4.7.13. Câlût ve Tâlût .................................................................. 120
1.4.7.14. Sâmirî .............................................................................. 120
1.4.8. Melekler ............................................................................................... 121
1.4.8.1. Cibril (Cebrâil) .................................................................. 121
1.4.8.2. Kirâmen Kâtibîn ................................................................ 121
1.4.8.3. ArĢı TaĢıyan Melekler (Hamele-i ArĢ)……….………..….122
1.4.8.4. Hârût ve Mârût .................................................................. 122
1.4.9. Diğer Tarihî, Edebî ve Ġlmî ġahsiyetler ................................................. 122
1.4.9.1. Mehdî ................................................................................ 122
1.4.9.2. Sultan ( II. ) Mustafa ........................................................ 123
1.4.9.3. ġeyh Sa‟dî ......................................................................... 124
1.4.9.4. Ömer b. Fârız .................................................................... 124
1.4.9.5. ġeyh Hamdullah Amâsî ..................................................... 125
1.4.10. Ġslâm Bilginleri ................................................................................... 125
1.4.10.1. Ġbn-i Sinâ ......................................................................... 125
1.4.10.2. Gazzâlî ............................................................................ 126
1.4.10.3. Ġmam Süheylî .................................................................. 126
1.4.10.4. Ġbn-i Melek ...................................................................... 127
1.4.10.5. Ġmam (Celâleddîn) Suyûtî ................................................ 127
1.4.11. ġeyhler ve Tasavvufî ġahsiyetler ........................................................ 128
1.4.11.1. ġeyh ġehâbeddin Maktûl ................................................. 128
1.4.11.2. ġeyh-i Ekber Ġbn Arabî .................................................... 128
1.4.11.3. ġeyh ġâzılî ...................................................................... 129
1.4.11.4. ġeyh Osman Fazlı Efendi ................................................ 129
1.4.11.5. Hasan Basrî ..................................................................... 130
ix
1.4.11.6. Ġbrahim Edhem ................................................................ 131
1.4.11.7. Bayezid Bistâmî .............................................................. 131
1.4.11.8. ġiblî ................................................................................. 131
1.4.11.9. Abdülkâdir Geylânî ......................................................... 132
1.4.11.10. Azîz Mahmûd Hüdâyî.................................................... 132
1.4.12. Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Yakınları .................................................... 133
1.4.12.1. Kızı Emetullah ................................................................ 133
1.4.12.2. Oğlu Bahâeddin Muhammed ........................................... 133
1.5. VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE‟NĠN KAYNAKLARI ........................................... 134
1.5.1. Bostan .................................................................................................. 134
1.5.2. El-Fütühâtü‟l- Mekkiyye ...................................................................... 134
1.5.3. Tamâmü‟l-Feyz .................................................................................... 135
1.5.4. Mesnevî................................................................................................ 136
1.5.5. Esrâru‟l-Hacc ....................................................................................... 136
1.5.6. Rûhu‟l-Beyân ....................................................................................... 137
1.5.7. Tâiyye .................................................................................................. 138
1.5.8. Ġhyâu Ulûmi‟d-Dîn ............................................................................... 138
1.5.9. Hizbu‟l-Bahr ........................................................................................ 139
1.5.10. MeĢârık .............................................................................................. 139
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE NÜSHALARI
2.1. NÜSHALARIN TAVSĠFĠ .............................................................................. 140
2.1.1. B Nüshası (Müellif Nüshası) ................................................................ 140
2.1.2. A Nüshası ............................................................................................. 141
2.1.3. E Nüshası ............................................................................................. 141
2.2. NÜSHALARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ..................................................... 142
SONUÇ ......................................................................................................... 144
KAYNAKLAR .............................................................................................. 146
EKLER .......................................................................................................... 152
x
EK 1 VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE NÜSHALARINDAN ÖRNEKLER............. 153
(B) NÜSHASININ ĠLK SAYFASI………………………………………...153
(B)NÜSHASININ SON SAYFASI………………………………………..154
(A) NÜSHASININ ĠLK SAYFASI………………………………………..155
(A) NÜSHASININ SON SAYFASI…………………………………..…..156
(E) NÜSHASININ ĠLK SAYFASI……………………………………......157
(E) NÜSHASININ SON SAYFASI……………………………….....…....158
xi
KISALTMALAR
a.g.e. : Adı geçen eser
a.g.m. : Adı geçen makale
AÜSBE : Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
a.y. : Aynı yer
b. : bin (oğul/oğlu)
BEEK : Bursa Eski Eserler Kütüphanesi
bkz. : Bakınız
c. : Cilt
Çev. : Çeviren
Dan. : DanıĢman
DEÜSBE : Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
DĠA : Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi
DĠB : Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı
Fak. : Fakültesi
GÜSBE : Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Haz. : Hazırlayan
HÜSBE : Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Hz. : Hazreti
Ġst. : Ġstanbul
Kütp. : Kütüphane/Kütüphanesi
Md. : Madde/Maddesi
MEB : Milli Eğitim Bakanlığı
MÜĠFAV : Marmara Üniversitesi Ġlâhiyat Fakültesi Vakfı
xii
MÜSBE : Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
NeĢr. : NeĢriyat
nr. : Numara
ö. : Ölüm
s/ss. : Sayfa numarası
SÜSBE : Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
T.D.V : Türkiye Diyanet Vakfı
Terc. : Tercüme eden
UÜSBE : Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Ünv. : Üniversitesi
v.b. : Ve bunun gibi
v.d. : Ve devamı
vr. : Varak
Yay. : Yayınları
1
GĠRĠġ
Bu çalıĢmada 1653- 1725 yılları arasında yaĢamıĢ ve bu döneme tesavvufî
açıdan önemli katkılarda bulunmuĢ olan müellif Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin “Vâridât-ı
Hakkıyye” adlı eserinin tenkitli metni hazırlanacak ve farklı açılardan incelenecektir.
Eserin müellif nüshası BEEK (Bursa Eski Eserler Kütüphanesi), Genel, nr. 86, 111b-
264a varakları arasında yer almaktadır. Eserin tamamı yüksek lisans çalıĢması
sınırlarını aĢacağı için biz, 111b-160b varakları arasını çalıĢmakla yetinip, kalan
kısmını baĢka çalıĢmacılara bırakmak durumunda kaldık. Müellif nüshasından baĢka,
eserin iki nüshasına daha ulaĢtık. Özellikle okumakta güçlük çektiğimiz yerleri
çözmede bu nüshalar imdadımıza yetiĢti. Eserin müellif nüshasını esas alarak
hazırladığımız tenkitli metni, ilk sayfası arka kapağa gelecek Ģekilde, tezimizin
arkasına yerleĢtirmeyi uygun gördük.
Böyle bir çalıĢmada müelliften bahsetmemek olmazdı. Bursevî‟nin hayatı
hakkında birçok çalıĢma olduğu için, bu konuda geniĢ bilgi vermek yerine, konuya
anahatlarıyla değinmeyi uygun gördük. Büyük mutasavvıflardan olması itibariyle
onun mensub olduğu tasavvufî yola da değindik. Eserin içeriği hakkında bilgi
vermesi için, farklı boyutlar üzerinde durduk.
Öncelikle eser vâridât türünün bir örneği olduğu için, bu tür içinde Vâridât-ı
Hakkıyye‟nin yerini belirlemeye gayret ettik. Her ne kadar çalıĢmamaızda Vâridât-ı
Hakkıyye‟nin tenkitli metni yer alsa da, eserin aslını inceleme imkânı bulamayanlara
fikir vermesi açısından vâridleri özetledik. Daha sonra bu tip çalıĢmalarda âdet
olduğu üzere eserin Ģahıs kadrosu ve kaynakları üzerinde durduk.
Tenkitli metnini ortaya çıkardığımız eser, dönemin dinî, fikrî, ilmî ve siyâsî
olaylarına ıĢık tutacak birçok unsuru da içermektedir. Farklı açılardan
değerlendirilmek üzere araĢtırmacıların ilgisini beklemektedir.
2
1. ĠSMAĠL HAKKI BURSEVÎ
1.1. HAYATI VE ESERLERĠ
Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin hayatına dair bilgilerin en önde gelen kaynakları
yine kendi eserleridir. Özellikle “Silsilenâme-i Celvetiyye”, “Tamâmü‟l-Feyz”,
makâlât ve vâridât gibi eserlerinde kendisine ait bilgilere rastlanmaktadır.
Ġsmâil Hakkı, 1063/1653‟de1 bugün Bulgaristan sınırları içindeki Aydos
kasabasında doğmuĢtur.2 Ailesi tarafından Ġsmâil adı verilmiĢtir.
3 Kendisine Bursevî,
Celvetî dense de Ģiirlerinde “Hakkî” mahlasını kullanmıĢtır.4
Babası Mustafa Efendi, Ġstanbul Aksaray‟da dünyaya gelmiĢtir.5
1062/1653‟de
Aksaray‟da çıkan büyük yangında6 ev ve eĢyalarını kaybedince,
yakınlarının ve akrabalarının bulunduğu Aydos‟a yerleĢmiĢtir.7 Kalan beĢ altı yıllık
ömrünü ziraatle uğraĢarak tamamlamıĢtır.8
Ġsmâil Hakkı‟nın okuma-yazmayı ve ilk tahsilini kimden gördüğü tam olarak
bilinmemektedir.9 On- on bir yaĢlarındayken Edirne‟ye ġeyh Abdülbâki Efendi‟yle
birlikte gitmiĢ, tahsilini onun yanında sürdürmüĢtür.10
Aydos‟da henüz üç
yaĢındayken tanıdığı Ģeyhi Osman Fazlı Efendi, Filibe‟den Ġstanbul‟a gidince,
kendisi de oraya yönelmiĢ, tahsilini ve sülûkunu Ġstanbul‟da tamamlamıĢtır.11
Rumeli‟de baĢlayan ve 1083/1672‟den itibaren Ġstanbul‟da devam eden 16 yıllık
1 Ġsmâil Hakkı Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, Haydar PaĢa Hastanesi Matbaası, Ġst., 1291,
s.107. 2 Bursevî, a.g.e., s.101. 3 Ġsmâil Hakkı Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, BEEK, Genel, nr.86, vr.114a, 122b.
4 Bu mahlası ilk defa Ģeyhi Osman Fazlî‟nin 1085/1674‟de dünyaya gelen oğlu için bugüne tarih
düĢürdüğü Ģiirinde kullanmıĢ, Ģeyhi de bu mahlası beğenmiĢ ve bu adı ona mükâfât olarak
vermiĢtir. Bkz. Murat Yurtsever, Divan, Arasta Yay., Bursa, 2000, s.3 5 Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s.100; Ali Namlı, Ġsmâil Hakkı Bursevî Hayatı, Eserleri,
Tarikat AnlayıĢı, Ġnsan Yay., Ġst., 2001, s.35 6 Mustafa Kara, Bursa‟da Tarikatlar ve Tekkeler 2, Uludağ Yay., Bursa, 1993, s. 143. 7 Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, ss.100–101 8 Sâkıb Yıldız, Türk Müfessiri Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Hayatı, Atatürk Ünv. Ġslâmî Ġlimler
Fak. Dergisi, Sayı 1, Aralık 1975, s.105 9 Namlı, a.g.e., s.36. Mustafa Kara Bursa‟da Tarikatlar ve Tekkeler 2 adlı eserinde, tahsilinin ilk beĢ
yılında Aydos‟da ġeyh Ahmed Efendi‟den tedris gördüğü bilgisini veririr. Bkz. s. 143. 10 Namlı, a.g.e, s.36-37; Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s.101(burada okuma yazmayı ġeyh
Abdülbâki Efendi‟den öğrendiğini belirtir.); Kara, a.g.e., ss. 143–144. 11 Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s.101; Namlı, a.g.e., s.37 v.d.
3
tahsil hayatı süresince, zâhirî ve bâtınî ilimlerin tedris edildiği Celvetiyye
tekkelerinde öğrenim görmüĢtür.12
Bu süre içindeki tahsil ve sülûkunun ardından
1085/1674‟de Ģeyhi Osman Fazlı‟dan icâzetini alarak, irĢâd faaliyetlerine
baĢlamıĢtır.13
Ġsmâil Hakkı‟nin irĢâd göreviyle tayin olduğu ilk yer Üsküp‟tür.14
Buraya
1086/1675‟de gelmiĢtir. Üsküp‟te altı sene kalmıĢ ve ġeyh Mustafa UĢĢâkî‟nin kızı
Afîfe Hanım‟la evlenmiĢtir.15
1092/1681‟de ikinci tayin olduğu yer olan Köprülü
(Veleze)‟ye16
geçmiĢ ve burada 14 ay kalmıĢtır. Üçüncü tayin yeri olan Ustrumca‟ya
17 1093/1682‟de gelmiĢ ve burada üç sene görev yapmıĢtır.
18
Ġsmâil Hakkı 1096/1685‟de Osman Fazlı‟nın Bursa‟daki halifesi Sun‟ullah
Efendi‟nin vefâtı üzerine, onun yerine Bursa‟ya halife olarak tayin edilmiĢtir.19
Bursa‟da hayatının uzun ve verimli yıllarını yaĢamıĢ, en önemli eserlerinden biri olan
“Rûhu‟l-Beyân” tefsirini burada tamamlamıĢtır.20
Bursa‟da Ulu Cami‟de vaazlar
vermiĢ, tasavvufî sohbetlerle irĢâdını sürdürmüĢ ve eserlerini te‟lif etmiĢtir.21
Ġsmâil Hakkı 1101/1690‟da Ģeyhinin Magosa‟ya sürgün edilmesi üzerine, onu
ziyarete gitmiĢ ve orada 17 gün kalmıĢtır.22
Bursa‟ya dönüĢünden kısa bir süre sonra
Osman Fazlı‟nın vefât etmesi üzerine, Celvetî Tarikatı Ģeyhi olarak göreve
baĢlamıĢtır.23
12 Kara, a.g.e., s.143. Ayrıca aldığı tarikat eğitimi için bkz. Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s.101
13 Kara, a.g.e., ss. 143-44; Namlı, a.g.e., s.40 14 Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s.102; Namlı, a.g.e., s.441. 15 Namlı, a.g.e., ss. 42, 115; Ramazan Muslu, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf [18. yy.], Ġnsan
Yay., Ġst., 2003, ss. 442- 43. 16 O zamanki idârî taksime göre Selânik Vilâyet ve Sancağı‟nda ve Selânik‟in 145 km. kuzey
batısında Vardar nehri üzerinde kazâ merkezi bir kasabadır. Bkz. Namlı, a.g.e., s. 127, 102. not. 17 O zamanki idârî taksime göre Selânik Vilâyet ve Sancağı‟nda Selânik‟in kuzey batısında kazâ
merkezi bir kasabadır. Bkz. Namlı, a.g.e., s. 128, 117. not. 18 Kara, a.g.e., s.145; Muslu, a.g.e., s.443 19 Namlı, a.g.e., s. 49-50. 20
Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s.102; Kara, a.g.e., s. 146. 21 Kara, a.g.e., s. 146; Namlı, a.g.e., ss. 52- 54. 22 Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s.102. 23 Kara, a.g.e., s. 147.
4
Ġsmâil Hakkı, 1108/1696‟da Osmanlı ordusunun manevî gücünü takviye
etmek için Sultan II. Mustafa devrinde davet yoluyla II. Avusturya seferine,
1110/1698‟de de III. Avusturya seferine katılmıĢtır.24
Ġlki Suriye üzerinden kara yoluyla 1112/1700‟de ve ikincisi Mısır üzerinden
deniz yoluyla 1124/1710 yıllarında iki kez hacca gitmiĢtir.25
1126/1714‟de Bursa‟dan Tekirdağ‟a giderek üç yıl kalmıĢ,26
orada ikinci eĢi
AyĢe Hanım‟la evlenmiĢ27
ve tekrar Bursa‟ya dönmüĢtür. Aynı yıl 1129/1717‟de
Ģeyhi Osman Fazlı‟nın kızı Hanife Hanım‟la evlenmiĢtir.28
Yine aynı yıl içinde
[1129/1717] görüĢlerini benimseyip takdir ettiği Muhyiddîn-i Arabî (ö.
638/1240)‟nin kabrini ziyaret etmek için ġam‟a gitmiĢtir. EĢi ve çocuklarıyla orada
üç yıl kalmıĢ ve ilim erbabıyla görüĢmüĢ ve münâzaralarda bulunmuĢtur. ġam
dönüĢü yine ailesiyle üç yıl kadar da Üsküdar‟da kalıp, 1135/1723‟de Bursa‟ya
dönmüĢtür.29
Elindeki bir miktar parayla Bursa-Tuzpazarı semtinde kendi adıyla anılan
camiyi (ya da Câmi-i Muhammedî) inĢa ettirmiĢtir.30
9 Zilkâde 1137 (20 Temmuz
1725)‟de vefât etmiĢ ve Tuzpazarı‟ndaki dergâhının bahçesine defnedilmiĢtir.31
Ġsmâil Hakkı “velûd” bir müelliftir ve yüzü aĢkın eser te‟lif etmiĢtir.
Eserlerini genelde Türkçe ve Arapça kaleme alan Ġsmâil Hakkı, zaman zaman Farsça
da yazmıĢtır. Kayıp eserleri de dâhil olmak üzere Ġsmâil Hakkı‟nın yaklaĢık 120- 130
24 Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s. 104; Sâkıb Yıldız, a.g.m., s. 115. 25 Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s.104; Namlı, a.g.e., ss. 73-79, 86-89; Kara, a.g.e., s. 147.
Ġsmâil Hakkı ilk haccı sırasında Ulâ mevkiinde dâhil olduğu kafilenin Araplar tarafından yolu
kesilip mallarının yağma edilmesiyle, içinde “Esrârü‟l-Hacc” adlı kitabının da bulunduğu kitap
ve eĢyaları da çalınmıĢ ve yollarda periĢan olmuĢtur. Ve özellikle kitabı için olan bu üzüntüsünü
daha sonra bazı eserlerinde belirtir. Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakıyye, vr. 123a, 175a, 201b;
Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s. 104. Ayrıca bkz. Yıldız, a.g.m., s. 115, 26 Yıldız, a.g.m., s. 117 27 Namlı, a.g.e., s. 89, 116. 28 Namlı, a.g.e., s. 116 29 Bkz. Namlı, a.g.e., ss. 91-111; Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye, s. 104; Yıldız, a.g.m., ss. 118-
123. 30 Namlı, a.g.e., ss. 109- 110; Kara, a.g.e, s. 148; Yıldız, a.g.m, s. 124. 31 Namlı, a.g.e., s. 112; Yıldız, a.g.m, s. 125; Kara, a.g.e, ss. 148- 49.
5
civarında eseri bulunmaktadır.32
Eserleri içinde meĢhur ve hacimlileri Ruhu‟l-Beyân
Tefsiri, Ruhu‟l-Mesnevî, Kitâbü‟n-Netîce33
, Kitâbünnecât‟tır. Tefsir ve tasavvuf
dıĢında hadîs, fıkıh, akâid ve kelâm gibi ilim dallarında eserleri vardır. Ayrıca
tuhfe34
, vâridât, Ģiir, vaaz ve hutbeleri içeren eserleri de vardır. Ġsmâil Hakkı
mutasavvıf bir müelliftir. Üzerinde çalıĢtığımız “Vâridât-ı Hakkıyye”35
adlı eseri de
vâridât türü tasavvufî eserleri arasındadır.
1.2. CELVETĠYYE TARÎKATI
“Celvetîlik” Bayramiyye tarîkatının bir Ģubesi iken zamanla müstakil bir
tarîkat haline gelmiĢtir.36
Tarîkat, Üsküdarlı ġeyh Azîz Mahmûd Hüdayî (ö. 1038/1628) tarafından
kurulmuĢtur.37
“Celvet” kelimesi ortaya çıkma, açığa çıkma anlamlarına gelir.38
Bir tasavvuf
terimi olarak ise “celvet”, ilâhi sıfatlara bürünerek halvetten çıkmak demektir ki
“halvet” kelimesinin zıddıdır.39
Gerçek mânâsıyla halk arasında Hakk ile beraber
olmaktır.40
Celvetîlik Bayramîlik‟e ve Halvetîlik‟e uzanan bir zincire sahiptir.41
Silsilesi
Hz Ali‟den Azîz Mahmûd Hüdâyî‟ye uzanmaktadır.42
Celvetîlik‟in esasları; tezkiye,
tasfiye, tecliye ve zikirle ve mânevî mücâhede ile meĢgul olmaktır.43
32 Eserleri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Namlı, a.g.e, ss.161- 219. Ayrıca hayatı ve eserleri için
bkz. Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, c. I, Bizim Büro Basımevi, Ankara, 2000, ss.
28- 32. 33 Eser Ali Namlı ve Ġmdat YavaĢ tarafından tercüme edilmiĢtir. Bkz. Bursevî, Kitâbü‟n-Netîce,
Haz. Ali Namlı-Ġmdat YavaĢ, c. I- II, Ġnsan Yay., Ġst., 1997. 34 Muhtelif kimselere ithaf ettiği eserleridir. Bkz. Namlı, a.g.e, s. 217. 35 BEEK, genel, nr. 86, vr. 111b-264a. 36 Hasan Kâmil Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, Ensar NeĢr., Ġst., 2004, s. 267 37 Selçuk Eraydın, Tasavvuf ve Tarikatlar, MÜĠFAV Yay., Ġst., 2004, s. 426. Ġsmâil Hakkı Bursevî
(ö.1137/1725) Celvetilik‟in ilk kez Ġbrahim Zâhid Geylânî zamanında ortaya çıktığını, tarikat
olarak ise Aziz Mahmud Hüdâyî zamanında teĢekkül ettiğini belirtir. Bkz. Bursevî, Silsilenâme-i
Celvetiyye, ss.63, 87. 38 Süleyman Uludağ, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yay., Ġst., 2001, s. 85. 39 Mehmet Demirci, Sorularla Tasavvuf Ve Tarikatlar, Damla Yay., Ġst., 2001, s. 92. 40 Eraydın, a.g.e, s. 426. 41 Demirci, a.g.e., s. 92; Muslu, a.g.e., s. 428. 42 Eraydın, a.g.e., s.430.
6
Celvetilik‟te âyine “nısf-ı kıyâm/Hızır kıyâmı” adı verilir. Diz üstüne
kalkılarak icrâ edilen bir âyindir.44
Dînî törenlerini dönerek ve ayakta gerçekleĢtiren
tarîkatların âyinlerinde görülen coĢkunluk, mûsikilerindeki ahenk ve ritim, bu
tarîkatın âyinlerinde yoktur. Celvetîler‟de, öbür tarîkatların âyinlerinden farklı
olarak, âyin sırasında ilâhîler zâkirlerce topluca değil, birer birer solo olarak okunur.
Ancak diğer tarîkat âyinlerinde olduğu gibi Celvetî âyini de zâkirbaĢının Fâtiha
okumasıyla baĢlar.45
Tarikatın Selâmiyye, Fenâiyye, Hakkıyye ve HâĢimiyye olarak dört tane kolu
vardır.46
Pir makamı Üsküdar‟da Aziz Mahmud Hüdâyî‟nin medfun olduğu
tekkesidir.47
Ġkinci merkez, Bursa‟da Ġsmâil Hakkı Bursevî tekkesidir.48
Bursevî (ö.
1137/1725) Hakkıyye kolunun pîridir ve Celvetiyye‟nin en meĢhur
müntesiplerindendir.49
Tarikat Ġstanbul, Bursa, Anadolu ve Rumeli‟de yayılmıĢtır.50
1.3. ĠSMÂĠL HAKKI BURSEVÎ VE ESERLERĠYLE ĠLGĠLĠ YAPILAN
BAZI ÇALIġMALAR
Velûd bir müellif olan Bursevî‟nin üzerinde çalıĢtığımız eserinden baĢka, çok
sayıda eseri bulunmaktadır. Bizden önce de Bursevî‟nin hayatı ve eserleriyle ilgili
birçok tez çalıĢması yapılmıĢtır ve devam etmektedir. Burada bu çalıĢmaların
bazılarından bahsetmek yerinde olcaktır.
43 Mustafa Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yay., Ġst., 2003, s. 223; Selçuk Eraydın
adı geçen eserinde bu esasları, Hüdâyî‟nin Dîvanı (Ġst., 1287, s. 3)‟ndan yaptığı nakille sekiz
madde olarak sıralar; Hasan Kâmil Yılmaz ise Azîz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarikatı
adlı eserinde „tezkiye, tasfiye ve tecliye‟ olarak sıralar. (ss. 183- 184). 44 Hasan Kâmil Yılmaz, Aziz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarikatı, Erkam Yay., Ġst., 1982, s.
222. 45 Ömer Tuğrul Ġnançer, “Celvetîlik”, Dünden Bugüne Ġstanbul Ansiklopedisi, c. 2, Kültür
Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yay., Ġst., 1994, s. 396. 46 Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, s. 267. 47 Ayrıntılı bilgi için bkz. Yılmaz, Aziz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarikatı. 48 Demirci, Sorularla Tasavvuf Ve Tarikatlar, s. 93. 49 Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, s. 223; Yılmaz, Aziz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye
Tarikatı, s. 239. 50 Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, s. 223; Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, s.
267; Demirci, a.g.e, s. 93.
7
Ġsmâil Hakkı Bursevî ve eserleriyle ilgili yapılan bazı yüksek lisans tezleri
Ģunlardır:
Hüseyin Yenice, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Muhammediyye ġerhinin 1.
Cildinde Tasavvufî Istılah ve Semboller, Dan. Mustafa Çağrıcı, MÜSBE., Ġst.,
1987, 166 s.
Sunay Yılmaz, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Muhammediyye ġerhinin II.
Cildinde Geçen Tasavvufî Istılah ve Semboller, Dan. YaĢar Nuri Öztürk,
MÜSBE., Ġst., 1993, 238 s.
Yusuf Çelik, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟de „Basîret‟ AnlayıĢı, Dan. Yakup
Çiçek, MÜSBE, Ġst., 1994, 88 s.
Ġlyas Efendi, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Kitâbu‟s-silsileti‟l-Celvetiyye‟si,
Dan. Mustafa Tahralı, MÜSBE., Ġst., 1994, 175 s.
Ramazan Muslu, Ġsmâil Hakkı Bursevî ve Tamâmü‟l-feyz adlı eseri, Dan.
Ġrfan Gündüz, MÜSBE., Ġst., 1994, 127 s.
Ali Namlı, Ġsmâil Hakkı Bursevî ve Tamâmü‟l-feyz adlı eseri (ikinci
kısım), Dan. Selçuk Eraydın, , MÜSBE., Ġst., 1994, 116s.
Mehmet Ali Akidil, Ġsmâil Hakkı Bursevî hayatı, eserleri ve Tuhfe-i
Ömeriyye‟si, Dan. Abdülkerim Abdülkadiroğlu, GÜSBE., Ankara, 1996, 96 s.
Mehmet Zeki BaĢyemenici, Ġsmâil Hakkı Bursevî ve Kitabü‟z Zikr ve‟Ģ-
ġeref Adlı Eseri, Dan. Hasan Kamil Yılmaz-Mustafa Tahralı, MÜSBE., Ġst., 1997,
157 s.
Naim Avan, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Kitâbü‟l-Envâr Adlı Eseri, Dan.
Abdülhakim Yüce, YYÜSBE., Van, 1997, 251 s.
Recep Yaman, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Kitabüs-Süluk Adlı Eseri, Dan.
Abdülhakim Yüce, YYÜSBE., Van, 1998, 203 s.
Fazlı Dinç, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin ed-Dürret‟l-irfaniye Adlı Eserinin
Transkripsiyonu ve Tahkiki, Dan. Ġbrahim Düzen, HÜSBE., ġanlıurfa, 1998, 108
s.
8
Ġhsan Soysaldı, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Kitabü‟n-Netice Adlı
Eserindeki Tasavvufî Istılahlar, Dan. Ġbrahim Düzen, HÜSBE., ġanlıurfa, 1998,
103 s.
ġeyda Öztürk, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Ġki tuhfesi: Tuhfe-i Vesimiyye,
Tuhfe-i Aliyye, Dan. Mahmut Erol Kılıç, MÜSBE., Ġst., 1999, 210 s.
Veysel Akkayya, Tuhfe-i Ataiyye, Dan. Mahmut Erol Kılıç, MÜSBE.,
(basılmıĢ), Ġst., 1999.
Saliha Baryaman, Ġsmâil Hakkı Bursevî, Rûhu‟l-Mesnevî (birinci cilt)
Ġnceleme Metin, Dan. Murat Yurtsever, UÜSBE., Bursa, 2000, 621 s.
Taner Çetin, Vâridât-ı Kübra, Dan. Murat Yurtsever, UÜSBE., Bursa, 1999,
191 s.
Nuran Döner, Tasavvuf Kültüründe Vâridat Geleneği ve Bursevî‟nin
Kitâb-ı Kebir‟i, Dan. Mustafa Kara, UÜSBE., Bursa, 2000, 185 s.
M. Fatih Hasçiçek, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Ruhu‟l-Beyanı‟nda Nefs
Kavramı, Dan. Ahmet Nedim Serinsu, AÜSBE., Ankara, 2000, 113 s.
Zülfiye Eser, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Es‟iletü‟s-Sahafiyye ve Ecvibetü‟l-
Hakkıyye Ġsimli Eseri, Dan. Mustafa Tahralı, MÜSBE., Ġst., 2003, 276 s.
Ġbrahim Halil Güler, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin ġerhu‟l-Kebâir Adlı
Eserinin Tanıtımı ve Tahlili, Dan. Hasan Kâmil Yılmaz, MÜSBE., Ġst., 2005, 195
s.
Selim Çakıroğlu, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Tuhfe-i Recebiyye Eserinin
Tahkik ve Değerlendirmesi, Dan. Hasan Kâmil Yılmaz, MÜSBE., Ġst., 2006, 269 s.
Nizamettin Burak, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Vesiletü‟l-Merâm‟ı
(inceleme-metin), Dan. Mehmet Demirci, DEÜSBE., Ġzmir, 2006, 167 s.
Muammer Cengiz, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Tuhfe-i Hasekiye‟sinin
Birinci Bölümü (metin ve tahlil), Dan. Mahmut Erol Kılıç, MÜSBE., Ġst., 2007,
237 s.
9
Zehra Çelebi, Tasavvuf Tarihinde Vird-Hizb Geleneği ve Ġsmâil Hakkı
Bursevî‟nin “ġerh-i Salavât-ı MeĢîĢiye” Ġsimli Eseri, Dan. Dilaver Gürer,
SÜSBE., Konya, 2007, 125 s.
Engin Söğüt, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Kenz-i Mahfi Risalesi Muhteva ve
Tahlili, Dan. Hasan Kâmil Yılmaz, MÜSBE., Ġst., 2007, 192 s.
Arzu Polatoğlu, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin “ġerh-i Ebyât-ı Hacı Bayram-ı
Velî” Adlı Eseri (metin ve inceleme), Dan. Mehmet Demirci, DEÜSBE., Ġzmir,
2008, 102 s.
Ahmet Koç, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Tuhfe-i Ġsmâiliyye Adlı Eseri, Dan.
Ahmet Ögke, YYÜSBE., Van, 2008, 197 s.
Mehmet Tabakoğlu, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Tuhfe-i Hasekiyye‟sinin
Ġkinci Bölümü (metin ve tahlil), Dan. Mahmut Erol Kılıç, MÜSBE., Ġst., 2008, 227
s
Fatih Oruç, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Ruhu‟l-Beyân Tefsirinde
Hârikulâde Olaylar, Dan. Ramazan Biçer, Sakarya Ünv., SBE., Sakarya, 2008, 79
s.
Elif Söyleyici Dedeler, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin “Risâletü‟l-Hazarâti‟l-
Hamsi‟l-Ġlâhiyye” ve “el-Ġnsânü‟l-Kâmil” Adlı Eseri (metin-inceleme), Dan.
Himmet Konur, DEÜSBE, Ġzmir, 2009, 270 s.
Ġsmâil Hakkı Bursevî ve eserleriyle ilgili yapılan bazı doktora tezleri
Ģunlardır:
Sâkıb Yıldız, L‟Exegete Turc Ismâil Hakkı Burûsawî, Sa Vie, Ses
Oeuvres et La Methode dans son Tafsir Rûh al-Bayân, L‟Universite de Sorbonne,
Paris, 1972.
Sâkıb Yıldız, Büyük Türk Müfessiri Ġsmâil Hakkı Bursevî, (Fransızca
Doktora Tezinin müellif tarafından yapılan basılmamıĢ Türkçe Tercümesi, 1975.)
Murat Yurtsever, Ġsmâil Hakkı Dîvanı (basılmıĢ) (inceleme-metin), Dan.
Mustafa Kara, UÜSBE., Bursa, 1990, 762 s.
10
Nevin GümüĢ, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Kitâbü‟l-Envar‟ı ve ġerhi
(hayatı-inceleme-tenkidli metin), Dan. Cihan Okuyucu, Erciyes Ünv. SBE,
Kayseri, 1998, 300 s.
Seyit Avcı, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟de Hadîs Tespit ve Yorumu, Dan. Ali
Osman Koçkuzu, SÜSBE., Konya , 1999, 375 s.
Ali Namlı, Ġsmâil Hakkı Bursevî, hayatı, eserleri ve tarikat anlayıĢı
(basılmıĢ), Dan. Hasan Kamil Yılmaz, MÜSBE., Ġst., 2001, 394 s.
Zübeyir Akçe, Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Tuhfe-i Recebiyye Adlı Eseri
(inceleme-metin), Dan. Himmet Konur, HÜSBE., ġanlıurfa, 2008, 507 s.
11
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE
1.1. VÂRĠDÂT GELENEĞĠ
Vâridât kelimesi, “verade” ( ) fiilinden türetilen vârid kelimesinin çoğulu
olup, Arapça‟da “gelen, ulaĢan, görünen, beliren” gibi mânâlara gelmektedir. Bir
tasavvuf terimi olarak ise vârid, kulun kastı olmaksızın gaybden (Hak‟tan) kalbe
gelen mânâlar demektir.51
Kur'ân-ı Kerîm‟de “verade” kelimesi “gelmek”52
; aynı kökten gelen “vird”
kelimesi “susuz”53
; “vârid” kelimesi ise “sucular”54
anlamında kullanılmıĢtır.
Vâridât kelimesi tasavvuf klâsiklerinde çeĢitli anlam ve Ģekillerde
kullanılmıĢtır.
Lüma‟nın yazarı Serrâc (ö. 378/988); “vârid, tecellîden sonra kalbe gelen ve
onu kaplayan bir haldir, insan fiilinin etkisi yoktur.” der.55
KuĢeyrî‟ye (ö. 465/1072) göre vârid; kulun kastı olmaksızın kalbe gelen
hâtırlar (havâtır, ilham, feyz) dır. Vâridler bazen Hakk‟tan, bazen ilimden ( zâhirî ve
bâtınî bilgilerden) gelir. Buna göre vâridât havâtırdan daha umumî bir ıstılahtır.
Çünkü havâtır hitab nev‟inden olan veya bu mânâya gelen Ģeylere (ilham ve feyz)
mahsus bir ıstılahtır. Vâridât ise sürûr vâridi, kabz vâridi, bast vâridi gibi mânâları da
içine alır.56
51 Uludağ, a.g.e., s. 374. 52 Bkz. Kasas 28/23. 53 Bkz. Meryem 19/86. 54 Bkz. Yûsuf 12/19. 55 Ebû Nasr Serrâc, Luma‟-Ġslâm Tasavvufu, Haz. Hasan Kâmil Yılmaz, Altınoluk Yay., Ġst., 1996,
s. 335. 56 Abdülkerim KuĢeyrî, KuĢeyrî Risâlesi, Haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., Ġst., 2003, s. 179.
12
Hucvirî‟ye (ö. 466/1073) göre ise vârid; mânâların kalbe hulûl etmesi ve
girmesidir.57
Ġbnü‟l-Arabî‟ye (ö.638/1240) göre vârid; her ilâhî isimden kulun kalbine
gelip, bir ilim verdikten sonra ayrılan Ģey demektir. Bu tanım, genelliği nedeniyle
tanımdan beklenen önemini yitirir. Bu nedenle Ġbnü‟l-Arabî ona, mertebelerine, geliĢ
tarzına veya gücüne göre, kendisine özgü nitelikler verir. Bu özel anlamıyla vârid,
bevâdih veya hücum gibi çeĢitli isimler kazanır veya kahır vâridi ve bast vâridi gibi
açıklayıcı anlamlar ona eklenir.58
Mevlânâ vâridât-ı ilâhiyye hakkında; Nasıl ki, söyleme ve iĢitme rûhun
pertevi ve eseri; suda olan kaynayıĢ da ateĢin pertevi ve eseri ise, ey sâlik sende olan
hâlât-ı cezbe ve aĢk ve vâridât-ı ilâhiyye de, insan-ı kâmilin kalbinden aks eden
pertev ve eserdir. Sakın bunları kendinden bilme!, der.59
KâĢânî‟ye (ö. 730/1330) göre vârid; kulun çabası olmaksızın kalbine gelen iyi
düĢüncelerdir.60
Vâridât kelimesi yerine hikmet, ilham, feth, keĢf, mârifet, havâtır, müĢâhede,
mükâĢefe, levâih, levâmî, bevâdih, tulûât, sunuhat gibi kelimeler kullanılmaktadır.
Ama tamamen aynı mânâyı ifade etmez.
Vâridât denince akla ilk olarak Simavna Kadısıoğlu ġeyh Bederettin‟in
“Vâridât” adlı eseri gelmektedir. ġeyh Bedrettin bu eserinde farklı zaman ve
yerlerde yaĢamıĢ olduğu bazı mistik hal ve müĢâhedelerden bahseder.
Bu önemli eserden baĢka “Vâridât” adını taĢıyan, özellikle edebiyat ve
tasavvuf alanında birçok eser mevcuttur. Bunlardan bazıları Ģunlardır:
Abdulhâlık Gücdüvânî (ö. h. 617), Vâridât, Ġst. Millet Kütp., Ali Emirî
Koleksiyonu, ArĢiv nr. 827/3, vr. 34–38.
57 Hucvirî, KeĢfü‟l-Mahcûb; Hakikat Bilgisi, Haz. Süleyman Uludağ, Dergah Yay., Ġst., 1996, s.
536. 58 Suad el-Hakîm, Ġbnü‟l-Arabî Sözlüğü, Kabalcı Yay., Ġst., 2005, s. 667. 59 Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, Mesnevî-i ġerif ġerhi, Terc. ve ġerh. A. Avni Konuk, c. 2, Kitabevi
Yay., Ġst., 2005, s. 376. 60 Abdürrezak KâĢânî, Tasavvuf Sözlüğü, Ġz Yay., Ġst., 2004, s. 576.
13
el-Emîr el-Kebîr Alî b. ġihâb ed-dîn Hasan el-Hemedânî (ö. 786/1384),
Vâridâtü‟l-Gaybiyye ve Latâifu‟l-Kudsiyye, Manisa Ġl Halk Kütp., nr. 2912/2, vr.
13a-19a.
Abdullah Simâvî (ö. 896/1490), KeĢfü‟l-Vâridât li-Tâlibi‟l-Kemâlât,
Köprülü Yazma Eserler Kütüphanesi, M. Asım Bey Koleksiyonu, nr. 182, 125 vr.
Bâlî Efendi Sofyavî (ö. 960/1553), Vâridât, Ġst. Büyük ġehir Belediyesi
Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Türkçe Yazmaları, nr. 1569, 11–16 vr.
ġeyh Sun‟ullah Gaybî (ö. 1074/1663), Vâridât, Arnavutluk Devlet ArĢivleri
Türkçe Yazmaları, nr. 487, 61 vr.
Kâimî Hasan Efendi Bosnavî (ö. 1091/1680), Vâridât, Bosna Hersek Gazi
Hüsrev Kütp. Türkçe Yazmaları, nr. 1042, vr. 110b–139.
Niyazi Mısrî Mehmed b. Ali Malâtî (ö. 1105/1694), Mecmû‟a-i hâtırât
Vâridât-ı Vakâi Cifr, Bursa Ġnebey Yazma Eserler Kütp., nr. 690, 105+11 vr.
Aziz Ali Efendi Giridî (ö. 1123/1711), Vâridât, Ġst. Yapı Kredi Sermet
Çifter AraĢtırma Kütp. Türkçe Yazmaları, nr. 654, 43 vr.
Ġbrahim Hakkı Erzurumî (ö. 1194/1780), Sefînetü‟n- Nûh min Vâridâti‟l-
Fütûh, Ankara Milli Kütp., Milli Kütp. Yazmalar Koleksiyonu, nr. 3804/2, vr. 10b-
53a.
HaĢim Baba Bandırmalı-zâde Mustafa Üsküdârî Celvetî (ö. 1197/1782),
Vâridât-ı Mensûre ve Divân-ı Manzûme, Ankara Milli Kütp., Milli Kütp. Yazmalar
Koleksiyonu, nr. 170, 92 vr.
1.2. VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE‟NĠN TANITIMI
“Vâridât” kavramını içeren ve bu konuda en fazla esere sahip müelliflerden
biri de Ģüphesiz Ġsmâil Hakkı Bursevî‟dir. Bursevî‟nin vâridât türünde yaklaĢık yirmi
iki adet eseri bulunmaktadır.61
61 Bkz. Namlı, a.g.e., s. 218.
14
Üzerinde çalıĢtığımız Vâridât-ı Hakkıyye, 1114/1703 yılı Zilkade ayında
baĢlayıp, 1115/1704 yılı Safer ayı sonlarında tamamlanmıĢ Arapça bir eserdir.
BEEK‟deki müellif nüshasında, 111b-264a varakları arasında yer almaktadır. Biz
111b-160b numaralı varaklar üzerinde çalıĢtık. Bu eserde Ġsmâil Hakkı Bursevî,
hayatından, hacca gitmesinden ve özellikle 1114/1703 senesinde Bursa Ulu Câmi‟de
meydana gelen katil hâdisesi ve sebeplerinden bahsetmektedir.
Ġsmâil Hakkı Bursevî yazma eserlerde âdet olduğu üzere besmele, hamdele ve
salvele ile esere giriĢ yapmıĢtır. Kendisine çeĢitli zaman ve mekânlarda gelen
vâridleri îzâh etmiĢtir. Vâridler daha çok verade ( ) ve gîle ( ) kelimesi ile
baĢlamaktadır. Bunun yanında hûtıbtü ( ), nûdîtü ( ), raeytü ( )
temessele ( ), lâha ( ), vekaa ( ) v.b. ifadelerle de baĢlayan vâridler vardır.62
Zaman ve mekân olarak ise kâh seheri a‟lâda, kâh evinde Ģeyhiyle beraberken, kâh
fukara ve derviĢlerin yanında, kâh teheccüd için kalktığında, kâh yatağında uzanırken
vâridler gelebilmektedir. Vâridler çoğunlukla bir âyet-i kerîme, beyit, mısra veya
veciz ifadeye iliĢkin olabilmektedir.
Müellif vâridleri Ģerh ederken önce vâridin zamanını belirtmiĢ ve ardından
daha belirgin bir hatla vâridi kaydetmiĢtir. Önce vâridi sonra zamanını kaydettiğine
de rastlanmaktadır. Vaktini belirtmediği vâridler de vardır. Müellif açıklamalarını
âyetler, hadisler, büyük velilerin söz ve menkıbeleri, çoğunlukla Türkçe ve Arapça,
nadiren Farsça beyitler ıĢığında yapmıĢtır. Îzâhın sonunda genelde konuyla ilgili
nasihat ve tavsiyelere yer vermiĢtir. Arapça dua ve îkazlarla vâridi tamamlayıp,
sonraki vâride geçmiĢtir.
62 Bu kelimeler birbirine yakın anlamlar taĢımakla birlikte anlam itibâriyle; vârid oldu, denildi,
hitâb edildi, seslenildi, gördüm, göründü, parladı/göründü, vâki oldu
anlamlarına gelir.
15
1.3. VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE‟DE GEÇEN VÂRĠDLER
Vâridat-ı Hakkıyye‟de geçen vâridleri tespit ederken, müellifin vâridleri
yazma Ģekline göre bir yol takip ettik. ġöyle ki, Ġsmâil Hakkı Bursevî yeni baĢlayan
bir vâridde vârid kelimesini ve vâridin kendisini üstü çizili olarak veya biraz daha iri
bir Ģekilde kaydetmiĢtir. Metnin aslına bakıldığında vâridleri belirlemek için, müellif
ibarelerin üzerini kırmızı kalem ile çizmiĢtir. Dolayısıyla incelediğimiz eserde bu
Ģekilde 140 civarında vârid bulunmaktadır. Bu sayı, vârid içinde vâridlerle yaklaĢık
160‟ı bulmaktadır.
Bu bölümde 140 vâridin özetini sunmaya çalıĢacağız. Vâridde geçen vârid
kelimesi, vâridin varsa yeri ve zamanı, vârid ifadesi, müellifin vâridi açıklarken delil
gösterdiği âyet, hadîs, atasözü, kelâm-ı kibar ya da deyimler, Ģahıs ve yer isimleri
özete aldığımız unsurlardır. Ayrıca yeni baĢlayan vârid ibaresi varak baĢındaysa,
varak numarası belirtilerek verilmiĢtir. Varak ortasında baĢlayan vâridlerin varak
numarası verilmemiĢtir.
Eserde tespit edilen vâridler aĢağıdaki gibidir:
Bursevî, besmele, hamdele ve salveleyle giriĢ yaptığı eserinin baĢında,
Allah‟ın onu münâcât makamı olan Makâm-ı Mûsâ‟ya yücelttiğinden bahsetmiĢtir.
Ardından vâridleri ne zaman yazmaya baĢladığını ve kendisine Allah tarafından
belirli vakitlerde vârid olan Ģeyleri kaleme aldığını belirtmiĢtir.
1. Vârid63
: Bursevî‟ye seheri a‟lâda “Uluların iyisi yanınca ola Kübra.”
( ) mısraı vârid olmuĢtur. Bursevî bu cümlenin dua
cümlesi değil, haber cümlesi olduğu görüĢündedir. Ona göre, gelen ilham üzere,
hayru‟l-uzamâi‟l-envâri‟l-kübra kendisi içindir. Mukaddimetü‟l-Kübrâ menzilesiyle
Hayru‟l-Uzamâ ve yüceleri; Mukaddimetü‟s-Suğra mertebesiyle daha aĢağıları da
kendisi içindir. Ve Allah rahmetini dilediğine bahĢeder.64
63 Bu vârid (denildi) ile baĢlar. 64 Bakara 2/105 ve Âl-i Ġmrân 3/74‟de geçtiği gibi .
16
2. Vârid65
: Bu vârid Yûsuf sûresi 75. âyetin vârid olması üzerine
kaydedilmiĢtir. Âyetin meali Ģöyledir: “ „Cezâsı, kimin yükünde bulunursa onu
alıkoymaktır.‟ dediler.” ( ) Bursevî vâridin geliĢ
sebebinin kendisine gelen bir kiĢinin, bir keresinde onun yanında uzun süre
kalmasıyla meydana gelen bir bıkkınlık ve sıkıntı sebebiyle olduğunu belirtir. Bu kiĢi
kendisine hediyeler vermesi karĢılığında orada uzunca kalmıĢtır. Bursevî konuyla
ilgili ġeyh Sâdî‟nin Bostan adlı kitabında geçen Ģu sözü örnek verir: “Fare ekmek ve
peyniri yediğinde, kendisi için kurulan tuzağa düĢtü ve nasibini yedi/gördü.” ( چ
)66
3. Vârid67
: Bursevî‟ye “Altın ve gümüĢ biriktirenler…” (
) mealindeki Tevbe sûresi 34. âyet vârid olmuĢtur. Ona göre burada gece
gündüz kendisine vârid olan hakikat ve mârifet hazinelerine iĢaret vardır. Kendisi bu
vâridleri buna inananlara yararlı olması için varaklarda topladığını belirtir. Ve âyet
açıktır. Bursevî bu âyette sırları ehlinden gizleyene; ehli olmayana ise açana bir vaîd
(uyarı) olduğunu belirtir. Âyette geçen altının ( ) hakikatlere, gümüĢün ( )
mârifetlere iĢaret olduğu görüĢündedir. Ancak ona göre hakîkatler üzerinde hiçbir
Ģey yoktur ve mârifetler gümüĢ olan sıfat makamında ve altın olan zât makamında
hâsıl olur. Sıfat makamı “Kābe Kavseyn makamı”; zât makamı ise “Ev ednâ”
makamı‟dır.
4. Vârid68
: Bursevî, teheccüd namazından sonra, Ģeyhi Osman Fazlı
Efendi‟yi kendi (Bursevi‟nin) evinin odalarından birinde bulunduğunu görür gibi
olduğunu belirtir. Ve onun söylediklerini iĢitir. Bursevî burada, kılınan nafile
namazların (Regâib, Berat, Kadir gecesi namazı gibi) adak ( ) adanılmadan
kılınması gerektiği hususunu açıklar. Hz. Peygamber ve ashabından örnekler verir.
Daha sonra, Ģeyhinin kendisine devrin insanları ve onların halleri ile ilgili sorular
sorduğunu anlatır. Ona göre bu soruları sormakla Ģeyhi, insanlar arasındaki ihtilâfa
65 (vârid oldu) ile baĢlar. 66 Bkz. Sa‟dî ġirâzî, Bostan (Altıncı Bab), Külliyât-ı Sa‟dî, Haz. Muhammed Ali Furûğî, Tahran,
1380, s. 326. 67 (varid oldu) ile baĢlar. 68 (duydum) ile baĢlar.
17
ve itikatlarının bozukluğuna iĢaret etmek istemiĢtir. Kezâ Bursa Ulu Câmi‟de 1114
senesi Ramazan ayında (Ocak 1703) Kadir gecesi, sûfilerden birinin öldürülmesiyle
neticelenen katil hadisesinde olduğu gibi. Bursevî‟ye göre bu katli gerçekleĢtirenler
küfürlerinde merkeplerden daha ileri gitmiĢlerdir. Çünkü muhterem bir nefse ancak
kısasen kıyılabilir. Rabb‟in binasını yıkan mel‟undur.( )
Katledilenin mülhid olduğunu söylemek ise bir Ģey değiĢtirmez. Bursevî bu
hâdisenin akıllara, (Hz. Peygamber‟in) Kalbini yardın mı? ( )69
sözünü
getirdiğini belirtir. Ona göre fitne adam öldürmekten daha kötüdür.70
Ve Allah‟ın
bundan sonra beklenmedik bir durum ortaya çıkaracağı görüĢündedir.71
5. Vârid72
: Bursevî„ye “Sonunuz baĢınızdır.” ( ) sözü vârid
olmuĢtur. Bursevî‟ye göre bu sözün beĢ mânâsı vardır.
Birinci mânâda o, sâlikin halinin baĢlangıcına iĢarettir. O ictihattır ve vusûl
yoludur. Onun halinin sonu ise Ģükür yoludur. Hz. Peygamber‟in “ġükreden bir kul
olmayayım mı?” ( ) hadîsi gibi73
.
Ona göre ikinci mânâda baĢlangıç (ibtida) ile ezele; son (intiha) ile de ebede
iĢaret vardır. Sâlikin hali de böyledir. Ona ulaĢır ve ezel ve ebed, tek bir sır olur.
Bursevî burada Hz. Hüdâyî‟nin “Bir oldu gayet bidâyet, varlık senin, buyruk senin.”
)74
sözüne iĢaret olduğunu belirtir. Ona
göre bu seyr ü sülûk dünyada ihtiyâr iledir ki bu, lütuf yoludur. Âhirette izdırar ile
olursa, kahr yolu olur.
Üçüncü mânâ, dünyada ve âhirette seyr ilallah için son olmadığına iĢarettir.
Sâlik ona ulaĢır ancak baĢlangıçtaki gibidir.
69 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Müslim, Îman, 158; Ebû Dâvud, Cihad, 95. 70 Bakara 2/191 ( )‟de geçtiği gibi. 71 Talâk 65/1 ( )‟de geçtiği gibi. 72 (hitap edildi) ile baĢlar. 73 Buhârî, Teheccüd, 6; Tirmizî, Salât, 187. 74 ġiirin tamamı için bkz. Azîz Mahmûd Hüdâyî, Dîvân-ı Ġlâhîyât, Haz. Mustafa Tatcı-Musa Yıldız,
Üsküdar AraĢtırmaları Merkezi Yay., Ġst., 2005, s. 187.
18
Dördüncü mânâ, Bursevî‟ye göre insanın ölümden sonra acbüzzenebe (
)75
ulaĢmasını ifade eder ki o, hardal tanesi kadar bir kemiktir. Ġnsanın
baĢlangıcı da ondandır. Ġlk neĢ‟et de, ba‟s günü ikinci neĢ‟et de ondan olur.
Ona göre beĢinci mânâ ise mükemmelliğin sonunun makbul cehle ulaĢtığını
belirtir. Tıpkı baĢlangıçta câhil olunduğu gibi. Mevzuya binâen Nahl sûresi 78. âyeti
delil getirir. Âyet “Allah, sizi analarınızın karnından, siz hiçbir Ģey bilmez durumda
iken çıkardı…” ( ) anlamına gelir. Ve Nahl
sûresi 70. âyette geçen …“bilgili olduktan sonra hiçbir Ģeyi bilmesin diye…” (
) sözünü delil getirir. Allah‟ı bilenin dili tutulduğu görüĢündedir.
“Ġlim bir nokta idi, cahiller onu çoğalttı.” ( )76
sözünü hatırlar.
Ona göre Allah, esmâ ve sıfatlarının tecelliyâtıyla eserleri kolaylaĢtırmıĢtır.
6. Vârid77
: Bursevî‟nin kendi dilinden “Benim Allah‟a yakınlığım vardır.” (
) sözü vârid olmuĢtur. Ona göre sözün mânâsı Hz. Peygamber‟in
“Benim Allah ile birlikte olduğum öyle bir vakit vardır ki…” ( )78
hadîsindeki gibi olursa bu vakt ( ) kelimesi, ancak yakınlık ( ) içindir. Kul
Allah‟a yaklaĢırsa, Allah ona daha çok yaklaĢır. Nitekim Allah “…Çünkü biz, ona
Ģah damarından daha yakınız.” ( )79
ve “Kulum bana bir
karıĢ yaklaĢırsa, ben ona bir arĢın yaklaĢırım…” ( )80
buyurmuĢtur. Bursevî bu durumun mânevî bir yakınlık olduğu görüĢündedir. Ona
göre aslında hakikatte yakınlık ya da uzaklık yoktur. Kul yabancı; Allah ise yakındır.
O, cesedî/cismânî yönü sebebiyle, mesafe bakımından, en uzak ve en yabancıdır.
Allah bu yabancılığı redddedip, onun mesâlikinde kesretini ve uzaklığını kestiğinde,
ona vuslatını bahĢeder.
75 Ġnsanın ilk yaratılıĢında ve öldükten sonraki diriliĢinde bedenin özünü oluĢturduğu kabul edilen
maddedir. Bkz. Yusuf ġevki Yavuz, “Acbüzzeneb”, DĠA, c.1, Ġst., 1988, s. 319. 76 Hz. Ali‟ye ait olduğu rivâyet edilen bu sözden Bursevî isim vermeksizin bahsetmiĢtir. 77 (vârid oldu) ile baĢlar. 78 Ġsmail b. Muhammed Aclûnî, KeĢfu‟l-Hafâ, Beyrut, 1408/1988, c.II, s.173. 79 Kâf 50/16. 80 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 102.
19
7. Vârid81
: Bursevî Teheccüd namazından sonra sanki Ġmam-ı A‟zam‟ı Hz.
Peygamber‟in huzurunda otururken görür. Ġmam-ı A‟zam Hz. Peygamber‟e “Eğer
mezhebim ictihatta hak üzereyse bana Ģefaat et.” der. Hz. Peygamber de ona Ģefaat
eder. Bursevî‟ye göre eğer onun mezhebi hak olmasa böyle olmaz ve Hz. Peygamber
onu reddederdi. Bu durumun kendisine misal âleminde göründüğünü belirtir. Bursevî
Hanefi mezhebinin hak mezhep olduğu görüĢünü savunur. ġeriatta doğru yol üzere
olan birini takip etmek gerektiği görüĢündedir ki onun da imamın (Ebû Hanife)
mezhebi olduğunu belirtir. Bursevî‟ye göre “Bular mezhep, tutunmaz bir imamı.” (
) sözüyle, kiĢi mezheplere karĢı olduğunu göstermez.
Ancak zâhiren bir mezhebe bağlı olsa da bâtınında sülûkunun ehadiyyetini kasteder.
Ona göre tıpkı namaz gibi, ıtlak bâtındadır. Zâhirde ise Kâbe‟ye dönülüp mukayyed
olunur. Kalp mutlaktır. Tavaf ise mutlak ıtlaktır.
8. Vârid82
[113a]: Bursevî‟ye seheri a‟lâda müezzinin “Namaz uykudan
hayırlıdır.” ( ) sözü vârid olmuĢtur. Ona göre namaz Allah‟a
münâcâttır, halktan Hakk‟a urûcdur. Uyku ise, Hakk‟tan halka iniĢtir. O, cesede bağlı
hayvanî ruhun sıfatıdır. Nitekim Allah “Kendi ellerimle yarattığıma…” (
)83
buyurmuĢtur. Ruh mahlûk olsa da onunla ilgili Hz. Peygamber “Allah‟ın ilk
yarattığı Ģey, benim ruhumdur.” ( )84
buyurmuĢtur.
Bursevî‟ye göre bu vâridde, namazın bekā âlemine müteallik bir hareket ve
teveccühât olduğuna da iĢaret vardır. Uykunun ise fenâ âlemine müteallik istirahat ve
sükûn olduğu görüĢündedir. ĠrĢâdın da ancak bu hareketlilikle hâsıl olduğunu belirtir.
Nitekim o, amellerin en faziletlisidir, enbiyânın sıfatıdır, evliyânın kemâlidir.
Evliyânın “Kutbiyyet tenezzüldür.” sözünü örnek verir. Sözde geçen tenezzülün
merdûd değil; makbul tenezzül olduğu görüĢündedir. Çünkü o, irĢâd için tenezzüldür
ve zahmet hicâbıyla değil ancak rahmet hicâbıyla hâsıl olur. Ona göre bu ehl-i
vüsûlün hicâbıdır. Allah‟ın “[Ey Muhammed] Senin göğsünü açıp, geniĢletmedik
81 (gördüm) ile baĢlar. 82 (vârid oldu) ile baĢlar. 83 Sâd 38/75. 84 Aclûnî, a.g.e., I, 265-66.
20
mi?” ( ) 85
sorusunu delil getirir. Kutbiyyetin ikiye ayrıldığı, ilkinin
ĠrĢâd kutbu (ayne‟l-yakîn mertebesi), diğerinin medâriyyet kutbu ve Gavs-ı a‟zâm
kutbu (hakka‟l-yakîn mertebesi) olduğu fikrindedir. Ona göre Kutbu‟l-aktâb ise tüm
kutuplardan yücedir. Efrâd ise Ricâlullah‟tan olan özel bir kavimdir.
9. Vârid86
: Teheccüd namazından sonra Bursevî kendisinde bir hararet ve
ızdırap hali meydana geldiğini anlatır. Ve kendisine “Ey ateĢ! Ġsmâil‟e karĢı serin ve
zararsız ol.” ( )87
sözünün vârid olduğunu belirtir.
Sonra hararet hali sükûn bulmuĢ ve kendisinde bir hafiflik/hıffet hissetmiĢtir.
Ardından kendisine “O senden razı, sen de O‟ndan hoĢnut olarak dön Rabbi‟ne.” (
)88
denildiğini belirtir. Kendisine bu âyetle nefs-i
mutmainne‟nin ( ) kastedildiği görüĢündedir. Ve Bursevî, hal diliyle bu
Türkçe ibâreyi söyler: “Râziyeden gayrı vecihle hıffet bulmadım.” (
) Ona göre bu, makbul olan hıffettir. Ancak nefs-i râziye
mertebesine vüsûl ile hâsıl olur. Nefs-i emmâreye ve benzerlerine gelince, onda neĢat
ve yenilenme değil, ağırlık ve kesâfet vardır.
10. Vârid89
[113b]: Bursevî kendisini fakirlerin Ģeyhi olarak görür. Ticaret ve
servet ehlinden ona tabi olan olmamıĢtır. Bunun sebebini Allah‟a sorunca, kendisine
“Onlar katı bir kavimdir.” ( ) denilmiĢtir. Bursevî‟ye göre bu tür kiĢilerin
dünyanın döküntülerine karĢı hırslarından dolayı, nefsen ve mizacen kalpleri katıdır.
Nefisleri razı olmaz, mizaçları huzur bulmaz, kalpleri hoĢnut olmaz ve sırları
mâsivallahtan uzak olmaz. KureyĢ ekâbirinin de Hz. Peygamber‟e inanmadıklarını ve
itaat etmediklerini belirtir. Ona göre fakirlerin hidayeti zenginlerden daha fazladır.
Hz. Ġbrahim‟den örnek vererek, misafirlerine ikram ettiğini, oğlunu Allah için
neredeyse kurban edecek olduğunu ve ateĢe atıldığını belirtir. Aynı Ģekilde Ġbrahim
Edhem‟in de muazzam saltanatını terk ettiğini söyler. Hz. Peygamber‟in ise fakrı
85 ĠnĢirah 94/1. 86 (vâki oldu) ile baĢlar. 87 Enbiyâ 21/69‟a telmih vardır. Vâridde geçen (Ġsmail) adı, aslında âyette (Ġbrahim)
Ģeklindedir. 88 Fecr 89/ 28. 89 (gördüm) ile baĢlar.
21
seçmiĢ ve ubûdiyetiyle övünmüĢ olduğunu belirtir. Hz. Süleyman‟ın Sâd sûresi 35.
âyette geçen “…Rabbim, bana benden sonra hiç kimseye nasip olmayacak bir
hükümdarlık lutfet…” ( )90
Ģeklindeki duasını
delil getirir. Durumla Hz. Peygamber‟in durumunu kıyaslar. Allah‟ın “Rableri‟ne sırf
O‟nun rızasını isteyerek sabah akĢam yalvaran[fakir]ları [müĢriklerin arzusuna
uyarak] kovma! ...” ( )91
Ģeklindeki uyarısını
dile getirir. Fukaranın zikrinin ve duasının zikr-i dâim olduğu, onların zenginlerin
aksine geri çevrilmeyeceği, zenginlerin zikrinin ise, munfasıl, kesik zikir olduğu
görüĢündedir.
11. Vârid92
: Bursevî Allah‟ın kendisine seher-i a‟lâda “Muhammed” ismiyle
seslendiğini belirtir. Bursevî Allah‟a bunun mâhiyetini sorar. Ona göre Hz.
Muhammed‟in sûreti, ilâhî hüviyyet ve zât-ı ehadiyyet sûretidir. Hüviyyet mertebesi
mertebelerin ilki, ilmî ve aynî teayyünâtın baĢlangıcıdır. Kezâ Hz. Muhammed‟in
sûreti de mutlak teayyünâtın sonudur. Onda evveliyyet, âhiriyyet, zâhiriyyet ve
bâtıniyyet sırrı vardır.
Vâridde kelâma da iĢaret olduğu görüĢündedir. Zîra o ilahî mertebelerin
sonudur. Hepsi Kur‟ân‟a dâhildir. Ondan sonra kelâm ve vahiy gelmeyecektir.
Sahifeler açısından durumu Hz. Âdem ve diğer enbiyâ ve mürselinle karĢılaĢtırır.
Kur‟ân‟ın Ġncil, Tevrat ve diğer kitapların sûretiyle ortaya çıktığını belirtir.
Bursevî‟ye göre tüm enbiyâ ve resullere Kur‟ân‟dan bir hisse olduğu ve mertebeleri,
tecelliyâtları miktarınca Hakikât-ı Muhammediyye‟den, Sûret-i Muhammediyye‟den
ve Ġsm-i Muhammediyye‟den bir hisse olduğu bilinen Ģeylerdendir. Ve her vâris için
Hz. Peygamber‟den bir hisse vardır. KiĢinin ona salavât getirmek sûretiyle,
vârislerine de salât ettiğini savunur. Bursevî, “Allahım, Muhammed‟e ve onun
ailesine rahmet et.” ( ) demek sûretiyle bunu
genelleĢtirmenin bir faydası yoktur, görüĢüne karĢılık; kendisine “Bana salavât
getirdiğinizde, onu genelleĢtiriniz. [diğer peygamberleri, ailemi ve ashabımı da
90 Sâd 38/35. 91 En‟âm 6/52. 92 (seslenildi ) ile baĢlar.
22
anınız.]” ( )93
sözünün vârid olduğunu belirtir. Allah‟ın Enfâl
sûresi 41. âyette “Bilesiniz ki, ganimet olarak aldığınız herhangi bir Ģeyin beĢte biri,
mutlaka Allah‟ın, Resûl‟ün hakkıdır…” (
)94
dediğini belirtir. Buna binâen “Kim Peygamber‟e itaat ederse kuĢkusuz, Allah‟a
itaat etmiĢ demektir…” ( )95
ve “Sana bîat edenler ancak
Allah‟a bîat etmiĢ olurlar. Allah‟ın eli onların ellerinin üzerindedir…” (
)
96 âyetlerini delil getirir. Ayrıca Muhammed
isminin onun en Ģümullü ve ekmel ismi olarak bilindiğini, hüviyyetin Hz.
Muhammed‟e ait bir Ģey olduğunu dile getirir. Bu yüzden sûfilerin hû ( ) zikrinde
birleĢtiği görüĢündedir. Allah‟ın “O, kendisinden baĢka hiçbir ilâh bulunmayan
Allah‟tır…” ( )97
, “De ki, O Allah birdir.” ( )98
ve
“Doğrusu sana kin besleyendir, adı, sanı yok olacak olan.” ( )99
buyurduğunu belirtir. Bursevî ailesinin ona Ġsmâil ( ) adını verdiğini de belirtir.
Allah‟ın da kendisini “Muhammed” ( ) ve “Abdullah” ( ) isimleriyle
isimlendirdiğini söyler.
12. Vârid100
[114b]: Bursevî bu vâride baĢlarken vâridden önce uzun bir giriĢ
yapmıĢtır. Allah‟ın Haremi‟ne,( ) veda için girer ve “Ya Rabbi Haremeyn‟de
(Mekke ve Medine) yedi ay kaldım. Aileme hangi hediye ile döneyim ve yanına
geldiğimde bana son kez hangi hediyeyle ikram edeceksin?” Ģeklindeki sorusuna
cevaben “Allah‟tan baĢka ilâh yoktur, Muhammed O‟nun kulu ve elçisidir.” (
) sözünün vârid olduğunu kaydeder. Yedi ayın beĢ ay on gününü
Mekke‟de, elli gününü Medine‟de geçirdiğini belirtir. Bursevî‟ye göre bu süre “devr-
i sünbüle” ( )101
mukâbilinde kılınmıĢ olduğundan, sanki orada yedi bin yıl
93 Bu, Hz. Peygamber‟in bir hadîsidir. Bkz. Aclûnî, a.g.e., I, 92. 94 Enfâl 8/41. 95 Nisâ 4/80. 96 Fetih 48/10. 97 HaĢr 59/23. 98 Ġhlâs 112/1. 99 Kevser 108/3. 100 (denildi) ile baĢlar. 101 Devr-i sünbüle, Hz Âdem‟den kıyâmete kadar olan yedi bin yıllık süreyi kapsayan zaman
dilimidir. Ġnsan türünün ömrünün bu süreye mukābil olduğu kabul edilmiĢtir. Bu yedi bin senenin
altı bini geçmiĢ ümmetlerin ömrü, bin sene de ümmet-i Muhammed‟in ömrüdür. Bursevî bu
23
kalmıĢtır. Ve bu müddet Hz. Âdem‟den kıyamete kadar olan süreyi kapsar ki insan
türünün ömrü bu kadardır. Devr-i sünbüle ile ilgili Hz. Peygamber‟in “Eğer
ümmetim istikamet üzere olursa onlara bir gün [bin sene] vardır…” (
)102
hadîsine yer verir. Allah‟ın Hac sûresi 47. âyette “...Rabbi‟ne göre bir gün,
sizin hesâbınıza göre bin yıl gibidir.” ( )103
sözünü delil getirir. Allah‟ın kendisini “Abdülkadir” ( ) adıyla
isimlendirdiğini söyler. Allah‟ın kendisine on beĢ sene önce de “Seni Abdülkâdir
ravzasında ihlâk ederiz.” ( ) diye hitab ettiğini
belirtir.
Bursevî Hz Ġbrahim‟in kendisine su verdiğinden de bahseder. Abdülhakk (
), ArĢurrahman ( ), Seyyidü melekûti‟s-semâ (
), Kıbletü‟s-semâ ( ), Mustafâ ( ) isimlerinin de Allah‟ın kendisine
verdiği isimlerden olduğunu söyler. Allah kendisine “Seni Makam-ı Mûsa‟ya
yücelttim.” demiĢtir. Ve Ârif ( ) de bu isimlerdendir. Bursevî‟ye göre, Hz.
Peygamber‟in yanı baĢındayken Allah‟ın kendisini böyle isimlerle isimlendirmesi,
onun için Peygamberimiz‟e göre Nur Dağı‟nın ifade ettiği anlamla özdeĢtir.
13. Vârid104
: Bu vârid “Her akıl bugün pâye-i akl-ı külle ermez. Her hâr-ı
cihân bağı içinde güle ermez.” (
ی ) beyitiyle ilgilidir. Bursevî vâridde remiz ve hoĢ Ģeylerin olduğunu
fakat sadece anlayıĢlı kimselere anlatılabileceğini belirterek, vâridi Allah‟ı tesbih ve
Hz. Peygamber‟e hürmet ile bitirmiĢtir.
14. Vârid105
: Bursevî kendisine seher-i a‟lâda müezzinin “Ey Allah‟ın resûlü,
salât ve selâm üzerine olsun.” ( ) sözünün vârid
olduğunu belirtir. Burada salâttan muradın me‟mûr salât olduğu fikrindedir. Allah‟ın
“…Ey iman edenler! Siz de onun için salât ve selâm getirin…” (
görüĢüne “Eğer ümmetim istikāmet üzere olursa onlara bir gün ( bin sene) vardır.” hadîsini delil
getirmiĢtir. Bkz. Namlı, a.g.e., s. 77. 102 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 314. 103 Hacc 22/47. 104 (denildi) ile baĢlar. 105 (vârid oldu) ile baĢlar.
24
)106
sözünü örnek verir. Ona göre selâmdan murat da me‟mûr selâmdır. Ve yine
Allah Ahzâb sûresi 56. âyette “...tam bir teslimiyetle.” ( )107
buyurmuĢtur. Bursevî salâtın hakikatte selâmın aksine Allah‟tan bir kâr olduğunu
savunur. Zîrâ o, kul tarafından tahiyyât yoluyla vâriddir. Allah‟ın salâtı ve selâmı Hz.
Peygambere‟dir. Allah‟ın “ġüphesiz Allah ve melekleri Peygamber‟e salât
ediyorlar…” ( )108
sözünü delil getirir. Ona göre Allah
kuluna tahiyyat yoluyla selâm verse de, salât cem makamındandır, onda ezâ
bulunmaz. Ezâ ise fark âleminden oluĢur. O‟nun “Çok merhametli olan Rab‟den bir
söz olarak [kendilerine] „Selâm‟ [vardır.]” ( )109
sözünü delil
getirir. Hz. Peygamber‟in kendisine salât ve selâm edip etmediğinin akla
gelebileceğine değinir. Onun teĢehhüdde “Selâm sana ey Nebî! Allah‟ın rahmet ve
bereketi senin üzerine olsun.” ( ) dediğini
belirtir. Selâmının, velâyet yönünden nübüvvet yönüne veya melekiyyet tarafından
beĢeriyet tarafına yâhut da cem âleminden fark âlemine olduğu görüĢündedir. Hz.
Peygamber‟in zâhiri halk, bâtını ise haktır. Kezâ mescidde zâhire değil bâtına yöneliĢ
caizdir ve tavaf da zâhire değil bâtına olduğunda câiz olur. Bursevî bu sebepten Hz.
Peygamber‟in kabrini Kâbe‟ye benzeterek etrafında tavaf yapan ulemâya küfür isnâd
edildiğini söyler. Bunun Kâbe ile yüce kabrin arasındaki farkı gösterdiği, Kâbe‟nin
ise zâhiren kayıtlı, bâtınen mutlak olduğu görüĢündedir. Ona göre Allah‟ın “...Hangi
yöne dönerseniz dönün, O‟na yönelmiĢ olursunuz…” ( )110
sözü
buna delildir. Bursevî buna binâen Hz. Peygamber‟in “...gözümün nuru ise
namazdadır.” ( )111
hadîsinin hakikatini de anladığını belirtir.
15. Vârid112
[115b]: Bu vârid Yûsuf sûresi 41. âyetle ilgilidir ve meali
Ģöyledir: “Ey hapishane arkadaĢlarım, biriniz efendisine Ģarap sunacak…” (
)113
Bursevî‟ye göre âyette hapis ( ) ile murat
106 Ahzâb 33/ 56. 107 Ahzâb 33/ 56. 108 Ahzâb 33/56. 109 Yâsin 36/58. 110 Bakara 2/115. 111 Nesâi, IĢratü'n-Nisa', 1; Ġbn Hanbel, III, 128. 112 (vârid oldu) ile baĢlar. 113 Yûsuf 12/ 41.
25
Ģeriat; onun sahipleri ile murat ise, beden ile nefs ve Rab ile ruhtur. Ġçki ( ) ile
muradın çoğu kez aklı örten ve mutlu eden Ģehvet Ģarapları ve nefsanî lezzetler;
bazen de muamelât ve müĢâhedât oklarıyla olan Rabbânî keĢifler ve müĢâhedât
olduğu görüĢündedir. Ona göre âyette kurtuluĢ, helak ve Bursa Ulu Cami‟de Kadir
gecesinde sûfilerden birini öldüren medrese talebelerinin kurtuluĢuna da iĢaret vardır.
16. Vârid114
: Teheccüdden sonra gelen bu vârid “Kande baksam gözüme ol
gül-i handân görünür. Gül-i handâna gönül bülbül-i nâlân görünür. AyĢ ü nûĢ etmek
erbâb-ı vefâyîle gönül mest-i lâ yu‟kal olup, terk-i ser ü cân görünür.” (
) rubâîsiyle ilgilidir.
Bursevî‟ye göre bu vâridde Hz. Hüdâyî‟nin Ģu ilâhisine de iĢaret vardır: “Ol kadar
hayrette olsun cân u dil. Kande bakarsam efendim sanayın.” (
)115
Bursevî burada müĢâhidler ve muâyinler
makamından bahseder ve onların mâsivâyı reddettiklerini belirtir. ġeyh-i Ekber‟in
“Kevn ancak bir hayaldir. Hakikatte o, haktır.” ( )
sözüne yer verir. Bunun ayakların kaydığı yer olduğu fikrindedir. Ve ona göre bu
makam, ancak en parlak Ġlm-i ledün ve en yüce ehadî keĢifle olur. Onun bu sözü ise,
zındıklık ya da ilhâd değildir.
17. Vârid116
: Bursevî bir kumru görmüĢtür ve yanında oğlu Bahâuddîn
Muhammed de vardır. Oğlu Bursevî‟ye bu kumrunun yiyeceğini sormuĢ, o da oğluna
kumrunun öğününün “Kemâl sıfatlarla muttasıf ve noksan sıfatlardan beri olan
Allah‟ı hamd ile tespih ederim ve hamd ile.” (
) tesbihini söylemesi olduğunu belirtmiĢtir. Bursevî‟ye göre o tesbih, kalbin ve
ruhun gıdasıdır. Nitekim ġeyh-i Ekber bu tespihi Fütühât‟ın vasiyetlerinde tavsiye
etmiĢtir. Bursevî bu tespihin seherlerde kendi virdi olduğunu da belirtir.
114 (vârid oldu) ile baĢlar. 115 ġiirin tamamı için bkz. Azîz Mahmûd Hüdâyî, Dîvân-ı Ġlâhîyât, s. 195. 116 (göründü) ile baĢlar.
26
18. Vârid117
[116a] : Bu vârid “Terk ü tecrîdle tevhîde erip, çeĢm-i tevhîtle
Mevlâ‟yı görüp, vuslat-ı hazret bulalım nâgehân. Olmayalım hicr ile ayrık
muhân.”(
) beyitlerinin Bursevî‟ye teheccüdden sonra gelmesi
üzerine kaleme alınmıĢtır. Bursevî‟ye göre vâridde insanın Ģerefine, izzetine ve
saltanatına iĢaret vardır. Bu mânâda Hz Hüdâyî‟nin “Kesret emvâcına aldanır sanma,
vahdet deryasına girip gelenler. Bir dahî fânîye nazar eylemez, Hakk‟ın deryasını
görüp gelenler.” (
)118
sözünün bilindiğini belirtir.
19. Vârid119
: Bursevî bu vâridi, bir cuma gecesi kendisine “En lezzetli Ģey
mârifetullahtır.” ( ) denilmesi üzerine kaydeder. Ona göre
mârifetullah kalbin sıfatıdır. Nitekim kalp en Ģerefli Ģey ve âzâdır. Bursevî tüm
kemâlâtı, kalbin kemâlâtıyla karĢılaĢtırır. Elden örnek vererek, elin kemâlâtının
yazının mükemmelliği ve güzelliğiyle ortaya çıktığını belirtir. Hattat ġeyh
Hamdullah Amâsî‟den bahsederek, onun güzel yazıyı icrâ ettiğini söyler. Ve dili
örnek vererek kemâlâtının tecvîd ve Kur‟ân‟ın çeĢitli lehçelerde okunmasıyla belli
olacağı görüĢündedir. Ancak kiĢinin en güzel Ģekilde yazması ve tecvidi en yüce
Ģekilde uygulamasının Allah‟ı bilmeye yetmediği fikrindedir. Zîrâ aslî maksûd kalp
ile hâsıl olur ve kalbin ilmi, ilimlerin en yücesidir. Ki o da Allah‟ın zâtı, sıfatları ve
filleridir.
20. Vârid120
: Bursevî‟ye üzerinde sonsuz noktalar olan kapsamlı bir sayfa
görünür. Kendisine onun tekvîn sayfası olduğu söylendiğini belirtir. Noktaların sûreti
kendisine element ve bileĢenlerle temessül etmiĢtir. Bursevî sayfanın özelliklerini
Ģöyle anlatır:
Sayfalar, mevcûdâttan bir mevcûddan oluĢmuĢtur. Noktalardan müĢtemildir.
Nitekim o harflerden bir harf, kelimelerden bir kelimeden oluĢmuĢtur. Ancak o azı
117 (vârid oldu) ile baĢlar. 118 ġiirin tamamı için bkz. Azîz Mahmûd Hüdâyî, Dîvân-ı Ġlâhîyât, ss. 251- 53. 119 (denildi) ile baĢlar. 120 (göründü) ile baĢlar.
27
üç, orta sayıda olanı beĢ ve çoğunun sayısı yedi olan noktalardan müterekkiptir. Ve
ona göre görünen bu sayfada “Her Ģeyde O‟na iĢaret vardır. Her Ģey O‟nun bir
olduğuna delâlet eder.” ( ) sözüne iĢaret vardır.
21. Vârid121
[116b]: “O ibârenin tümü doğrudur.” ( ) sözü vârid
olmuĢtur. Bursevî‟ye göre bu, Ģerefli ibârelerden ve lâtif iĢaretlerdendir. Anlamlı
halk, Hakk iledir. Allah‟ın “Onlara âyetlerimizi ufuklarda ve kendi içlerinde
göstereceğiz. Böylece onun gerçek olduğunu anlayacaklardır...” (
)122
ve “Onlar kendi nefisleri hakkında hiç
düĢünmediler mi? Hem Allah gökleri ile yeri ve ikisi arasındakileri ancak hak ve
hikmete uygun olarak yaratmıĢtır…” (
)123
sözü buna delildir. Bursevî mükâĢifler, müĢâhidler, muâyinler,
vâcidler ve muhakkıklardan bahseder. Onların mâsivallahı reddedip ayne‟l-hakk
üzere sabit olduklarını belirtir. Vâridde “tümü” ( ) ifadesiyle Hakk‟ın gölgesine
iĢaret vardır. Ġbâre ise harf, kelime, ayet ve sûrelerden müĢtemil olduğunda hakiki
vücut ve gölgesi kılınır. Bursevî Hz. Peygamber‟in “Allah Âdem‟i kendi sûretinde
yaratmıĢtır.” ( )124
hadîsinden bahseder. Ona göre sûretin
Allah‟a ıtlâkı, O‟nun tecelliyâtına ve zuhurunun mertebelerine nispetle hakikattir.
O‟nun sûreti hayat, ilim, irade, kudret, sem‟, basar ve kelâmdır. Onlarla eĢyaya
tecellî eder. Bu konuda teĢbih ve temsil gerekmez. Mertebe bakımından ilerleyen ise
sendelemez.
22. Vârid125
: Bu vârid “Kur‟ân erkânın taĢıyıcısıdır.” ( )
sözünün gelmesi üzerine kaleme alınmıĢtır. Bursevî‟ye göre “erkân” ile murat,
unsurlar, arĢ ve kürsîden oluĢan âlemin direkleridir. Âlemin direkleri âlem için
taĢıyıcıdır. Kur‟ân da erkân için taĢıyıcıdır. Nitekim âlemin varlığı da direkleriyledir.
Kezâ erkânın varlığı da Kur‟ân iledir. Onun sırrı, tüm âlemlerde ezelî ve ebedî
devam etmesidir. Kim ona hürmet ederse, Allah‟a hürmet etmiĢ demektir. Kim de
121 ( vârid oldu) ile baĢlar. 122 Fussilet 41/ 53. 123 Rûm 30/ 8. 124 Müslim, Birr ve Sıla, 115; Buhârî, Edebü'l-Müfred, 71. 125 (vârid oldu) ile baĢlar.
28
onu küçümserse, Allah‟ı küçümsemiĢtir. Kur‟ân âhir zamanda mushaf ve
sâdırlarlardan yükselecektir. Âlem ancak onun yükseliĢinden sonra yok olacaktır.
23. Vârid126
[117a]: Bursevî kendisine “Gökyüzü kuĢları indirir.” (
) sözünün vârid olduğunu belirtir. Bursevî‟ye göre “kuĢlar” ( ) ile murat,
semâdan yeryüzüne hüküm ve emirlerle inen meleklerdir. Onların kanatları vardır.
Allah‟ın Fâtır sûresi 1. âyetteki “... [melekleri] ikiĢer, üçer, dörder kanatlı…” (
)127
sözünü delil getirir. Bursevî‟ye göre meleklerin kanatları
maddî ve mânevî olarak iki çeĢittir. Mânevî boyutta onların kanatları yoktur çünkü
lâtif varlıklardır. Bu iki tür tespitte bir zarar yoktur. Bursevî -Ġmam Süheylî‟nin
hakikatin ihmal edilmemesi için nassın zâhirini kısaltma ve çıkarma hususunda
yaptığı gibi- sözü kısa kesmek gerektiğini belirtir. Ona göre gökyüzünün
yağdırılması, meleklerin gecelerde çok inmesi demektir.
24. Vârid128
: Bursevî “Az yapanlar birçok hayrı kaçıranlardır.” (
) sözünün vârid olduğunu bildirmiĢtir. Ona göre vâridde, geceleri ihyâ eden
müctehidlere iĢaret vardır. Ecri kazananlar için de kurbet (yakınlık), vuslat, vahdetin
esrarı ve münâcâtın sırrı vardır. Sa‟y (çabalama) ancak Ģeriat ve tarikat
mertebesindedir. Bursevî burada Allah‟ın “Ġnsan için, kendi emeğinin karĢılığından
baĢka hiçbir Ģey yoktur.” ( )129
sözünü delil getirir. Ona
göre mârifet, hakikat, kalp ve ruh mertebesi, Allah‟tan bir mevhibe olarak kazanılır.
Bazı mertebelerin ise karĢılığı yoktur. Aksine fazilet yoluyladır. Ru‟yetullah
ondandır. Kudret ve tevfik tüm mertebelerde Allah‟tandır.
25. Vârid130
: Bu vârid “Vakitlerimizin bayram olması, Allah‟ın fazlından
uzak değildir.” ( ) sözüyle ilgilidir. Bursevî
“vakitlerimiz” ( ) ile muratın, mâsivallahtan uzak ve Allah‟a âĢinâ olan insanın
en özel zamanları olduğu görüĢündedir. Bu kiĢiler, O‟nun cemâlinin ve celâlinin
126 (vârid oldu) ile baĢlar. 127 Fâtır 35/1. 128 (vârid oldu) ile baĢlar. 129 Necm 53/39. 130 (vârid oldu) ile baĢlar.
29
esrarını keĢfederler. O‟nun kemâlinin hakikatine muttalî olurlar. Vakitleri bayram
gibidir. Kezâ günleri de sevinç günleridir. Çünkü bu durum, her bakıĢta gerçek
sevgili ile beraber olmaktandır. KiĢi her mekânda O‟nun fikri ve zikriyle O‟na yakın
olur. Aklına üzüntü ve tasalar gelmez. Bursevî kiĢinin sınırlı özel günlerindeki ve
keyifli, geniĢ, günleri arasındaki farka dikkat çeker.
26. Vârid131
[117b]: Bursevî‟ye “Allah‟tan baĢka Ġlâh yoktur, Muhammed
O‟nun Resûlü‟dür.” ( ) sözü vârid olmuĢtur. Vâridde “Allah”
kelimesindeki elif ile ilâhî taayyünâtın baĢlangıcı olan ehadiyyet elifine iĢaret vardır.
“Muhammed” kelimesindeki mim ile, kevnî taayyünatın baĢlangıcı olan vahidiyyet
mimine iĢaret vardır. Zîrâ Allah‟ın ilk yarattığı Ģey Rûh-i Muhammedî‟dir.132
Sonra
ondan ruhlar ve cisimleri yaymıĢtır.
Bursevî vâridde vücudun tenezzülat ve meâric mertebelerinden, berzah
âleminden örnekler vermiĢtir. Melekleri sûret olarak Hz. Peygamber‟den baĢkasının
göremeyeceğini belirtir. O, Cibril‟i, bir kere yüce ufukta bir kere de Sidretü‟l-
Müntehâ‟da olmak üzere iki kez aslî sûretinde görmüĢtür. Mîraç gecesi Hz. Mûsa‟yı
da görmüĢtür.
Bursevî vâridde Kelime-i Ģehâdet ve Kelime-i tevhidi de açıklar. Tevhid-
kesret iliĢkisinden bahseder. Ona göre tevhid ancak kesretin varlığıyla hâsıl olur.
Mevcudât Allah‟ın dıĢında kalan mevhumlardır. Bu, O‟nun zat ve sıfatlarına
nispettir. Makâm-ı Muhammedî de sıfatlar makamıdır. “Muhammed, sadece bir
elçidir...” ( )133
âyeti ona iĢarettir. Kezâ Hz. Mûsâ ve Hz Îsa da
ancak bir resûldür. Ve Hz. Âdem de ancak bir nebîdir. Yani onlardan her biri
melekiyyet ve ulûhiyyet sınırına geçmez. Her nebî diğerinin vârisidir. Ve ona
Hakikat-i Muhammediyye‟den, Ġsm-i Muhammedî‟den ve Kur‟ân-ı Muhammedî‟den
bir pay vardır. Bursevî vâridde feyz-i akdes ve feyz-i mukaddes ile hâsıl olan
tecellîden bahseder. Harflerin en sonuncusunun he harfi olduğunu, onunla hüviyyete
131 (vârid oldu) ile baĢlar. 132 Rûh-i/Nûr-i Muhammedî görüĢü için bkz. Mehmet Demirci, Nûr-i Muhammedî, Kitabevi Yay.,
Ġst., 2008. 133 Âl-i Ġmrân 3/144.
30
dönüĢe iĢaret edildiğini belirtir. Allah “ġüphesiz en son varıĢ Rabbinedir.” (
)134
buyurmuĢtur. Yani kul Rabbi‟ne seyr ile varınca, kesret ve
teayyünâtın sıkıntılarından kurtulur. Sülûktan bir Ģey elde edemeyen ise yolun
ortasında kalır. Bursevî‟ye göre Allah‟ın Ġsrâ sûresi 72. âyette geçen “Kim bu
dünyada [hakikatlere] kör ise, o âhirette de kördür…” (
)135
sözünde, buna iĢaret vardır. Bursevî, bu sözü Ruhu‟l-Beyân
tefsirinde136
ve Temâmü‟l-feyz adlı kitabında tahkîk ettiğini belirtir.
27. Vârid137
[118b]: Bu vârid En‟âm sûresi 65. âyetle ilgilidir. Âyetin meali
Ģöyledir: “Yine de ki: O, gökten ve yerden size felâket göndermeye yahut aranızda
ayrılıklar çıkartmak sûretiyle sizi birbirinize düĢürüp acılar tattırmaya kâdirdir… ” (
)138
Bursevî âyete binâen Allah‟ın azabının mâhiyetini açıklar. Kevn
ü fesad âleminden bahseder. Cennet ve cehennem sınırlarından söz eder. Nemrûd‟un
sivrisinekle nasıl azaplandırıldığı ve onun (sivrisinek) basit yapıda bir canlı olduğunu
anlatır. Basiret ve akıl ehlinin ise her durumda Allah‟tan korktuğunu belirtir. Âyette,
insanların ayrı ve çeĢitli yaratılıĢına iĢaret olduğunu da bildirir. Ona göre, Allah
kâfirlere mü‟minlerin hıncını tattıracak ya da aksi gerçekleĢecektir.
28. Vârid139
[119a]: Bu vârid Bakara sûresi 223. âyetle ilgilidir ve meali
Ģöyledir: “Önceden kendinizi buna hazırlayınız…” ( )140
Bursevî‟ye
göre vâridde yükselmek için salih amellerin, yakınlaĢmak için ise fenâfillahın
gerektiğine iĢaret vardır. Ve âyette belâ gelmeden önce sadakayı verme anlamı vardır
ki sadaka belâyı def eder. Bursevî diğer mânânın ise ilim ve anlayıĢ ehli için âĢikâr
olduğunu belirtir.
134 Necm 53/42. 135 Ġsrâ 17/72. 136 Bkz. Ġsmâil Hakkı Bursevî, Muhtasar Rûhu‟l-Beyân Tefsiri, Haz. Muhammed Ali Sabûnî, c.5,
Damla Yayınevi, Ġst., 2002, s. 41 (Ġsrâ 17/72 tefsiri). 137 (vârid oldu) ile baĢlar. 138 En‟âm 6/65. 139 (vârid oldu) ile baĢlar. 140 Bakara 2/223.
31
29. Vârid141
: Bu vârid Âl-i Ġmrân sûresi 73. âyetle ilgilidir ve meali Ģöyledir:
“Sizin dininize tâbi olanlardan baĢkasına da sakın inanmayın[derler]…” (
)142
Bursevî‟ye göre bu âyette din ile, tevhid ve Ģirk ehline izâfe vardır.
Bursevî burada ehl-i kitap, ehl-i küfür ve ehl-i îmandan da bahseder. Ona göre
vâridde îman ve keĢf ehline de iĢaret vardır. Ki onlar hakiki îmana sahiptir ve küfür
ehlinin zıttıdırlar. Küfür ehlinin haline Allah‟ın “Sağır, dilsiz ve kör gibidirler…” (
)143
sözü delildir. Bursevî burada küfür ehline dair îzahlar yapar. Kâmil
mü‟minin halini bu durumda olanlarla kıyaslar. “…O halde, Ģeytanî güçlere ve
düzenlere[uymayı] reddedenler ve Allah‟a inananlar, hiçbir zaman kopmayacak en
sağlam mesnede tutunmuĢlardır…”(
)144
âyetinin kâmil mü‟minlere müjde olduğunu belirtir. Ona göre âyetteki
Ģeytânî güçler (tâğut) aslında mâsivallahtır. Kalbi ondan temizlemek gerekir. Âyette
geçen Allah‟a îman ifadesi hakiki tevhiddir. Hakiki küfür (örtme) ise, vücudâtın
fenâfillah ile örtülmesidir ki bu durumda kevn (varlık) izlerinden bir iz kalmaz.
Konuya, insanın güneĢe baktıktan sonraki halini örnek verir. Hz. Peygamber‟in
“Allah mahlûkatını bir karanlık içinde yarattı. Sonra üzerlerine kendi nûrundan
saçtı…” ( )145
hadîsini delil getirir. Vâridde
hakiki din ehline iĢaret olduğunu da belirtir. Bursevî ilim ve amel farkını da îzâh
etmiĢtir.
30. Vârid146
[119b]: Bu vârid seher-i a‟lâda gelen “Ġlâhî! Hakkı‟yı sâbit
kadem kıl. Onu bezm-i safâda ehl-i dem kıl.” (
) beyitiyle ilgilidir. Bursevî Mekke‟de iken, geceleri Harem-i ġerif‟i
tavaftan sonra hatime gittiğini belirtir. Bir seher vakti hatimde iken Hz. Hızır ile
karĢılaĢır. Hz. Hızır ona isteğini sorar, o da hayır dua ister. Hızır “Allah seni nefesi
kuvvetli olanlardan kılsın.” diye dua eder. Bursevî bu olayda Hz. Peygamber‟in
“Ben, Rahmân‟ın nefesinin Yemen tarfından geldiğini hissediyorum.” (
141 (varid oldu) ile baĢlar. 142 Âl-i Ġmrân 3/73. 143 Bakara 2/18. 144 Bakara 2/256. 145 Tirmizî, Ġmân, 18. 146 (vârid oldu) ile baĢlar.
32
)147
sözüne iĢaret olduğunu belirtir. Ona göre bu hadîste geçen
Nefes-i rahman ve Kutb-i abdâl, Üveys el-Karânî‟nin amcası Ġsâmüddîn el-Karânî‟ye
iĢarettir.
Bursevî, bu merhum ümmetin mazhar oldukları lütuflara da dikkat çeker. Ona
göre bu zamandan önce gelenler altı bin yıl müddetini geçirmiĢlerdir ve ümmet son
bin yılını yaĢamaktadır. Hz. Peygamber‟in “Eğer ümmetim istikâmet üzere olursa
onlara bir gün [bin sene] vardır ve eğer istikâmet üzere olmazsa, yarım gün [beĢ yüz
sene] vardır.” ( )148
hadîsini delil
getirir. Ġsâmüddîn bu zamanın kutbu‟l aktâbı olduğu gibi, Hz. Peygamber de
yaĢarken zâhir ve bâtının kutbudur. Ona göre vârid olan beyitte nefesin kendisinden
(Bursevî) kıyamete dek süreceğine de iĢaret vardır. Çünkü Ģeyhi (Osman Fazlı
Efendi ) vefatına yakın bir zamanda kendisine “Bu silsile otuza tamamlandı.” der.
Yani Hz. Ali‟den kendisine (Osman Fazlı Efendi‟ye) kadar ulaĢan silsileyi kasteder
Sonra Ģeyhi Bursevi‟ye “Bu yüce mertebe ancak hizmet ve nefesle hâsıl olur. Ve
hizmet müridin vazifesi, nefes ise Ģeyhin Ģanıdır. Ben bulduğumu hizmet ve nefes ile
buldum.” der. Ardından kendisini iĢaret ederek “Bu nefes benden sonra sende devam
edecek. Yüz elli kadar halifem arasında, aklımda senden baĢkası yok.” der. Bursevî
bu olayı, Ģeyhinin vefatından sonra tasnif ettiği, Celvetilik‟in sırrını ve Ģeyhinin
ahvâlini açıkladığı yirmi cüzü aĢkın tek ciltlik “Temâmü‟l-Feyz” adlı kitabında
anlattığını belirtir.
Yine birgün Hz. Peygamber‟in yanı baĢında onun hareminde iken, kendisine
“Sana bir kitap ilham edileceğini ummuyordun.” (
)149
âyetinin denildiğini belirtir. Kendi kendine “Bu yetim fakir, zengin bir sultan
olmayı nasıl ümit eder?” diye sorar. “Seni öksüz bulup barındırmadı mı? Seni
ĢaĢkınlık halinde bulup da, doğru yolu göstermedi mi? Seni fakir bulup da
zenginleĢtirmedi mi?” ( )150
âyetleri aklına gelir. Ona göre Duhâ, ĠnĢirâh ve Nasr sûrelerinde Hz. Peygamber‟in
147 Aclûnî, a.g.e., I, 217. 148 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 314. 149 Kasas 28/86. 150 Duhâ 93/6–8.
33
kemalâtla ilgili tüm hallerine ona vâris olanlara da iĢaret vardır. Zîrâ onlar ilmen,
aynen, hakikaten, kavlen, fiilen, halen, makamen ve kemâlen onun izlerini taĢır.
Evliyâ Hz. Peygamber‟in mertebesinde olmasa bile her mertebede onunla beraberdir.
Bu yüzden Allah Kur‟ân‟da sıddıkları enbiyanın ardına koymuĢtur.
31. Vârid151
[120b]: Sabah olmasına yakın gecenin üçte birinde kendisine
Bakara sûresi 156. âyet vârid olmuĢtur. Meali Ģöyledir: “…Biz zaten Allah için varız
ve elbette O‟na döneceğiz…” ( )152
Bursevî bu vâridin, o gece
önceki âdetinden farklı olarak yataktan kalkmada gecikmesi ve alelâde mazeret leri
yüzünden bazı kayıplar olduğundan dolayı kendisine geldiğini belirtmektedir.
32. Vârid153
: Gecenin üçte birinde gelen bu vârid Ģu beyitlerle ilgilidir:
“Rahata dalıp Ģu cân kim çok uyur. Çehre-i dilden ğubarı nice yur. Hayf ol insana
kim bu bağda. Uyuya nergis gibi öte tuyur.” ۀ
) Bursevî‟ye
göre önceki vâridde geçen âyette (Bakara 2/156) firkatin sükûnda, vuslatın harekette
olduğuna iĢaret vardır. Ona göre rücû/dönüĢ ancak hareket ile hâsıl olur. Bu manada
kendisine Mesnevî‟den “Bu dünyada duruĢum/varlığım benim için bir ayrılık
olmasaydı, „Biz yine dönüp O‟na varanlarız.‟ denmezdi.” (
)154
beyitinin vârid olduğunu belirtir. Ona göre burada rücû
lafzıyla, sonunda Rabbi‟ne varacak olan nefs-i mutmainneye iĢaret vardır. Allah‟ın,
“...Dön Rabbi‟ne.” ( )155
emri buna delildir. Ayrıca harekette bereket
vardır. “Kim sabit olursa filizlenir.” ( ) sözüne gelince, burada geçen
sabit olmak hareket yolu hakkındadır. Tembel ve durgun olmaksızın çabalamaktır.
Sonunda arzu edilene ulaĢılır ve sevgili katında kevnin lezzeti bulunur. Bursevî‟ye
göre insan bu âlemde olduğu sürece bâtında sükûna vâsıl olsa da, zâhirde hareketten
uzak olmaz. Deverânî hareketin ise Halvetîler‟e has olduğunu belirtir.
151 (vârid oldu) ile baĢlar. 152 Bakara 2/156. 153 (göründü) ile baĢlar. 154 Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevî, Çev. Adnan Karaismailoğlu, Yeni ġafak Yay., Ġst., 2004, c.
1, Birinci Defter, Beyit nr: 3936, s. 163. 155 Fecr 89/28.
34
33. Vârid156
[121a]: Kendisine “Ulemâ, insanlar arasında fitnenin vuku
bulmasıyla imtihan edilir.” ( ) sözünün vârid
olduğunu belirtir. Bursevî‟ye göre bu ulemâdan bazısı durumu izâle etmeye çalıĢır;
bazısı da durumu kendi haline bırakır. Bu durum onlardan doğru olanı ve yalancı
olanı gösterir. Onların hallerine, “...Allah‟tan ancak bilgili kulları korkar...” (
)157
âyetini delil getirir. Ulemâ ve cühelâ arasındaki farktan
bahseder. Ona göre bu vâridin geliĢ sebebi Bursa Ulu Câmi‟de vuku bulan “katil”
hâdisesidir. Devrin padiĢahı Sultan II. Mustafa‟nın dava için mübâĢir ve müvellâ
tayin ettiğini, bu durumdan Bursa ulemâsının rahatsız olduğunu, onlar içinden hakkı
savunan bir kimse çıkmadığını ve onların bâtıl ehli olduğunu anlatır. Allah‟ın onlara
lânet ettiği ve onları sağırlaĢtırıp körleĢtirdiği fikrindedir.
34. Vârid158
: Bu vârid seher-i a'lâda kendisine gelen Farsça bir rubâîyle
ilgilidir. Anlamı Ģöyledir: “Benim derdim ayrılık dertlerindendir. Hiç kimse derdimin
Hüdâ‟dan olduğunu bilmez. MâĢukun haĢinliğinden dolayı ölmüĢüm. Beni ayıran da
benim zehrim oldu.”
) Bursevî vâridde âĢıklığın illetinden,
aĢığın baĢına gelen hallerden bahseder. Ona göre Hz. Âdem bu yüzden cennetten
yeryüzüne inmiĢtir. AĢk belâya dayanır.
Bursevî‟ye göre vâridde bütün muhtelif dinlerin insanî hakikatlerin dâhilinde
olduğuna da iĢaret vardır. Hz. Âdem‟in dillerle konuĢtuğunu, dillerin yedi yüz binin
üzerinde olduğunu belirtir. Ġnsanla Allah‟ın sırrı bir olunca, “Ġnsanın sırrı sırrım,
sırrım da insanın sırrıdır.” ( )159
kudsî hadîsinde geçen
durumun zuhûr ettiği görüĢündedir. Ona göre, nefsî kelâm Arapça, Farsça, Türkçe
kalıp ve diğer dillerden mücerrettir. Ancak o, zarûretten dolayı Arapça kalıbına
sokulmuĢtur ve Allah kelâmı sınırlamadan uzaktır.
156 (varid oldu) ile baĢlar. 157 Fâtır 35/28. 158 (vârid oldu) ile baĢlar. 159 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 253.
35
35. Vârid160
: Bursevî‟ye “Mü‟minin değirmen gibi olması câiz değildir.” (
) sözü vârid olmuĢtur. Ona göre bu, gaflet ve hicab
ehlinin telvîni olan ve karĢı çıkılan telvîne iĢarettir. Makbul olan telvîn ise yakaza ve
keĢf ehlinin telvînidir. Bunun için kendisine “Dönenle birlikte dön. Sakinden de
dönenden de geç.” ( ) sözünün vârid olduğunu
belirtir. Ona göre sükûn hareketle birliktedir ve kiĢi deverânla me‟murdur.
Varlıkların hâlinin muhtelif; Allah‟ın ise her gün bir iĢte ( )161
olduğunu
belirtir. Nitekim her zorlukla bir kolaylık, her ızdırapla birlikte bir itmi‟nân vardır.
Meydana gelen Ģeyler tedrîcîdir. Bir bakıĢta kanın süte dönüĢmediği gibi, göz açıp
kapayana dek kahrın da lütfa dönüĢmediğini belirtir. Bu vâridin kendisi için bir
avutma olduğu görüĢündedir. Çünkü bu vârid mezkûr katlin ıztırâbından dolayı
meydana gelmiĢtir. Allah dilediğini yapandır. ( )162
36. Vârid163
[122a]: Bursevî‟ye A‟râf sûresi 155. âyette geçen “…Bütün
bunlar senin imtihanından baĢka bir Ģey değildir...” ( )164
sözü vârid
olmuĢtur. Bursevî‟ye göre bu vârid ile fitneden ötürü vuku bulan Bursa‟daki katil
hadisesine iĢaret vardır. Bu olay ile Allah, kulları imtihan etmiĢtir ki bu, mü‟min ve
kâfir, muhlis ve münafık, sıddîk ve zındık, sünni ve mülhidi birbirinden ayırmak
içindir.
Vâridde A‟râf sûresi 155. âyette geçen “…Sen bu imtihanla dilediğini doğru
yoldan uzaklaĢtırır, dilediğini de hidayete erdirirsin...” (
)165
sözüne de iĢaret olduğunu belirtir. Bursadaki katil hadisesine gelince, ona
göre bu olayı doğru bulanlar âlim olsun ümmî olsun günahı helâl, haramı müstahsen
gördüklerinden, hepsi inkâr ehli olmuĢtur. Bu olayla ehl-i sünnet üzere olanların
îmanın da ortaya çıktığı görüĢündedir. Bursevî, Bursa fethedildiğinden beri böyle bir
olay yaĢanmadığını belirtir.
160 (vârid oldu) ile baĢlar. 161 Rahmân 55/29‟da geçtiği gibi. Bursevî tarafından âyetin aslında geçen lafzı burada
kaydedilmemiĢtir. 162 Burûc 85/16 ve Hûd 11/107‟de geçtiği gibi. 163 (vârid oldu) ile baĢlar. 164 A‟râf 7/155. 165 A‟râf 7/155.
36
37. Vârid166
: Bu vârid Ġsrâ sûresi 99. âyetle ilgilidir ve meali Ģöyledir:
“Onlar, gökleri ve yeri yaratan Allah‟ın [kendileri gibilerini yaratmaya kâdir
olduğunu] görmediler mi? ...” ( )167
Bursevî
âyette geçen semâvâtın/gökyüzünün, içindekilerle birlikte iki günde yaratıldığını
belirtir ve “Böylece onları iki günde yedi gök olarak yarattı…” (
)168
âyetini delil getirir. Yeryüzü de aynı Ģekilde altı günde yaratılmıĢtır.
“Andolsun ki Biz gökleri, yeri ve ikisi arasında bulunanları altı günde yarattık...” (
)169
âyeti de bu duruma delildir.
Bursevî âyette geçen “altı gün” kavramı üzerinde açıklamalar da yapar. Ona göre
daha önce de geçtiği üzere, bahsedilen zamanlar bu ümmetin ömrü içindir, kâfirler
için değildir. Bursevî Ġmam Suyûtî‟nin de risalesinde, “Bin beĢ yüz yıla yakın sürede
cennet ehli cennete, ateĢ ehli de ateĢe girecektir.” dediğini belirtir. Semâvâtın ervâh
ve esrârın taĢıyıcısı olduğu fikrindedir. Ardından melekût ve nâsut ehlinden,
cinlerden bahseder. Cennet ve cehennem ehlini karĢılaĢtırır.
38. Vârid170
: PerĢembe gecesi kendisine Ģu Türkçe ibâre denilmiĢtir: “Umûr-i
siyâsiyye Ġsmâil Efendi‟ye ısmarlandı.” ( ) Bursevî
bu vârid ve hitabın o gece kendisine defalarca vâki olduğunu belirtir. Bir defasında
ibârenin umûr-i ma‟neviyye ( ) Ģekline dönüĢtüğünü belirtir. Bursevî bu
vâridde “katil” hadisesine iĢaret olduğu görüĢündedir. ġöyle ki, Ģahitler suhte (molla)
grubu için aleyhte Ģahitlik edince, katiller o gece idam için hapsedilmiĢlerdir.
Bursevî‟ye göre katli gerçekleĢtirenlere bu cezanın verilmesinde kendi teveccühü ve
mânevî tesiri vardır. Allah‟ın kendisini “Abdülkadir” ve “Ġsmâil” olarak
isimlendirdiğini söyler. Ama siyasî iĢler için “Ġsmâil” ismini kullandığını belirtir.
Çünkü bu ismi ona ailesi vermiĢtir. Süryanice‟de anlamı “Allah‟a itaat eden”
demektir. Bursevî, Allah‟ın kendisini yücelttiği mertebeden de bahseder.
166 ( vârid oldu) ile baĢlar. 167 Ġsrâ 17/99. 168 Fussilet 41/12. 169 Kâf 50/38. 170 (denildi) ile baĢlar.
37
39. Vârid171
: Bu vârid Bursevî‟ye “Gadr-i âlim hemîĢe câh iledir. Sanma kim
gadr ü Ģeref cahiledir.” ( )
ibâresinin denilmesi üzerine kaydedilmiĢtir. Bursevî‟ye mânâlarıyla birlikte Allah bu
ibârelerle hitap ve ilham etmiĢtir. Bursevî Allah‟ın yardımıyla vâridlerin hepsini Ģerh
ve îzah ettiğini belirtir. Ama ibâre ve lafızlar kendisine aittir. Duruma “KiĢi isti‟dâdı
nispetinde mertebesine göre peygamberlere vâris olur.” (
)172
kutsî hadîsini delil getirir. Vâriddeki makam ( ),
Allah katındaki kabul mânâsındadır. Bursevî âlimin kadir ve Ģerefinin ancak mânevî
makamla ve ilâhî kabulle olduğu, cahilin ise, ziyade ilimlerle âlim olsa da Allah
katında kadri ve Ģerefinin olmadığı görüĢündedir.
Bursevî bu vâridin sununda, hac dönüĢünde ġam yollarında harem vâridlerini
yazdığı ve nazım, nesir, metin ve Ģerhlerden müteĢekkil, Arapça, Farsça ve Türkçe
müfret, mesnevi ve rubâîlerden oluĢan “Esrârü‟l-Hacc” adını verdiği büyük toplu
varidâtının kaybolduğunu belirtir.173
40. Vârid174
[123b]: Bu vârid Âl-i Ġmran sûresi 18. âyetle ilgili olup meali
Ģöyledir: “Allah ile melekler ve hak ve adaleti gözeten ilim sahipleri O‟ndan baĢka
tanrı olmadığına Ģahittir…” ( )175
Bursevî‟ye göre vâridde insanî kemâliyyete iĢaret eden celâlet kastedilir. Burada akla
gelen “Sultan Allah‟ın yeryüzündeki gölgesidir.” sözünde gölge ile bâtınî kutupluğa,
sultan ile de zâhirî kutupluğa iĢaret vardır. Bursevî “Ġnsanın sırrı sırrım, sırrım da
insanın sırrıdır.” ( )176
kutsî hadîsine yer verir. Ve Hz.
Peygamber‟in “Allah Âdem‟i kendi sûretinde yaratmıĢtır.” (
)177
hadîsini delil getirir. Ona göre bu hadîste hakiki sûrete iĢaret vardır. Bu hakikat o
171 (denildi) ile baĢlar. 172 Bu hadîsin kaynağı bulunamamıĢtır. 173 Bursevî hac dönüĢü Ulâ denen mevkinde eĢkıyânın saldırısına uğramıĢ ve eseri orada zâyi
olmuĢtur. Ve bu olaya çok üzülmüĢtür. Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 175a, 201b. Bu
hâdisenin 1112/1700 tarihinde meydana geldiğini belirtir. Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr.
189b. 174 (vârid oldu) ile baĢlar. 175 Âl-i Ġmran 3/18. 176 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 253. 177 Müslim, Birr ve Sıla, 115; Buhârî, Edebü'l-Müfred, 71.
38
hakikatın gölgesi olunca Allah‟ın “…O‟nun benzeri hiçbir Ģey yoktur…” (
)178
sözünün sırrı ortaya çıkar.
Bursevî ayette geçen ulu‟l-ilm ve melâikenin mahiyetine dair îzahat da
yapmıĢtır. Onların durumuna Kâf sûresi 37. âyetteki “...kalbi olup kulak verene…” (
)179
sözünü örnek verir. Âyete göre “kalb” aklın kemâliyle
muttasıf kalb-i selimdir. Ona göre ilim ve mârifet arasında da fark vardır. Has olan
ilim, mârifetten üstündür. Allah da mârifetle değil ilimle vasıflanır.
Bursevî ilâhî teayyünâtın baĢlangıcı olan zâtî hüviyyetten de bahseder. Ona
göre bu hüviyyetin tecellîsi feyz-i mukaddesle, kevnî teayyünâtın ilki olan Ruh-i
Muhammedî‟nin olduğu ruhlar âlemine inmiĢtir. Bursevî tarîkat uzamâsı olarak
vasıflandırdığı Gazâlî‟nin “Bu var olandan (âlemden) daha bedîi/güzeli mümkün
değildir.” ( ) sözüne yer verir. Ayrıca Bursevî âlim
genç ile câhil yaĢlıyı kıyaslayarak “...De ki : Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur
mu?…” ( )180
âyetini delil getirir.
41. Vârid181
[124b]: Bu vârid Hacc sûresi 75. âyetle ilgili olup meali
Ģöyledir: “Allah meleklerden de elçiler seçer, insanlardan da...” (
)182
Bursevî‟ye göre âyette iki Ģeye iĢaret vardır. Birincisi;
meleklerden resûl seçilmesi, Hz. Peygamber‟in seçilmesi anlamındadır. Zîrâ o, bir
yönüyle melek hükmündedir. Buna ilk delil onun irĢâd için gönderilmesidir. Çünkü
o, sır ile hafâ ve kalp ile nefs mertebesi arasında orta yol olan ruh mertebesindedir.
Rûhaniyet melâikenin Ģanıdır. Bursevî Allah‟ın Cibril hakkında “O gece melekler ve
Cebrâil… Ġnerler.” ( )183
buyurduğunu belirtir. Bursevî‟ye
göre ikinci delil, Hz Peygamber‟in ruhlar âleminin samediyyet makamındaki ortağı
olmasıdır. Bunda onun “...Sizin hanginiz benim gibidir? Ben, Rabbi‟m beni yedirir
ve içirir bir hâlde gecelerim...” ( )184
hadîsine
178 ġûra 42/11. 179 Kâf 50/37. 180 Zümer 39/9. 181 (vârid oldu) ile baĢlar. 182 Hacc 22/75. 183 Kadir 97/ 4. 184 Buharî, Savm, 49.
39
iĢaret olduğunu belirtir. Ona göre üçüncü delil, onun nübüvvetten önce ve sonra
Allah‟a asi olmamasıdır. Ancak bazı durumlarda ilâhî itâb (uyarı/azar) meydana
gelmiĢtir. Bursevî bu durumdan Ruhu‟l-Beyan tefsirinde Fetih suresinde geçen “Ta
ki Allah, senin geçmiĢ ve gelecek günahlarını bağıĢlasın…” (
)185
âyetinin tefsirinde bahsettiğini belirtir.186
Hz. Peygamber‟in
nübüvvetten önce, Hz Ġbrahim‟den kalan Ģeriat ile kendisini Allah‟a adadığını
bildirir. Allah‟ın bu konuda “Sen gideceğin yolu bilmezken sana doğru yolu
göstermedi mi?” ( )187
buyurduğunu belirtir. Bursevî‟ye göre
dördüncü delil ise Hz. Peygamber‟in melekler gibi ulvî bir makamda olmasıdır.
Bununla ilgili onun, “Dünyanızdan bana üç Ģey sevdirilmiĢtir…” (
)188
hadîsine yer verir. O da, Hz. Îsâ gibi ruhanî özellikler bakımından
melâikeden olsa da anne (babadan) doğmasından dolayı varlıktır.
Bursevî‟ye göre vâridin iĢaret ettiği ikinci Ģey ise, Hz. Peygamber‟in, ümmeti
yani insanlar içinden seçilmesidir. O, onlara unuttukları Ģeyleri hatırlatır. Nitekim
Allah Hz Âdemi de unuttu ( ) sözüyle vasıflandırmıĢtır.189
Ve onu “Sonra Rabbi
onu seçti…” ( )190
ibâresiyle nitelemiĢtir. Bursevî‟ye göre ümmetin
risaleti miras risaletidir.
42. Vârid191
: Bursevî‟ye “Kur‟ân onun üzerine definden önce okunur.” (
) sözü vârid olmuĢtur. Bursevî‟ye göre vâridde Kur‟ân‟ın ölü
üzerine gaslden sonra definden önce ve kabrinin baĢucunda, üzerine toprak
atılmasından önce okunması gerektiğine iĢaret vardır. Kur‟ân‟ın yaĢanılan günlerde
okunup nûrundan istifade edilmesi için vâridde bir îkaz da vardır. Hz. ÂiĢe‟nin
“…Onun ahlâkı Kur‟ân‟dı.” ( ) sözünde olduğu gibi, onun hakikatiyle
tahakkuk; ahlâkıyla tahalluk gerekir. Bursevî vâridde Kur‟ân‟ın dünya ve âhiretteki
lüzûmunu, onun ezelî sıfatta olduğunu ve Allah‟ın kullarına onunla tecellî ettiğini de
185 Fetih 48/2. 186 Bkz. Bkz. Bursevî, Muhtasar Rûhu‟l-Beyân Tefsiri, c. 8, s. 143. 187 Duhâ 93/7. 188 Nesâî, IĢratu‟n- Nisa', 1; Ġbn Hanbel, III, 128. 189 Tâ-hâ 20/115‟de geçtiği gibi. 190 Tâ-hâ 20/122. 191 (vârid oldu) ile baĢlar.
40
anlatır. Ona göre kabirde okunan Kur‟ân‟a kulak verilir ve belki de kabirden Kur‟ân
tilaveti iĢitilir. Vâridde ölümden ve mezardan önce eğitim ve öğretimin gereğine de
iĢaret olduğunu belirtir. O (Kur‟ân); âfâk, enfüs, Kur‟ân ve rahman hakikatinin
nüshasıdır.
43. Vârid192
[125b]: Bu vârid Zümer sûresi 10. âyetin gelmesi üzerine
kaleme alınmıĢtır ve meali Ģöyledir: “...Unutmayın ki, zorluk ve sıkıntılara sabredip
göğüs gerenler için hadsiz hesapsız mükâfatlar vardır.” (
)193
Bursevî‟ye göre âyette geçen sabrın hesapsızca karĢılığı, sadece ecirdir.
Allah‟ın, “Yaptıklarına uygun bir karĢılık olarak.” ( )194
sözü buna delildir.
Bu vâride binâen kendisine “...Artık bana güzel bir Ģekilde sabretmek düĢer…” (
)195
âyetinin vârid olduğunu belirtir. Bursevî Allah‟a sabr-ı cemilin anlamını
sorduğunu, Allah‟ın da kendisine “Göğsünü daraltmamandır.” Ģeklinde cevap
verdiğini belirtir. Ardından mutlak sabır ile sabır arasındaki farkı îzah eder. Havâs ve
avâmın sabrından bahseder. Hz. Ġbrahim‟in baĢına gelenlerden örnek verir. Ona göre
nasıl ki tuz yemeği iyileĢtiriyorsa, belâ da vücudu iyileĢtirir. Hz. Peygamber‟in
“[Allah‟a inanma konusunda] benim gördüğüm eziyeti baĢka kimse görmedi.” (
)196
hadîsini delil getirir. Ona göre ezâ tasfiye sebebi ve cilâ
gibidir. Allah‟ın Hz.Âdem‟i ibtilâ için cennetten yeryüzüne indirdiğini belirtir.
Kendisine “Katlanılmaz Ģeylerden firar resullerin âdetidir.” (
) sözünün vârid olduğunu belirtir. Bursevî‟ye göre bu sözde firar belâ
anlamına gelir.
44. Vârid197
: Bu vârid kendisine seheri a‟lâda “Ey Hakkı hatt-ı sebzin çün
taze bahar oldu. Açıldı çü gül-i gonca Ģeb gitti, nehâr oldu.” (
) beyitiyle hitab edilmesi
üzerine kaydedilmiĢtir. Bursevî‟ye göre vâridde geçen hatt-ı sebz/ergenin
192 (vârid oldu) ile baĢlar. 193 Zümer 39/10. 194 Nebe‟ 78/26. 195 Yûsuf 12/83. 196 Bu hadîsin aslı Ģeklindedir. Bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 180. 197 ( hitab edildi) ile baĢlar.
41
yanağındaki ince tüy ( ) ile murat, uygun vâridler ve yeni tecellîlerdir. Onlar
bahar mevsimi gibidir ve kalpler onlarla yenilenir. Vâridde geçen “gece gitti gündüz
oldu.” sözüyle ise kalbin tecellîden önceki halinde nefsin gece karanlığında olması
gibi bir hale iĢaret vardır. Ama onun nûrundan sonra gece biter sabah olur, güneĢ
doğar. Kalbe ay ve güneĢin rûhu doğar.
Kendisine ilâhî tecellîlerle “Nimetimi senden kesmem. Bundan dolayı hamd
Allaha‟dır.” ( ) sözünün vârid olduğunu belirtir.
45. Vârid198
: Sabahtan önce kendisine Ģu nesir vârid olmuĢtur: “Her kimin
kâse-i kârı betalet ile dola, Hakk‟a kaçan yol bula.” ( ۀ
) Bursevî‟ye göre nesirde geçen betalet ( hareketsizlik ) ile
hareket ve gidiĢin zıddı olan sükûna iĢaret vardır. Vuslat içinse hareket gerekir.
Çünkü sükûnda firkat vardır. Mesnevîdeki “Bu dünyada duruĢum/varlığım benim
için bir ayrılık olmasaydı, „Biz yine dönüp O‟na varanlarız.‟ denmezdi.” (
)199
sözü buna delildir. Ona göre, vâriddeki
“kâse”( ) ile hak yolda hareket arzusuna iĢaret vardır. O da, Hızır‟ın âb-ı hayata
ulaĢtığı gibi feyze ulaĢmaktır. Kâse tembellik ve sükûn ile dolarsa, firkat ve feyzin
kesilmesi; hareket ve sülûk ile dolarsa vuslat ve feyze ulaĢma hâsıl olur. “Harekette
bereket vardır.” sözü akla gelir. Ona göre, “O halde Allah‟a koĢun...” (
)200
âyeti de harekete iĢarettir. Bursevî vâridde betalete karĢı uyarı, harekete karĢı da
bir özendirme olduğu görüĢündedir.
46. Vârid201
: Bursevî kendisine “Kimse senin gibisini görmedi.” (
) ve “Mislin gelmez ebedî.” ( ) sözleriyle seslenildiğini belirtir.
Bursevî‟ye göre ilk vâridin anlamı zâhirde bazı mertebe ve tecellîler içindir. Allah‟ın
“...Hâlbuki Allah, rahmetini dilediği kuluna özgü kılar…” (
)202
âyeti buna delildir. Buna binâen Bursevî enbiyâ ve evliyâdan bahseder. Hz.
198 (vârid oldu) ile baĢlar. 199 Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevî., a. y. 200 Zâriyat 51/50. 201 (hitap edildi) ile baĢlar. 202 Bakara 2/105.
42
Peygamber‟in “…Siz, dünya iĢlerini daha iyi bilirsiniz.” ( )203
hadîsine yer verir. Ona göre vâridde dört halife ve diğerlerinin farklı mertebelerine
de iĢaret vardır. Bu durumun “Allah‟a ulaĢan yollar yaratıkların nefesleri
sayısıncadır.” ( )204
sözünü akla getirdiğini belirtir.
Allah‟ın Hz. Meryem‟i âlemin kadınlarına üstün tuttuğunu, Hz. Âsiye, Haticetü‟l-
Kübrâ ve Fâtımatü‟z-Zehrâ‟yı da üstün kıldığını belirtir. Hz. ÂiĢe‟nin Hz. Fâtıma‟ya
bazı özellikler bakımından üstünlüğünden de bahseder. Allah‟ın Ġsrailoğulları‟nı
âleme üstün kıldığı gibi205
, bu ümmet hakkında da “Siz en hayırlı ümmetsiniz.” (
)206
dediğini belirtir. Hz. Peygamber‟e de sayısı yüz yirmi dört bini bulduğu
rivayet edilen nebîlere ve resullere verilen mucizeler verildiğini belirtir. Ve onların
üstünlük ve hayır hakkındaki farklılıklarının ġeyh-i Ekber‟in “hatmü‟l-velâye”
görüĢünde mevcut olduğuna değinir.
47. Vârid207
[126b]: Kendisine “Allah ona cennette bir ev kurdu.” (
) sözü vârid olmuĢtur. Bursevî‟ye göre bu vâridin geliĢ sebebi Bursa‟daki
katil hadisesidir. Softaların baĢını çeken, önceleri asilerden olan uzun boylu Ģahsın,
kendisiyle ilgili iki kiĢinin onun Bursa‟da Ulu Câmi‟deki katil hadisesine bizzat
katıldığına dair Ģahitlikleriyle, kadı tarafından asılmasına karar verilmiĢtir. Ve o
kiĢinin asılmadan önce suçunu itiraf ettiği, geçmiĢ günahlarına tevbe istiğfar ettiği ve
Ģehadet getirdiği Bursevî‟ye anlatılmıĢtır. Kendisine bu vâridin iki mânası olduğu
ilham edilmiĢtir.
Birincisi, Allah‟ın, kulun canı bedeninden çıkmadıkça tevbesini kabul
ettiğidir. Allah‟ın onun tevbesini kabul edeceği ve ona cennette bir ev bina edeceği
umulur. Bursevî‟ye göre vârid katil hadisesindeki katledilenle ve katilin tevbesiyle
alâkalıdır.
203 Müslim, Fadâil, 141. 204 Necmüddin Kübra “Usûlü AĢere” adlı meĢhur risâlesine bu cümle ile baĢlamıĢtır. Ve bu risâle
Bursevî tarafından Ģerh edilmiĢtir. Bkz. Necmüddin Kübra, Usûlu AĢere Risâle ile‟l-Hâim
Fevâihu‟l- Cemal; Tasavvufî Hayat, Haz. Mustafa Kara, Dergâh Yay., Ġst., 1980, s. 33. 205 Bkz. Bakara 2/47. 206 Âl-i Ġmran 3/110. 207 (vârid oldu) ile baĢlar.
43
Ġkinci mânâ ise, iĢrak vakti tevhid sırasındaki (lafzı bulunmayan) vâriddir.
Buna göre katilin cenneti dünyadır. Hz. Peygamber‟in “Dünya mü‟minin zindanı,
kâfirin cennetidir.” ( )208
sözü de duruma delildir.
Mü‟minlerin isyankâr olanları da kâfirlerden sayılır. Bursevî‟ye göre ikinci mânâda
bundan sonra vârid olan “De ki: Beni Allah‟a karĢı hiç kimse koruyamaz ve yine asla
O‟ndan baĢka sığınacak kimse de bulamam.” (
)209
âyetine de iĢaret vardır. Ve bu âyet de ilâhî güce bir iĢarettir.
48. Vârid210
: Seher-i a‟lâda kendisine Kalem sûresi 1. âyet vârid olmuĢtur ve
meali Ģöyledir: “Nûn. Kaleme ve yazdıklarına andolsun.” ( )211
Bursevî “nûn” ( ) ile maksâdın (zâtî ehadiyyet noktası olan ) noktanın nûnu olduğu
görüĢündedir. Hz. Ali‟nin “Ben be harfinin altındaki noktayım.” ( )
sözünü delil getirir. Onun bu sözünde seyr u sülûk ile, zulüm perdesi olan cismanî
âlemler ve nûr perdesi olan rûhanî âlemleri aĢmaya iĢaret olduğunu belirtir. Ayrıca
Ev ednâ ( ) mertebesinden kābe kavseyn ( ) mertebesine iniĢe de
delâlet vardır.212
Vahdet ehli için kesretin bir perde olmadığını belirtir. Ve “Andolsun
ki, Peygamber onu [Cebrail‟i yeryüzüne] baĢka bir sefer indiğinde de görmüĢtür.
Sidretü‟l-Münteha‟nın yanında.” ( )213
âyetini delil
getirir. Buna bağlı olarak Bursevî Ģöyle bir olayı anlatır: ġeyhi Osman Fazlı
Efendi‟nin huzurunda bir kere renkli, süslü bir elbise görünür. Oradakiler renginden
ve güzelliğinden dolayı ĢaĢırınca, Ģeyh: “ġaĢırmayın, zîra bu güzellik ârızîdir. O
terkibdir ve aslı beyaz bir elbisedir.” der. Ona göre bu söz keĢfedenin, fer‟î sûretteki
asla baktığı anlamına gelir. Bursevî sair mükemmelliklerin de Hz. Ali‟nin sözünde
geçen, b ( ) harfinin altındaki nokta gibi bunlardan olduğu görüĢündedir.
Bursevî‟ye göre vârid olan âyette geçen kalemle, Ruh-i Muhammedî olan en yüce
kaleme ve Allah‟ın âyet ve sûreleri bu kalem ile yazdığına iĢaret vardır.
208 Müslim, Zühd ve Rekâik, 1. 209 Cin 72/22. 210 (vârid oldu) ile baĢlar. 211 Kalem 68/1. 212 Necm 53/9‟da geçtiği gibi. 213 Necm 53/13- 14.
44
Daha sonra Bursevî, kendisine birtakım mertebeler ve tecellîlerin zuhûr
ettiğini belirtir. O anda kendisine “AĢkla nûn ve kalem indi yere. Sığdı bunca ahruf
estura.” ( ) beyti vârid olmuĢtur.
Beytin mânası “Biz yüce harfler idik. Alçak satırlara indik.” diyenin sözü gibidir.
49. Vârid214
[127b]: Bursevî‟ye “Servi gibi dil-metîn olmak gerek.
Ġstikâmetten niĢan bulmak gerek.” (
) beyiti vârid olmuĢtur. Bursevî‟ye göre vâridde iki Ģeye iĢaret vardır.
Birincisi kalbin, kısım ve dallardan oluĢan ağaç gövdesi gibi âzâ ve
kuvvetlerden oluĢmasıdır. Ağacın kökünün iyi olmasıyla dallarının da iyi olması gibi
kalb iyiyse, tüm ceset iyi; fesatsa tüm ceset fesattır. Kalbin metanetinin kahr ve celâl
fırtınalarında ancak Hz. Ulyâ‟ya (Allah) teveccühü bırakmamak sûretiyle doğru istek
ve sebat ile korunacağı görüĢündedir. Bu metanet bulunursa diğer âzâlar da hak üzere
sabit olur.
Bursevî‟ye göre vâridin iĢaret ettiği ikinci Ģey, sözlerde, fillerde, tüm hallerde
ve aynı zamanda Ģeriat ve ahkâmda, tarikatlar ve âdapta mevcut olan istikamettir.
Bursevî vâridde ağacın fırtınalar karĢısındaki konumu ve istikametli duruĢuyla
ümmetin istikametini de karĢılaĢtırır.
50. Vârid215
: Bursevî kendisine “Beni göremezsin [hitabı], Rabbin
yüzü/vechi üzerine bir hicaptır.” ( ) sözünün vârid
olduğunu belirtir. Bursevî‟ye göre vâridde, Hz. Mûsâ‟nın beĢer olması dolayısıyla
bâki vechi (Allah‟ı) görmesindeki perdeye izâfet vardır. Buna binâen Allah Hz.
Mûsâ‟ya “...Beni katiyen göremezsin…” ( )216
demiĢtir. Vâridde vücûda
izâfeten nefse olan fenâya karĢı bir uyarı da vardır. Bursevî‟ye göre bu duruma
“Allah‟ın senin geçmiĢ ve gelecek günahlarını bağıĢlaması için…” (
)217
ve “…günahlarının bağıĢlanmasını dile...” (
214 (varid oldu) ile baĢlar. 215 (vârid oldu) ile baĢlar. 216 A‟raf 7/143. 217 Fetih 48/2.
45
)218
âyetleri delildir. Bu günahla Allah‟ın “Bil ki, Allah‟tan baĢka tanrı yoktur…” (
)219
sözüne de iĢaret vardır. Bursevî Hz. Mûsâ‟nın Tûr dağındaki
hallerinden de bahseder. Onun Rabbi‟ni ancak beĢeriyetten sıyrıldığında
görebileceğini, Hz. Peygamber‟inse Rabbi‟ni arĢ üzerinde âhiret sınırlarında terkib
âleminden ayrıldığında gözle ve basîretle gördüğünü bildirir. Bursevî Ruhu‟l-Beyân
tefsirinde bu bahse yer verdiğini belirtir. Ġnsanın, beĢeriyetle örtülü olduğu için O‟nu
dünyada ancak basîret gözüyle görebileceğini bildirir. Ru‟yetin yüz ile ilgili
olduğuna değinir. Bursevî vâridde ehl-i fenâdan Allah‟ı görenin durumunu da anlatır.
Allah‟ın “...Rabbi‟nin zâtı...” ( ) 220
sözü akla gelir. Ve Hz. Peygamber‟in
“O bir nurdur [O‟nu nasıl göreyim?]” ( )221
ve “Rabbi‟mi genç sûretinde
gördüm.” ( )222
hadîsleri buna delildir.
51. Vârid223
: Bursevî “O‟na ortak olabilecek birisi yoktur.” (
) sözünün vârid olduğunu belirtir. Ona göre bu söz, Allah‟ın yanında kimse
yok anlamına gelir. O‟nun varlığının dıĢındaki her Ģey sonradan meydana gelmiĢtir.
Allah, “Yeryüzünde bulunan herkes yok olacaktır.” ( )224
ve “Yalnız
azamet ve ikram sahibi Rabbi‟nin zâtı bâkîdir.” ( )225
buyurmuĢtur.
Bursevî yeryüzünde sadece Allah‟a yakın olma cihetinin bâki olduğunu belirtir. Ona
göre bunu anlamak içinse kiĢiye vahdet-i vücûd bilgisi gerekir. ġeyh-i Ekber‟in
“Kevn [âlem] ancak bir hayaldir. Hakikatte o, haktır.” (
)226
sözü de buna örnektir.
52. Vârid227
[128b]: “Benim sevdiklerimsiniz.” ( ) sözüyle
kendisine hitap edilmiĢtir. Bursevî‟ye göre bu topluluğa ait ifade, Fatiha sûresi 5.
âyette geçen “Yalnız San‟a kulluk ederiz…” ( )228
sözündeki gibi halk
218 Muhammed 47/19. 219 Muhammed 47/19. 220 Rahmân 55/27. 221 Müslim, Ġmân, 291. 222 Aclûnî, a.g.e., I, 436. 223 (vârid oldu) ile baĢlar. 224 Rahmân 55/26. 225 Rahmân 55/27. 226 Bu söz vr. 115b‟de de geçmiĢtir. 227 (hitap edildi) ile baĢlar. 228 Fatiha 1/5.
46
dilindedir. Allah bir kulunu sevdi mi onun tüm parçalarını sever. Dost kābe kavseyn
ve kurb-i nevâfil ehlindendir. Allah‟ın “…nihayet onu severim…” ( )229
sözü bilinir. Bursevî‟ye göre bu sözde kiĢinin kurb-i ferâiz ehlinden olarak Allah‟a
daha yakınlaĢtığına iĢaret vardır. Kenz-i mahfî kutsî hadisinde ise Allah, “Ben gizli
bir hazine idim, bilinmeyi sevdim/istedim…” ( )230
buyurmuĢtur. Bursevî vâridde âĢıkların haline dair îzâhlara da yer vermiĢtir. Hz
Peygamber‟in Uhud Dağı hakkındaki “[Uhud] bizi sever, biz de onu severiz.” (
)231
sözü de vârid için delildir.
53. Vârid232
: Bu vârid Ahzâb sûresi 56. âyetle ilgili olarak kaleme alınmıĢtır
ve meali Ģöyledir: “ġüphesiz Allah ve melekleri Peygamber‟e salât ediyorlar…” (
)233
Bursevî‟ye göre vâridde Hz. Peygamber‟in bir nûr
olduğuna iĢaret vardır. Nitekim onun, “Ben Allah‟tanım, mü‟minler ise benim
nûrumun feyzindendir.” ( )234
ve “Allah‟ın ilk yarattığı
Ģey benim rûhumdur/nûrumdur.” ( )235
hadîsleri buna delildir.
Allah Kehf sûresi 110. âyetteki “De ki: Ben de sadece sizin gibi bir insanım…” (
)236
sözü de buna delildir. Bursevî âyette geçen, Allah‟ın, meleklerin
ve mü‟minlerin salâtına dair îzahlar da yapmıĢtır. Ona göre Allah‟ın salâtı nûranî bir
letafettir. Çünkü o nûrdur. “Allah, göklerin ve yerin nûrudur…” (
)237
ve “Gözler O‟nu idrak edemez ama O, gözleri idrak eder. O, en gizli
Ģeyleri bilendir, her Ģeyden hakkıyla haberdar olandır.” (
)238
âyetleri de O‟nun nûrânî letâfetine delildir.
Bursevî‟ye göre vâridde geçen meleklerin salâtı ise nuranî letâfet
yönündendir. Mü‟minlerin cismanî cihette salât ettiklerini, Allah‟ın salâtının ancak
229 Buhârî, Rikak, 37. 230 Aclûnî, a.g.e., II, 132. 231 Müslim, Hac, 503, 504. 232 (vârid oldu) ile baĢlar. 233 Ahzâb 33/56. 234 Hadîsin benzer versiyonu için bkz. Aclûnî, a.g.e., I, 205. 235 Aclûnî, a.g.e., I, 311. 236 Kehf 18/110. 237 Nûr 24/35. 238 En‟âm 6/103.
47
aklen ve keĢifle idrak edilebileceğini belirtir. Ve O‟nun zatının birliği de tecellî
olmadan görülemez. Buna Hz. Peygamber‟in “O bir nurdur [O‟nu nasıl göreyim?]” (
)239
hadîsi de delildir.
Vâriddeki salât iki mânâya gelir. Ġlki, dil ile “Allah‟ım, Efendimiz olan Hz.
Muhammed ve onun ailesine salât ve selâm olsun.” (
) demektir. Ġkinci mânâsı ise hayatta iken ona ve ölümünden sonra
kabrine secde etmektir ki bu ancak bâtınına secde ile câiz olur. Bursevî bunun
kendisine Harem-i Nebî‟de onun baĢucundayken, mücâvereti esnasında ilham
edildiğini belirtir. Hz. Peygamber‟in kabrini tavafın caiz olmadığı, tavafta mutlak;
salâtta ise mukayyed sûret olduğu görüĢündedir. 240
54. Vârid241
[129b]: Bursevî‟ye “Allah‟tan baĢka ilâh yoktur.” ( )
sözü vârid olmuĢtur. Kendisine, zâhirde bu kelime ehlinin az olduğunun ilhâm
edildiğini belirtir. Ona göre eğer bâtında bu kelime ehli çok ise, bu durum dünyada
gerçek tevhid ehli olduklarını gösterir. “Göklerde ve yerde bulunan herĢey, ister
istemez Allah‟a secde ederler…” ( )242
âyetinin de buna iĢaret ettiğini belirtir. Dünya âhiretten, zâhir de bâtından daha
dardır. Ġnsanın zâhiri ve bâtını arasında fark vardır. Bursevî‟ye göre hakikat itibariyle
tevhid her varlığın zâtına gereklidir. “Andolsun, eğer onlara, „Gökleri ve yeri kim
yarattı?‟ diye sorsan elbette, „Allah‟ derler…” (
)243
âyetini delil getirir. Ama bu tevhid unutulunca Allah‟ın, “Lâ ilâhe
illallah” ( ) sözünü hatırlattığını belirtir.
55. Vârid244
: Bu vârid Neml sûresi 23. âyetle ilgilidir ve meali Ģöyledir: “Ben
onları idare eden bir kadın gördüm. Kendisine her Ģey verilmiĢ ve muhteĢem bir tahtı
da var.” ( )245
Bursevî‟ye
239 Müslim, Ġmân, 291. 240 Bursevî bu konuya vr. 115a‟da bulunan on dördüncü vâridde de yer vermiĢtir. 241 (vârid oldu) ile baĢlar. 242 Râd 13/15. 243 Lokman 31/25; Zümer 39/38. 244 (vârid oldu) ile baĢlar. 245 Neml 27/23.
48
göre vâridde, irĢâdın Hüdhüd‟ünün kalbin Süleyman‟ına söylediği söze iĢaret vardır.
Hüdhüd‟ün Belkıs‟ı diyarında gördükten sonra, “Bir kadın gördüm. O dünyanın
acûzesidir ve nefsin Belkısı‟dır.” dediğini belirtir.246
Bursevî‟ye göre vârid olan
âyette “idare ediyor” ( ) ile bu acûzeden bahsedilir. “Kendisine her Ģey
verilmiĢ.” ( ) sözü ise Belkıs‟ın eĢya, soy, yeni ürünler (evlat) ve
kezâ âzâ ve kuvvetlere sahip olduğu anlamındadır. Vâridde Allah‟ın hiçbir Ģeyi
esirgemediğine dair tenbih de vardır. Ki o Cevâd-ı mutlaktır. Allah (Rahmân‟ın
nüshası olan) insanoğluna kıymet verir. “MuhteĢem bir tahtı var.” ( )
sözü, onun varlıkların arĢı olduğuna ve Allah‟ın onu ululukla vasıflandırdığına
iĢarettir. Ulu arĢ ise cesedin arĢıdır. Feleklerin varlık âleminden görüldüğünden daha
yüce olduğu gibi, ceset de insanda görülen ve idrak edilenden daha yücedir. Allah‟ın
“Sen olmasaydın âlemleri yaratmazdım.” ( )247
sözü buna
delildir.
Bursevî Hüdhüd‟ün, Belkıs‟ı ve kavmini güneĢe secde ederlerken bulduğunu,
bu secdeden nehiy için de “…ne güneĢe, ne aya secde edin…” (
)248
âyetinin vârid olduğunu belirtir. Ayrıca Hz. Ġbrahim‟in “…Beni ve
oğullarımı heykellere/putlara tapmaktan uzak tut.” ( )249
Ģeklindeki duasına yer verir. Kâfirlerin putlara zâhiren; altın ve gümüĢ içinse, bâtınen
secde ettiklerini ve bâtınî secdenin zâhirîden daha kuvvetli olduğunu belirtir. Ona
göre “Allah‟tan baĢka Tanrı yoktur. “O, yüce arĢın sahibidir.”(
)250
âyeti de bu duruma iĢarettir. Bursevî, Allah‟ın âfakta muhît arĢın; enfüste
kalp arĢının Rabbi olduğunu söyler.
246 Vâridde Hüdhüd “ĠrĢâdın Hüdhüd‟ü”, Hz. Süleyman “Kalbin Süleyman‟ı”, Belkıs ise “Nefsin
Belkıs‟ı” Ģeklinde nitelenmiĢtir. Mevlânâ da Hz. Süleyman ile Belkıs arasında geçen olayları
anlattığı kıssanın sonunda, kıssanın metaforik çözümlemesini Ģöyle yapmıĢtır: “Ey benim
dostlarım! Süleyman‟dan maksadım Tanrı‟dır; Belkıs‟tan maksadım kötülüğü buyurup duran
nefis; Hüdhüd‟ den maksadım da akıldır ki nefis sarayının bir bucağına konmuĢtur, her solukta
düĢünce gagasıyla Belkıs‟ın göğsünü gagalamaktadır, nefis Belkısı‟nı gaflet uykusundan
uyarmaktadır, mektubu ona sunmaktadır.” Bkz. Mevlâna Celâleddîn, Macâlis-i Sab‟a [Yedi
Meclis], Çev. ve Haz. Abdülbâki Gölpınarlı, Yeni Kitap Basımevi, Konya, 1965, s. 54. 247 Aclûnî, a.g.e., II, 164. 248 Fussilet 41/37. 249 Ġbrahim 14/35. 250 Neml 27/26.
49
56. Vârid251
[130b]: Kendisine Neml sûresi 35. âyet vârid olmuĢtur ve anlamı
Ģöyledir: “Ben onlara bir hediye göndereceğim…” ( )252
Bursevî‟ye göre âyette kalbin Süleyman‟ının, irĢadın Hüdhüd‟ü eliyle, nefsin
Belkıs‟ı ve dünyanın acûzesine, onu Ģirkten döndürmek ve tevhîde yöneltmek için
Rahmân‟ın âyetlerinin yazılı olduğu bir mektup göndermiĢ olduğuna iĢaret vardır.
Belkıs ise onu, risaletinin doğru olup olmadığı hakkında sınamak istemiĢtir.
Ardından Belkıs emre tâbi olmuĢ ve boyun eğmiĢtir.
Vâridde Hz. Süleyman‟ın ordusuna da atıf vardır. “…Rabbi‟nin ordularını
ancak kendisi bilir…” ( )253
âyeti bununla ilgilidir. Bir
sivrisineğin bile Hz. Ġbrâhim için Allah‟ın askeri olduğu bilinir. Bursevî Hz.
Süleyman‟ın, Hz. Mûsâ‟nın ve Firavun‟un ordularından bahseder. Nitekim
Firavun‟un, kendi ordularına hiçbir Ģeyin karĢı koyamayacağını zannedeip, zâhir ve
bâtın orduları hesaba katmadığını belirtir. Kezâ âhir zamanda ortaya çıkacak olan
Mehdî için, cismânî ve rûhanî yönü olan vezirlerin çıkacağını belirtir. Bursevî‟ye
göre cismânî yön Ashâb-ı Kehf gibi; rûhanî yön ise Efendimiz Hz. Ali‟nin ve
Hâtimetü‟l-Evliyâ‟nın rûhaniyeti gibidir.
57. Vârid254
: Bursevî‟ye Allah tarafından “Allah akla kabul et dedi, o da
kabul etti. Sonra ona sırt çevir dedi, o da sırt çevirdi.” (
) sözü vârid olmuĢtur. Bursevî, vâridde Allah‟ın, kutsî aklı kaçıĢ ve
yaklaĢıĢ sûretinde imtihan ettiğine iĢaret olduğu görüĢündedir. YaklaĢmaktan maksat,
Allah‟a yaklaĢmadır. Kaçma ise mâsivâdandır. Bu durum sen, ben diyen nefse
muhâliftir. Bu durumdan kurtulmak için onun sûreti riyâzât olan ateĢte yakılması
gerekir. Ve yeme içmeyi terk gerekir. ġeytanın nefsi ise, onu secde etmemeye
taĢımıĢtır. Bursevî konuyla ilgili bir olayı Ģöyle anlatır:
Bir keresinde hatimdeyken mücâvereti esnasında seher vakti Harem-i ġerif‟te
(Hz. Peygamber‟in hadiste onu saçları beyazlamıĢ bir kocakarı olarak nitelediği gibi)
251 (vârid oldu) ile baĢlar. 252 Neml 27/35. 253 Müddessir 74/31. 254 (vârid oldu) ile baĢlar.
50
dünya gözüne kötü surette görünür. Ve dünya kendisine Kâbe cidârı yakınında secde
eder. Sonra (dünya) halka tuhaf Ģekilde temessül eden sûretine hitaben “bu kiĢi sana
bağlanmaktan sâlim olduğu halde geç git.” der. Yine bir gün o (dünya), tuhaf bir
sûreti insanlara güzel ve süslü göstererek satar. Metâftaki insanlar etrafına toplanıp
“O nedir, fiyatı kaça?” diye sorarlar. Bursevî ise Allah‟ın korumasıyla ona iltifât
etmediğini belirtir. Bursevî akl-ı maad ve akl-ı maaĢa dair îzah da yapmıĢtır. Akl-ı
maaĢ Allah‟ın nuruyla dolu kutsî münevver akıl değil, evhâm ve hayal dairesindedir.
“…Onun yağı neredeyse ateĢle temas etmediğinde de aydınlatacak ölçüde
parlaktır…” ( )255
âyeti buradaki tecellî nûruna
iĢarettir.
58. Vârid256
: Bu vârid Yâsîn sûresi 37. âyetle ilgilidir ve meali Ģöyledir:
“Onlara, gündüzü kendisinden çekip aldığımız ve birden bire karanlıkta kaldıkları
gece de bir iĢarettir.” ( )257
Bursevî‟ye göre
âyetteki gece, insanoğlu için baygınlık hali, örtü ve perdeye iĢârettir. Gündüz ise
ehadiyyet nûrundan hâsıl olan tecellî ve inkiĢâfa iĢarettir. Bursevî Bayezid
Bistamî‟nin bir keresinde heybet makamında kırk gün kaldığını, tesir ve infiâlin
Ģiddetinden namaz kılmaya güç yetiremediğini, Allah‟tan namazlarını edâ edebilecek
kudret istediğini anlatır. “Tâiyye” adlı eserin müellifi Mısır‟da medfûn Ömer b.
Fârız‟ın da bu konuda Bayezid‟inki gibi bir hale yakalandığını belirtir. ġeyhi Osman
Fazlı Efendi‟nin ise; sekr, tecellî ve heybet halinin yedi, sekiz ve dokuz ay devam
ettiğini ama Allah‟ın korumasıyla namazlarını edâdan geri kalmadığını anlatır. Gece-
gündüz, gizli-açık devam eden tecellînin sekr değil; daimî huzur ve kāim bir ömür
olduğu görüĢündedir.
59. Vârid258
[131b]: Kendisine Necm sûresi 26. âyet vârid olmuĢtur ve meali
Ģöyledir: “Göklerde nice melekler vardır ki onların Ģefaatleri ancak Allah‟ın izniyle,
dilediği ve hoĢnut olduğu kimselere yarar sağlar.” (
255 Nûr 24/35. 256 (vârid oldu) ile baĢlar. 257 Yâsîn 36/37. 258 (vârid oldu) ile baĢlar.
51
)259
Bursevî‟ye göre âyette iki Ģeye iĢâret
vardır.
Ġlki, ilhamın meleğinin ancak Allah‟ın izniyle ilham edebildiğidir. Melek
onunla beraberdir ve cemalin nûrudur. Ama Ģeytanla beraber olmaktan dolayı feyz
kesilirse, celâlin karanlığının ortaya çıkacağını belirtir.
Ġkinci mânâya gelince, insânî ruh vücutta sıkıntıya muttalî olursa, feyze ve
cûda ermeye mani vardır. Ġnsân-ı kâmil için Ģeriat olan zâhir dil ve hakikat olan bâtın
dil olarak iki dil mevcuttur.
60. Vârid260
: Bursevî kendisine sabah namazının sünnetinden önce Zuhruf
sûresi 32. âyetin vârid olduğunu belirtir ve meali Ģöyledir: “…onların
geçimliklerini/maiĢetlerini aralarında biz paylaĢtırdık… ( )261
Bursevî vâridde bahsedilen maîĢetin iki kısım olup, ilkinin zâhirî maîĢet olduğunu
belirtir. Hz. Peygamber‟in yataktan kalkınca Allah‟tan rızık istemesi de buna
örnektir. Nisâ sûresi 32. âyette “…Allah‟tan O‟nun lütfunu isteyin…” (
)262
buyurulur. Allah‟ın Hz. Mûsâ‟ya “ Ey Mûsâ! Nalının ve kandilindeki yağın
da dâhil, her Ģeyi benden iste.” (
)263
Ģeklinde vahyettiğini belirtir.
Ġkinci mânâ ise, ruhların kuvvet bulduğu bâtınî maîĢete delalettir. O, evrâd,
ezkâr, ibadet ve taâttan hâsıl olan rızıktır. Ancak rızık taksimi belirlidir. Bursevî Hz.
Peygamber‟in rızıkla ilgili “Temizliğe/abdeste devam et ki, rızkın geniĢlesin.” (
)264
sözünün farkına da değinir.
259 Necm 53/26. 260 (vârid oldu) ile baĢlar. 261 Zuhruf 43/32. 262 Nisâ 4/32. 263 Burada zikredilen ifade metinlerde aynen geçmemekle birlikte, Hz. Mûsa‟nın Tûr Dağı‟nda on
emri alıĢı ve sonrasında yaĢadıklarını anlatan bölümlerde buradaki ifadeyi çağrıĢtıran cümlelere
rastlanmaktadır. Bkz. ÇıkıĢ 24- 31. 264 Hadîsin aslı Ģeklindedir. Bkz. Alauddin Ali el-Muttaki b. Hüsameddin
Hindi, Kenzü‟l-Ummâl, c. 16, Müesseretü‟r-Risâle NeĢr., Haleb, 1977, s.129.
52
61. Vârid265
: “Allah‟tan baĢka ilâh yoktur.” ( ) sözü vârid
olmuĢtur. Bursevî‟ye göre vâridde Allah‟ın, Kur‟ân‟daki çokça zikretme emrine
iĢaret vardır. Ama zikrin en faziletlisi “Lâ ilâhe illallah” zikridir. Vücud-i mutlak
olan Allah, esmâ ve sıfatları ile tecellî eder ve bu güzel kelimede vahdet-i vücûda
izâfe vardır.
Bursevî vâridde sûfîlerin faziletlerinden, Ģühûd mertebelerinden bahseder. Ve
diğer insanların hallerine dair “Onların çoğu Allah‟a ancak ortak koĢarak inanırlar.” (
)266
âyetini örnek verir.
62. Vârid267
[132b]: Seher-i a‟lâda Bursevî‟ye “Salâhın nuru iki gözünün
arasındadır.” ( ) Ģeklinde hitap edilmiĢtir. Bursevî‟ye göre Allah
her Ģey için bir alâmet kılmıĢtır ve salâh ehlinin alâmeti yüzlerde ve alınlardadır.
“…Onların [secde eseri olan] alâmetleri yüzlerindedir…” ( )268
âyetinde ise yüz, hakikate iĢarettir. Bundan dolayı yüz/vech sözüyle, zât kastedilir.
Bursevî “Ancak azamet ve ikram sahibi Rabbi‟nin zâtı bâki kalacaktır.” (
)269
âyetinde ve Hz. Ali‟nin “…Ġki kiĢiye doğru dua ettikten sonra elini yüzüne
sürdü.” ( ) sözünde hakikat makamına dönüĢe iĢaret
olduğunu belirtir. Bursevî burada Ġnsân-ı kâmil ve kendilerine Hz. Peygamber‟i
rehber edinen sûfîlerin adâbından da bahseder. Ona göre salâh tüm mertebelerin
toplu mertebesidir. Velî, sıddîk, nebi ve resûl adının salâh ismiyle adlandırılmasında
bir sakınca yoktur. Kezâ insân-ı kâmil için de aynı durum mevcuttur. Hz. Yûsuf‟un
“…benim canımı Müslüman olarak al ve beni iyilere [salihlere] kat.” (
)270
Ģeklindeki duâsı da buna delildir. Burada o, salihlerle enbiyâ,
uzamâ ve tüm salihleri kasteder.
265 (vârid oldu) ile baĢlar. 266 Yûsuf 12/106. 267 (hitap edildi) ile baĢlar. 268 Fetih 48/29. 269 Rahmân 55/27. 270 Yûsuf 12/101.
53
63. Vârid271
[133a]: Bu vârid “Lâ ilâhe illallah kelimesi vücuda geldi.” (
) sözüyle ilgilidir. Bursevî‟ye göre vâridde, ulemâ arasında
a‟râzın cevâhir sûretinde vücûda geldiğinin anlaĢıldığına iĢaret vardır. Namaz, oruç
ve benzer ibadetler de vücûda geldiklerinden, bu kabîldendir. “…sonra onlara
yaptıklarını haber verecektir…” ( )272
âyeti buna delildir. Bursevî
namazın sıhhatinin kelime-i Ģehâdete bağlı olduğunu belirtir. Onda Ġsm-i a‟zâm olan
Ġsm-i celâl vardır. Bu ismin sûreti insân-ı kâmildir. Ġsm-i a‟zâm da tüm esmâ ve
sıfatların kaynağıdır. Ġnsân-ı kâmilden maksat her asırda “Kutbu‟l-aktâb”‟dır. O, Hz.
Peygamber‟in halifesidir. Ve bu Ģerefli ismin sırrı Hz. Peygamber‟in sûretinde ve
ardından halifelerin sûretinde vücûda gelir. Bursevî, kendisine “Ġnsanın sırrı
sırrımdır, benim sırrım da onun sırrıdır.” ( )273
kutsi
hadîsinin vârid olduğunu bildirir. Yani bu, “Onun sırrı sırrımın zahiri ve sûretidir ve
sırrım onun sırrının bâtını ve hakikatidir.” demektir. Hz. Peygamber‟in “Allah
Âdem‟i kendi sûretinde yaratmıĢtır.” ( )274
hadîsi buna delildir.
Vâriddeki kelimenin vücûda gelmesine bir diğer iĢareret ise, onun ifĢâsının yasak
olmasıdır. Zevken ve keĢfen idrâki gerekir.
64. Vârid275
:Bu vârid Münafikun sûresi 8. âyetle ilgili olup, meali Ģöyledir:
“Diyorlar ki, „Eğer Medine‟ye dönersek, mutlaka izzetli olan oradan zelil olanı
çıkaracaktır.‟ Hâlbuki izzet Allah‟ın, Resûlü‟nün ve mü‟minlerindir…” (
)276
Bursevî‟ye göre
âyetteki Medine ile vücûdun Medinesi‟ne, nefse ve onun vasıflarına iĢaret vardır.
Ayrıca zâhirde Allah‟a, kalbe ve ruha yönelmiĢ görünen ama bâtında dünya ve
mâsivâya yönelen münafıklara atıf vardır. Bursevî, gayri müslimlerin (ehl-i zimme)
müslüman ülkesindeki durumlarından, cizye ve haraç verdiklerinden de bahseder.
Nefs ve vasıflarının, vücut Medinesi‟nden bir daha dönmemek üzere riyâzet ve
mücâhede yoluyla çıktığı görüĢündedir. Vâriddeki “Ġzzet Allah‟ın, Resul‟un ve
271 (vârid oldu) ile baĢlar. 272 Mücâdele 58/7. 273 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 253. 274 Müslim, Birr ve Sıla, 115; Buhârî, Edebü'l-Müfred, 71. 275 (vârid oldu) ile baĢlar. 276 Münâfikûn 63/8.
54
mü‟minlerindir.” sözü ile ilâhî sûretle zâhirî insânî hakikat kastedilir. Ġsrâiloğulları,
Firavun ve kavminin kötü haldeyken iyi hale sevk edilmesi buna örnektir. Onların ilk
halleri kalbin ve ruhun tezkiye ve temkinden önceki haline benzer.
Bursevî‟ye göre âyetteki diğer zâhirî anlamda, Bursa‟daki inkâr ehlinden olan
softalara iĢaret vardır. Katli gerçekleĢtirenler, sûfîler için “Ġçlerinden sadece birini
katlederek biz onları yendik ve bu beldeden çıkardık.” demiĢlerdir. Hâlbuki onlar
fitneyi engelleyelim derken, körleĢip, sağırlaĢmıĢ ve orada asla tahmin etmedikleri
bir belânın vukû bulmasına sebep olmuĢlardır. Bursevî bu anlattıklarına Gazzâlî‟nin
Ġhyâ-i Ulûm‟daki “Kime bu vehbî keĢfî ilim nasip olmazsa, sonunun kötü
olmasından korkarım. Bu ilimden nasipdâr olan kimsenin en az nasibi, O‟nu tasdîk
etmek ve O‟na teslim olmaktır. En düĢük cezası ise, bundan nasipdâr olmamak için
direnmektir. Ve o ilim, sıddîkların ve mukarrabûnun ilmidir.” sözünü delil getirir.
Camidekilerin de sûfileri ilhadla ve zındıklıkla suçladıklarını, oysa bu hallerinin Hz.
Peygamber‟in “…Kalbini yardın mı? ...” ( )277
sözünü hatırlattığını
belirtir. Onların yeryüzünde ıslahtan sonra fesat çıkardıkları görüĢündedir.278
65. Vârid279
: Sabahtan önce kendisine “Ġnsan/kul ile Rab ve cisimler ile
ruhlar arasında irtibat Ģarttır.” (
) sözünün vârid olduğunu belirtir. Vâriddeki kulla Rab arasındaki irtibat
meĢrûh bir sırdır. Kulla cisimler arasındaki irtibat cisimle; kulla rûh arasındaki irtibat
ise rûh iledir. Bursevî Allah‟ın sır, rûh ve cisim mertebelerini tertip ettiğini belirtir.
Bazı münasebetler akıl, bazıları keĢf ile idrak edilirken; bazılarını Allah‟tan baĢkası
idrak edemez. Bursevî mevcûdât ile Allah arasındaki irtibatın çok renkli
(mütelevvin) olduğu görüĢündedir.
66. Vârid280
: Bursevî yüzünü sabah olmadan az önce yere koyar ve “Yüzüm
Sen‟in yüzün için secde etti. Ey Rabbim beni bağıĢla.” (
) der. Bu haldeyken kendisine “Mescûdünün azaplandırdığı bir sâcit gördün
277 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Müslim, Îmân, 158; Ebû Dâvud, Cihad, 95. 278 A‟râf 7/56, 85‟de geçtiği gibi. 279 (denildi) ile baĢlar. 280 (denildi) ile baĢlar.
55
mü?” ( ) denilir. Bursevî vâriddeki secdenin fenâ hali
olduğunu, kul Rabbi‟nde fâni olunca kulun aradan çıkmasıyla sadece Rab‟bin
kaldığını belirtir. Ve Rabbi ona sonsuza dek zulmetmez. Ancak Ġblis gibi bazı
vasıflarda kalanlara azap eder. Ona göre vâridde “yüz” ile murat zâttır. Allah Tûr
Dağı misali bir Ģeye tecellî edince o, tamamen O‟nun bayrağı altında olur. Tecellî
kalbe tesir eder. Kalbin sûreti Kâbe‟dir. Ona giren ise emindir. Buna karĢın “ġeytan
âdemoğlunu secdedeyken yakalar.” sözü de bilinir.
Bursevî Allah‟ın vücudunun/varlığının nûr olduğundan bahseder. “Yeryüzü
Rabbi‟nin nuruyla aydınlanacak…” ( )281
âyeti ve Hz.
Peygamber‟in “…Beni bir nur kıl…” ( )282
duası bu kabîldendir.
67. Vârid283
[134b]: Bursevî‟ye, tevhit ile meĢgul olduğu esnada, Fussilet
sûresi 5. âyet vârid olmuĢtur ve meali Ģöyledir: “…Sen istediğini yap, biz de
istediğimizi yapacağız.” ( )284
âyeti vârid olmuĢtur. Vârid “amel
olarak senden isteneni yap.” anlamındadır. Burada amelin ecrinin katlanacağına da
iĢaret vardır. Amel kalp mertebesinden sâdır olursa on kat, ruh mertebesinden sâdır
olursa yüz kat, sır mertebesinden sâdır olursa bin kat ecir vardır. Bursevî‟ye göre
vâridde geçen taleb, Ģeriatın zâhirine nispettir. Hakiki nispete gelince, burada istek
yoktur çünkü o, tâlib ile matlûb arasındadır. Tevhid ehli Allah‟tan bir ecir istese,
ecirleri ru‟yetullahtır. Bununla ilgili Allah “…Katımızda daha fazlası da vardır.” (
)285
buyurmuĢtur. Burada ölüm gelince amelin düĢmeyeceğine iĢaret vardır.
Çünkü o, kul dünyada olduğu müddetle sınırlı değildir. Bursevî‟ye göre amel,
özellikle de istiğfar daimîdir.
68. Vârid286
: Bu vârid “Nasıl oluyor da Allah‟ın dıĢında kendinize dostlar
edindiğinizi görüyorum?” ( )287
sözünün gelmesi
281 Zümer 39/69. 282 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Tirmizî, Daavât, 30. 283 (vârid oldu) ile baĢlar. 284 Fussilet 41/5. 285 Kâf 50/35. 286 (vârid oldu) ile baĢlar. 287 Ankebût 29/41 ve Câsiye 45/10 numaralı âyetlerde geçtiği gibi.
56
üzerine kaleme alınmıĢtır. Bursevî‟ye göre burada, Allah‟tan baĢkasını dost
edinmeye dair hayret vardır. Kulun O‟nun dıĢındakileri dost edinmemesi gerekir. Bu
ittihaz kalpten sâdır olur. Sonra vücudun diğer parçalarına, âzâlarına ve insanî
kuvvetlere yayılır. Allah‟ın ru‟yeti kulun haline muttalî olur. Bursevî, burada, O‟nun
ruha ve nefsin haline muttalî olmasına da iĢaret olduğunu belirtir. Aynı zamanda
nefsin hevâyı, dünyayı ve Ģehveti dost edinmesini engellemeye de iĢaret vardır.
69. Vârid288
: Bu vârid Hucurât sûresi 15. âyetle ilgilidir ve meali Ģöyledir:
“Gerçek mü‟minler Allah‟a ve Peygamberi‟ne inanan, sonra Ģüphe etmeyen ve Allah
yolunda mallarıyla, canlarıyla çaba harcayanlardır. ĠĢte doğru sözlüler bunlardır.” (
)289
Bursevî‟ye göre âyette geçen sâdıklardan ( ) maksad, onlara
yalnız Allah katında (kul katında değil) doğruluk bakımından fayda olduğudur. “ĠĢte
doğru sözlüler bunlardır” ( ) ile, nefsanî sıfatların kusurlarından ve
diğer kusurlardan bağımsız olmaya iĢaret vardır. Sâdıklar Ġblis‟in “Sen‟in samimi
kulların hariç.” ( )290
sözünü hatırlatırlar. “Allah‟tan korkanlar
kendilerine Ģeytandan bir vesvese geldiği zaman durup düĢünürler ve hemen gerçeği
görmeye baĢlarlar.” ( )291
âyeti de duruma delildir. “…Az kalsın sana vahyettiklerimiz hususunda seni
ayartacaklardı…” ( )292
âyetindeki durum ise,
Hz. Peygamber‟den fiilen bir fitne vuku bulmadığına iĢarettir.
70. Vârid293
: Fukara ile birlikte iĢrâk tevhidinde iken Bursevî‟ye “ĠĢte bu, o
sizin va‟d olunduğunuz…” ( )294
sözü vârid olmuĢtur. Bursevî‟ye göre
Allah burada zikir meclisine, cennet bahçelerinden bir bahçeye iĢaret etmiĢtir. Vaad
olunan, cennet ve ru‟yettir. Zikir ru‟yet için bir sebeptir ve ulaĢtırıcıdır. Ârifler içinse
288 (vârid oldu) ile baĢlar. 289 Hucurât 49/15. 290 Hicr 15/40. ve Sâd 38/83. 291 A‟râf 7/201. 292 Ġsrâ 17/73. 293 (denildi) ile baĢlar. 294 Sâd 38/53 ve Kâf 50/32‟de de geçmektedir.
57
dünyada bir cennet vardır ki o kalbin cennetidir. O âhiretin cennetinden daha
yücedir. Zîrâ Allah dünya ve âhirette ancak oraya tecellî eder.
71. Vârid295
: ĠĢrak tevhidinde iken kendisine kalp, küçük bir testi sûretinde
görünür. Testinin iki ayağının, Hz. Ali‟nin kılıcı zülfikâr sûretinde olduğunu belirtir.
Ona göre burada geçen iki ayak ile kendisine ait olan tabiat ve nefs mertebesine
iĢaret vardır. Ruhun cesetle ayakta olması gibi, ikisi ile (tabiat ve nefs) kalp, dünyada
ayakta olur. Âhirete gelince, o iki ayak ondan kesilir ve ateĢe atılır. Ġkisi için „cabbâr‟
ayağına da iĢaret vardır. Burada Hz. Peygamber‟in “Cehennem kendine çekecek ve
„Daha var mı?‟ demekte devam edecek. Nihâyet Cabbâr [olan Allah Teâlâ] ayağını
onun üzerine koyacak. Ve böylece cehennem bir kısmı bir kısmına sıkıĢacaktır. O da
[cehennem] “ izzetin hakkı için yeter, yeter” diyecektir.” (
)296
hadîsine değinir.
Bursevî vâridde ateĢ ve cennet ehlinden bahseder. AteĢteki tabiat ve nefs
ehlinin, cennetteki kalp ve ruh ehlinin feyzinden faydalanamayacağını belirtir. Bu
durum ateĢ ehlinin A‟râf sûresi 50. âyetteki “…Ne olur, sudan veya Allah‟ın size
verdiği rızktan biraz da bizim üzerimize akıtın…” (
)297
sözünü hatırlatır. Bursevî bu konuyu Ruhu‟l-Beyân tefsirinde ziyâdesiyle
açıkladığını belirtmektedir.298
72. Vârid299
[135b]: Bursevî‟ye A‟râf sûresi 54. âyet vârid olmuĢtur ve meali
Ģöyledir: “…Dikkat edin yaratmak da, emretmek de yalnız O‟na mahsustur.
Âlemlerin Rabbi olan Allah‟ın Ģanı yücedir.” ( )300
Bursevî burada, “dikat edin” ( ) sözü ile halkî ve kevnî vücut için varlık
hükümlerindeki mertebelerin farkına varma ve harekete geçme için bir îkaz olduğu
görüĢündedir. Ġntibâhtan sonra yanılma ve unutma yoktur. Bu yüzden cennette
295 (göründü) ile baĢlar. 296 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Müslim, Cennet ve Sıfâtu Naîmihâ ve Ehlihâ, 37. 297 A‟raf 7/50. 298 Bkz. Bursevî, Muhtasar Rûhu‟l-Beyân Tefsiri, c. 3, s. 172. 299 (vârid oldu) ile baĢlar. 300 A‟râf 7/54.
58
hatırlama ve gaflet yoktur. Aksine o dâim temizliğin makamıdır. Ġnsân-ı kâmilin
kalbi, manevî cennettir. Âhiretteki sûret cennetinde gaflet olmadığı gibi, dünyada da
manevî cennette gaflet yoktur. “Onlar, namazlarına devam ederler.” (
)301
âyeti cennet ehli içindir. Hz. Peygamber de “Benim gözlerim uyur
ama kalb gözlerim uyumaz.” ( )302
buyurmuĢtur. Vârid olan
ayette “halk” ( ) ile cisim âlemine, “emr” ( ) ile Allah‟ın “ol” emriyle
ortaya çıkan ruhlar âlemine iĢaret vardır. Allah‟ın “Bizim bir Ģey emretmemiz göz
açıp kapama gibi anlık bir iĢtir.” ( )303
sözü buna
delildir. Bu Allah‟ın izniyle gerçekleĢir. Emir âlemi ise müddetsiz ve maddesiz
ruhlar âlemidir. Allah‟ın “…De ki, Rûh Rabbi‟min emrindendir…” (
)304
âyeti buna delildir. Hz. Peygamber‟in “Allah‟ın ilk yarattığı Ģey, benim
ruhumdur.” ( )305
hadîsi de buna örnektir.
Bursevî vâridin îzâhında ruhun mâhiyetinden, yaratılıĢından bahseder. Ġnsanî
ve hayvanî ruhu karĢılaĢtırır. Allah‟ın bu âlemi halk ve emir âlemi olarak sabit
kıldığını belirtir. Tenezzülât ve terakkıyât derecelerinden de bahseder. Burada “O,
dereceleri yükseltendir…” ( )306
âyetine dikkat çeker. Bu âyetle
beraber Bursevî, zâtî ıtlaklığa, “Âlemlerin Rabbi olan Allah ne yücedir.” (
)307
âyetini delil getirir.
73. Vârid308
: Fukara ile ĠĢrak tevhidinde iken Bursevî‟ye “Gördün Allah‟ı” (
) sözü vârid olmuĢtur. Ona göre bu vâridin geliĢ sebebi, Allah‟ın kudsî
hadiste “Ben, beni zikredenin dostu ve sohbet arkadaĢıyım.” ( )309
demesidir. Bu görünmelerde eĢyadan bir Ģeyle sınırlanmaya gerek olmadığını
düĢünür. Çünkü her yer tecellîyâttan bir tecellîdir. Ru‟yet için ayna olduğu gibi,
tecellî için mazhar vardır. Vahdet-i vücut, vahdet-i Ģâhit ve meĢhûd tam fenâ halidir.
301 Meâric 70/23. 302 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Ebu Dâvud, Tahare, 79. 303 Kamer 54/50. 304 Ġsrâ 17/85. 305 Aclûnî, a.g.e., I, 265-66. 306 Mü‟min 40/15. 307 A‟râf 7/54; Mü‟min 40/64. 308 (denildi) ile baĢlar. 309 Aclûnî, a.g.e., I, 201.
59
Buna güneĢi örnek verir. KiĢinin güneĢe baktıktan sonra mevcut olsa da eĢyayı
göremediğini anlatır.
74. Vârid310
: Kendisine “Ağyârla etmez yâr olan sohbet. Firkattir sohbetin
âhiri elbet.” ( ) beyiti denilmiĢtir.
Bursevî‟ye göre vâridin geliĢ sebebi, kendisi ile Ģeyhlerden birisi arasında hakikî
meselelerden bir mesele hakkındaki mektuplaĢmadır. Allah bu durumu yabancı ile
sohbet olarak saymıĢtır. Ve bazı yabancılara karĢı bir îkaz da vardır. Vâridde bu
iliĢkiyi kesmeye ve kendisini tamamen Allah‟a vermesine (tebettül) bir yönlendirme
vardır.
75. Vârid311
[136b]: Bu vârid Kehf sûresi 18. âyetle ilgilidir ve meali
Ģöyledir: “…Biz onları sağa ve sola döndürüyorduk…” (
)312
Âyette ruhanî cemâlî sağ tarafa ve cismânî celâlî sol tarafa iĢaret vardır.
Zîrâ hayatın bekāsı ruh ve cisim arasındaki değiĢime bağlıdır. Ġkisi arasındaki iliĢki
orta Ģekilde olmalıdır. Bu, âriflerde vâsıllardan fenâya erenlerin ve bekāya
dönenlerin Ģanıdır. Zikirde de sağdan sola bir değiĢim vardır. Zulmet solda
olduğundan nefyin soldan baĢlaması gerekir. Nur ise sağ taraftadır. Zâkir kelime-i
Ģehadetteki “lâ” ile soldan baĢlar. Sonra “ilâhe” kelimesi ile sağa yönelir. Ve
“illallah” kelimesi ile en sola yönelir. Sağ ve soldaki hallere imamın namazdaki
halleri örnektir. Bursevî “Sol taraftakiler, nedir sol taraftakilerin görecekleri
karĢılık?” ( )313
âyetinde ise, bu kiĢilerin nimetlere
eremeyeceğinden bahseder. Bahsedilen zikirde sadece baĢın değiĢtiğini belirtir. Ona
göre baĢ, teayyünâtın baĢlangıcına iĢarettir. Yükselme ise, tenezzülden sonradır.
Zulmet nefislerden ve sol yandan yükselince; rûh nûr ve sağın ıĢığıyla dolunca, orada
zulmet ebediyyen görünmez. Burada Bursevî, Lût Kavmi‟nin nefislerine
zulmettklerinden ve geride bıraktıkları zulmet izlerinden bahseder. Bursa‟da Ruhban
310 (denildi) ile baĢlar. 311 (vârid oldu) ile baĢlar. 312 Kehf 18/18. 313 Vâkıa 56/41.
60
Dağı314
olarak bilinen dağdan, dumanın eksik olmadığını, buradaki kertenkelelerin
beldeye, üzümlere ve bahçelere yayıldığını, bu durumun burada mukîm olan ruhban
kâfirlerin fetihten önceki uğursuzluklarından kaynaklandığını anlatır. “Sadece
içinizden zulmedenlere eriĢmekle kalmayacak olan bir azaptan sakının…” (
)315
âyetinin duruma iĢaret ettiğini belirtir.
76. Vârid316
[137a]: Bursevî seher-i a‟lâda münâcât ile Allah‟a “Fazlın
yakınlığınladır Ey Rabbi‟m!” ( ) der. Allah kendisine “Sen ancak
fazilet ehlindensin ve yoksa seni saîd olarak yaratmazdım.” (
) Ģeklinde cevap verir. Bursevî‟ye göre bu Ģerefli ibâre ile fazl (erdem)
ehline iĢaret vardır. Ki onlar kurb (yakınlık) ehlidir, enbiyâ ve evliyânın
dâhilindedirler. Allah onlara nübüvvet ve velâyet lütfunda bulunmuĢtur. Bursevî Hz.
Peygamber‟in diğer nebiler arasındaki konumundan bahseder ve “…kimini… derece
derece üstün kıldık…” ( )317
âyetini delil getirir. Hz.
Peygamber‟in “…Ben, Rabb‟im beni yedirir ve içirir bir halde gecelerim.” (
)318
hadîsine yer verir. Onun “…Ümmetimi ümmetimi…”(
)319
dediğini belirtir.
Bursevî, sâir enbiyâ ile Hz. Peygamber‟i de karĢılaĢtırmıĢtır. Hz. Ali‟nin
yakınlıkta sâir ashâptan üstünlüğünden bahseder. Hz. Peygamber‟in ona “Sen benim
yanımda Mûsa‟ya nisbetle Hârun yerinde/menzilesindesin.” (
)320
dediğini belirtir. Hz. Fâtıma‟nın da üstünlerden olduğunu, onun Hz.
Ebubekir ve Hz. Ömer‟in evlenmek istediği kiĢiyken; vahiy Hz. Ali hakkında gelince
onunla evlendiğini ve Hz. Peygamber‟in “Kadınlardan kâmil olanlar dört kiĢidir…”
( )321
hadîsinde saydığı dört kadından biri olduğunu belirtir. Hz.
AyĢe‟nin burada sayılmasa da fazîlet yönünden bazı üstünlüklere sahip olduğunu
314 Uludağ‟ın eski ismidir. KeĢiĢ Dağı da denmiĢtir. Bkz. Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve
Tarîkatlar, s. 139. 315 Enfâl 8/25. 316 (dedim) ile baĢlar. 317 Zuhrûf 43/32. 318 Buhârî, Savm, 49. 319 Müslim, Îmân, 326, 327. 320 Müslim, Fadâilu‟s-Sahabe, 30. 321 Suyûtî, el-Câmiu‟s-Sağir, c. II, Kahire, tarihsiz, s.29.
61
belirtir. Ayrıca Hz. Peygamber‟in “Siz dünya iĢlerini daha iyi bilirsiniz.” (
)322
hadîsine yer verir. Mutlak kemâlin erkeklerde Hz. Ali‟de, kadınlarda
Hz. Fâtıma‟da olduğuna değinir. Nitekim Hz. ġeyh-i Ekber‟in (Ġbnü‟l-Arabî) de sâir
evliyâya üstünlüğü vardır. Bu yüzden Hâtimetü‟l-Evliyâ fikri yani özellikle
Hatimetü‟l-Velâye fikri ortaya çıkmıĢtır. Ona göre cennet ehlinin Allah‟ı müĢâhede
etme sebepleri, Hz. Peygamber‟in hadîsinde geçen bin sene ve yedi bin sene gibi
dünyadaki mücâhede ve riyâzetin faziletidir. Bu devr-i sünbüledir.323
Ve o, bu
ümmetin müddetidir.
77. Vârid324
: Bu vârid “Kalb cennetinde O‟ndan baĢkası (mâsivâhu) yoktur.”
( ) sözünün denilmesi üzerine kaleme alınmıĢtır. Bursevî‟ye
göre vârid, kalpte Allah‟tan baĢka, yabancı ve ağyar olmadığı anlamına gelir. Ve
orası sevgi ve yakınlık makamıdır. Bahçenin fazlalıklarının temizlenmesi gibi kalbin
de temizlenmesi gerekir. Kalbin cennetinde tecelliyâttan meyve ve semerât çeĢitleri
vardır. Ġlerde gelecek olan cennet ise, âhiret cennetidir. Cennet ve ateĢin iki mekânı
âhirettedir. Kezâ vücutta da onun iki sûreti vardır. Onlar kalp ve nefstir. Hangisi
dünyada bu sûret üzere olursa âhirette de aynı sûrette olur.
78. Vârid325
: Fukara ile iĢrâk tevhidinde iken Allah kendisine “Sen benim
rahmetimsin. Seninle kullarımdan dilediğime merhamet ederim.” (
) Ģeklinde hitab etmiĢtir. Bu hitab kendisine cennet için iki kez
yapılmıĢtır. Bursevî burada cennet ve ateĢ ehlinin îzahını yapar. Dünyada insân-ı
kâmilin konumundan, rahmet ehlinin seyr ü sülûktaki halinden, gazap ehlinin
durumundan örnekler verir. Evliyâyanın “Mârifetullah veliyi bilmekten daha
kolaydır.” sözüne yer verir. Onların da insan olduğunu belirtir. “De ki, Ben de sadece
sizin gibi bir insanım. Bana… vahyolunuyor…” ( )326
âyeti bu duruma hastır. Bazı havâs için beĢerî Ģeylerde ortak olmak, onların
yegâneliğine ters düĢmez. Bursevî Hz Peygamber‟in ”Fukara iktidara gelmeden
322 Müslim, Fadâilu‟s-Sahabe, 141. 323 Devr-i sünbüle için bkz. 101. dipnot. 324 (denildi) ile baĢlar. 325 (hitab etti) ile baĢlar. 326 Kehf 18/110.
62
onların hakkını gözetin.” ( )327
hadîsine;
“Allahı‟ım! Senden iyilikleri iĢlemeyi, kötülükleri terk etmeyi, miskinleri sevmeyi
istiyorum.” ( )328
ve “Allah‟ım!
Beni miskin olarak yaĢat, miskin olarak öldür ve beni miskinler zümresiyle birlikte
dirilt.” ( )329
dualarına yer
verir.
79. Vârid330
: Âl-i Ġmrân sûresi 26. âyeti vârid olmuĢtur ve meali Ģöyledir:
“…Hayır senin elindedir…” ( )331
Bursevî‟ye göre Allah‟ın eli cemâlinin ve
celâlinin kabzasıdır. Bu halde “…Bütün yeryüzü [kıyamet günü] O‟nun avucunun
içindedir, gökler de O‟nun eliyle dürülmüĢtür…” (
)332
âyetine iĢaret vardır. Ona göre Allah‟ın dürmesi, Ģerri
hatırlatmasıdır. Vâridde sağ, mübarek ele iĢarettir. ġerrin sûreti de hayrın hakikatine
dâhildir. “…Olur ki, bir Ģey sizin için hayırlı iken, siz onu hoĢ görmezsiniz…” (
)333
âyeti buna delildir. Yani Ģer gibi görülen Ģey
aslında hayırdır. Velhâsıl vârid uyarma, îkaz ve terbiye içindir.
80. Vârid334
[138b]: Bu vârid Ġnsan sûresi 3. âyetle ilgilidir ve meali Ģöyledir:
“ġüphesiz biz, onu ömür boyu yürüyeceği yola koyduk…” ( )335
Bursevî‟ye göre burada zâhirî cennet yoluna iĢaret vardır. Bâtınî olarak ise kurbet
(yakınlık) yolu kastedilmiĢtir. Kurbet özellikle bâtın için her amelde Allah‟a
yakınlaĢmadır. Âyette “hedeyne” ( ) kelimesinde cemî/çoğulluk nunu ( ) vardır.
Çünkü esmâ ve sıfatların çokluğu vahdetin yoludur. Vahdet ancak kesret yolundadır.
Vâridde mutlak yola da iĢaret vardır. ( hü) ile asıl vahdet kastedilir. Sülûkta esmâ
327 Bu hadîsin aslı Ģeklindedir. Bkz. Suyûtî, a.g.e., I, 8. 328 Tirmizî, Tefsîr, 39. 329 Ġbn Mâce, Zühd, 7. 330 (vârid oldu) ile baĢlar. 331 Âl-i Ġmran 3/26. 332 Zümer 39/67. 333 Bakara 2/216. 334 (vârid oldu) ile baĢlar. 335 Ġnsan 76/3.
63
ve sıfatları zâhiren ve bâtınen serbest bırakmak gerekir. Sadece esmâ ve sıfatlara
yönelen, zâtın hareketine ihtidâ edemez.
81. Vârid336
: HaĢr sûresi 20. âyet vârid olmuĢtur ve meali Ģöyledir:
“…Cennetlikler kurtuluĢa erenlerin ta kendileridir.” ( )337
Vâridde bahsedilen cennet iki tanedir. Biri âhiret cenneti olan sûret cenneti; diğeri
kalp cenneti olan manevî cennettir. Ġlk cennet ashâb-ı naîm (nimet ehli) sûretiyledir
ve zâhirdir. Ġkinci cennet ise hakikat ve bâtındır. Ġlk cennet avâmın ru‟yetinin yeri,
ikinci cennet havâssın ru‟yetinin yeridir. Fukahanın Hz. Peygamber‟in Allah‟ı
dünyada gördüğünü söylemeleri, görüĢ için bir yer olmasına da gerek olmadığını
akla getirir. Necm sûresi 13 ve 14. âyetlerde “Andolsun ki o, Cebrail‟i bir baĢka
iniĢte daha görmüĢtü. Sidretü‟l-Müntehâ‟nın yanında.” (
)338
ibâreleri bu duruma delildir. Vâridde geçen cennet ashâbından murat,
cennetin refikleridir (taraftarları).
82. Vârid339
[139a]: Bu vârid Bakara sûresi 249. âyetle ilgili olup, meali
Ģöyledir: “…Allah‟ın izniyle büyük bir topluluğa galip gelen nice küçük topluluklar
vardır…” ( )340
Bursevî‟ye göre burada az amelin
çok amele galip gelebileceğine iĢaret vardır. Yoğun bulutların güneĢi örttüğü gibi,
tek kiĢi de takvasıyla birçok kiĢiyi yenebilir. Tâlût‟un ordusunun az olmasına
rağmen, sayısı çok olan Câlût‟un ordusunu yenmesi buna delildir. Bedir Ehli de
KureyĢ‟i yenmiĢ ve Allah mü‟minlere melekleriyle yardım etmiĢtir. Allah‟ın dinine
bölük bölük girerlerken, onların tek vücut halinde kuvvetleri görülür.341
Sonunda
mutlak fetih hâsıl olur.
83. Vârid342
: Bursevî‟ye Rahmân sûresi 27. âyet vârid olmuĢtur ve anlamı
Ģöyledir: “…Rabbi‟nin yüzü sonsuza dek kalacaktır.” ( )343
Bursevî
336 (vârid oldu) ile baĢlar. 337 HaĢr 59/20. 338 Necm 53/13–14. 339 (vârid oldu) ile baĢlar. 340 Bakara 2/249. 341 Nasr 110/ 2‟de geçtiği gibi. 342 (vârid oldu) ile baĢlar. 343 Rahmân 55/ 27.
64
„ye göre âyetteki yüz (vech) özel, ezelî, kalıcı ve varlığı haktır. Buna “Ġlk de, son da,
açık da, gizli de yalnız O‟dur…” ( )344
âyetini delil
getirir. Allah‟ın yüz (vech) ehline özel bir merhamet göstererek, onların gözlerini
açtığını belirtir. Vâridde mutlak celâl ehline nispet de vardır. Âyetteki “…azamet ve
ikram sahibi…” ( )345
ifadesi buna delildir. Bursevî bu âyette celâl ile
ehl-i celâle; ikram ile ehl-i cemâle nispet olduğu görüĢündedir.
84. Vârid346
[139b]: Bu vârid Yâsîn sûresi 17. âyetle ilgilidir ve meali
Ģöyledir: “Bizim üzerimizde apaçık tebliğden baĢka bir görev de yoktur.” (
)347
Vâriddeki tebliğ için ilk mertebe, Allah‟ın, cem mertebesi ve nefsî
tenzihî kelâmından, fark mertebesi ve teĢbihî lafzî kelâma olan tebliğidir. Bursevî
yeryüzünde çok sayıda dil olduğunun rivayet edildiğini, Allah‟ın onları Hz Âdem‟e
öğrettiğini ve en üstününün Arapça olduğunu belirtir. Buna delil, Hz. Peygamber‟in
Arap ırkından, Kur‟ân‟ın Arapça olmasıdır. Cennet ehlinin dili (nin Arapça olması)
ise Farsça‟nın mevcûdiyetini ihlâl etmez. Farsça Arapça‟ya karĢılık acem dillerinin
kısımlarından bir kısımdır. Ve Arapça‟ya uzak değildir. Ayrıca Fars ehlinin kibârı
(ileri gelenleri) Arapça ile konuĢmuĢ ve kitap yazmıĢlardır. Mesnevî‟nin “Her ne
kadar Arapça güzel ise de, Farsça söyle. AĢkın kendisinin bundan baĢka yüz tane
daha lisânı vardır.” ( )348
beyitleri buna delildir. Cennet ve ateĢ olarak iki mekân olduğu gibi; dil de cennet
ehlinin dili olan Arapça ve ateĢ ehlinin dili olan acemce (diğer diller) diye ikiye
ayrılır.
Vârid olan âyet için ikinci mertebe ise, enbiyânın melekî mertebeden beĢerî
mertebeye olan tebliğidir. Ya da fark mertebesinden umuma (milletlere) olan tebliğ
denebilir. Bu; Arapça, Süryanice, Ġbrânice ve diğer diller gibi onların özel dilleri
344 Hadîd 57/3. 345 Rahmân 55/27. 346 (vârid oldu) ile baĢlar. 347 Yâsîn 36/17. 348 Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevî, c. 1, Üçüncü Defter, Beyit no: 3842, s. 409.
65
iledir. Burada “…onu senin dilin ile indirip kolaylaĢtırdık.” ( )349
âyeti akla gelir. Âyette geçen dil Arapça‟dır.
Üçüncü mertebe ise, kalbin resûlünün bâtınî kuvvetlere tebliğidir. Bunun için
bir dil gerekmez. Ve Allah ona “Kalk da uyar.” ( )350
buyurmuĢtur. Bu hitap
Hz. Peygamber‟e olup, kalbin resûlüne iĢaret vardır. Bursevî, kendisine Nebî‟nin
baĢında Harem-i ġerif‟te iken hitap edildiğini, onun genel olarak zahirî bir uyarma
mı yoksa özellikle bâtınî bir uyarma mı olduğu hakkında kafası karıĢtığını belirtir.
Ve bâtınî bir uyarma olduğunu anlar. Hz. Peygamber‟in görevi ise zâhirîdir. Allah
ona “Önce en yakın akrabanı uyar.” ( )351
diye emretmiĢtir.
85. Vârid352
[140a]: Kendisine seher-i a'lâda “ġeĢ cihetten bî cihet Mevlâ
gözet. Abd-i Hakk ol, matlab-ı a‟lâ gözet.” (
) beyiti ile hitap edilmiĢtir. Ona göre ilk mısraın mânâsı altı
cihettir. Hepsi tenezzülât makamına nispet, Allah‟ın cihetleridir. Hz. Süleyman‟ın
sonu altı cihet üzerinedir. Vâridde onun genel saltanatına iĢaret vardır. Dünya onun
emrine verilmiĢtir. Son peygamberlik için Hz. Peygamber‟de ise, onu cihet ya da
cihetlerden kuĢatan özel bir Ģekil olmamıĢtır. Burada Ġlâh âleminde onun genel
saltanatına iĢaret vardır. Ġlâh âleminde cihetlerden bir cihet yoktur. Bu tavâfa benzer.
O, Kâbe‟nin etrafında mutlak kayıtsız deverândır. Vâridde zât âlemine de iĢaret
edilmiĢtir.
Bursevî‟ye göre ikinci mısranın mânâsı, “Esmâ ve sıfatlar üzere mutâlib
çoktur.” anlamındadır. Ama en yüce arzu, kiĢinin, O‟nun vahdetî yönü ve zâtının
hüviyetinden dolayı Hakk Teâlâ‟ya kul olmasıdır. Kullukta hürriyet ve itibâr yoktur
ve mâsivâdan hür olunmalıdır. Allah kuluna yetmez mi? ( )353
sorusu akla gelir. Burada zâtî ehadiyyet mertebesi, zâtî sıfatî vahidiyet mertebesi ve
zâtî vahidî ef‟âliyyet mertabesine iĢaret de vardır. Allah‟ın “Ona ancak temiz olanlar
349 Meryem 19/97; Duhân 44/58. 350 Müddessir 74/2. 351 ġuarâ 26/214. 352 (hitap edildi) ile baĢlar. 353 Zümer 39/ 36‟da geçtiği gibi.
66
dokunabilir.” ( )354
sözünde geçen temizler, mâsivânın belâlarından
mücerret olanlardır. Bursevî, Allah‟ın kendisini “Abdülhakk” olarak isimlendiğini
belirtir. Ve lakabının “Hakkî” olduğunu bildirir. O, Allah‟ın kendisini Hakka‟l-Yakîn
mertebesiyle Ģereflendirmesini ister. Ona göre Hakk ismi, zât ismindendir. Nitekim
ġeyhi Ekber‟e ait bazı tasniflerde de böyle yazılıdır.
86. Vârid355
[140b]: Bu vârid seher-i a‟lâda Bursevî‟ye “Gönül zarf-ı ilâhîdir.
Hakikat taht-ı Ģâhîdir. Kamunun kıblegâhıdır. Hakk‟ın bir âlicâhıdır.” (
) beyitinin denilmesi
üzerine kaleme alınmıĢtır. Bursevî ilk beyitte suverî zarf ile, manevi zarf için kalbin
Allah‟ın evine benzetilmesine iĢaret olduğu görüĢündedir. Zîrâ kalp, sadece mücerret
bir et parçası değil; Ģühûd ve idrak yeridir. Ona “arĢullah” da denir. Âfâk âlemine
O‟nun rahmeti istivâ ettiği gibi, enfüs âlemine de istivâ etmiĢtir. Allah‟ın “Rahmân,
arĢa kurulmuĢtur.” ( )356
âyeti buna delildir. Rahmân kezâ
geniĢ kalp arĢına da istivâ etmiĢtir. Ve Hz. Peygamber‟in vücut arĢına da istivâ etmiĢ,
onu âlemlere rahmet olarak göndermiĢtir.
Ġkinci beyitin mânâsı da anlatılanlara yakındır. Mânâ ve hakikatlerin
benzerini anlamaları için insanlara bildirmek Allah‟ın âdetindendir. Ancak
yukarıdaki âyette (Tâ-hâ 20/5) geçen istivâ, avâmın indinde anlaĢılan istivâdan
münezzehtir.
Üçüncü mısraın anlamı, sultana biat eden reâyâ misâli, kalbin her Ģeyin
kıblesi olduğudur.
Dördüncü mısraya gelince, kalp Allah‟ın evi, azim arĢ ve her Ģeyin kıblesi
olunca, kıymeti yücelir ve hali hallerin en yücesi olur. Burada “Allah‟ın kadrini
gereği gibi bilemediler…” ( )357
âyeti duruma bir uyarıdır.
354 Vâkıa 56/79. 355 (denildi) ile baĢlar. 356 Tâ-hâ 20/5. 357 En‟âm 6/91.
67
87. Vârid358
[141a]: Bursevî uyku halinde uzanırken ve kalbi “Lâ ilâhe
illallah” zikrini söylerken, kendisine “Zikrin cenneti Kur‟ânla, fikrin ceneti
fikirlerledir.” ( ) denilmiĢtir.
Ona göre ilk mısranın anlamı, cennetin zikirden bir mahlûk olduğudur. Bu
Kur‟ân ile olan zikirdir ve Kur‟ân‟ın Ģerefine iĢaret vardır. Zikrin fazîleti “Lâ ilâhe
illalah ve sübhânallahi velhamdü lillahi vallahu ekber velâ havle velâ guvvete illâ
billâh.” ( ) zikirleri
gibi yüce nazım ve beliğ lafızdandır. Bursevî Hz. Peygamber‟in iĢaretiyle terkib ve
lafızları kitap ve sünnetten alınan ġeyh ġâzeli‟ye ait “Hizbü‟l-Bahr” adlı bir eser
olduğundan bahseder. Ona göre virdin makbulü gece olandır. Hz. ġeyh-i Ekber‟in
her gece yüz âyet vasiyet ettiğini, emrin daha azının ise her gece tilâvette on âyetten
az okunmaması olduğunu belirtir.
Ġkinci mısraın anlamı, hâsıl olan cennetin fikir ile olduğudur. Buradaki
cennetle bâtınî manevî cennete iĢaret olduğu umulur. Zâkir dil ile zikrederse, âhirette
zâhirî sûreti cennet vardır. Ama kalben zikrederse, ona manevî bâtınî cennet vardır.
88. Vârid359
: Uykuda iken Bursevî‟ye Hicr sûresi 76. âyet vârid olmuĢtur ve
meali Ģöyledir: “O Ģehrin kalıntıları hâlâ mevcut olan bir yol üstünde duruyor.” (
)360
Bursevî‟ye göre vâridin zâhir manasında Lût kavminin Ģehrine iĢaret
vardır. Orada sabit bir yol vardır. Orayı ziyaret eden misafirler orada onların izini
görürler. Uyku sırasında vuku bulan vâridin anlamı ise, havâssın gittiği yolun olduğu
bir Ģehirdir. Onların his (sezgi)den alınmıĢ izleri, mağlubiyetleri ve onun Ģuurundan
ayrılmaları o yolda görülür.
89. Vârid361
[141b]: Gece yarısında kendisine “Kabre en son inen Ģey salih
ameldir.” ( ) denildiğini belirtir. Bu sözün geliĢ mânâsı,
oraya önce amel sahibinin girip, sonra amelinin ona tâbi olduğudur. Bu durum
Allah‟ın “…Kendiniz için her ne iyilik iĢlemiĢ olursanız…” (
358 (denildi) ile baĢlar. 359 (vârid oldu) ile baĢlar. 360 Hicr 15/76. 361 (denildi) ile baĢlar.
68
)362
sözüne muhalif değildir. Bursevî‟ye göre vâridde kabir ( ) ile cesede iĢaret
vardır. Cesede inen ilk Ģey ezelî ruhtur. “Sonra onu Ģekillendirip ona ruhundan
üfledi…” ( )363
âyeti buna delildir. Ve kabre inen son Ģey ise,
salih ameldir. Zîrâ o, rûh ve cesedin izdivâc ve toplanmasına bağlıdır.
90. Vârid364
:Bu vârid Fetih sûresi 9. âyetle ilgilidir ve meali Ģöyledir: “…ve
Allah‟ı sabah akĢam övgüyle anmanız için.” ( )365
Bursevî‟ye
göre, vâridde ömrün baĢında ve sonundaki tesbihe iĢaret vardır. Çünkü insan
ömrünün toplamı tek bir gün gibidir. Kıyamet için evveli sabah, âhiri akĢam olan bir
gün olduğu söylenir. Kezâ ömrün de evveli gençlik, âhiri ise orta yaĢlılık ve
yaĢlılıktır. KiĢi günün ilk anlarında ve sonlarında tesbih ile meĢgul olduğunda, bu
tesbihin gününün tüm kısımlarına nüfûz etmesi gibi; ömrünün baĢında ve sonunda
tesbihle meĢgul olması da tüm hayatına etki eder. Ancak hakikî günün hası ve hükmü
“sübhânallah” v.b tenzih tespihleriyledir. Âyette de “…O‟nun hiçbir benzeri
yoktur…” ( )366
buyurulmuĢtur.
Bursevî insan ömrünün, payına düĢen üç hisseye ayrıldığını, ilkinin yirmi
sene olan gençlik, ikincisinin kırk yaĢına kadar devam eden orta yaĢlılık,
üçüncüsünün ise kırk yaĢından altmıĢ yaĢına kadar süren ve yaĢlılığından ölümüne
dek devam eden süre olduğunu belirtir. Hz. Peygamber‟in 63 sene yaĢadığı bilinir.
Tevbe sûresi 36. âyetteki “…Onlardan dördü haram aylardır…” ( )367
lafzında geçen on iki ayın üçte birine benzer olarak, kiĢinin tümü için baĢaramasa da
ömrünün bir kısmını Hakk‟ı taleple geçirmesi gerekir. Ve o, altmıĢa nispetle yirmi
sene olup ömrün üçte biridir.
91. Vârid368
[142a]: Gece yarısında kendisine “Sizin nûrunuz elleriniz ve
îmanlarınız arasında gidip gelir.” ( ) sözü vârid
362 Bakara 2/110. 363 Secde 32/9. 364 (vârid oldu) ile baĢlar. 365 Fetih 48/9. 366 ġûra 42/11. 367 Tevbe 9/36. 368 (vârid oldu) ile baĢlar.
69
olmuĢtur. Bursevî‟ye göre nûr, muhataplara izâfe edilmiĢtir. Zîrâ hâsıl nûr sâlih amel,
doğru hâl ve müstakim teveccühât ile mümkündür. Vâriddeki el ve îman ile, ebrâr ve
mukarrabûna iĢaret vardır. Ebrar için sol taraf yoktur ve onlara sağın adamları
( )369
denir. Nitekim solun adamları ( )370
da sağda
değildir. Mukarrabûn için ise sağ, sol ve ense (kafa) yoktur. Aksine onlara mutlak
vech ve arı nûr vardır. Hz. Peygamber‟in “…Beni bir nur kıl…” ( )371
duâsı akla gelir. Onun bâtınî nûru zâhirine nüfûz etmiĢtir. O, cismen ve rûhen,
Ģeklen ve kalben, zâhiren ve bâtınen mücerret nûrdur.
92. Vârid372
: Fukara ile birlikte iĢrak tevhidinde iken kendisine Mücadele
sûresi 22. âyet vârid olmuĢtur ve meali Ģöyledir: “…ĠĢte Allah onların kalplerine
îmanı yazmıĢtır…” ( )373
Bursevî‟ye göre burada zâkirlere
iĢaret vardır. Onların, insanlar gafletteyken Allah‟ı zikir ile meĢgul olduğunu,
Allah‟ın kalplerine îmanı yazdığını ve sabit olarak oraya yerleĢtirdiğini bildirir.
Amel-îman iliĢkisinden bahseder. Bu îmanın nisbî, ihticabî, kesbî değil; hakikî, keĢfî,
vehbî îman olduğunu belirtir. Ona göre îman Ģekil sınırını ve gaybeti aĢınca, hakikî,
huzurlu Ģühûd olur. Bu ancak ayne‟l-yakîn mertebesinde olur. Ilme‟l-yakîn mertebesi
gayb mertebesidir. Ayne‟l-yakîn ise Ģühûd mertebesidir. “Mücâhede müĢâhedeyi
miras bırakır.” sözü buna delildir. Allah “Bizim uğrumuzda cihad edenler var ya, biz
onları mutlaka yollarımıza ileteceğiz…” ( )374
buyurmuĢtur. Bu bahsedilenler ancak itmi‟nân ile hâsıl olur. Mutmainne mertebesine
vusûlden önce sâlik, telvîn ve temkinden, red ve kabulden, mahv ve isbâttan, fark ve
vusûlden yoksun olmaz.
93. Vârid375
[142b]: Ġkindiden sonra Bursevî‟ye “Gam ve kederler temiz
kalpten eksik olmaz. Gizli lütuftan dolayı da kulun belâsı eksik olmaz.” (
) beyitiyle seslenilmiĢtir. Bu
369 Vâkıa 56/27, 38, 90, 91‟de geçtiği gibi. 370 Vâkıa 41/56‟da geçtiği gibi. 371 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Tirmizî, Daavât, 30. 372 (vârid oldu) ile baĢlar. 373 Mücâdele 58/22. 374 Ankebût 29/69. 375 (denildi) ile baĢlar.
70
beyitin vâridinden sonra Bursevî‟nin yanında tanıĢıklığı olan biri belirir, nesih celî
hatla yazıp yenice söylediği bir beyit için kendisinden tarih (düĢmesini) taleb eder.
Daha önce asla yapmadığı bir Ģey olduğundan bu, kendisine cidden ağır gelir.
Böylece vârid olan beyiti anladığını belirtir. Ona göre beyit, her mihnetin altında bir
ihsan, her musibetin altında bir hediye olduğuna delâlettir. Kalp, yaĢadığı sürece
dünyanın sıkıntılarından uzak olmaz, acı çeker. Bu, ruhların âsârından değil,
cesetlerin ahkâmındandır. Bursevî konuya dair Ģöyle bir olayı anlatır:
ġeyhi Osman Fazlı Efendi Ġstanbul‟da (Konstantiniye) ailesi için bir ev
yapmıĢ, ama elinde bulunan mal yeterli gelmeyince, bazı dostlarından biraz borç
istemiĢtir. Dolayısıyla on yıl kadar borçlu kalmıĢtır. ġeyhi Bursevî‟ye dünyevî
alâkalardan ve fikirlerden tamamen sıyrıldığını söylemiĢtir. Fakat bazen de hatırına
borcu gelmiĢtir. Allah onun borcunu gidermiĢ, öldüğünde ardında miras olunacak bir
mal bırakmamıĢtır.
94. Vârid376
: Evin ocağında bir ateĢ görünmüĢ ve kendisine “ÂteĢ-i aĢk
ocağın tutsun. Kalbin ol âteĢe yanıp tütsün.” (
) beyiti denilmiĢtir. Bursevî‟ye göre vâridde geçen aĢk,
muhabbetin ileri derecesidir. Ve o vusûlün Ģartlarındandır. Rahipler, felsefeciler ve
bazı müslümanların ki gibi aĢksız riyâzet ve mücâhedenin faydası yoktur. AĢk
ehlinin keĢifleri ise ulvîdir. AĢkın ateĢi ancak muhabbetin nûrundan sonradır. Mâsivâ
yok olur, tam fenâ hali ve vusûl hâsıl olur. Bekā hâsıl olunca, müfrit aĢk yok olur. Ve
mûtedil muhabbetin nûru kalır. ÂĢık ve mâĢuk arasındaki yakınlık Kābe Kavseyn‟e
nispettir. Bursevî konuyla ilgili Allah ile Hz. Peygamber arasındaki muhabbetten
bahseder. Allah, Hz. Ġbrahim‟in dostluğunun zâhir; Hz. Peygamber‟in dostluğunun
ise bâtın olduğunu belirtir. Hz. Ġbrahim‟e “Halîlulllah”, Hz. Peygamber‟e
“Habîbullah” denmesinin sebebinin Hz. Ġbrahim‟in “Rahîm” mertebesinde; Hz.
Peygamber‟in ise “Rahmân” mertebesinde olmasından kaynaklandığını anlatır.
376 (göründü) ile baĢlar.
71
95. Vârid377
: Bu vârid Âl-i Ġmran sûresi 92. âyetle ilgilidir ve meali Ģöyledir:
“HoĢlandığınız Ģeylerden harcamadıkça iyiliğinizin karĢılığını alamazsınız…” (
)378
Bursevî‟ye göre bu vârid, cesedin infâkının taat
yolunda olduğunu anlatır. Ġyiliği, cennet ve nimetlerine ulaĢmaktır. Rûhun infâkı
mârifet yolundadır. Ġyiliği, ilmen mârifete ulaĢmaktır. Sırrın infâkı mâsivâyı
reddetmek yolundadır. Ġyiliği Allah‟a Ģühûd ve huzur olarak ulaĢmaktır. Bu haller
“Allah, size emanetleri mutlaka ehline vermenizi emrediyor…” (
)379
âyetini akla getirir. Vücût ve ruha ait her Ģey, âzâ ve
kuvvetlerden bu ikisine bağlı olanlar, sahibi katında bir emanettir. Ġnfâk ve fedakârlık
gerekir. Bu infâk ve harcama sevindiricidir. Allah da cömerttir ve cömertleri sever.
Hz. Peygamber‟in “Allah‟ın ahlâkıyla ahlâklanın.” ( )380
sözü bu
kabîldendir. Kibârın “KiĢinin ahlâkının en güzeli teslim ve rızada, iyilik ve
cömertlikte hak ile muamele etmesidir.” sözü meĢhurdur.
96. Vârid381
[143b]: Uykudan sonra kendisine “ O‟nunla birlikte baĢka bir
ilâh yoktu.” ( ) sözü vârid olmuĢtur. Ona göre bu söz, uykuda iken
iki Ģey için vârid olmuĢtur. Ġlki kalbinin o anda tevhid ile meĢgul olmasındandır.
Ġkincisi ise, uykunun Hâlik‟in Ģanından değil; mahlûkların halinden olduğudur.
“…Kendisini ne bir uyuklama ne de bir uyku tutar…” ( )382
âyeti
buna delildir. Hz. Ġdris de on yedi sene hiç uyumamıĢtır. Bunda bir terslik yoktur.
Uykusuzluk soyutlanma içindir. Nitekim Hz. Peygamber‟in hali diğerlerinden daha
hassas, yolu diğerlerinin yollarından daha sâlimdir. O “Benim gözlerim uyur ama
kalb gözlerim uyumaz.” ( )383
demiĢtir. Yani mülk âleminde
olduğu için zâhiren gözleri vardır. Bâtınî gözler ise melekût âlemindedir.
377 (vârid oldu) ile baĢlar. 378 Âli- Ġmran 3/92. 379 Nisâ 4/58. 380 Hadîsin kaynağına ulaĢılamamıĢtır. Elbânî, bu rivayetin ne sünnet kitaplarında ne de Suyûtî‟nin el-
Câmiu‟s-Sağir adlı eserinde aslının olmadığını belirtmektedir. Bkz. Suyûtî, el-Câmiu‟s-Sağir bi
ġerhi‟l-Akideti‟t-Tahaviyye, s.123 (Elbânî‟nin tahriciyle). Bu bilgi için bkz. Ahmet Yıldırım,
Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadîslerdeki Dayanakları, TDV Yay., Ankara, 2000, s. 195. 381 (vârid oldu) ile baĢlar. 382 Bakara 2/255. 383 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Ebu Dâvud, Tahare, 79.
72
Bursevî‟ye göre, Hz. Peygamber‟in kabrinin çevresinde tavaf câiz olmadığı
gibi, bâtınına zıt olarak, zâhirine de secde câiz değildir. Onun bu konudaki
“Allah‟ım! Kabrimi tapınılan bir put haline getirme!” ( )384
Ģeklindeki duasını delil getirir. Ömer b. Abdülazîz‟in duruma binâen, kimsenin
namazda oraya yönelmemesi için, Hz. ÂiĢe‟nin odasını beĢgen yaptırdığını anlatır.
Ayrıca bu hadîste “kabir” ( ) ile murâdın Hz. Peygamber‟in yemeyen, içmeyen,
uyumayan Ģerefli vücûduna iĢaret olduğu görüĢündedir. Kezâ Hz. Îsâ‟nın vücûdu da
böyledir. Onun rûhâniyyetinin kuvvetinden bazı mucizeler çıkınca, üstün olduğunu
belirtir. Ancak, Hz. Peygamber‟in hâlinin Hz. Îsâ ve Hz. Ġdris‟inkinden daha sâlim
olduğu fikrindedir.
97. Vârid385
: Uykuda iken kendisine Nisâ sûresi 36. âyetin vârid olduğunu
belirtir ve meali Ģöyledir: “Allah‟a ibadet edin ve O‟na hiçbir Ģeyi ortak koĢmayın.” (
)386
Bursevî, o sırada kalbinin Allah‟ı tevhid etmekte
olduğunu belirtir. Ona göre tevhid, ibadetlerin en fazîletlisi, iyiliklerin en güzelidir.
ġirk ise açık ve gizlidir. Açığı Ģeriat makamında put v.b Ģeylere tapmaktır. Gizlisi ise
hakikat makamında alâmetler görme, baĢka Ģeylere itimat etme ve istikrarsız
olmaktır. Bedenin, kalbin, ruhun ve sırrın tümünün Allah‟a kulluk yapması gerekir.
98. Vârid387
[144a]: Bu vârid gece yarısında kendisine gelen Yâsîn sûresi 71.
âyetle ilgili olup, meali Ģöyledir: “Görmediler mi ki, biz onlar için, ellerimizin eseri
olan hayvanlar yarattık…” ( )388
Ona göre bu
vâridin mânâsı “Ġnsan basîret ru‟yetini görmez mi? Esmâ ve sıfatlarımızın
toplanması ile onlar için ellerimizin yaptığı hayvanlar var ki onlar mezralarda
güdülen tabî hayvanî kuvvetlerdir.” demektir. Allah Hz. Âdem hakkında “…kendi
ellerimle yarattığıma…” ( )389
buyurmuĢtur. Allah‟ın parmakları söz
konusu olunca, Hz. Peygamber‟in bu konudaki “Mü‟minin kalbi Rahmân‟ın
384 Muvatta, Kasru‟s-Salât, 24. 385 (vârid oldu) ile baĢlar. 386 Nisâ 4/36. 387 (vârid oldu) ile baĢlar. 388 Yâsîn 36/71. 389 Sâd 38/75.
73
parmaklarından iki parmak arasındadır…” ( )390
hadîsi akla gelir. Bu, Hz. Âdem‟i kendi sûretinde yaratmasıyla ilgilidir. Yine vârid
olan âyette geçen “…onlar bu hayvanlara sahip oluyorlar.” ( )391
ifadesi
hayvanların, insanların kullanımına verildiği anlamına gelir. Aynı sûrenin (Yâsîn)
72. âyetinde “Biz, o hayvanları kendilerine boyun eğdirdik…” ( )392
sözüyle, “Azîz” ismindeki yüceltme anlamı olduğu gibi; “Müzil” ismindeki zelîl
etme anlamı da vardır. Aynı âyetin devamındaki “…Onlardan bir kısmı
binekleridir…” ( )393
sözü, hayvânî nefse delildir ki o, nefs-i nâtıkanın
bineğidir. Zîrâ nefs-i nâtıka ancak bedene bu hayvanî nefs vasıtasıyla bağlanır.
Unsurî ceset bu nefsin bineğidir. Yine aynı âyetin devamında “…bir kısmını da
yerler.” ( )394
sözü, riyâzet ve mücâhede bıçağıyla boğazlanan tabî nefs
ineğine iĢarettir. Nitekim “…Allah size bir sığır kesmenizi emrediyor…” (
)395
sözü de buna delildir. Bursevî‟ye göre bu âyetin manevî
anlamı, vücudun kıvamının ancak riyazet ve mücâhede ile gerçekleĢtiğidir. Gâfillerin
halleri ise, nefs ve tabiatları sûretiyle bu hallerin tam aksidir. Halleri kadınlarına
boyun eğen erkekler gibidir. Ki bu durum, Allah‟ın “Erkekler, kadınların koruyup
kollayıcılarıdır…” ( )396
sözünün zıttıdır.
99. Vârid397
: Sabahın sünnetinden sonra “Zü‟lkerem ol zü‟lkerem ol
zü‟lkerem. Muhterem ol muhterem ol muhterem.” (
) beyiti kendisine vârid olmuĢtur. Bursevî‟ye göre bu vârid,
kiĢinin kerem sahibi olduğu takdirde, muhterem mükerrem olmasına iĢarettir. Kerem
hakikatte takvâdır. Hucurât sûresi 13. âyette “…Allah katında en değerli olanınız,
O‟na karĢı gelmekten en çok sakınanınızdır…” ( )398
buyurulması buna delildir. Ve harcama ve infâk da kereme dâhildir. Çünkü onunla
390 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Ġbn Mâce, Duâ, 2. 391 Yâsîn 36/71. 392 Yasin 36/72. 393 Yasin 36/72. 394 Yasin 36/72. 395 Bakara 2/67. 396 Nisâ 4/34. 397 (vârid oldu) ile baĢlar. 398 Hucurât 49/13.
74
cimrilik ve eli sıkılıktan korunma hâsıl olur. Allah kuluna tecellî etmek için esmâ ve
sıfatlarını biriktirir. Kulun da efendisinin ahlâkıyla ahlâklanması gerekir. O, Hz.
Ġbrahim misali vücudunu, malını ve evlâdını feda etmelidir.
100. Vârid399
[144b]: Bursevî, abdest almaya kalktığında “Ecr ancak kerîm
olan Allah‟a aittir.” ( ) sözü kendisine vârid olmuĢtur.
Bursevî‟ye göre, vâridde geçen ecir iki tanedir. Biri amellerin ecri ve tevhidin ecri
olan Allah‟tan ecirdir. Onun tevhidi O‟ndan bir hediye ve fazîlettir. Kul için bir
kazanç yoktur. Nitekim oruç da böyledir. Allah bu konuda “Oruç benim içindir; onun
karĢılığını ben vereceğim.” ( )400
buyurmuĢtur. Riyâzet ile
vücudun zayıflaması ve fenâsı bu kabîldendir. Vücut riyâzet ile zayıflayınca, özel
olan hakikî vücut ortaya çıkar. Kul kibriyâ elbisesi olan mazhariyyet mertebesinde,
özel omaya lâyık olur. Nitekim Allah “…Bu, onlara ardı kesilmez bir lütuf olarak
verilmiĢtir.” ( )401
buyurmuĢtur. Az önceki âyete binâen ġiblî‟nin “Bize
ulaĢan bizden dönmez.” sözü meĢhurdur.
101. Vârid402
: Bu vârid Yûnus sûresi 58. âyetle ilgilidir ve anlamı Ģöyledir:
“De ki, Ancak Allah‟ın lütuf ve rahmetiyle, yalnız bunlarla sevinsinler…” (
)403
Bursevî‟ye göre vârid, hakikî sevincin ancak Allah
Teâlâ ile olduğuna iĢarettir. O‟nun fazlı, kula aynadır. Kim fazîlette lütuf sahibini
müĢâhede ederse, hicaptan hâlis olur. Kim de Rabbi‟nden uzaklaĢırsa, azap vâki olur.
“Ġlâhi! Bana hicâbın alçaklığıyla azap etme.” sözü bilinir. Bursevî‟ye göre vârid olan
âyette geçen “fazl” ( ) ile sevinmek, ancak O‟nunla olan bir sevinmeye iĢarettir.
Mübtelânın (kederli olanın) ondan belâyı kaldırana kadar, sınayanı (Allah‟ı)
müĢâhede etmesi gerekir. Nitekim (Hz. Yûsuf kıssasında) kadınlar ellerini kesmiĢler
ve Hz. Yûsuf‟u izlemeye daldıkları için acıyı hissetmemiĢlerdir. Ve bunun hakikatte
ilâhî tecellî olduğu bilinir. Tecellînin bazısı ihsan yolundan; bazısı adalet
yönündendir. Kul dünyada belâdan lezzet alınca, onu ihsan sayıp Allah‟a hamdeder.
399 (vârid oldu) ile baĢlar. 400 Buhârî, Savm, 2, 9; Müslim, Sıyâm, 30. 401 Hûd 11/108. 402 (vârid oldu) ile baĢlar. 403 Yûnus 10/58.
75
Âhirette ateĢ ehlinin hali ise, sûret olarak belâ kabîlindendir. Ehl-i ahkābın (uzun
zamanların ehli) vuslatları birlik makamında azîz melikin Ģühûdunadır. Belâlar
onlardan alınmıĢtır ve halleri fenâ ehlinin halleri gibidir. Davaları “Hamd Allah
içindir” ( )404
kelâmıdır. Bu durum onlara ilk olarak “Girin oraya.
Ġster dayanın, ister dayanmayın…” ( )405
denilmesinden
sonradır.
102. Vârid406
: Bu satırlar Bursevî‟ye “Allah, gizlediğinizi de açığa
vurduğunuzu da bilir.” ( )407
âyetinin vârid olması üzerine
kaleme alınmıĢtır. Bursevî‟ye göre vârid olan ayetteki durum, amel ve hallerdedir.
Allah, ilmini sır ve değerli Ģeylerden tümüne yüklemiĢtir. Meleklerin ilmini de
“Değerli yazıcılar. Onlar sizin ne yaptıklarınızı bilirler.” ( .
)408
âyetindeki gibi alenen belirtmiĢtir. Fakat bazı bâtınî Ģeyleri melekler de bilemez.
Onların diğer makamı Sidretü‟l-Müntehâ‟dır. Öyleki ona kulların amelleri ulaĢır.
Havâs kulların amelleri ise arĢı geçer. ġüphesiz insanların daha üstünleri azîz
ilimlere ulaĢanlardır. Ġnsanın fazîleti meleklere galip gelir. Nitekim Hz. Peygamber
de en mükemmel insandır. Kezâ Hz. Yûsuf ay yüzlü olması yönünden ekmeliyyet
sahibidir. Hz. Peygamber ise ondan da yakıĢıklıdır.
103. Vârid409
[145b]: Bursevî‟ye bir cuma günü kuĢluk vaktinde “Zâhir oldu
benden andan gitti dünyadan yine. Kaldı vech-i bâki vech-i rûhî âhir âyine.” (
) beyiti vârid
olmuĢtur. Bursevî burada evvel, âhir, zâhir bâtın olan dört esmâya göre cismanî
teayyünât ve ruhaniyete iĢaret olduğu görüĢündedir. Hz. Peygamber‟in “Allah‟ın ilk
yarattığı Ģey, benim rûhumdur.” ( )410
hadîsinde de kevnî
evveliyete iĢaret vardır. Allah‟ın “Ġnsanı yarattı.” ( )411
sözünde ise, kevnî
404 Fâtiha 1/1‟de geçtiği gibi. 405 Tûr 52/16. 406 (vârid oldu) ile baĢlar. 407 Nahl 16/19; Teğâbün 64/4. 408 Ġnfitâr 82/11- 12. 409 (vârid oldu) ile baĢlar. 410 Aclûnî, a.g.e., I, 265. 411 Rahmân 55/3.
76
âhiriyyete iĢaret vardır. Hz. Peygamber‟in “Allah Âdem‟i kendi sûretinde
yaratmıĢtır.” ( )412
hadîsinde maksad ilâhî sûrettir. Bu ilâhî
sûret hayat, ilim, irade, kudret, sem‟, basar, kelâmdan müĢtemildir. Ve bu ilâhî
sıfatlar, Hz. Âdem‟in bâtınî ceset yönüne bağlı olduğuna nispettir. Bu yüzden Allah
“…Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım…” ( )413
buyurmuĢtur. Hilâfet cesedî değil; ruhânî ve sırrîdir. Ve orada emânettir.
Bursevî vâridde akl-ı evvelden, ism-i zâhir ve ism-i bâtından da bahseder.
Ona göre vâridde geçen “vech-i bâki”, ehadî zâttan ibârettir. Onun için özellikle bir
yüz yoktur. O, arılığın yüzüdür. Yani bu ibârenin anlamı, ruhun yüzünün/vechinin
O‟na ayna kılınmasıdır. Hakk esmâ ve sıfatlar mertebesi sûretiyle zuhûr etmiĢtir.
“Benden andan” ( ) sözü ise, O‟nun letâfetinin gizli olmadığı anlamına
gelir. Haakk‟ın ayna ve meclislerde zuhûru esmâ ve sıfatlarladır.
104. Vârid414
[146a]: Ġkindiden sonra kendisine HaĢr sûresi 22 ve 23. âyetler
vârid olmuĢtur ve anlamı Ģöyledir: “O, kendisinden baĢka hiçbir ilâh bulunmayan
Allah‟tır…” ( )415
Bursevî‟ye göre âyetteki “o” ( ) sözüyle
mutlak hüviyyet sabit olmuĢtur. “Allah” ( ) sözüyle ulûhiyyetle mukayyed
hüviyyete iĢaret vardır. “Ondan baĢka ilâh yoktur.” ( ) sözüyle ise,
ulûhiyyet vahdetiyle mukayyed hüviyyet kastedilir. Allah‟tan baĢkası olmayınca, her
hüviyyet O‟na muzaf olur. Bursevî sûfîlerin “hüve” ( ) kelimesini Ģerefli zikir
olarak kabul ettiklerini belirtir.
105. Vârid416
[146b]: Bursevî, teheccüt namazı için abdest almaya
kalktığında kendisine, “Allah nerede?” ( ) diye sorulduğunu belirtir. Ona göre
bu soru, zat olarak nerede olduğu değil; aksine O‟nun esmâ ve sıfatları hasebince
tüm eyniyyâtın (neredelikler) hepsi için sorulmuĢtur. Hz. Peygamber‟e “Rabbimiz
bizi yaratmadan önce neredeydi?” diye sorulunca, “Üstünde ve altında hava olmayan
412 Müslim, Birr ve Sıla, 115. 413 Bakara 2/30. 414 (vârid oldu) ile baĢlar. 415 HaĢr 59/22- 23. 416 (denildi) ile baĢlar.
77
bulut[amâ]ttaydı…” ( )417
cevâbını vermiĢtir. Yani
Rab “lâtaayyün” mertebesindedir. Allah “Ben gizli bir hazineydim, bilinmeyi
istedim/sevdim ve mahlûkatı yarattım.” (
)418
sözünde de belirttiği gibi, esmâ ve sıfatlarıyla halkın (mahlûk) icâdına
yönelmiĢtir. Bursevî, Hz. Peygamber‟in vâridde geçen soruya (Allah nerede?) tenzih
ve teĢbih makamı üzere Ģümullü olarak cevap verdiğini belirtir. O, zenci cariyesine
“Allah nerede?” diye sorunca, câriye gökyüzünü iĢaret etmiĢ, Hz. Peygamber de
onun için “Çünkü o, bir mü‟minedir.” ( )419
demiĢtir. “…Nerede olsanız, O
sizinle beraberdir…” ( )420
ve “...Oysa Allah, kâfirleri çepeçevre
kuĢatmıĢtır.” ( )421
âyetleri buna delildir. Allah ilâhî fevganî
teayyünât ve kevnî tehtanî teayyünâttadır. Kullar için Allah ve Resûlü‟nün
ilimlerinin mertebesine yükselme kudreti yoktur. Kula efendisinin ahlâkıyla
ahlâklanmak yaraĢır. “…Nereye dönerseniz, Allah‟ın yüzü iĢte oradadır…” (
)422
âyeti tüm eyniyyâtın Allah için olduğuna delildir. Buna mukabil,
namazda kıbleye dönmenin anlamı merak edilirse, âyette geçtiği üzere bu, ilâhî bir
emirdir. Tüm cihetler Allah içindir ve Kâbe yönü bunların en Ģereflisidir. Mekke de
“Ümmü‟l-kura” diye isimlendirilmiĢtir. Zarûret olmadan ondan dönmek küfürdür.
Bursevî vâridin sonunda sekr ve sahv ehlini kıyaslar ve onların hallerinden
bahseder.
106. Vârid423
[147b]: Sabaha yakın Bursevî‟ye “Sünbül teridir biten bu
bağda. Lâlenin bir adı vardır dağda.” (
) beyiti vârid olmuĢtur. Bursevî‟ye göre vâridde geçen “bağ” ile, bostan
kastedilir ki o, kalptir. Vâriddeki lâle ise, Arapçada Ģakâyık demektir. O dıĢ vücut
dağında mütelevvîn(renkli), mütekevvîn(oluĢan) çiçeklerin ve evrâdın(vârid
olanların) tümüdür. Yani evrâd, kalp bostanında yetiĢen dünyadaki taze sünbül gibi,
417 Bu soruyu Hz. Peygamber‟e Ebû Rezîn adında bir sahabe sormuĢtur. Bkz. Tirmizî, Tefsir, 12. 418 Aclûnî, a.g.e., II, 132. 419 Müslim, Mesacid ve Mevziu‟s-Salât, 33. 420 Hadîd 57/4. 421 Bakara 2/19. 422 Bakara 2/115. 423 (vârid oldu) ile baĢlar.
78
nûrlar ve çiçeklerdir. Dünyanın meyve ve kokuları da, cennetin meyve ve kokularına
nispettir. Allah‟ın “…yemiĢleri devamlıdır…” ( )424
sözünde olduğu gibi,
cennet yemiĢleri bâkidir. Kezâ dünyada olanlar kalpte olanlara benzer. Kalp melekût
âlemindendir.
Bursevî kalb ehlinin hallerinden de bahseder. Sünbülün ve Ģakâyıkın zâhiren
ve bâtınen anlamlarına değinir. Ona göre sünbülün kokulu olması kalbe gelen
vâridât; Ģakâyıkın kokusuzluğu ise dünya virdi ve çiçeklerine iĢarettir. Allah‟ın
kalpteki boyasının mütelevvîn(renkli) olduğuna “Biz, Allah‟ın boyasıyla
boyanmıĢızdır. Boyası Allah‟ınkinden daha güzel olan kimdir?” (
)425
âyetini delil getirir. Kendisine “Ġnsanların derece olarak en yakını
boyacılardır.” ( ) sözünün vârid olduğunu belirtir.
Kalblerin ikân, yakîn ve çeĢitli rahmânî tecellîlerle boyandığını bildirir. Konuya Hz.
Îsâ‟dan örnek vererek, onun bir keresinde bir testiden, bâtınında çeĢitli renkleri olan
düz renk bir elbise çıkardığını anlatır. Bu örnekten hareketle, kalbin tek, tecellîlerin
ise çeĢitli olduğunu belirtir. Hz. Peygamber‟in “Rabbim! Bana eĢyayı göster.” (
)426
sözüne yer verir. Ona göre tüm nebîler ve velîler ru‟yetten sonra
nübüvvet ve velâyet dairasine girer. Bursevî keĢfedilecek ilimlerin sonu olmadığına,
Allah‟ın, bilgi açısından yarattıklarının en mükemmeline emrettiği, “Rabbim! Ġlmimi
arttır, de.” ( )427
âyetini delil getirir. Bursevî vârriddeki “sünbül” ile,
en yüce vâridâtlarla mesut kalbin, misk ceylanı gibi tecelliyyâtı kabûlüne iĢâret
olduğu görüĢündedir. Çünkü ceylan, çölde bir sünbülü görünce, misk kesesi güzel
hale gelir. Kezâ kalb de bâtın çölde vâridât sünbüllerini görünce, hâli iyileĢir. Hz.
Peygamber‟in “Bana dünyanızdan üç Ģey sevdirildi: Güzel koku, kadınlar ve
gözümün nûru namaz.” ( )428
hadîsi buna delildir. Bursevî, Ģeyhi Osman Fazlı Efendi‟nin bu hadîsi Ģerh ettiğinden
bahseder. Allah‟ın, yeryüzünü “Yapraklı taneler, hoĢ kokulu bitkiler vardır.” (
424 Râd 13/35. 425 Bakara 2/138. 426 Bu hadîsin kaynağı bulunamamıĢtır. Hadîsin bilinen metni, “Rabbim! Bana eĢyayının hakikatini
göster.” Ģeklindedir. 427 Tâ-hâ 20/114. 428 Nesâî, IĢratü'n-Nisa', 1.
79
)429
demek sûretiyle nebâtâtla, güçlendirdiğini belirtir. Hasan ve
bazı müfessirlerce buradaki “reyhan” kelimesinin, hoĢ koku olarak yorumlandığını
belirtir. Bursevî konuyla ilgili, Hz. Peygamber‟in “Kendisine güzel koku ikram
edilen kiĢi onu reddetmesin. Çünkü o esansın kokusu güzel, taĢıması hafiftir.” (
)430
hadîsine yer verir. Hz. Âdem ve
Havvâ‟nın cennetten çıkarıldıklarında, üzerlerinde cennet kokusu olduğunu belirtir.
Ve kırmızı gülün, Mîrâç gecesi Hz. Peygamber‟in terinden yaratıldığını bildirir.
107. Vârid431
[148b]: Bu vâridin geliĢ zamanı kuĢluk vaktidir. Vârid Kevser
sûresi 2. âyettir ve meali Ģöyledir: “O hâlde, Rabbin için namaz kıl, kurban kes.” (
)432
Bursevî‟ye göre namaz ile Rabb‟e münâcâta iĢaret vardır. Kurban
kesme ile boğaz ve göğüsten münâcât engellerinin izâlesine iĢaret vardır. Bu mâniler
yenilen ve içilenlerden kaynaklananlarla ilgilidir. Buna misâl, Hz. Musa‟nın Tûr
Dağı‟nda Zilkâde ayında riyâzete çekilmesidir. Sonra bu süreye 10 Zilhicce‟yi de
eklemiĢtir. Allah, bu konuda “Hani, biz Mûsâ ile kırk gece için sözleĢmiĢtik…” (
)433
buyurmuĢtur. Bursevî Hz. Peygamberin de bazen riyâzete
çekildiğini belirtir. Onun, “Sizin hanginiz benim gibidir? Ben, Rabb‟im beni yedirir
ve içirirr bir halde gecelerim.” ( )434
,
buyurduğunu belirtir. Bursevî, Ģeyhi Osman Fazlı Efendi‟nin ölümünden önce
yaklaĢık iki sene mutfaktan uzak durduğunu, iftarını su ve sade ekmek ile yaptığını
ve bu hal üzere vefât ettiğini anlatır. Allah‟ın “Onu yüce bir makma yükselttik.” (
)435
sözündeki gibi yeme ve uykunun kesilmesi ile Hz. Ġdris‟in de
semaya yükseldiğini anlatır. Hz. Hızır, Hz. Ġlyas ve Hz. Îsa‟nın da yükselmelerinden
bahseder ve ardından Hz. Hızır ile Hz. Ġlyas‟ı karĢılaĢtırır, mekân ve yönlerinden
bahseder. Hz. Îsâ‟nın da babası olmadan bir anneden doğması ve kāni bir zâhit
olması yönünden iki cihetine değinir. Hz. Îsa ve Hz. Meryem‟le ilgili Allah‟ın
429 Rahmân 55/12 430 Ebû Dâvud, Tereccul, 6. 431 (vârid oldu) ile baĢlar. 432 Kevser 108/2. 433 Bakara 2/51. 434 Buhârî, Savm, 49. 435 Meryem 19/57.
80
“…Ġkisi de yemek yerlerdi…” ( )436
sözünü delil getirir. Riyâzet ile
ruh makamına doğru gerçekleĢen terakkîden ve Rabb‟in merhametinden bahseder.
Ona göre “…Ġçinizden iki âdil kimseyi Ģahit tutun…” ( )437
buyurması da, kullarına olan Ģefkatinden dolayıdır.
108. Vârid438
: “Sırr-ı Rahmân‟dır zuhûr etti bugün. Sırla dil ehli, sûr etti
bugün.” ( ) beyiti, kendisine
büyük kuĢluk vaktinde (duhvetü‟l- Kübra) , mürâkabe halinde iken vârid olmuĢtur.
Beyite göre Allah‟ın sırrı esmâ ve sıfatlarının hakîkatidir. Sır, rûhen ve cismen
tecelliyâtın sûretlerinde görününceye kadar gizli bir hazinedir. Allah Rahmân ismiyle
hakîkatlere merhamet eder. Bu hakikatler Hakikat-i Muhammediyye‟den ibârettir.
Allah bu hakîkatle “Sen olmasaydın, felekleri yaratmazdım.” (
)439
sözündeki gibi, sâir hakikate merhamet eder. Allah Hz. Peygamber hakkında
“Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.” ( )440
buyurmuĢtur. Bursevî‟ye göre bu rahmet özel mukayyed değil, genel mutlak bir
rahmettir.
Vâridde geçen “bugün” ile ruhlar ve cisimler için tecellî sözü kastedilir. “Sûr”
( ) ise Farsça‟da kötülüğün zıddına, düğün cemiyeti anlamına gelir. Kalp ehlinin
hali de bu neĢe ve canlılıkta, bu cemiyet ehlinin hali gibidir. Burada hicâp ehlinin
haline de iĢaret var gibidir. Onlara Allah “…azabı tadın…” ( )441
diyecektir. Bursevî Ģiddetli belânın da önce enbiyâlar, sonra evliyâlara geldiğini
bildirir.
109. Vârid442
[149b]: Bursevî ikindiden sonra kendisine “Senden önce kimse
îman etmedi. Bu, iĢin son sınırıydı.” ( )
sözünün vârid olduğunu belirtir. Bursevî‟ye göre burada ruhlar âlemindeki grupların
436 Mâide 5/75. 437 Talâk 65/2. 438 (vârid oldu) ile baĢlar. 439 Aclûnî, a.g.e., II, 164. 440 Enbiyâ 21/107. 441 Âl-i Ġmrân 3/106; En‟âm 6/30; A‟raf 7/39; Enfâl 8/35; Ahkâf 46/34. 442 (vârid oldu) ile baĢlar.
81
(dizilerin) zıtlığına iĢaret vardır. Ġlk saf ehli Hz. Ġlâh‟a yakındır. Îmanda
kendilerinden sonrakilerden üstündürler. “Senden önce kimse inanmadı.” sözünün
anlamı ise, “Rabbiniz değil miyim?” ( )443
diye sorulduğunda, “Sen
Hazret‟in huzurunda hitâbı iĢitensin.”, anlamındadır. “Sen gaybî ve resmî değil,
hakikî ayânî îmanla îman ettin.” demektir. “Bu, iĢin son haddi ve sınırıdır.” sözü ise,
cisimler âlemine nispettir. Bu kelâmın mânâsı nedir? diye sorulursa; mahlukatın en
önde gideni „akl-ı evvel‟dir. Ve o tüm hallerde ve mertebelerde Hazret‟e yakındır.
Ama bu kelâmdan maksat rûhanî yakınlaĢmanın kemâlini beyandır. Ġnsân-ı kâmil
akl-ı evvel dâhilindedir. Hz. Âdem, Allah onu topraktan yarattığında bu konumdaydı.
Allah‟ın “O, sizi topraktan yaratandır…” ( )444
sözü bu makama
iĢarettir. Bunda insân-ı kâmil için büyük bir Ģeref vardır. O, akl-ı evvelin sırrı için
onun veraseti hasebiyledir. Bu verasete “Peygamber, Rabbinden kendisine indirilene
îman etti, mü‟minler de. Her biri Allah‟a îman ettiler…” (
)445
âyeti delildir.
110. Vârid446
: Kendisine “Mü‟minin kalbi dolu Allah ile. Var mıdır böyle
musâhip Ģâh ile?” ( ) beyiti vârid
olmuĢtur. Bursevî‟ye göre burada Allah‟ın “Ben yere göğe sığmadım ama müttakî
kulumun kalbine sığdım.” ( )447
sözüne iĢaret vardır. Murat, Allah‟ın evi ve arĢı olan kalp makamıyla448
mutlu, kâmil
mü‟mindir. Bu kâmil mü‟minin kalbinin Allah ve nuru ile dolması gerekmez.
Allah‟ın kuĢatıcı ve sınırlandırıcı olması gerekir. Kalbin vüs‟atı (geniĢlemesi) ile,
ihatanın mülâhazası ve sınırlaması olmaksızın sâir eĢyaya nispet vardır. Et parçası
olan kalbe gelince, o halk ve mülk âleminden varlık için sınırlandırılmıĢtır. Mânâ ve
gayb âleminden oluĢan yapısı, cisim ve ruhlar âleminden daha geniĢtir. Çünkü ruhlar
âlemi izâfî gayb âlemidir.
443 A‟râf 7/172. 444 Rûm 30/20; Fâtır 35/11; Mü‟min 40/67. 445 Bakara 2/285. 446 (vârid oldu) ile baĢlar. 447 Aclûnî, a.g.e., II, 195. 448 Burada (Kalb, Allah‟ın beytidir) ve ( Mü‟minin kalbi, Allah‟ın arĢıdır. )
kudsî hadîslerine iĢaret vardır. Bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 99-100.
82
Ġkinci mısra Bursevî‟ye göre, “Kimse bu kâmil mü‟min ve hakiki insan gibi
Allah‟a dost değildir.” anlamına gelir. KiĢinin kalbi O‟nun sohbetiyle dolunca, safâ,
huzur ve Ģühûd ile ebedî olarak Allah‟ladır. Her kiĢide Hakk‟ın zuhuru kendi
istidâdına göredir. O‟nun nûruna güneĢin doğuĢu ve ıĢığı misâldir. “Yeryüzü
Rabbi‟nin nûruyla aydınlanır…” ( )449
âyeti buna örnektir.
111. Vârid450
: Bursevî‟ye “Kalbimiz hüzünle dolu bir kalptir. Hüzün
asırlarca kaybolmaz.” ( ) beyiti vârid
olmuĢtur. Bursevî‟ye göre vâridde geçen “kalbimiz hüzünle dolu bir kalptir.”
sözünün anlamı; kalbin, hüznü eksilmeksizin uzun süre gamla dolmasıdır. Bu hüzün
Allah olmadan kaybolmaz, aksine artar ve uzar. Hz. Peygamber‟in ömrünün sonuna
dek düĢünüp hüzünlenmesi, Hz. Yakup‟un ise kırk yıl kör oluncaya dek, hüzün
evinde ağlaması bu hüzne birer misaldir. Keza Hz. Peygamber, oğlu Ġbrahim ölünce
ağlamıĢtır. Bursevî Ģeyhi Osman Fazlı Efendi‟yi ömrünün son günlerinde defalarca
ağlarken gördüğünü belirtir. Onun söylediklerine, meclisindekilerin de ağladığnı
anlatır. ġeyhi ona “Benim için bundan sonra hayat da, ölüm de eĢittir. Rızkımın
tümünü aldım ve bana olan oldu.” demiĢtir.
112. Vârid451
: Bursevî iĢrâk tevhidinde fakirlerle birlikte iken kendisine
“Fukaranın gözü „ra‟dadır. Zenginlerin cim‟i, hor görmededir.” (
) sözü vârid olmuĢtur. Vâride göre fukaranın gözü ganî olan
Rab‟bin cemâlini ru‟yettedir. Ve Rab onlardan ebedî olarak gizlenmez. Hz.
Peygamber‟in Mîrâç gecesindeki hali gibi onların Ģühudları, kendini kalpten göze
çeker. Onların gözleri ve zatları ebedî rahattadır. Onlar fakrları ile fukara, ganîlikleri
ile zengin olmuĢlardır. Zâhirî zenginlik ile zenginliğin cevherine gelince, onda hakir
görme ve önemsizlik vardır. Çünkü onlar bâki üzere fâniyi seçmiĢler ve zelîl
olmuĢlardır. Alçaklara ru‟yet ile ikram olunmaz. Kalplerini mal sevgisi ele geçirdiği
için Rab‟lerinden gizlenmiĢlerdir. Suverî cevherin kıymeti, sıradan insanlarca değil
ancak melik ve ekâbir tarafından bilinir.
449 Zümer 39/69. 450 (vârid oldu) ile baĢlar. 451 (vârid oldu) ile baĢlar.
83
113. Vârid452
[150b]: Bu vârid Rahmân sûresi 14. âyetle ilgilidir. Bursevî‟ye
öğleden sonra vârid olmuĢtur ve anlamı Ģöyledir: “Allah, insanı piĢmiĢ çamur gibi bir
balçıktan yarattı.” ( )453
Vâride göre münasebetin sırrı,
toprak ve su arasındaki uyumdur. Öyle ki ikisi insanın unsurlarından iki büyük
asıldır. Toprak için kābiliyet ve su için fâiliyet kuvveti vardır. Ġkisi tüm âlemde akıcı
kuvvettir. Çünkü kâinât rûhen ve cismen ardıĢık haldedir. Kābiliyet kadının sıfatı,
fâiliyet ise erkeğin sıfatıdır. Toprak kadının; su erkeğin konumuyladır. Allah Hz.
Havvâ‟yı Hz. Âdem‟in sevgisinden, her canlıyı da sudan yaratmıĢtır. “Cinleri
yarattı…” ( )454
âyeti sudan yaratmaya zıt değildir. Allah onları dumansız
bir ateĢten yaratmıĢtır( )455
. “…O‟nun arĢı su üstünde idi…” (
)456
âyeti de sudan yaratılmaya delildir. Toprak da sudan yaratılmıĢtır.
Allah rûhu “kün (ol)” kelimesiyle yaratmıĢtır. Nefs ise rüzgâr ve hava gibidir. Allah
Hz. Âdem‟e kendi rûhundan üflemiĢtir. Burada onun cesedi ve rûhu arasındaki
münasebet ortaya çıkar. Ġnsan kendi cinsiyle izdivaç eder. Ġnsan ve cinin farklı
yaratılıĢta olmalarından dolayı ikisi arasında bu durum câiz değildir. Nitekim daha
önce de geçtiği gibi, çünkü insan, toprak ve sudan yaratılmıĢtır ve alâk (nutfe),
kadının rahminde birleĢen suyla meydana gelmiĢtir. Cin ise ateĢ ve havadan
yaratılmıĢtır. Alâk (nutfe), diĢisinin rahminde birleĢen havayla meydana gelmiĢtir.
Toprakla su ve ateĢle hava arasındaki ulûk câiz olmaz. “Kābîl cennet çocuğudur.”
diyenin sözü ise yanlıĢtır. Zîrâ Hz. Âdem cennette Hz. Havva‟ya yaklaĢmamıĢtır.
“Belkıs‟ın babası Süleyman, bir cinle evlendi ve Belkıs doğdu.” diyenin sözü de
yanlıĢtır. Hârût ve Mârût‟un hali de böyle bilinir. Onlar isyan etmiĢtir ve Allah‟ın
emretmediğini yapmaktadırlar. Onlardan meleklik kisvesi alınmıĢ ve yeryüzüne
insanî sûrette indirilmiĢlerdir. Ġnsan beĢerî sıfatlardan tecrit ve sıyrılma ile melek ve
ruhlar âlemine yakın olabilir. Melekler insan sûretinde görününce, âzâları da bu
sûrete lâzım olan Ģekilde görünür. Hz. Cibril‟in Hz. Peygamber‟e abdest almayı
öğretmesi buna misaldir.
452 (vârid oldu) ile baĢlar. 453 Rahmân 55/14. 454 Rahmân 55/15. 455 Rahmân 55/15. 456 Hûd 11/7.
84
114. Vârid457
[151b]: Gece yarısı kendisine vârid olan beyit Ģöyledir: “Sözün
açıklığı tıpkı kurbağa ve ağzındaki suyun sesi gibi, içindeki Ģeyi açığa çıkarır.” (
) Bursevî‟ye göre vâridde samimi
sözün söylenilen, samimiyetsiz sözün akılda kalıp açıklanmayan söz olduğu anlamı
vardır. O, kurbağanın sözü gibidir. Kurbağanın tesbihi deniz ve suda ağzındadır. Ve
kiĢinin ağzında kurbağa gibi su vardır. Zîrâ o tesbihle, ses çıkarır ve susmaz. Kezâ
onun kalbinin ağzında da feyz suyu vardır. KonuĢması, takrir etmesi ve belirtmesi
gerekir. Burada mânânın uryan gibi takrir ve tahrir libasını çağırmasına iĢaret vardır.
Nitekim hakîkatler, sûretlerden kendisine yakıĢan zuhurları davet eder. Tüm mânâ
ve hakîkatler mezâhir ve tezâhürlerde tecellî eder. Öyle ki esmâ ve sıfat soluklanır ve
zâtın hücresinden kurtulur. Bursevî mutlak ilim ehlinin hususiyetlerinden de
bahseder.
115. Vârid458
: Kendisine vârid olan beyit Ģöyledir: “Hüküm senindir,
sultanlık ve mülk senin içindir. Balık, su ve gemi de senindir.” (
) Bursevî bu vâridin, mecâzî vücut ehlinin
kalbinden ortaklık mülâhazasının kökünü kesmek için geldiğini savunur. Yani vârid
mutlak hükmün evvelde ve âhirde Allah‟a ait olduğuna iĢarettir. Bu “…Allah
aralarında hüküm verecektir…” ( )459
âyetindeki gibidir. Ve sultanlık
ve galiplik de Allah‟ındır. “…Allah iĢinde galiptir…” ( )460
âyeti
duruma delildir. Mülk de O‟nundur. “Göklerin ve yerin hükümranlığı Allah‟ındır…”
( )461
ve “…Din gününün sahibidir…” ( )462
âyetleri de O‟nun mâlikliğine iĢarettir.
Vâridde balık ( ) ile sâlih amellere; su ile ilâhî feyze iĢaret vardır. Gemi
( ) ile büyük gemilere atıf vardır. “Denizde akıp giden [dağlar gibi yüksek]
gemiler de O‟nundur.” ( )463
âyeti duruma delildir.
457 (vârid oldu) ile baĢlar. 458 (vârid oldu) ile baĢlar. 459 Bakara 2/113; Zümer 39/3. 460 Yûsuf 12/21. 461 Âl-i Ġmrân 3/189. 462 Fâtiha 1/4. 463 Rahmân 55/24.
85
Bursevî‟ye göre vâridde vahdet denizinde ahkâmın ve âdâbın yelkeniyle ilerleyen
Ģeriat ve tarikat gemisine de iĢaret vardır.
116. Vârid464
: Bursevî‟ye “Türbetullah kalp(lerin yeridir)tir. Orada faydalı
ilim biter.” ( ) beyiti vârid olmuĢtur.
Bursevî‟ye göre vâridde kalpler bitkilerin ekildiği yere benzetilir. O, “türbetullah”
denerek ĢereflendirilmiĢtir. Nitekim güzel toprakta çeĢitli tohumlar biter. Bursevî
“Toprağı iyi ve elveriĢli beldenin bitkisi, Rabbi‟nin izniyle bol ve bereketli çıkar…”
( )465
âyetini vâride delil getirir. Ona göre sâfi kalplerde
de faydalı ilimler biter. Hz. Îsa‟dan örnek vererek onun kavmine “Cennet nerede
biter?” diye sorduğunda, kavminin “yeryüzünde” Ģeklinde cevap verdiğini anlatır.
Burada yeryüzü örneği ile tevazûya iĢaret vardır. Hz. Peygamber‟in “Kırk sabah
ihlâsla Rabbi‟ne yönelen insanın kalbinden diline hikmet pınarları akar.” (
)466
sözü de duruma örnektir. Yeryüzü
hakikatlerin toplamı ve Ġnsân-ı kâmil için sükût ve sükûn yeridir.
117. Vârid467
: Bursevî kendisine “Sabrediyor musun? Allah‟ın takdir
ettiğinin dıĢında bir Ģey olmaz.” ( ) denildiğini
belirtir. Bursevî‟ye göre bu ilâhî hitabın sebebi kızı Emetullah‟ın Ģiddetli bir
hastalığa yakalanmasıyla, onun hayatından ümitsiz olmasından dolayıdır. Vârid
kendisine gece yarısı söylenmiĢtir. Vârid de geçen “sabrediyor musun?” sözü
“kızının hastalığına sabret” anlamındadır. Zîrâ ezelde Allah‟ın takdir ettiğinden
baĢkası olmayacaktır. Levh-i mahfûzda hayat ve memat yazılmıĢtır. HoĢnut olana
rızâ; canı sıkılana sıkıntı vardır. Bursevî daha sonra kendisine Âdiyat sûresi 9 ve 10.
âyetlerle seslenildiğini belirtir ve meali Ģöyledir: “Acaba o bilmiyor mu ki, kabirlerde
bulunanlar çıkarıldığı ve kalplerdeki ortaya konulduğu zaman.” (
)468
Bu sırada eĢinin de hamile olduğunu belirtir. Ve ona
göre âyet bazı dirilerin kabire ulaĢacağına, kalplerdeki bazı ölülerin diriltileceğine ve
464 (vârid oldu) ile baĢlar. 465 A‟raf 7/58. 466 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 224. 467 (denildi) ile baĢlar. 468 Âdiyât 100/9- 10.
86
karınlardan zuhura intikal edeceğine iĢaret eder. “…O, her an bir iĢtedir.” (
)469
âyeti de anlatılana delildir. Burada kalplerde gömülü olanlara, onun
sudûruna ve gizli olanların zuhûr etmesine de iĢaret vardır.
118. Vârid470
: Gece yarısı Allah Bursevî‟ye “Sen dünya ve âhirette dostsun.”
( )471
sözüyle hitap etmiĢtir. Bursevî bu sözü Hz. Yûsuf
Sıddîk‟ın, Allah‟a hitaben söylediğini belirtir. Ona göre ikisi arasında fark vardır.
Hz. Yûsuf‟un sözünün anlamı “Sen iĢlerimde mütevellîsin, din ve dünya nimetleri
bana taĢtı.” anlamındadır. Ona göre Allah‟ın kendisine hitâben söylediği sözün
anlamı “Sen taatinle üstünsün ve sana kerâmetle hâkim oldum.” demektir.
Bursevî vâridin Ģerhinde velâyet ve nübüvveti de karĢılaĢtırır. Velâyet
vezirlik gibidir, genel hükmü vardır. Nübüvvet de saltanat gibidir ve özel hükmü
vardır. Ona göre nübüvvet, velâyet, saltanat, vezâret ve sâir mertebe ve dereceler
hakikatte özel verilmiĢ Ģeylerdir. Allah‟ın Kasas sûresi 86. âyette “Sen, bu kitabın
sana verileceğini ummuyordun…” ( )472
sözü ilâhî
lutfa delildir.
119. Vârid473
[152b]: Bursevî iĢrak tevhidinde fukara ile birlikte iken Ģu
rubâînin vâki olduğunu belirtir: “CünbüĢ-i aĢktır felekler döndüren. Halet-i dildir
felekler döndüren. AteĢ-i ğamra kebab oldu gönül. Feyz-i hak-veĢ var mıdır
sevindiren?” (
) Bursevî‟ye göre vâridde, kâinatın ilâhî
sevgiden zuhûr ettiğine iĢaret vardır. Allah‟ın kudsî hadîste “…Bilinmeyi
istedim/sevdim…” ( )474
sözü buna delildir. Bursevî îzâhında
sevginin ileri derecesi olan aĢktan ve kulun Rabbi‟ne, Rabbin kuluna olan aĢkından
bahseder. ÂĢıkın hallerine de değinir. Ona göre “Ey ateĢ! Ġbrâhim‟e karĢı serin ve
469 Rahmân 55/29. 470 (hitap etti) ile baĢlar. 471 Yûsuf 12/101. 472 Kasas 28/86. 473 (vâki oldu) ile baĢlar. 474 Aclûnî, a.g.e., II, 132.
87
esenlik ol, dedik.” ( )475
âyeti, aĢk öncesi hararete ve
sonrasındaki sükûna iĢarettir. Allah‟ın Hz. Eyyûb hakkında “Biz de ona, „Ayağını
yere vur! ĠĢte yıkanacak ve içecek soğuk bir su‟ dedik.” (
)476
buyurması da buna delildir. Bursevî Ġlâhî sevgiden, aĢk ve sevginin
kuvvetinden de bahsetmiĢtir. Hz. Peygamber‟in Uhud Dağı için söylediği “Uhud bizi
sever, biz de onu severiz.” ( )477
hadîsine yer verir. Muhabbetten
feleklerin iki devrânda da bulunduğunu belirtir.
Bursevî vâridde geçen hâlet ( ) ile, âĢığın kalbindeki muhabbet izine
iĢaret olduğu görüĢündedir. Mutlak muhabbet olmaksızın aĢk, belâyı çağırır. Hz.
Âdem belâ denizine daldığı için yeryüzüne inmiĢtir. Vâridde deverân ehlinden olan
sevgi ve aĢk ehline de iĢaret vardır. Deverânla ilgili “Deverân kiĢiyi çözer.” sözünün
gerçekleĢmesi, kiĢinin kalbinde bilfiil aĢkın eserinin zuhûruyladır. Bursevî
Celvetiyye tarîkatındakilerin hareket ve deverân olmadan kıyâmî ve kuûdî zikri
seçtiklerini belirtir. Ona göre hal galebe etmeden ve ihtiyar elden gitmeden yapılan
harekette mahzur vardır, terk-i edeptir. Hâlbuki zikir tenezzül için değil; terakkî
içindir. Ġnsilâhının alâmetinin ise, kiĢinin kendini, meclisi ve orada bulunanları
tanımamasıdır. Öyle ki, sırrı bekādadır, hareketi bâtındadır. “Dağları görürsün, onları
hareketsiz sanırsın. Hâlbuki onlar bulutların geçiĢi gibi hareket ederler…” (
)478
âyeti duruma delildir. Anlatılanlara binâen
Bursevî, Ģeyhi Osman Fazlı Efendi‟nin “Semâ anındaki güzel ses Ģehvettir ve ona
meyletmek nefisten kaynaklanır. Meyl semâ anında Hakk Teâlâ‟nın fillerinin
incelenmesi sebebiyle kalpten; Allah-ü Teâlâ‟nın sıfatlarının nurunun müteâlâsı
sebebiyle ruhtan (muhabbet, huzur, sükûn); Allah‟ın zâtının nûrunu müĢahede
sebebiyle sırdan(üns) kaynaklanır.” Ģeklindeki sözünü aktarır. Bahsedilenlerin
Gazâlî‟nin Ġhyâ‟sında “ruhsat” babı‟ında bulunduğunu belirtir.479
475 Enbiyâ 21/69. 476 Sâd 38/42. 477 Müslim, Hac, 503, 504. 478 Neml 27/88. 479 Bkz. Ġmâm-ı Gazâli, Ġhyâ-i Ulûmi‟d-dîn, Çev. Ali Arslan, c. 5, Arslan Yay., Ġst., 1972, , ss. 190-
207.
88
120. Vârid480
: ĠĢrâk tevhidinde iken kendisine “Nûru nûrumdur, nûrum
nûrudur. Ziyafeti (sûru) ziyafetimdir, ziyafetim ziyafetidir.” (
) beyiti vârid olmuĢtur. Bursevî sûrun ( ) Farsça‟da
ziyâfet anlamına geldiğini belirtir. Ona göre Hz. Peygamber‟in, bir ziyafeti teĢrif
edince “Ey Hendek ehli! Câbir sizin için [bizim için] yemek hazırlamıĢ…” (
)481
sözü bu sûra örnektir. Yani sûr yemek ve ziyâfet
anlamına gelir. Sûrun diğer anlamını Ģehri koruyan hendek olduğu için tüm
ziyafetlerde hendekle birlikte letâfet vardır. Vâridde “Ġnsanın sırrı sırımdır, sırrım da
onun sırrıdır.” ( )482
kudsî hadîsine de iĢaret vardır. ġeyh-i
Ekber‟in “Eğer O ve biz olmasaydık, olanlar olmazdı.” (
) sözüne de iĢaret vardır. Yukarıdaki kutsî hadîste sır nûr ile dile getirilir. Çünkü
Allah sırrını nûr ismiyle göstermiĢtir. “Allah, göklerin ve yerin nûrudur…” (
)483
âyeti söylenilenlere delildir.
121. Vârid484
[153b]: Bursevî‟ye Ģu Farsça beyit kuĢluktan önce vâki
olmuĢtur. Anlamı Ģöyledir: “Hüzne tutulmuĢ efkârım dağıldı. Kederimin verdiği
darlık açıldı.” ( ) Bursevî‟ye göre
vâridde gam ve sıkıntının kalbe verdiği darlığa iĢaret vardır. Bu durum “…vicdanları
da kendilerini sıktıkça sıkmıĢ…” ( )485
âyetindeki hale benzer.
Bursevî cesedin Ģânının „ibtilâ‟(çeĢitli belalar) ile, ruhun Ģanının “iğtinâm” (
hediyeler ) ile olduğu görüĢündedir. Âhiret gelince, cesedin hükmü kaybolur, hediye
ehlinden belâlar gider. Onlar cennete kalp ve ruh mertebesiyle girer. Ruhları cesetleri
sûretinde görünür. Ve cesetler letâfetin son sınırında lâtif mücerred ruhlar olur.
Hakîki sürûr ise ancak göğsün geniĢlemesiyledir. Allah‟ın “Senin göğsünü açıp
geniĢletmedik mi?” ( )486
âyeti duruma misaldir. Bursevî, Ģeyhi
Osman Fazlı Efendi‟nin tevhidin çokluğundan defalarca avuç içi miktarında yoğun
480 (vârid oldu) ile baĢlar. 481 Müslim, EĢribe, 20. 482 Hadîsin benzer varyantı için bkz. Aclûnî, a.g.e., II, 253. 483 Nûr 24/35. 484 (vâki oldu) ile baĢlar. 485 Tevbe 9/118. 486 ĠnĢirâh 94/1.
89
Ģekilde kan kustuğunu belirtir. Bu hal bedeninden ayrılınca Ģeyhi hıffet, rahatlık ve
sürûr bulmuĢtur. Böylece ona yakîn gelmiĢtir. Bu hıffet ile insan, taat ve ibadetlerde
anlatılamaz sûrette bir sevinç bulur. Onlarla cem‟ vâridatlarına ve fark vâkıalarına
katlanır.
122. Vârid487
: “Mübtelâ-yı gam olan neyleye halkın sitemin. Kendiye kendi
gamı bes nide ağyar gamın.” (
) beyiti vârid olmuĢtur. Bursevî‟ye göre vâridde geçen bu gam, âhiret
ve firâk korkusundandır. Dünya gamına gelince ona itibâr edilmez. Çünkü o, fâniye
bağlı olan bir üzüntüdür. Kime bu bahsedilen gamlardan biri uğrarsa, asla hariç bir
gama gerek yoktur. Ama kiĢinin onlara iltifat etmemesi gerekir. Zîrâ ona tek bir gam
yeter. Kime O‟nun gamı hâkim olursa, diğer gamlardan uzak olur. Âyetlerde geçtiği
üzere, bu durumda olanlar evliyâdır ve onlara hüzün ve korku yoktur.
123. Vârid488
[154a]: Bursevî‟ye kuĢluk uykusundan uyandıktan sonra Ģu
beyit vârid olmuĢtur: “Cânıma cânım muîn olursa câna cân bite. Dânesi efzun olur
Ģol sünbül bağın nite.” (
) Bursevî‟ye göre, vâridde geçen “cânım” ile hakîki mahbub ve ezelî
mâĢuka iĢaret vardır. Vâridde geçen sünbüle gelince o, misklerdendir. Tohumları her
sene güzel bakım ile artar. O tektir. Kezâ aslında tohumu da tektir. Çünkü hakîkatte
vâhidden ancak vâhid sâdır olur. Ancak esmâ ve sıfatların çokluğuna göre tohumları
artar. Vâhidin sırrı için Allah “…O, seni bizzat kendi yardımıyla ve mü‟minlerle
destekleyendir…” ( )489
buyurmuĢtur. Burada “yardım”(
) ile cem âleminden te‟yide, mü‟minler ile fark âleminden te‟yide iĢaret vardır.
Cem âlemi zât âlemidir ve vahdeti gerektirir. Fark âlemi ise sıfat âlemidir ve kesreti
gerektirir. Anlatılanlarla ilgili Bursevî‟ye “Allah‟a samimi dost olunuz.” (
) sözü vârid olur. Yani dünya bostan gibi, insansa oradaki sünbül gibidir.
487 (vârid oldu) ile baĢlar. 488 (vârid oldu) ile baĢlar. 489 Enfâl 8/62.
90
124. Vârid490
[154b]: Ġkindiden sonra Bursevî‟ye “Celâlinden niĢandır
hastalıklar. Senin kahrındurur dembestelikler.” (
) beyiti vârid olmuĢtur. Vâridde hastalıkların küçükler ve büyükler için
ârızî olduğuna iĢaret vardır. Ancak küçüklerde vebâ, çiçek hastalığı v.b. salgınların
yarası çoktur. Hastalık ve rahatsızlıklar mezâhirin çokluğu sebebiyle ârız olur. Sıfatın
çokluğu sebebiyle zât zayıf düĢer. Ve bu durum, helâka sebep olur. Zayıflık
küçüklerde onların zât âlemine yakın olmaları sebebiyle büyüklerden daha gâliptir.
Bu hastalık ve rahatsızlıklarla, seyr u sülûktaki vâki mânilere iĢaret vardır. Bu
mâniler bazı bidâyet ehli için kesilir. Onlar mânevî helâk sebebiyle hakîki mânevî
hayatın faydalarından mahrum olmuĢlardır. Ve kahr ve celâl dairesinde hakîki halin
idrâkında kararsızdırlar. Zâhir hastalıklar da belki yolu keser. Belâ ve hastalıkların
çokluğu salik için terakkiyât ve tecelliyâttır. Ancak Ģâri (Allah) kullarına âfiyet
sualiyle iki mânâ emretmiĢtir. Ġlki daha hassastır ki o belâ yerinde Hz. Eyyûb gibi
Hakk‟a sebâttır. Ġkincisi ise, Allah‟ın onun günahlarını affetmesidir. Allah‟ın
“BaĢınıza her ne musibet gelirse, kendi yaptıklarınız yüzündendir. O, yine de çoğunu
affeder.” ( )491
sözü buna
delildir.
125. Vârid492
: Bursevî kendisine “Gelir hâtıra dembedem vâridât. ġu mana ki
kalbe değil vâridât.” ( )
beyitinin vârid olduğunu belirtir. Bursevî‟ye göre bu vâridde tam bir cinas vardır.
Maksat; kalp, havâtır, hevâcis ve vesâvis yeridir. Tecelliyât ve mârifetin kaynağıdır.
Ġlâhî vâridât, kerim melik eliyle gelen ya da vasıtasız, Allah‟ın bir tuhfesi ve
hediyesidir. Nefsânî hevâcis ve Ģeytanî vesâvis kabîlinden olursa, kalp onu atar ve
reddeder. Kalp için gayb âlemine yakın olan fuâd ve Ģehâdet âlemine yakın olan sadr
olarak iki yön vardır.
490 (vârid oldu) ile baĢlar. 491 ġûra 42/30. 492 (vârid oldu) ile baĢlar.
91
126. Vârid493
: Bursevî, ikindiden sonra odasının penceresinden etrafı
aydınlatan bir ıĢık girdiğini belirtir. Ve bu ıĢık güneĢe galebe gelmiĢtir. Ona göre,
onda kalp hücresine, gayb penceresine ve ehadiyyet nûruna iĢaret vardır. “Yeryüzü,
Rabbi‟nin nuruyla aydınlanır…” ( )494
âyetini delil getirir. Bu
nûr gibi, güneĢ de doğunca nûru yeryüzüne engelsiz yayılır.
127. Vârid495
: Bursevî gece yarısı “O, tekrarı olmayan sâfî bir lezzettir.” (
) sözü denildiğini belirtir. Ona göre bu söz, ilâhî mârifet
itibâriyledir. Ya da günahların affı itibâriyledir. ġüphesiz lezzet, cennet, yakınlık ve
vuslattır. Elem ise ateĢ, uzaklık ve ayrılmadır. Ya da bu söz güzel yaratılıĢ
itibâriyledir. Hz. Peygamber‟in “Allah‟ım! YaratılıĢımı güzelleĢtirdiğin gibi,
ahlâkımı da güzelleĢtir.” ( )496
hadîsi akla gelir. Ve
Ģu Türkçe beyit de buna delildir: “Asker-i imdâd oldu husn-i hulk. Nitekim ashab-ı
bedre hayl-i bulk.” ( )
Bursevî‟ye göre burada güzel ahlâk, imdâda ve yardıma gelen asker anlamındadır.
Ashâba yardım için Bedir günü gelen melekler gibidir. Ve o melekler, sahabîlerin
ahlâkının güzelliğinden halk edilmiĢlerdir. Bu yüzden Ģiddet mahallinde onlar
arsında fark yoktur. Anlatılanlara bağlı olarak, Bursevî tıpkı Medine-i Münevvere‟de
Hz. Peygamber‟in yanı baĢında kendisine “Ârif” diye seslendiği gibi; Allah‟ın sabah
fecrin sünneti ve farzı arasında “Melek” ismiyle hitap ettiğini belirtir. O‟nun “Yâ
Melek” sözünde güzel ahlâka; “Yâ Ârif” sözünde ilâhi mârifete iĢaret olduğunu
bildirir. “MeĢârık” adlı eserin Ģârihi Ġbn-i Melek‟ten örnek verir ve babasına melek
denmesinin ya yaratılıĢ, ya huy ya da her ikisince de güzel olmasından
kaynaklandığını, oğlunun ise, hakîkat ehli değil; rüsûm ehli olduğunu anlatır. Burada
güzel ahlâkın zâhir ve bâtın olarak iki yönü olduğunun anlaĢıldığını belirtir.
Tahallukun, her iki yönden ahlâklanmak olduğu görüĢündedir.
493 (girdi) ile baĢlar. 494 Zümer 39/69. 495 (denildi) ile baĢlar. 496 Buhârî, Edebü‟l-Müfred, 108.
92
128. Vârid497
[155b]: Kendisine “Allahım! Beni cehennemden koru.” (
) duâsı vârid olmuĢtur. Bursevî, fecrin ve mağribin sünnetinden sonra
yedi kez onun (duânın) okunuĢunun arzedildiğini belirtir. Bursevî bu ibârenin, ateĢ
için yedi kapı olduğuna, her kapının naslarda vârid olduğu üzere kısımlara ayrılmıĢ
parçalar olduğuna iĢaret ettiği görüĢündedir. Bahsedilen iki vakitte (fecr ve mağrib)
onu yedi kez okuyanın ateĢten korunacağını belirtir. AteĢ için kibir, ucup, haset, riyâ,
gadap, mal-makam sevgisi yedi kapı karĢılığındadır. Cennet için de sekiz kapı vardır.
Onu isteyen için bu sekiz kapı ateĢten koruyucudur. A‟rafa gelince, cennetin
engelleyicisidir. Bursevî gecenin zulmet, tembellik ve cehennemin sırrına iĢaret
olduğunu belirtir. Gündüz ise nûr, yakaza ve ferahlığa iĢarettir. Rızık ancak
cennetten iner. Sabah vakti rızık için dua edilmelidir. O vakit, sûretî ve mânevî
olarak rızıkların semâdan inme zamanıdır.
129. Vârid498
[156a]: AĢağıdaki yedi beyit kendisine, duhâ (kuĢluk vakti)
uykusundan uyandıktan sonra vârid olmuĢtur. Bursevî beyitleri ayrı ayrı Ģerh ettiğini
belirtmiĢ ve Ģöyle açıklamıĢtır:
Ġlk beyit: “Bu hikmette ben dal ve nûn söylerin, bakıp noktaya çok fünûn
söylerin.” ( چ ) Ona göre,
vâridde geçen hikmet ile murât, zevkî hikmettir. Hikmet eĢyanın mârifetidir. Hz.
Peygamber‟in “Rabbim! Bana eĢyayı göster.” ( )499
sözü buna delildir.
Hikmet ve mârifeti ümmetten Halep‟te yaĢayan ġeyh ġehâbeddîn Maktûl kendinde
bulundurmuĢtur. Ona iĢrâk felsefesi (hikmetü‟l-iĢrâk) nispet edilir. Vâridde geçen
“nun” ve nokta ile murat tek bir hükümdür. Zîrâ “nûn” noktanın nûnudur. Ve o vücut
kitabının aslıdır. “Dâl” ile bu noktaların delâletlerine ve onun fenlerine iĢaret vardır.
Zîrâ o, kısımlara ayrılır ve “Sidretü‟l-müntehâ” diye isimlendirilen vâhidiyyet
mertebesi görünür. Nokta soluklanır ve tek bir nokta olur. “Saf bağlayıp duranlara.” (
)500
âyetindeki “sâd” ( ) ile saffat (kuvvetlere) ve Ġhlâs sûresinde
497 (vârid oldu) ile baĢlar. 498 (vârid oldu) ile baĢlar. 499 Bu hadîsin kaynağı bulunamamıĢtır. 500 Saffât 37/1.
93
iĢaret edilen samediyyet mertebesine iĢaret vardır. Bu beyitte vahdetin kesretine ve
kesretin ayrılmasına iĢaret vardır. Ama vahdetin tamamı ehadiyyet zâtına ulaĢır ve
tek olur. Kezâ kesretin tümü vâhidiyyet zâtına ulaĢır ve tek olarak kesret olur.
Ġkinci beyit: “Dıraht-ı vücudun bakıp aslına. Döğünmez sözüm zû-Ģücûn
söylerin.” ( ) sözüdür. Vâride
göre varlık ağacının aslı ehadiyyet zâtıdır. Hakîkatte Allah‟ın esmâsı gayrı munhasır
olunca, kelâm da gayrı munhasır olur. Onun inhisârının yokluğu hadîs dalları gibi
çeĢitli ilim dallarının olmasını sağlar. Ve onunla (hadîsle) tecelliyât renklenir,
zevkler yenilenir, ilimler artar ve haller çeĢitlenir. “Allah‟ın kadrini gereği gibi
bilemediler. Yeryüzü [kıyamet gününde]501
bütünüyle O‟nun elindedir. Gökler de
O‟nun kudretiyle dürülmüĢtür. O, onların ortak koĢtuklarından uzaktır, yücedir.” (
)502
âyeti bu kabîldendir.
Üçüncü beyit: “Dilim nüsha-i nûn elim ve‟l-kalem. Anın çün ve mâ yesturûn
söylerin.” ( ) sözüdür. Söze göre
kalb, nûnun nüshası kılınmıĢtır. Kalb tüm zâtî nurların tezahür yeridir. Ve ehadî zâtın
ıĢıklarının doğuĢ yeridir. Beyite göre el, kalem kılınmıĢtır. Zîrâ tüm görülenler ve
kalbin nüshası üzerindekiler, nûn nüshasındandır. El onu kalemle sayfa ve levhalara
yazar. Allah kalem-i a‟lâ ile yazar. Süflî satırlar O‟na yakın değildir. Nitekim „Biz
yüce harflerdendik, sâfil satırlara indik.‟ sözü akla gelir. Beyitte geçen “ve mâ
yesturûn” ( ) ile murat, ruhanî ve cismanî teayyünâtın insanın oluĢumuna
varmasıdır. Bursevî burada Hakîkât-ı Muhammediyye‟den de bahsetmiĢtir.
Dördüncü beyit: “Benim Ģânımın na‟tidir söylenen. Bu Ģân içre yüz bin Ģuûn
söylerin.” ( ) sözüdür.
Vâridde maksat hakîki insanın Ģânıdır. O, mertebelerin tenezzülâtından inmiĢtir. Hz.
Âdem ve ondan baĢka nebîler Hz. Peygamber‟in tenezzülâtından inmiĢlerdir. Bu
yüzden Kur‟ân ilâhî kitapların toplamıdır. Mucizeleri de Ģümullü mucizelerdir.
501 Delil getirilen âyette, âyetin aslında geçen “kıyamet günü” ibâresine yer verilmemiĢtir. 502 Zümer 39/67.
94
Evliyânın kerâmet ve bilgileriyle kıyaslanırsa, velinin kerâmeti, Hz. Peygamber‟in
mucizesidir. Hz. Peygamber hadîsde “Ben Âdem çocuklarının efendisiyim fakat
bununla övünmem.” ( )503
buyurmuĢtur.
Burada kendisine siyâdetle değil, ubûdiyetle övünme olduğunu söylemek istemiĢtir.
ġeyh Abdülkadir Geylani, Bayezid Bistâmî ve diğerleri de böyledir. Allah sâir halkı
yaratmadan önce cennetin kapısına “Lâ ilâhe illallah Muammedün resûlullah” (
) yazmıĢtır. Allah, “Muhammed” adını celâlete yakın kılmıĢtır.
Ve Hz. Âdem ismen ve vücûden Muhammed‟dir.
BeĢinci beyit: “Ne ândır benin ânımın ânesi. Bu karn içre bunca kurûn
söylerin.” ( ) Bu an hakikî
vücuttur ve o an ayrılamaz. Ve ondan tüm anlar, devirler, zamanlar ve haller ayrılır.
O zâtî andır. Kevnî ana gelince, bütün ve bazı olarak o, bilfiil esmâ ve sıfatların
toplamına göredir. Çünkü her biri bilfiil, bilkuvvenin aksine birbiri için aynadır.
Vücûdî tabakâtlar ve Ģühudî derecâtlar dünyada ortaya çıkmıĢtır. Anların tümüne
gelince, o hakîki varlıktır. Öyle ki insân-ı kâmil onun mazharlarının en kâmili
olmuĢtur. Bu yüzden Allah onu “…içine ruhumdan üflediğim zaman…” (
)504
sözüyle ĢereflendirmiĢtir. Birinci an ile Allah‟ın “Ben gizli bir hazine
idim…” ( )505
ve “Andolsun zamana ki” ( )506
sözüne iĢaret
vardır. Ġkinci anda O‟nun “Biz, gerçekten insanı en güzel bir biçimde yarattık.” (
)507
ve “…Sizi Ģekillendirdi ve Ģekillerinizi de güzel
yaptı…” ( )508
sözüne iĢaret vardır.
Altıncı beyit: “Nedir ehl-i zâhirle iĢim benim. Ki o zâhir ve ben bütûn
söylerin.” ( ) sözüdür. Burada
zâhir ve bâtının Kur‟ân için olduğuna iĢaret vardır. Zâhiri, ulemânın tefsir ettiğidir.
Bâtını, ilahiyât hukemâsının tahkik ettiğidir. O, ahkâm ve hakikatlerdir. Ahkâm
cesedin sıfatı, hakikatler ruhun gıdasıdır. Ahkâma makbul olmayan hakîkatler muttalî
503 Suyûtî, a.g.e., I, 8.
504 Hicr 15/29; Sâd 38/72. 505 Aclûnî, a.g.e., II, 132. 506 Asr 103/1. 507 Tîn 95/4. 508 Mü‟min 40/64. ve Teğabün 64/3.
95
olunca, farklılık kuvvetlenir ve farklıların arkadaĢlığı kertenkele ve büyük balıkların
arkadaĢlığı gibi olur. Ġnsanın arkadaĢlığının dil ve irfan ehlinden olması gerekir.
Ârifler kendilerini çekip, halveti seçerler. Alâkalarını uyuklayan ve kelâmı seven
avâmdan keserler. Bursevî rüsûm ehlinden bir ulemânın kendisinden Ġbni MeĢiĢ ġeyh
ġâzili‟nin salâtını açıklamasını istediğini anlatır. Bu Ģerh sırasında kendisi “Kalem
bir ejdehadır [ejderha], iki Ģık anda iki serdir. Mürekkeb-i zehr-vâr anın dehânı içre
muzmerdir.” (
) beyitiyle uyarılmıĢtır. Bursevî bu beyitle soruyu soranın, aslında
anlatacaklarını bildiğini anlamıĢtır. Kezâ Mekke-i Mükerreme‟de iken bazı
mutasavvıflar onun orada olduğunu duymuĢlar ve ona esrâr-ı ilâhî ile ilgili bazı
sorular sormuĢlardır. Kendisine “Doğrusu sen kadim sapıklığın üzeresin.” (
) denilip uyarılıncaya dek, inkiĢâf olan Ģeyleri onlara açıklamıĢtır. Sonra
oradan ayrılmıĢ ve sükûtu daha sâlim bulmuĢtur. Onlardan özür dileyerek, haliyle
meĢgul olmuĢtur. Zîrâ bazı esrârın ifĢâsının hata olduğunu anlar.
Yedinci beyit: “Benimdir bugün hakkıyyen kâf ve nun. Gece gündüz Allah
içün söylerin.” ( ) sözüdür.
Kâf ve nûn ile murat “ol (kün)” sözüdür. O, ârifler katında icat edilen için takdir
edilenle kudrete bağlıdır. Sabah akĢam O‟nun kudretinin izleri görünür. Mahlûk
insan sûretinde O‟nun tecellîsi, ahsen-i takvîm üzeredir.
130. Vârid509
: Bu vârid Ģu Arapça rubâîyle ilgilidir: “Ġlmimiz ezeldeki kadîm
ilimdir. Feyzimiz bitmeyen geniĢ bir feyizdir. Halimiz sona ermeyen Ģerefli bir
haldir. Durumumuz bitmeyen kuvvetli bir durumdur.” (
) Bursevî vâridde,
Allah‟ın ilminin ezelî kadim olduğuna bir iĢaret bulunduğunu belirtir. Kulun ilmine
gelince, o iki yönlüdür. Ġlki hâdis sıfatının varlığı için hudüs yönüdür. Ġkincisi
hakîkatte ilmullahın varlığı için kıdem cihetidir. Tüm varlık Allah Teâlâ‟nın
ilmindedir. Vâridde geçen “Ġlmimiz kadîm ilimdir.” ( ) sözünün anlamı,
unsurî ceset ve hâricî vücut ile insanî varlığın -bağımlı olsa da- ezelde sâbit
509 (vârid oldu) ile baĢlar.
96
olmasıdır. “Feyzimiz” ( ) sözü feyz-i mukaddes itibariyle tüm kâinat için
geneldir. “Bitmez” ( ) sözü ise bu feyzin ebedî olduğu anlamına gelir.
“Halimiz sona ermeyen Ģerefli bir haldir.” ( ) yüzden yüze
değiĢen hale kasıttır. Çünkü Ģerefli haller muhtelif çeĢitli tecellîlerdir. Halin sahibi
kaybolmaz. “…O, her an bir iĢtedir.” ( )510
âyeti buna delildir.
“Durumumuz” ( ) yani kalbimiz sert, sağlam kalptir. Allah ona îmanı yazmıĢtır.
Ve onu kemâlin yakîni ve ıyân ile ĢereflendirmiĢtir. Hz. Ali‟nin “Eğer perde
kaldırılsaydı yakînimde bir artıĢ olmazdı.” ( )511
sözü
buna delildir.
131. Vârid512
[158a]: Bursevî‟ye “Hangi insan nefsi hakkında gerçeği söyler?
Onun günü, dününden daha hayırlı kılındı.” (
) sözü vârid olmuĢtur. Bursevî‟ye göre burada muzâri sigayla vârid olan sıdk,
onun (insanın) an be an yenilenmesine iĢarettir. Çünkü böylece onun günü dününden
daha hayırlı olur. Sâdık sabah, nûrunu arttırır ve güneĢin doğuĢuna kadar canlanır.
Vâridde “nefsi hakkında” ( ) sözüyle itibar edilen sıdka iĢaret vardır. O sıdk,
kulla halk arasında değil, kul ile Rabbi arasında olandır. Bu, Allah‟ın “Doğrulara,
doğruluklarının yarar sağlayacağı gündür…” ( )513
sözüne
hamledilir. Sıdk nefsânî sıfatların ayıplarından arıdır. “Günü dününden daha hayırlı
kılındı.” ( ) sözüyle sâdık için onun sıdkı sebebiyle hâsıl olan
terakkîye iĢaret vardır. Burada Bursevî‟ye “Ġki günü birbirine eĢit olan aldanmıĢtır.” (
)514
hadîsi vârid olur. Ona göre vârid, sâlik için nefsinin
zıttına her gün terakkî gerektiği anlamındadır. Buna âhiret günü de dâhildir. Dün ile
velâdet gününü istemek ve gün ile vefat gününü istemek câizdir. Onda uzun ömre
ulaĢan ricâlin terakkiyâtına ve helâk olan sıbyanın tenezzülâtına iĢaret de vardır. Bu
yüzden “…biz onların nesillerini kendilerine kattık…” ( )515
âyeti
510 Rahmân 55/29. 511 Söz için bkz. Hazret-i Ali, Nehcü‟l-Belâga, Haz. Abdülbâki Gölpınarlı, Der Yay., Ġst., Tarihsiz, s.
402. 512 (vârid oldu) ile baĢlar. 513 Mâide 5/119. 514 Aclûnî, a.g.e., II, 233. 515 Tûr 52/21.
97
duruma delildir. Ġlimler ve ameller hasebince ruhun bedene bağlı olması ancak
terakkî içindir.
132. Vârid516
: “Allahım bana cennet kokusunu koklat.” (
) sözü vârid olmuĢtur. Bursevî‟ye göre bu cennet, yakınlık cennetidir. Ve o, kalbin
cennetidir. Ve o, sûretî uzaklık cennetidir. Kim yakınlık cennetinin kokusunu
koklarsa, ona uzak cennetin kokusu kolaylaĢır. Allah “Cennet, Allah‟a karĢı
gelmekten sakınanlara… yaklaĢtırılıcak.” ( )517
buyurmuĢtur.
133. Vârid518
: Bursevî seher-i a'lâda zikir ile meĢgulken Fâtır sûresi 10. âyet
vârid olmuĢtur ve meali Ģöyledir: “…Güzel sözler ancak O‟na yükselir. Salih ameli
de güzel sözler yükseltir…” ( )519
Bursevî,
âyete göre yücelenin, sâlih amel ve kiĢinin kerîm olan Allah‟ın vechinden (yüz)
istediği Ģey olduğu görüĢündedir. Bu yücelen, tayyib kelimedir. Zîrâ tayyib kelime
ancak vahdet-i vücûdun isbatı içindir. O zât âlemindendir. Sâlih amel ancak tek olan
vücudun sıfatını tahkik içindir. Ve o sıfat âlemindendir. Ve sıfat zât cenâhındandır.
Ġhlâs tevhiddedir. O, amellerin kabulüne faydalıdır. Anlatılanlara “…Ortakları için
olan Allah‟ınkine eklenmiyor. Allah için olan ise ortaklarınkine ekleniyor…” (
)520
âyeti delildir.
134. Vârid521
[158b]: Bu vârid Enbiyâ sûresi 87. âyetle ilgilidir ve meali
Ģöyledir: “…Seni eksikliklerden uzak tutarım. Ben gerçekten zulmedenlerden
oldum.” ( )522
Bursevî‟ye göre vârid, zâhiren bellidir.
Bâtınına gelince, zulüm ile maksat Allah‟a ibadetin durumuyla nefsin zulmüdür.
“Sübhaneke” ( ) sözüyle, “Seni aczden, kulun bu en yüce rütbeye
yakınlığından ve zulümden tenzih ederim.” denmek istenir. Allah “…Çünkü o çok
zalimdir, çok cahildir.” ( )523
buyurmuĢtur. Yine aynı âyette medh
516 (vârid oldu) ile baĢlar. 517 ġuarâ 26/90; Kâf 50/31. 518 (vârid oldu) ile baĢlar. 519 Fâtır 35/10. 520 En‟âm 6/136. 521 (vârid oldu) ile baĢlar. 522 Enbiyâ 21/87. 523 Ahzâb 33/72.
98
makamı hakkında “…Onu insan yüklendi…” ( )524
buyurmuĢtur.
Âyetteki iki ifade arasında fark vardır. Ġlki kuldan zulumiyyetle nefsi için Ģehadettir
ve o fark âleminin hükmüdür. Ġkinci âyette ise, kulu için Allah‟tan bir Ģehadettir ve o
cem âleminin hükmüdür.
135. Vârid525
: “Allah‟a îman ettim.” ( ) sözü vârid olmuĢtur.
Bursevî‟ye göre bu söz, “O‟na O‟nun varlığıyla, sapma, ayrılma ve ilhâd olmaksızın
O‟nun sıfatının tezahürlerini çağıran ayânî, Ģühûdî, yakînî, keĢfî, zevkî, aslî, hakikî
bir îman ile inandım.” anlamındadır. “YaratılmıĢlar Ġlâh hakkında çeĢitli Ģeylere
itikad ettiler. Ben de onların inandığı her Ģeye inandım.” (
) sözüne gelince bu, küfür değil; aksine sarih îmandır. Küfür,
Sâmirî‟nin kavminin buzağıya tapmada yaptıkları gibi, Hakk‟ın varlığının kaydında
mezâhir vücuhlara yönelmeyle olur. Ġlim ve amel makamı arasında fark vardır.
Sübhân olan Allah‟a emirlerince riyasız ihlâsla, Ģirksiz tevhid ve telvînsiz tahkikle
kulluk edilmelidir. Mü‟min ve kâfir yaratılma bakımından; mescid ve kilise de ilim
ve mârifet bakımından eĢittir. Velhâsıl ilim konusunda iki Ģey arasında fark
görebilmek için vahdet-i vücût bilgisi gerekir. Vahdet-i vücût bilgisi, eksik akılların
iĢinden değildir. Mahcuplar ve mükâĢifler arasındaki fark, meĢrık ve mağrip
arasındaki gibidir.
136. Vârid526
[159a]: Bu vârid Saffât sûresi 107. âyetle ilgilidir. Zilhicce‟nin
sekizinci günü (yevm-i tevriye) vârid olmuĢtur ve meali Ģöyledir: “Biz, [Ġbrahim‟e]
büyük bir kurbanlık vererek onu [Ġsmail‟i] kurtardık.” ( )527
Bursevî‟ye göre Allah kurban(lığı)ı büyüklükle vasıflandırmıĢtır. Ve o aslında Hz.
Ġsmâil‟in sıfatıdır. Burada kendisine “Allah‟ın ahlâkıyla ahlaklanın.” (
)528
kudsî hadîsi vârid olmuĢtur. O, vârid olan âyetteki “Azîm” isminin esmâ-ı
hüsnâdan olduğunu ve O‟nun yüce sıfatı olduğunu belirtir. Ġnsanın kökü bu tahalluk
524 Ahzâb 33/72. 525 (vârid oldu) ile baĢlar. 526 (vârid oldu) ile baĢlar. 527 Saffât 37/107. 528 Bkz. 380. dipnot.
99
ve tahakkuktadır. “Allah, Âdem‟e isimleri öğretti…” ( )529
âyetini
delil getirir. Ve Allah “…ellerimle yarattım…” ( )530
buyurmuĢtur.
Bursevî‟ye göre kurban, hakîkatte Hz. Ġsmâil‟in sıfatıdır. Koç sûretinde görünmüĢtür.
Ve o, Hz. Ġbrâhim‟in dinine iĢaret olan teslim ve boyun eğme yoludur. Bu
boğazlamaya örnek, Hz. Ġsmâildir. Hz. Ġbrahim, Hz. Ġsmâil sûretinde olan kurbanı
Allah‟a arzetmiĢtir. Akîka, Allah‟a evlâdını kurban sûretinde sunmayı temsildir. Kim
kendisi (nefsi) ve evladı için akîka kurbanını keserse, teslimin mesuliyetinden çıkar
ve Hz. Ġbrâhim ve Hz. Ġsmâil‟in dinine girer. Kurbanın kanı zât makamında taatin en
Ģereflisi ve en büyüğüdür. Bu yüzden hacc, diğer ibadetlere üstündür. “Onu
kurtardık.” ( ) sözünün anlamı, Allah‟ın Hz. Ġsmâil‟e karĢı kurbanlığı fidye
olarak vermesi demektir. Eskiden Ġsrâiloğulları kurban evine kurbanın içeceklerini ve
en güzel kısımlarını koyarlardı. AteĢ gelir onları yakardı. Buna delil Hz. Âdem‟in
oğlu Hâbil‟in kurbanıdır. O, kurban kabul edilmiĢ ve cennette himaye edilmiĢtir. Bu,
enbiyâ ve onların halifeleri zamanında makbul olan kurbanların durumudur.
Günahkâr Ģirk ehlinin kurbanını ise ateĢ yakmaz.
137. Vârid531
[159b]: Bursevî kuĢluk uykusundan uyandıktan sonra kendisine
“Rûhî hakîkat makamı arĢtır.” ( ) denilmiĢtir. Bursevî‟ye
göre bu söz, arĢın ruhlar âlemine yakınlığına delildir. Ve o, eĢyanın en geniĢidir.
Bedenlerin farklılaĢmasından sonra ruhlar için bir makam vardır. Ondan öncesinde
onun için bir makam yoktur. Hukemâ ve Ġbn-i Sinâ da aynı Ģekilde düĢünür. Ruhlara
meleklerin faziletlerinin sırları, arĢı taĢıyan melekler ve diğerlerinden girer. Bu
ruhların Ģanı büyük ve uludur. Onların tabiatında tevâzu ve güzel ahlâk vardır. Rûhî
hakîkat, arĢ-ı a‟lânın en yüce makamı olsa da; bedenlerin farklılaĢmasından sonra
eĢittir. Uyku ya da ölüm gibi olur. Onların baĢlangıç ve yükselmeleri kevnî
bulanıklıklar ve cismânî alâkalardan arı olmaları hasebincedir. Bursevî Makâmâtta
ebrâr ve mukarrabûn arasında fark olduğunu belirtir. Ancak isyankârlar ve siccîn
(cehennem) ehlinin halleri ve menzillerinin ise farklı olduğunu anlatır.
529 Bakara 2/31. 530 Sâd 38/75. 531 (denildi) ile baĢlar.
100
138. Vârid532
: Kendisine “Ġçinde herhangi bir Ģüphenin olmadığı bir lezzet
tattım. Muhakkak ki o, Ġlâh‟ın ihsan nimetindendir.” (
) beyiti vârid olmuĢtur. Bursevî vâridde lezzet ile muratın ilâhî
mârifet zevki olduğu görüĢündedir. Bu zevkte onu tadan için Ģüphe yoktur. Çünkü
muhakkak zarûriyette Ģüphe yoktur. Hz. Peygamber‟e Hz. Cibril geldiğinde, ona
nübüvvetini zarûrî ilim olarak bildirmiĢtir. Hz. Hatîce ona ihtiyaç duysa da, Hz.
Peygamber bu konuda delil istememiĢtir.
Bursevî‟ye göre, “Tatmayan bilmez.” ( ) sözüne gelince,
balı tatmayıp sadece ismini zikreden tadını bilemez. Bu lezzetli yemek hâs ilâhî ihsân
yemeği mertebesindedir. Ġlimler çok fakat ilâhî mârifet yani onu tadan azdır.
Mârifetin lezzeti aslında kemâl ve onun zevki üzeredir. Ġmâm A‟zâm âriflerden,
Ġmam ġâfî vâsıllardandır. Mârifetin dereceleri vardır. O, ilâhî mârifetle, velîlerin
Ġsrâiloğulları‟ndan hiçbir nebîye verilmeyen mârifet için yarıĢtıklarından bahseder.
Ancak bu makama sadece zevk ehlinin ulĢatığını belirtir. Vâriddeki sırr-ı ilâhî, Ġmâm
A‟zâm ve Ġmam ġâfî arasını ayırır. Bursevî bunu, Allah‟ın Haremi‟nde mücâvereti
sırasında keĢfettiğini belirtir. O, metâfa dâhildir ve Kâbe‟nin yakınında olan Hz.
Ġbrâhim makamıdır, Ġmâm ġâfî makamıdır. ġâfî vâsıldır, kurb (yakınlık) ve cem
ehlindendir. Hanefî mahfiline gelince o metâfın dıĢındadır. Ebû Hanife âriflerden,
uzaklık ve fark ehlindendir. O, sıfatî uzaklıktır (bu‟d). Hz. Peygamber‟in mîraç
gecesi Ev ednâ‟dan ( ) Sidretü‟l-Müntehâ‟ya ( ) dönüĢü gibidir.
Bursevî burada fenâ, bekā, cem ve fark iliĢkisinden bahseder. Ona göre “Andolsun
ki, o, Cebrail‟i bir baĢka iniĢte daha görmüĢtü. Sidretü‟l-Müntehâ‟nın yanında.” (
)533
âyeti anlattıklarına delildir. Yani Hz.
Peygamber‟in Rabbi‟ni vahdet makamında gördüğünü belirtir. Bursevî kirâmdan
(ulular/cömertler) birinin halinden örnek verir. O (kirâm), sevdiği birini ziyafet için
davet edince, onu karĢılar, elini eline alır, onu ağırlar. Uğurlarken de onunla birlikte
evinin dıĢına kadar gider. Yani giriĢ ve çıkıĢta sevdiğiyle birliktedir.
532 (vârid oldu) ile baĢlar. 533 Necm 53/13- 14.
101
Bursevî Hanefi mahfilinden de bahseder. Metâfın dıĢında olduğunu, onda
bekā ve temkin haline iĢaret bulunduğunu belirtir. Fenâ ve telvînden daha yüce
olduğu görüĢündedir. Hz. Peygamber‟in hicretinde bekā haline iĢaret olduğuna
inanır. Ve Allah‟ın onu Medine‟de yardımıyla ve mü‟minlerle desteklediğinden
bahseder.
Bursevî Ġmam ġâfi‟nin -ġeyh-i Ekber‟in Fütühât-ı Mekkiyyesi‟nde yazdığına
göre- dört evtâddan biri olduğunu belirtir.534
Bursevî kendisine son iki imam, Ġmam
Ahmed ve Ġmam Mâlik hakkında bir Ģey keĢfolunmadığını belirtir. Tüm imamların
sıddîklardan ve Allah‟a vâsıllardan olduğu görüĢündedir.
139. Vârid535
[160b]: Ġkindiden sonra kendisine “Kalemim feyizle oldu
Ģakkan. Görmedi kimse bu feyzi hakkan.” (
) beyiti vârid olmuĢtur. Bursevîye göre beyitteki kalem, kırbaya benzer. Su
taĢıyanın, kırbanın ağzından suyu taĢırdığı gibi; kalem de ilmin feyzini oyuğundan
taĢırır. Kalb de Allah‟ın feyzinin havuzundandır, dolar taĢar. Kalem zâhir ve bâtın
vücudun ihyâsıdır. Feyz onun mahalline ulaĢıncaya kadar susuzlukla yanar. Kalem
ile akl-ı evvele ve vücut için mertebeleriyle onun feyzine iĢaret olduğu görüĢündedir.
Burada bahsedilen feyz yani imdâd bir an kesilse, cin ve insanlardan hiçbir Ģey
görünmez. Her gün bin kiĢi ölür, bin kiĢi doğar. Kıyamet yaklaĢınca medet kesilir,
vücutta eksiklik olur ve sona ulaĢılır.
Ġkinci mısranın anlamı ise, bu feyzin Bursevî‟nin kendi kaleminden
döküldüğü ve varlıkta benzerinin görülmediği anlamındadır. Çünkü istidât ve
feyizlere göre türlü tecelliyât, esmâ ve sıfatların çeĢitliliği hasebincedir.
140. Vârid536
: Bursevî sabah olmasına yakın kendisini, ayrıntılı uzun bir
kitabı Ģeyhi Osman Fazlı Efendi için yazarken gördüğünü belirtir. Onda mârifet ve
yüce kelimeler olduğunu söyler. Ve Bursevî bu kitaba “Arz-ı vücudi muhît olasız.” (
) sözünü yazdığını belirtir. Ona göre, burada Ģeyhi için
534 Bkz. Ġbn Arabî, Fütûhât-ı Mekkiyye, Çev. Ekrem Demirli, c. 7, Litera Yay., Ġst., 2008, s. 174. 535 (Vârid oldu) ile baĢlar. 536 (göründü) ile baĢlar.
102
yazması rûha iĢarettir. ArĢ, mutlak rûhların makamıdır. Âfâkî âlemin sûretiyle
kuĢatılmıĢtır. Kezâ rûh da enfüsî âlemin sûretiyle kuĢatılmıĢtır. O kimi kuĢatırsa
büyük menfaatler ve Ģerefli faydalar hâsıl olur. Feyz, arz olmaksızın yeryüzünde vâki
olursa, ondan (feyzden) uzak olan arz, verimsizlik ve Ģiddete yakın olur. O‟nun feyz-
i akdesi tüm cüzler üzerine yayılmıĢtır. Nefs ve ceset yönünde bir istilâ olursa o,
vücûdun arzını fesat eder. Allah‟ın A‟râf sûresi 56 ve 85. âyetlerde “Düzene
sokulduktan sonra yeryüzünde bozgunculuk yapmayın…” (
) 537
buyurması duruma delildir.
537 A‟râf 7/56, 85.
103
1.4. VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE‟NĠN ġAHIS KADROSU
Bursevî baĢta peygamberler olmak üzere, tarihî, dinî, edebî ve tasavvufî
Ģahsiyetlere eserinde atıflarda bulunmuĢtur.
1.4.1. Peygamberler
Farsça bir kelime olan peygamber, haber demek olan “Peyâm” ve getiren
anlamındaki “ber” kelimelerinin birleĢmesiyle oluĢan bileĢik bir kelimedir. Bu
kelime Arapçada “Resûl” ve “Nebî”; Farçada “Peygamber”; klâsik Türkçede “Elçi”
kelimeleriyle anlatılmaktadır.
Peygamber; Allah‟ın kendisine vahyettiği bilgileri insanlara tebliğ etmek
üzere vazifelendirip gönderdiği kimsedir.538
Ġsmâil Hakkı, vâridleri îzâh ederken özelikle Hz. Muhammed olmak üzere
birçok peygamberin hayatından konuya ilĢkin örnekler vermiĢtir. Eserde Hz.
Peygamber‟e çok yer verildiği için Ģahıslar içinde onun hayatını anlatma gereği
görmedik.539
1.4.1.1. Hz. Âdem
Ġslâm inancına göre Âdem, ilk insan ve ilk peygamberdir. Künyesi insanlığın
ilk atası olması sebebiyle Ebu‟l-beĢer‟dir.540
Kur‟ân-ı Kerîm‟de Âdem‟in yaratılıĢından, kendisine bütün Ģeylerin adlarının
öğretilmiĢ olduğundan, meleklerin Âdem‟e secde etmelerinden, eĢinden ve
çocuklarından bahsedilir.541
Bursevî, eserinde Hz. Âdem‟in nebîliğine vurgu yapar, onu “Ebu‟l-BeĢer”
olarak niteler. Ġlk yaratılan insan olmasından, Allah‟ın onu kendi sûretinde
538 Ali Yardım, Peygamberimiz‟in ġemâili, Damla Yayınevi, Ġst., 2004, s.1. 539 Hz. Peygamber‟in hayatı için bkz. Muhammad Hamidullah, Ġslâm Peygamberi I-II, Çev. Salih
Tuğ, Ġmaj Basım, Ankara, 2003; Ġbrahim Sarıçam, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, DĠB Yay., Ankara, 2007.
540 Abdullah Aydemir, Ġslâmi Kaynaklara Göre Peygamberler, T.D.V. Yay., Ankara, 1996, s. 19. 541 Bkz. Bakara 2/30- 33; A‟râf 7/12; Sâd 38/71- 85; Nisâ 4/1 v.b.
104
yaratmasından bahseder. Yeryüzüne indiriliĢi, birçok dille konuĢması, Allah‟ın onu
unutmakla vasıflandırması, Hz. Havvâ‟nın ondan yaratıldığı, ona meleklerin secde
etmesi, Allah‟ın ona kendi rûhundan üflemesi, Hz. Peygamber‟in tenezzülâtından
meydana gelmesi v.b. bölümler, Bursevî‟nin bahsettiği konulardır. 542
1.4.1.2. Hz. Ġdris
Hz. Âdem‟in oğlu ġit‟ten sonra peygamber olmuĢtur. Ġlk defa kalem
kullanan, elbise dikip giyen odur.543
Kendisine 30 suhuf verilmiĢtir.544
Bursevî Hz. Ġdris‟in senelerce uyumadığından, riyâzet sonucunda semâya
yüceltilmesinden bahseder ve onu Hz. Peygamber ile kıyaslar. 545
1.4.1.3. Hz. Ġbrâhim
Yahudilik, Hristiyanlık ve Ġslâm‟ın müĢtereken kabul ettiği büyük
peygamberdir.546
Nuh tufanından çok sonra Bâbil‟e yerleĢen ve Ninova Ģehrini kuran
ve “Sabie” dinine inanan halka gönderilmiĢtir. Kendisine 20 suhuf indirilmiĢtir.547
Putlara karĢı mücadele etmiĢ, davası (tevhid inancı) uğruna Bâbil hükümdarı
Nemrûd tarafından ateĢe atılmıĢ fakat ateĢ onu yakmamıĢtır.548
Bursevî Hz. Ġbrâhim‟in misafirlerine muamelesinden, vücûdunu, malını ve
evlâdını fedâ etmesinden, ateĢe atılmasından, tevhid dininden, makamından,
sivrisineğin ona yardım etmesinden ve “Halîlullah” olmasından bahseder. 549
542 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 114a, 114b, 116b, 118a, 121a, 121b, 123b, 124b, 125b,
127a, 129b, 133a, 134a, 135a, 139b, 144a, 148a, 149b, 152b. 543 Ahmed Cevdet , Kısâs-ı Enbiyâ, c.1, Milli Eğitim Basımevi, Ġst., 1972, s. 4. 544 Abdullah Aydemir, a.g.e., s. 43. Ayrıca Ġdris için bkz. Meryem 19/56-57 ve Enbiyâ 21/85-86. 545 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 143b, 148b. 546 Ömer Faruk Harman, “Ġbrahim”, DĠA, c. 21, Ġst., 2000, s. 266. 547 Ahmed Cevdet, a.g.e., s. 7. 548 Bkz. Enbiyâ 21/51- 73. 549 Bkz. Bursevî, a.g.e., vr. 113b, 114b, 124b, 125b, 130a, 130b, 143a, 144a, 152b, 159a.
105
1.4.1.4. Hz. Ġsmâil
Hz. Ġbrâhim‟in oğludur. Ġbrâhim‟in ilk eĢi Sâre‟nin, Hacer ile oğlu Ġsmâil‟i
kıskanması üzerine Hz. Ġbrâhim onları Mekke‟ye götürüp oraya bırakmıĢtır.550
Hz.
Ġsmâil Yemen‟de oturan Amelika kavmine peygamber olarak gönderilmiĢtir.551
Kur‟ân-ı Kerîm‟de Hz. Ġsmâil‟in birçok özelliğinden bahsedilmektedir.552
Bursevî Hz. Ġsmâil‟in Hz. Ġbrâhim peygamber‟in oğlu olduğunu belirterek,
babasının onu boğazlamak üzere olduğundan bahseder. Onun tevhîd dinine atıfta
bulunur. 553
1.4.1.5. Hz. Yâkub
Lakabı Ġsrâil‟dir.554
Hz. Ġbrâhim peygamberin torunu, Hz. Ġshak‟ın oğludur.555
Kur‟ânda kendisinden birçok yerde bahsedilmiĢtir.556
Bursevî Hz. Yâkub‟un, oğlu Hz. Yûsuf için kırk sene kör olana kadar
ağladığından bahseder. 557
1.4.1.6. Hz. Yûsuf
Yâkub peygamberin on iki oğlundan biridir. Babasının kendisine karĢı olan
sevgisi kardeĢlerinin hasedine neden olmuĢ, onlar tarafından iĢkenceler görmüĢ,
küçük yaĢta köle diye satılmıĢ ve ömrünün önemli bir kısmını Mısır‟da kâh
saraylarda, kâh zindanlarda geçirmiĢtir. Çektiği acı ve ıstıraplardan sonra kendisine
risâlet gelmiĢtir. Kur‟an-ı Kerîm‟in 12. sûresi olan Yûsuf adlı sûrede hayatı
anlatılmıĢtır.558
550 M. Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, c.1, T.D.V. Yay., Ankara, 1995, s.175 v.d. 551 Ahmed Cevdet , a.g.e., c.1, s.8. 552 Bkz. En‟am 6/86- 87, Saffât 37/102- 109, Meryem 19/55 v.b. 553 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 159a. 554 Köksal, a.g.e., c.1, s. 263. 555 Köksal, a.g.e., c.1, s. 264. 556 Ġlgili âyetler için bkz. Bakara 2/ 132–133, 136, 140; Âl-i Ġmrân 3/84, v.b. 557 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 150a. 558 Bkz. Yûsuf 12/1–111. Ayrıca bkz. En‟âm 6/84; Mü‟min 40/34.
106
Bursevî eserde Hz. Yûsuf‟un duâsından, kıssada geçtiği üzere kadınların
onun güzelliğinden parmaklarını kesmesinden, ay yüzlü olması bakımından Hz.
Peygamber‟e benzemesinden bahseder. Ayrıca vârid olan “Sen dünya ve âhirette
dostsun.” sözünü, Hz. Yûsuf‟un Allah için söylediğini belirtir. 559
1.4.1.7. Hz. Eyyûb
Soyu Hz. Ġshak‟a dayanmaktadır. ġam‟ın DımaĢk ile Câbiye arasındaki
Ürdün beldelerinden olan Beseniye nâhiyesinde yaĢamıĢtır.560
Hz. Eyyûb büyük bir servete sahip olduğu halde Ġlâhî vahye mazhar olmuĢ ve
peygamberlikle görevlendirilmiĢtir. Ardından Allah onu hastalıkla ve malını
mülkünü elinden alarak imtihan etmiĢtir.561
Bursevî Eyyûb‟un hararetli haline karĢılık Allah‟ın ona Sâd 38/42‟de geçen
“Ayağını yere vur…” âyetinden bahseder. AĢkın hararetine Hz. Eyyûb‟un halini
örnek vererek, onun belâlara karĢı sabrına değinir. 562
1.4.1.8. Hz. Mûsâ
Kendisine Tevrat verilmiĢtir. Kur‟ân-ı Kerîm‟de Hz. Mûsâ‟nın baĢından
geçen olaylardan söz edilmektedir. 34 sûrede 136 yerde adı geçmektedir.563
Hayatı; doğumu ve suya bırakılması, Mısır‟dan ayrılması, Medyen‟de
yaĢadığı yıllar, Mısır‟a dönüĢü, sihirbazlarla yapılan karĢılaĢma, Firavun ve
ordusunun mahvı Ģeklinde özetlenebilir.564
Bursevî, Allah‟ın kendisini Mûsâ makamına yücelttiğini belirtir. Onun bir
resul olmasından, Hz. Peygamber‟in onu Mîraç‟ta görmesinden, beĢer olması
559 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 132b, 144b, 145a, 152a, 157a. 560 Köksal, a.g.e, c.1, ss. 305- 306. 561 Hz. Eyyûb‟la ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Köksal, a.g.e., c.1, ss. 305-320; Aydemir, a.g.e., ss. 97-
112; Sâd 38/41- 44; Enbiyâ 21/ 83–84. 562 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 152b, 154b. 563 Bkz. Bakara 2/136; Kasas 28/3- 50 v.b. 564 Ayrıntılı bilgi için bkz. Abdullah Aydemir, a.g.e., s. 113-150; Köksal, a.g.e., c.2, ss. 7- 104.
107
dolayısıyla Allah‟ı görememesinden, Firavun‟a karĢı ordularından ve Tûr Dağı‟nda
riyâzete çekilmesinden de bahseder. 565
1.4.1.9.Hz. Ġlyâs
Ġsrâiloğulları‟ndan olduğu söylenen Ġlyas‟ın nesebi Hz. Mûsâ‟nın kardeĢi Hz.
Harun‟a dayandırılır.566
Kur‟ân-ı Kerîm‟de Hz. Ġlyâs‟tan birkaç yerde
bahsedilmektedir.567
Bursevî Allah‟ın Hz. Ġlyâs‟ı yüce bir makama yükselttiğinden bahseder. 568
1.4.1.10.Hz. Süleyman
Hz. Dâvud‟un oğludur.569
Süleyman, babasının vefatından sonra onun yerine
hükümdar olmuĢ ve Allah tarafından peygamberlikle görevlendirilmiĢtir.
Kur‟ân-ı Kerîm‟de verilen bilgilere göre Hz. Süleyman kuĢların dilinden
anlar, insanlara, cinlere ve hayvanlara hükmederdi. Rüzgâr onun emri altına
verilmiĢti. ġeytanlar, onun için denize dalarak inciler çıkaranlar ve baĢka iĢler
yapanlar hep onun hizmetine verilmiĢti. Kendisi son derece ihtiĢamlı bir hükümdarlık
ve hikmet sahibiydi.570
Sebe melikesi Belkıs onun kudret ve hikmetini görerek
davetini kabul etmiĢ ve müslüman olmuĢtur. 571
Bursevî, onun hükümdarlıkla ilgili duâsından (Sâd 38/35) bahseder. Onu
metaforik olarak Kalbin Süleyman‟ı Ģeklinde niteler. Hüdhüd ile arasında geçen
kıssadan, onun ordularından ve saltanatından ve “Belkıs‟ın babası Süleyman bir cinle
evlendi, Belkıs doğdu.” Ģeklindeki inancın yanlıĢlığından bahseder. 572
565 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 111b, 114b, 117b, 118a, 127b, 128a, 130b, 131b, 137a,
148b. 566 Aydemir, a.g.e., s. 225. 567 Bkz. En‟âm 6/85; Saffât 37/123, 129- 130. 568 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 148b. 569 Bkz. Sâd 38/30. 570 Bkz. Enbiyâ 21/78- 79, 81- 82, Sebe‟ 34/12- 14, Sâd 38/34- 40. 571 Neml 27/42-43. Ayrıntılı bilgi için bkz. Aydemir, a.g.e., ss. 187- 224; 572 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 113b, 129b, 130b, 140a, 151a, 157a.
108
1.4.1.11. Hz. Îsâ
Hz. Meryem‟in oğludur ve doğumu mucizedir. Hz. Meryem‟e insan eli
değmediği halde, Cebrâil ona Ġsâ‟nın doğacağını bildirmiĢ; Hz. Meryem bir mucize
ve Allah‟tan bir rahmet olarak Hz. Ġsâ‟ya hamile kalmıĢ ve onu dünyaya getirmiĢtir.
O, Ġsrailoğulları‟nı Allah‟a kulluk etmeye, Ġncil‟e inanmaya ve kendisini
peygamber olarak kabûle davet etmiĢtir. Hz. Îsâ‟ya kitap olarak Ġncil verilmiĢtir. 573
Yahudiler onu öldürmeye kastetmiĢler ama Allah onların tuzaklarını boĢa
çıkarmıĢtır.574
Bursevî, Hz. Îsâ‟nın ancak bir peygamber olduğundan, rûhânî olarak
melâikeden olsa da bir anneden doğduğundan, mucizelerinin olmasından, Allah‟ın
onu semâya yücelttiğinden, onun da diğer insanlar gibi yiyip içtiğinden, kavmine
yönelttiği bir sorudan (“Cennet nerede biter.”) bahseder. Bursevî tecellî konusuna
örnek vermek için, onun bir testiden çıkardığı elbisenin mâhiyyetine de değinmiĢtir.
575
1.4.2. Peygamberlerin Oğulları
Ġsmâil Hakkı Bursevî vâridleri îzâh ederken yer yer peygamberlerin
oğullarından da örnekler vermiĢtir.
1.4.2.1. Hz. Peygamber‟in oğlu Ġbrâhim
Hz. Peygamber‟in Mısırlı Mâriye‟den olma oğludur. Hicrî 8. yılda dünyaya
gelmiĢtir. Ġbrâhim doğunca Hz. Peygamber Mâriye‟yi azat etmiĢ ve çocuğu da
sütanneye vermiĢtir. Ġbrâhim hicrî 10. yılda henüz iki yaĢını doldurmadan
hastalanarak vefat etmiĢtir.576
Bursevî Hz. Peygamber‟in, oğlu Ġbrâhim ölünce ağladığından bahseder. 577
573 Meryem 19/16- 36. 574 Nisâ 4/157- 159. 575 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 118a, 124b, 143b, 147b, 148b, 151b. 576 Sarıçam, a.g.e., s. 293. 577 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 150a.
109
1.4.2.2. Hz. Âdem‟in oğulları Hâbil ve Kābil
Kur‟ân-ı Kerîm‟de adları geçmeyen ve Âdem‟in iki oğlu Ģeklinde geçen
kiĢilerin Hâbil ve Kābil olduğu tahmin edilmektedir.578
Özellikle Ġsrâiliyât kaynaklı
rivâyetlere göre, Hz. Âdem, oğullarından her birine, insan soyunun türemesi için,
öteki erkek kardeĢiyle ikiz doğan kız kardeĢleriyle evlenmesini emretmiĢtir. Kābil
kendi ikizi daha güzel olduğundan onu Hâbil‟e vermek istememiĢtir. Hz. Âdem de
bunlara birer kurban takdim etmelerini, gökten bir ateĢ gelip hangisinin kurbanını
yakarsa onun haklı olacağını söylemiĢtir. AteĢ Hâbil‟in kurbanını yakmıĢ ve onun
haklı olduğu ortaya çıkmıĢtır.
Bursevî Hâbil‟in kabul edilen makbûl kurbanını örnek verir. Kābil‟in cennet
çocuğu olmasına yönelik inancın yanlıĢ olduğunu, onun yeryüzünde dünyaya
gediğini belirtir. 579
1.4.3. Hz. Peygamber‟in Hanımları ve Kızı.
Ġsmâil Hakkı Bursevî eserinde konuya binâen Hz. Peygamber‟in eĢleri ve kızı
Hz. Fâtıma‟dan da bahsetmiĢtir.
1.4.3.1. Hz. Hatîce
Hz Peygamber‟in ilk hanımıdır. M. 556 yılında Mekke‟de doğmuĢtur.
“Tâhire”, ve “Kübrâ” sıfatını almıĢtır. Hz. Peygamber‟den önce iki evlilik yapmıĢtır.
Hz. Peygamber ile 40 yaĢındayken evlenmiĢtir.580
25 yıl süren evlilik hayatından
sonra, 620 yılında vefat etmiĢtir.581
Hz. Peygamber‟e peygamberlik geldiğinde
herkesten önce îman etmiĢ ve destek vermiĢtir.
578 Bkz. Mâide 5/27. 579 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 151a, 159a. 580 M. YaĢar Kandemir, “Hatice”, DĠA, c. 16, Ġst., 1997, s. 465. 581 Kandemir, a.g.e., s. 466.
110
Bursevî, Hz. Hatîce‟nin âlemin kadınlarına üstün olduğuna atıfta bulunur. Hz.
Cibril‟in Hz. Peygamber‟e nübüvvetini bildirince, Hz. Hatîce‟nin bile delile ihtiyaç
duyduğundan bahseder. 582
1.4.3.2.Hz. ÂiĢe
Hz. Ebubekir‟in kızı ve Hz. Peygamber‟in hanımıdır. Mekke‟de
doğmuĢtur.583
Küçük yaĢta Müslüman olmuĢtur. Hz. Peygamber ile nikâhı hicretten
önce Mekke‟de kıyılmıĢtır.584
Hz. Peygamber vefat ettikten sonra, peygamber
hanımlarının baĢkalarıyla evlenmelerini yasaklayan Kur‟ân hükmüne uyarak bir daha
evlenmemiĢtir.585
678 yılında Medine‟de vefat etmiĢtir.586
Hz. ÂiĢe Kur‟ân‟ı ve sünneti en iyi bilen, anlayan ve muhafaza eden
sahabilerin baĢında gelir. Fesahat ve belagatıyla da ünlü olmuĢtur.587
Ġfk, îlâ ve tahyir
hadiseleri dolayısıyla hakkında âyet nâzil olmuĢtur.588
Bursevî eserde onun fazîletli oluĢundan, Hz. Fâtıma‟ya göre bazı bakımlardan
üstün olduğundan, Ömer b. Abdülazîz‟in onun kabrini beĢgen yaptırdığından
bahseder. (Namazda kıble edinilmemesi için.) 589
1.4.3.3. Hz. Fâtıma
Hz Peygamber‟in soyunu devam ettiren kızıdır. Bi‟setten yaklaĢık 1 yıl önce
(m. 609); Ġbn Sâd ile bir kısım tarihçilere göre ise 605 yılında doğduğu rivayet edilir.
Hz. Peygamber‟in en küçük kızı olduğu kabul edilir. On beĢ yaĢını tamamladıktan
sonra Hz. Ali ile evlenmiĢtir. Hz. Peygamber‟in ölümünden beĢ buçuk ay sonra vefat
etmiĢtir.590
582 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 126a, 159b. 583 Doğum yılı hakkında farklı rivâyetler vardır. 584 Mustafa Fayda, “ÂiĢe”, DĠA, c. 2, Ġst., 1989, s. 201. 585 Bkz. Ahzâb 33/53. 586 Fayda, a.g.e., s. 202. 587 Fayda, a.g.e., s. 203. 588 Fayda, a.g.e., s. 204. 589 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 126a, 137a, 143b. 590 Kandemir “Fâtıma”, DĠA, c. 12, Ġst., 1995, s. 219.
111
Hz. Fâtıma Resulullah‟ın terbiyesiyle yetiĢmiĢ olduğundan, onun birçok
vasfını taĢırdı.591
Bursevî Hz. Fâtıma‟nın âlemin kadınlarından üstün tutulduğundan, sâir
ashâba göre üstünlüğünden, onunla Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer‟in evlenmek istediği
halde, Hz. Ali‟nin evlendiğinden bahseder. 592
1.4.4. Halîfeler
Hz. Peygamber‟in vefatından sonra Ġslâm devletini yöneten kiĢilere “halife”
denilmiĢtir.
Ġsmâil Hakkı Bursevî, baĢta Hz. Ali olmak üzere eserinde Hz. Osman
haricinde Hulefâ-yı RâĢidîn‟e ve Ömer b. Abdülazîz‟e atıflarda bulunmuĢtur.
1.4.4.1. Hz. Ebû Bekir
Fil vakasından üç yıl kadar sonra Mekke‟de doğmuĢtur.593
Ġlk
Müslümanlardan ve Hulefâ-i RaĢidîn‟in ilkidir. Sıddîk lakabıyla tanınmıĢtır. Hz.
Peygamber‟in dostu ve övdüğü kiĢidir.
Hz. Ebû Bekir 632–634 yılları arasında halifelik yapmıĢtır.594
Halifeliği
sırasında irtidat hareketlerini bastırmıĢ, Kur-ân-ı Kerîm‟i toplattırmıĢ, çeĢitli fetih
hareketleri ve savaĢlarda bulunmuĢtur.595
634 yılında vefat etmiĢtir.596
Bursevî, onun Hz. Peygamber‟in kızı Hz. Fâtımâ‟yla ilgili olan evlenme
talebinden bahseder. 597
591 Kandemir, a.g.e., s. 220. 592 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 126a, 137a. 593 Fayda, “Ebû Bekir”, DĠA, c. 10, Ġst., 1994, s. 101. 594 Sabri Hizmetli, Ġslâm Tarihi, Ankara Ünv. Ġlahiyat Fak. Yay., Ankara, 1991, s. 189. 595 Ayrıntılı bilgi için bkz. Hizmetli, a.g.e., ss. 191- 200. 596
Hizmetli, a.g.e., s. 201. Ayrıca Ebû Bekir için bkz. Mustafa Fayda, “Ebû Bekir”, c.10, ss. 101-
108; Tevbe 9/40. 597 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 137a.
112
1.4.4.2. Hz. Ömer
Hulefâ-i RaĢidîn‟in ikincisidir. Fil vakasından on üç yıl kadar sonra, diğer bir
rivayete göre de Ficâr savaĢından dört yıl önce Mekke‟de doğmuĢtur. Bi‟setin altıncı
yılında müslüman olmuĢtur.598
AĢere-i MübeĢĢere‟den ve vahiy kâtiplerindendir. En
meĢhur lakabı Fâruk‟tur. Adaleti, heybeti ve sert mizacı ile tanınmıĢtır.599
Hz. Ömer‟in 634- 644 yılları arasındaki halifeliğinde en belirgin özellik
fetihler ve devlet idaresinin düzenlenip kurumlaĢmasıdır.600
644 yılında Firuz
adındaki bir köle tarafından Ģehid edilmiĢtir.601
Bursevî Hz. Ömer‟in Hz. Fâtıma ile evlenmek istediğini belirtir. 602
1.4.4.3. Hz. Ali
Hulefâ-i RâĢidîn‟in dördüncüsüdür. Hicretten 22 yıl önce Mekke‟de doğduğu
rivayet edilir. Hz. Peygamber‟in amcasının oğlu ve damadıdır.603
“Ebûtürâb, el-
Murtaza ve Esedullâhi‟l-gâlib” lakaplarına sahiptir. Ġlim, takva, ihlâs, fedakârlık ve
kahramanlık gibi üstün vasıflara sahiptir.604
Hz. Ali 656- 661 yıllarında halifelik yapmıĢtır. Halifeliği sırasında Cemel
olayı, Muaviye ve Haricilerle mücadelesi, Sıffin ve Nehrevan savaĢı olmuĢtur.605
Mısırlı Ġbn Mülcem tarafından Kûfe‟de 661 yılında Ģehit edilmiĢtir.606
Bursevî eserde, Celvetiyye silsilesinin Hz. Ali‟ye dayandığını belirtir. Onun
“Ben be harfinin altındaki noktayım.” sözünden, rûhânî yönünden, ashâba
üstünlüğünden, “Eğer perde kalksaydı, yakînimde bir artıĢ olmazdı.” sözünden
bahseder. Bursevî kendisine gelen bir vâride bağlı olarak kendisine bir testinin
598 Fayda, “Ömer”, DĠA, c. 34, Ġst., 2007, s. 44. 599 Fayda, “Ömer”, ss. 46- 47. 600 Hizmetli, a.g.e., s. 201. 601 Hizmetli, a.g.e., s. 206. 602 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 137a. 603 Ethem Ruhi Fığlalı, “Ali”, DĠA, c. 2, Ġst., 1989, s. 371. 604 Fığlalı , a.g.e., s.374. 605 Hz. Ali dönemi olayları için bkz. Hizmetli, a.g.e., ss. 218- 223. 606 Hizmetli, a.g.e., s. 224.
113
göründüğünü ve testinin ayaklarının Hz. Ali‟nin kılıcı zülfikâra benzediğini belirtir.
607
1.4.4.4. Ömer b. Abdülazîz
61/680‟de Medine‟de doğmuĢtur. Babası onu Medine‟nin tanınmıĢ âlimi
Salih b. Keysân‟a emanet etmiĢ ve pek çok sahabiyi dinleme imkânı bulmuĢtur.
Ömer b. Abdülazîz Hicaz valiliği ve hac emirliğinden sonra, 717- 20 yılları arasında
Emevîler‟in halifesi olmuĢtur.608
Adaletiyle Hz. Ömer‟e, zühd ve takvasıyla Hasan-ı
Basrî‟ye (ö.110/728), ilim bakımından Zührî‟ye (ö. 124/742) benzetilen Ömer; çok
sade bir hayat sürmüĢ, iç barıĢa büyük önem vermiĢ, malî ve dinî alanlarda yaptığı
düzenlemelerle dikkat çekmiĢtir. 101/720‟de Humus‟ta vefat etmiĢtir.609
Bursevî, onun, Hz. ÂiĢe‟nin odasını namazda kıble edinilmemesi için beĢgen
yaptırdığından bahseder. 610
1.4.5. Tâbiîn
Bursevî, Veysel Karânî ve o devrin kutbu olarak kabul ettiği Veysel
Karânî‟nin amcası Ġsâmüddîn Karânî‟den de bahsetmiĢitr.
1.4.5.1. Veysel Karânî
Hz. Peygamber döneminde yaĢamasına rağmen, onunla görüĢememiĢ
zâhidlerden biridir. Sıffin savaĢında Hz. Ali taraftarı olarak 37/657‟de vefat ettiği
söylenir.611
Üveysîlik meĢrebinin sembolü olmuĢtur.612
Bursevî eserde Veysel Karanî‟nin amcasından bahseder. 613
607 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 120a, 126b, 130b, 132b, 135a, 137a, 157b. 608 Ġsmail Yiğit, “Ömer b. Abdülazîz”, DĠA, c. 34, ,Ġst., 2007, s. 53. 609 Yiğit, a.g.e., s. 54. 610 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 143b. 611 Musatafa Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yay., Ġst., 2003, s. 89. 612 “Üveysîlik”, manevî rûhânî terbiye demektir. Herhangi bir Ģeyhe bağlanmadan, doğrudan Hz.
Peygamber‟in ruhu ve maneviyatı tarafından irĢâd ve terbiye edilen veliler bu nispettendir. Bkz.
Süleyman Uludağ, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, s. 369. 613 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 119b.
114
1.4.5.2. Ġsâmüddîn Karanî
Veysel Karânî‟nin(ö.37/657) amcasıdır. Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin verdiği
bilgiye göre, Veysel Karânî‟nin devrindeki Nefes-i Rahmân ve Kutb-i Abdâl
Ġsâmüddîn Karânî‟dir.614
Bursevî, Ġsâmüddîn Karanî‟nin Veysel Karanî‟nin amcası olduğundan ve
onun, zamanının Nefesü‟r-Rahmân ve Kutb-i Abdâl‟ı‟ olduğundan bahseder. 615
1.4.6. Mezhep Ġmamları
Ġsmâil Hakkı Bursevî vâridleri açıklarken baĢta Ebû Hanife olmak üzere dört
büyük mezhebin imamlarına atıfta bulunmuĢtur.
1.4.6.1. Ġmam A‟zâm
Asıl adı Numan b. Sâbit‟tir. Hanefi mezhebinin kurucusudur. 80/699 yılında
Kûfe‟de doğmuĢ, 150/767 yılında Bağdat‟ta vefat etmiĢtir. Babası öldükten sonra,
annesinin Ġmam Câfer-i Sâdık‟la evlenmesi dolayısıyla onun yanında yetiĢmiĢtir.
Ġlmi, zekâsı, zühd ve takvası çok yüksek olup, ictihâdındaki yükseklik, mezhebindeki
kolaylık bütün Müslümanlarca benimsenmiĢtir.616
“Fıkhu‟l Ekber” adlı eseri akaide
dair önemli bir eserdir.
Bursevî Ġmâm A‟zam‟ın mezhebinin hak mezhep olduğunu savunur. Onun
âriflerden olduğunu belirtir. Hanefî mahfilinin yeri ve ululuğundan bahseder. 617
1.4.6.2. Ġmam ġâfî
Hicri 150/767 yılında Askalan ya da Gazne‟de doğmuĢ, 240/854‟de Mısır‟da
vefat etmiĢtir. ġâfîlik mezhebinin kurucusudur. Çok büyük bir tefsir ve hadîs
614 Bkz. Bursevî, vr. 119b. 615 Bkz. Bursevî, vr. 119b. 616 Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Ġslâm Ġlmihali, SadeleĢtiren A. Fikri Yavuz, Ġst. 1992, s. 39.
Ayrıntılı bilgi için bkz. Mustafa Uzunpostalcı, “Ebû Hanife”, DĠA, c. 10, Ġst., 1994, ss. 131- 145. 617 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 112b, 159b, 160a.
115
âlimidir. Mezhebi doğu ve batıda yayılmıĢtır.618
El-Ümm, Kitab-üs-Sünen vel-
Müsned, Mebsut‟ adlı eserleri meĢhurdur.
Bursevî eserde, Ġmâm ġâfî‟nin vâsıllardan olduğunu ve Fütûhât-ı
Mekkiyye‟de onun dört evtâddan biri olduğundan bahsedildiğini anlatır. 619
1.4.6.3. Ġmam Mâlik
Asıl adı Mâlik b. Enes‟tir. 93/711 yılında Medine‟de doğmuĢ, 179/795‟de
Medine‟de vefat etmiĢtir. Sağlam hafızası ve derin anlayıĢı yanında; sabrı, disiplin ve
ihlâsı sayesinde hadîs ve fıkıh alanlarında büyük bir âlim olmuĢtur. En ünlü eseri El-
Muvatta‟dır.620
Bursevî onun vâsıl ve sıddîk olduğunu ancak kendisine onunla ilgili bir Ģeyin
keĢfolunmadığını belirtir. 621
1.4.6.4. Ġmam Ahmed b. Hanbel
Hicrî 164/780‟de Bağdat‟ta doğmuĢtur. 241/855‟de Bağdat‟ta vefat etmiĢtir.
Hadîs ilminde üstün bir yetkiye sahiptir. Ezberinde binlerce hadîs olduğu rivayet
edilir. “Müsned” adlı kitabında otuz bin hadîs vardır.622
Bursevî Ġmâm Mâllik‟i vâsıl ve sıddîk olarak nitelerken, kendisine onunla
ilgili bir Ģeyin keĢfolunmadığından bahseder. 623
1.4.7. Dînî-Tarihî ġahsiyet ve Kavimler
Ġsmâil Hakkı Bursevî eserinde Kur‟ân-ı Kerîm‟de geçen dînî ve tarihî
Ģahsiyetlere yer vermiĢ, bu Ģahıslarla ilgili îzâhlar yaparken müspet ya da menfî
mânâda atıflarda bulunmuĢtur.
618 Bilmen, a.g.e., s. 40. 619 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 159b, 160a. 620 Bilmen, a.g.e., s. 40. Ayrıntılı bilgi için bkz. Ahmet Özel, “Mâlik b. Enes”, DĠA, c. 27, Ankara,
2003, ss. 506- 513. 621 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 160a. 622 Bilmen, a.g.e., s. 40. 623 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 160a.
116
1.4.7.1. Hz. Havvâ
Ġlk kadın, Hz. Âdem‟in zevcesi ve insan neslinin annesidir. Tevrat tefsirlerine
göre Havvâ, Âdem‟in sağ böğründeki on üçüncü kaburga kemiğinden
yaratılmıĢtır.624
Kur‟ân‟da ise Havva‟nın yaratılıĢından bahsedilmez ve kocası
Âdem‟le birlikte cennete yerleĢtirilmeleri ve sonra oradan çıkarılıĢları anlatılır.625
Bursevî, Hz. Havvâ‟nın Hz. Âdem‟den yaratıldığından, Hz. Âdem‟in ona
cennette yaklaĢmadığından, Hz. Âdem‟le cennetten çıkarıldıklarında üzerlerinde
cennet kokusu olduğundan bahseder. 626
1.4.7.2. Hz. Meryem
Hz. Ġsâ‟nın annesidir. Kur‟ân-ı Kerim‟de birçok yerde kendisinden
bahsedilir.627
Âyetlerde de geçtiği üzere, annesi onu Allah‟a adamıĢ ve Hz.
Zekeriyya‟nın himayesine vermiĢtir.628
Daha sonra Allah‟ın görevlendirdiği melek
Hz. Meryem‟e gelerek, çocuğu olacağını müjdelemiĢtir.629
Hz. Meryem‟in kaç yıl yaĢadığı ve nerede vefat ettiği ihtilaflıdır.630
Apokrif
inciler de dâhil, daha çok Kudüs‟te vefat ettiği üzerinde durulur.631
Bursevî onun âlemin kadınlarına üstün olduğunu anlatır. Ayrıca Mâide
5/75‟de geçtiği üzere onun da diğer insanlar gibi yiyip içtiğinden söz eder. 632
1.4.7.3. Hz. Âsiye
Kur‟ân-ı Kerim‟de adı verilmeksizin “Firavun‟un karısı” olarak bahsedilen
kiĢinin Hz Âsiye olduğu söylenir. Kur‟ân-ı Kerîm‟de îmân ve kararlılık örneği olarak
624 Ömer Faruk Harman, “Havvâ”, DĠA, c. 16, Ġst., 1997, s. 543. 625 Bkz. Bakara 2/35- 38, A‟raf 7/19- 25, Ta-ha 20/117- 123. 626 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 129b, 148a, 150b, 151a. 627 Bkz. Âl-i Ġmrân 3/33- 38, 42, 44- 47; Mâide 5/17, 72, 75 v.b. 628 Bkz. Âl-i Ġmrân 3/35- 37. 629 Bkz. Âl-i Ġmrân 3/45- 47. 630 Harman, “Meryem”, DĠA, c. 29, Ankara, 2004, s. 237. 631 Harman, a.g.e., s.238. 632 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 126a, 148b.
117
söz edilmiĢtir. Hz Mûsâ‟nın dünyaya geldikten sonra Firavun‟un sarayına intikalinde
oynadığı rol ve Hz Mûsâ‟nın getirdiği dini kabulü dolayısıyla bahsedilir.633
Bursevî, onun (hadîste geçtiği üzere) âlemin kadınlarına üstünlüğünden söz
eder. 634
1.4.7.4. Belkıs
Kur‟ân-ı Kerîm‟de de anlatıldığı gibi Sebe‟ melikesi Belkıs, Süleyman
Peygamber‟in davetine karĢılık vererek ziyaretine gitmiĢ ve müslüman olmuĢtur.635
Bursevî eserde Belkıs‟ı dünyanın acûzesi ve nefsin Belkıs‟ı Ģeklinde
nitelendirir. Hz. Süleyman ve Hüdhüd‟le arasında geçenlerden ve Hz. Süleyman‟ın
onun babası olduğuna dâir görüĢün yanlıĢlığından bahseder. 636
1.4.7.5. Ashâb-ı Kehf
Hristiyanlık‟ın ilk dönemlerinde, Kıtmir adındaki köpekleriyle birlikte,
Hristiyanlar‟a baskı yapan hükümdardan kaçarak sığındıkları bir mağarada üç yüz
küsur sene uyuduktan sonra hiçbir Ģeyin farkına varmayıp tekrar uyandıkları rivayet
edilen yedi kiĢidir.637
Kur‟ân-ı Kerîm‟de bu gençlerin baĢlarına gelenler
anlatılmıĢtır.638
Bursevî onların yedi kiĢi olduklarını belirtir ve Mehdî‟nin de onlar gibi
cismânî yönünün olduğunu anlatır. 639
1.4.7.6. Hüdhüd
Hz. Süleyman ile Sebe‟ melikesi Belkıs arasında haber getirip götüren, Hz.
Süleyman‟ın emrindeki kuĢtur.640
633 Bkz. Kasas 28/9; Tahrim 66/11. 634 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 126a. 635 Bkz. Neml 27/20- 44. 636 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 129b, 130a, 130b, 150b, 151a. 637 Ġlhan Ayverdi, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, c.1, Kubbealtı NeĢr., Ġst., 2006, “Ashap” md., ss.
179- 80. 638 Bkz. Kehf 18/9- 26. 639 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 130b.
118
Bursevî eserde, Hüdhüd‟ü “irĢâdın Hüdhüd‟ü” Ģeklinde vasıflandırır. Belkıs
ve kavmiyle ilgili Hz. Süleyman‟a verdiği haberlerden bahseder. 641
1.4.7.7. Bedir Ehli
Bedir savaĢına katılan seçkin mü‟minler ve mü‟minlerin ordusu için
kullanılan bir terimdir. Kur‟ân-ı Kerîm‟de baĢlarından geçenler anlatılmıĢtır.642
Bursevî, az sayıda olanların kalabalık olanları yenebileceğine örnek olarak
Bedir Ehli‟nden söz eder ve Allah‟ın onlara meleklerle yardım ettiği için KureyĢ
ordusunu yendiklerini anlatır. 643
1.4.7.8. Nemrûd
Hz. Ġbrâhim‟in devrinde tevhid inancının karĢısındaki siyasal otoriyeyi
simgeleyen efsanevî kraldır.644
Nemrûd isim değil, hükümdarlık ünvanıdır.
Kur‟ân-ı Kerîm‟de Nemrûd‟dan adı geçmeksizin bahsedilir.645
Bursevî onun küçük bir sivrisinekle azablandırıldığından bahseder. 646
1.4.7.9. Firavun
Mısır‟da hüküm süren hükümdarlara verilen ünvandır. Tanrılık iddiasında
bulunduğu için, Hz. Mûsâ‟nın mücadele ettiği Mısır hükümdarının adı yerine
kullanılmıĢtır. Kur‟ân-ı Kerîm‟de yüz yetmiĢten fazla âyette Firavun‟dan söz
edilir.647
640 Bkz. Neml 27/20-29. Ayrıntılı bilgi için bkz. Ömer Faruk Harman-Cemal Kurnaz, “Hüdhüd”,
DĠA, c. 18, Ġst., 1998, ss. 461- 62. 641 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 129b, 130a, 130b. 642 Bkz. Âl-i Ġmrân 3/13, 173- 74; Enfâl 8/42- 44 v.b. 643 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 139a. 644 Cengiz Batuk, “Nemrud”, DĠA, c. 32, Ġst., 2006, s. 554. 645 Bkz. Bakara2/258. 646 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 118b. 647 Bkz. Tâ-hâ 20/57- 73; Nâziât 79/17- 26 v.b.
119
Bursevî Firavun‟un ordularıyla övündüğünü anlatır. Onun kavmimin kötü
halden iyi hale sevk edildiğini belirtir. 648
1.4.7.10. Ġblis (ġeytan)
Kur‟ân-ı Kerîm‟de geçtiği üzere Ġblis, insandan önce ateĢten yaratılmıĢ olan
bir cindir.649
Allah‟ın Hz. Âdem‟le ilgili olan emrine itaat etmediğinden lânetlenmiĢ
ve Ģeytanların baĢı olmuĢtur.650
Bursevî Ġblis‟in nefsinin secdeye mâni olduğundan, onunla birlikte olmanın
feyzi keseceğinden, nefis kalıntısı olanların ona benzediğinden, onun göreceği
azablardan, Allah‟a -âyetlerde de geçtiği gibi- “Sen‟in samimi kulların hâriç.”
demesinden bahseder. 651
1.4.7.11. Ġsrâiloğulları
“Ġsrâil” kelimesi, Kur‟ân-ı Kerîm‟de Hz. Yâkub‟un lakabı olarak geçer.652
Yahudi milletine verilen isimdir.653
Bursevî eserde, Allah‟ın bir zamanlar onları üstün kıldığından, kötü halden
iyi hale sevk edildiklerinden, eskiden Allah‟a sundukları kurbanların özelliklerinden
bahseder. Onların nebîlerine atıfta bulunur. 654
1.4.7.12. Lût Kavmi
Ġsrâiloğulları‟na peygamber olarak gönderilmiĢ olan Hz. Lût‟un kavmidir.
Kur‟ân-ı Kerîm‟de Lût‟un onları cinsel sapıklık ve fuhuĢtan vazgeçirmeye
davet ediĢinden, azgınlıkları ve sapıklıkları nedeniyle helâk ediliĢlerinden
bahsedilir.655
648 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 130b, 133b. 649 Bkz. Hicr 15/27. 650 Bkz. Bakara 2/34; A‟râf 7/11–18. 651 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 130b, 131b, 134a, 134b. 652 Bkz. Âl-i Ġmrân 3/93; Meryem 19/58. 653 Ayrıntılı bilgi için bkz. Ömer Faruk Harman, “Ġsrâil (Benî Ġsrâil)”, DĠA, c. 23, Ġst., 2001, ss. 193-
95. 654 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 133b, 159a, 159b.
120
Bursevî, -Lût kıssasında da geçtiği üzere- bu kavmin geride bıraktıkları
zulmet izlerinden bahseder. 656
1.4.7.13. Câlût ve Tâlût
Câlût, Tâlût(Saul)‟un krallığı döneminde Ġsrâiloğulları‟nın savaĢtıkları
düĢman kavimlerden birinin reisidir.
Kur‟ân-ı Kerîm‟de bildirildiğine göre Ġsrâiloğulları, Hz. Musa‟dan sonraki bir
peygamberden, kendilerini Allah yolunda savaĢa götürecek bir kral tayin etmesini
istemiĢler, peygamberleri onlara Tâlût‟un kral olarak seçildiğini bildirmiĢ fakat
Ġsrâiloğulları onun krallığına itiraz etmiĢlerdir. Bunun üzerine peygamberleri onlara
Allah‟ın Tâlût‟u kendilerinden daha üstün kıldığını, bilgi ve kuvvetini arttırdığını
bildirmiĢtir. Daha sonra Tâlût kumandasındaki Ġsrâil ordusu, Câlût ve ordusuyla
savaĢıp onları yenmiĢ, Dâvûd da Câlût‟u öldürmüĢtür.657
Bursevî az sayıda amelin çok sayıda amelden üstün olabileceğine Tâlût‟un
Câlût‟u yenmesini delil getirir. 658
1.4.7.14. Sâmirî
Hz. Mûsa Tûr‟a çıktığında, Ġsrâiloğulları‟nı altından yaptığı buzağıya
tapmaya sevk eden kiĢidir.659
Kur‟ân-ı Kerîm‟de Sâmirî‟nin yaptıkları anlatılır.660
Bursevî küfür konusuyla ilgili, Sâmirî ve kavminin buzağıya tapıp, küfre
girdiklerinden bahseder. 661
655 Bkz. A‟râf 7/80- 81; Hûd 11/77- 83 v.b. 656 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 136b, 141a. 657 Abdurrahman Küçük, “Câlût”, DĠA, c. 7, Ġst., 1993, s. 38; Bakara 2/246-251. 658 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 139a. 659 Mahmut Salihoğlu, “Sâmirî”, DĠA, c. 36, Ġst., 2009, s. 78. 660 Bkz. Tâ-hâ 20/83- 98. 661 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 158b.
121
1.4.8. Melekler
Sözlükte haberci, elçi, güç ve kuvvet anlamlarına gelen melek, Allah‟ın
emriyle çeĢitli görevleri yerine getiren, gözle görülmeyen, nuranî ve ruhanî
varlıktır.662
Kur‟ân-ı Kerîm‟de birçok yerde meleklerle ilgili âyetler mevcuttur.663
Ġsmâil Hakkı Bursevî, eserde vâridleri açıklarken meleklere ve onların
görevlerine dair atıflarda bulunmuĢtur.
1.4.8.1. Cibril (Cebrâil)
Dört büyük melekten biridir ve Allah‟ın vahyini peygamberlere ulaĢtırmakla
görevlidir.664
Kur‟ân-ı Kerîm‟de Cebrâil‟in isimleri “Cibril, Rûhu‟l-Emîn, Rûhu‟l-
Kudüs ve Rûh” Ģeklinde de geçer.665
Ayrıca Kur‟ân-ı Kerîm‟de adı anılmadan îmâ
yoluyla da bahsedilmiĢtir.666
Bursevî, Hz. Peygamber‟in Cibril‟i Siretü‟l-Müntehâ‟da görüĢünden, Cibril
olmadan da Allah‟ın görülebileceğinden, onun insan sûretinde gelip Hz.
Peygamber‟e abdest almayı öğretmesinden, Hz. Peygamber‟e nübüvveti
bildirmesinden bahseder. 667
1.4.8.2. Kirâmen Kâtibîn
Ġnsanın iki yanında bulunduğu ve sağdakinin sevapları, soldakinin günahları
yazdığı kabul edilen iki melektir.668
“Kirâmen Kâtibîn” adı, Kur‟ân-ı Kerîm‟de “değerli yazıcılar” anlamında
kullanılır.669
662 A. Saim Kılavuz, Anahatlarıyla Ġslâm Akâidi ve Kelâma GiriĢ, Ensar NeĢr., Ġst., 2006, s. 299. 663 Bkz. Nisâ 4/172; En‟âm 6/61; A‟raf 7/206; Nahl 16/49- 50; Meryem 19/64, v.b. 664 Ayverdi, a.g.e., c. 1, “Cebrâil” md., s. 462. 665 Bkz. Bakara 2/87, 97; Tahrim 66/4; ġuarâ 26/193; Ġsrâ 17/85. 666 Bkz. Necm 53/4-15. Ayrıntılı bilgi için bkz. Yusuf ġevki Yavuz-Zeki Ünal, “Cebrâil”, DĠA, c. 7,
Ġst., 1993, ss. 202- 204. 667 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 117b, 124b, 138b, 151a, 159b. 668 Ayverdi, a.g.e., c.2, “Kiram” md., ss. 1711- 12. 669 Bkz. Ġnfitâr 82/10- 12.
122
Bursevî meleklerin ilminden bahsederken Ġnfitâr 82/11-12‟de geçtiği üzere,
Kirâmen Kâtibîn‟den bahseder. 670
1.4.8.3. ArĢı TaĢıyan Melekler (Hamele-i ArĢ)
ArĢı taĢıyan ve onun çevresinde bulunan bu melekler, “el-melâiketü‟l-
mukarrebûn” diye bilinen ulûhiyet makamına yakın melekler arasında yer alır.671
Kur‟an-ı Kerîm‟de birkaç yerde bu meleklerden bahsedilmektedir.672
Bursevî, “Rûhî hakîkat makamı arĢtır.” vâridiyle ilgili olarak, ruhlara
meleklerin fazîletlerinin, arĢı taĢıyan melekler vasıtasıyla girdiğini anlatır.673
1.4.8.4. Hârût ve Mârût
Kur‟ân-ı Kerîm‟de anlatıldığına göre, bu iki meleğe indirilenleri (büyü)
Ģeytanlar kötüye kullanıp insanlara öğreterek, onların küfre düĢmelerine sebep
olmuĢlardır.674
Bursevî, bu iki meleğin, Allah‟ın emrine karĢı geldiklerinden ve melek
kisvesiyle yeryüzüne insânî sûrette indiklerinden bahseder. 675
1.4.9. Diğer Tarihî, Edebî ve Ġlmî ġahsiyetler
Bursevî bu Ģahsiyetlere, geçmiĢe tarihî, ilmî ve edebî olarak yön vermeleri
nispetinde atıflarda bulunmuĢtur.
1.4.9.1. Mehdî
Dünyanın son zamanlarında ortaya çıkıp doğru inancı ve adaleti yeryüzüne
hâkim kılacağına inanılan kurtarıcıdır. Hüdâ kökünden türemiĢ olup, “hidayete
erdirilmiĢ” demektir.
670 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 145a. 671 M. Sait Özervarlı “Melek”, DĠA, c. 29, Ankara, 2004, s. 40. 672 Bkz. Zümer 39/75; Mü‟min 40/7; Hākka 69/17. 673 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 159b. 674 Bkz. Bakara 2/102. Ayrıntılı bilgi için bkz. KürĢat Demirci, “Hârût ve Mârût”, DĠA, c. 16, Ġst.,
1997, ss. 262- 64. 675 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 151a.
123
Kavram, ileride gelecek bir kurtarıcı (mesih, mehdî) inancı üzerine
yoğunlaĢmıĢtır. Kavramın içeriğinden âhir zaman, hükümdarlık, dini yenileme,
kurtarıcılık gibi ana özellikleri değiĢmemekle birlikte, içinde bulunduğu dinin
karakterine göre ayrıntılarda farklılık görülmekte, bu kavramı ifade eden kelimeler
de dinlere ve kültürlere göre değiĢmektedir.676
Mehdî telakkisi 3/9. yüzyıldan
itibaren “ĠsnâaĢeriyye” arasında kökleĢmiĢ bir sistemdir.677
Bursevî, zâhir ve bâtın ordulardan bahsederken; Mehdî‟nin de cismânî ve
rûhânî yönüne atıfta bulunur. 678
1.4.9.2. Sultan ( II. ) Mustafa
1074/1664‟de Edirne‟de dünyaya gelmiĢtir. Babası IV. Mehmed‟dir.679
Tahta
çıktığı yıllarda, 1683 Viyana KuĢatması‟yla baĢlayan çok uluslu savaĢlar devam
etmektedir. Ordunun baĢında (önceden olduğu gibi ) sefere çıkma talebinde
bulunmuĢtur. 1106‟da I. Avusturya Seferi‟ne çıkmıĢtır.680
SavaĢ giderleri için önemli
mâlî tedbirler almıĢtır.681
Saltanatının ilk yarısı sefer ve savaĢ faaliyetleriyle, son yarısı nisbeten barıĢ
ve sükûn içinde geçmiĢtir. 1697 Zenta yenilgisinden sonra babası gibi av
eğlencelerine dalan II. Mustafa, Ġkbâlî ve Meftûnî mahlaslarıyla Ģiirler, ilâhîler
yazmıĢ ve bunların bazıları bestelenmiĢtir. 1115/1703 tarihinde vefat etmiĢtir.682
Bursevî, Sultan II. Mustafa‟nın, Bursa Ulu Câmi‟deki katil hâdisesi için
mübâĢir ve müvellâ tâyin ettiğini anlatır. 683
676 Ekrem Sarıkçıoğlu, “Mehdî”, DĠA, c. 28, Ankara, 2003, s. 369. 677 Yusuf ġevki Yavuz, “Mehdî”, DĠA, c. 28, Ankara, 2003, s. 372. 678 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 130b. 679 Abdülkadir Özcan, “Mustafa II”, DĠA, c. 31, Ġst., 2006, s. 275. 680 Özcan, a.g.e., s. 276. 681 Özcan, a.g.e., s. 278. 682 Özcan, a.g.e., s. 279. 683 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 121 a.
124
1.4.9.3. ġeyh Sa‟dî
Fars edebiyatının en büyük Ģairlerindendir. ġirâz‟da dünyaya gelmiĢtir.
610/1213- 615/1218 yıllarında doğduğu tahmin edilir. Sâ‟dî ismi, mahlasıdır. Asıl
adı Ebû Muhammed MüĢerrifüddîn Muslih b. Abdillah b. MüĢerrif ġirâzî‟dir. Ġlk dinî
ve edebî bilgileri ġirâz‟da aldıktan sonra, öğrenimini tamamlamak için Bağdat‟a
gitmiĢ ve Nizamiye Medresesi‟nde ders görmüĢtür. Ġbnü‟l-Cevzî ve ġehâbeddîn es-
Sühreverdî‟den etkilenmiĢtir.684
Bağdat‟ta tahsilini tamamlayıp 655/1257 yılında
ġirâz‟a dönmüĢ, hayatını irĢâd ve halka hizmetle geçirmiĢtir. ġirâz‟da 691/1292‟de
vefat etmiĢtir.685
ġeyh Sa‟dî‟nin manzum yazılmıĢ olan “Bostan” ile, mensur yazılmıĢ
“Gülistan” adlı eserleri meĢhurdur.
Bursevî, baĢından geçen bir olayla ilgili, ġeyh Sa‟dî‟nin “Bostan” adlı
eserindeki bir sözden alıntı yapmıĢtır. 686
1.4.9.4. Ömer b. Fârız
”Sultânü‟l-ÂĢıkîn” olarak tanınan mutasavvıf bir Ģairdir. 576/1181 ya da
577/1182‟de Kahire‟de doğmuĢtur. Ġbnu‟l-Fârız diye bilinir. Hadîs, ġâfî fıkhı, dil ve
edebiyat dersleri görmüĢtür. Genç yaĢta tasavvufa yönelmiĢ, kendini manevî olarak
geliĢtirmek için bir dostunun tavsiyesiyle Mekke‟ye gitmiĢtir.687
Son yıllarını
Kahire‟de Ezher Camii‟nde vaaz ve sohbetlerle geçirmiĢ ve 632/1235‟de vefat
etmiĢtir.
Ġbnu‟l-Fârız‟ın dîvânındaki en önemli eseri Kasideti‟t-Tâiyye‟dir.688
Bursevî, onu “Tâiyye” müellifi olarak niteler ve Bâyezid Bistâmî gibi, heybet
makamının tesirinde kalarak, namaz kılmaya güç yetiremediğinden bahseder. 689
684 Mustafa Çiçekler, “Sa‟dî-i ġirâzî”, DĠA, c. 35, Ġst., 2008, s. 405. 685 Çiçekler, a.g.e., s. 406. 686 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 111b. 687 Süleyman Uludağ, “Ġbnü‟l-Fârız”, DĠA, c. 21, Ġst., 2000, s. 40. 688 Uludağ, “Ġbnü‟l-Fârız”, s. 41. 689 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 131a.
125
1.4.9.5. ġeyh Hamdullah Amâsî
Hamdullah Efendi Osmanlı hat ekolünün kurucusudur. Amasya‟da bir
rivayete göre 840/1436, diğerlerine göre 830/1426 veya 833/1430 yılında doğmuĢtur.
Dinî ve edebî ilimleri Hatib Kasım Efendi‟den; hattı ise Amasya‟da Hayreddin
Mar‟asî‟den meĢkederek, aklâm-ı sitteden icâzet almıĢtır.690
II. Beyazıd‟ın davetiyle
Ġstanbul‟a gelen ġeyh Hamdullah, orada 926/1520‟de vefat etmiĢtir.691
Nesih yazıda
klasik üslûbun kanunlarını koyan ġeyh Hamdullah‟ın eserlerinde canlılık, uyum ve
birlik göze çarpar.692
Bursevî eserde kalbin kemâlâtını el ile karĢılaĢtırırken, elin kemâlâtının güzel
yazıyla olacağını, güzel yazıyı da ġeyh Hamdullah Amâsî‟nin icrâ ettiğini belirtir. 693
1.4.10. Ġslâm Bilginleri
Bursevî Ġslâm ulemâsına dâir atıflarında, onların ya eserlerinde geçen bir
bölümden, ya bir fikirden, ya da bir sözden alıntılar yapmıĢtır. Genel olarak da bu
ulemâ, fikirlerini benimsediği kiĢilerdir.
1.4.10.1. Ġbn-i Sinâ
YaklaĢık 370/980–81 yılında Buhara yakınlarında EfĢene köyünde
doğmuĢtur. Kur‟ân-ı Kerîm‟i ezberlemiĢ, dil akâid ve fıkıh öğrenimi görmüĢtür.
Astronomide oldukça ileri bir seviyeye ulaĢmıĢ, felsefe ve tıp alanında oldukça ün
kazanmıĢtır. Ġslâm “MeĢĢaî” okulunun en büyük sistemci filozofu ve ortaçağ tıbbının
önde gelen temsilcisidir.694
Hamedan‟da 428/1037‟de vefat etmiĢtir.695
EĢ-Ģifa, Hay
b. Yekzan ve el-Kanun fi‟t-Tıb meĢhur eserleridir.696
690 Muhittin Serin, “Hamdullah Efendi, ġeyh”, DĠA, c. 15, Ġst., 1997, s. 449. 691 Serin, a.g.e., s. 450. 692 Serin, a.g.e., s. 451. 693 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 116a. 694 Ömer Mahir Alper, “Ġbn Sînâ”, DĠA, c. 20, Ġst., 1999, s. 319. 695 Ali Durusoy, “Ġbn Sînâ”, DĠA, c. 20, Ġst., 1999, s. 321. 696 Alper, a.g.e., ss. 338- 40.
126
Bursevî kendisine gelen “Rûhî hakîkat makamı arĢtır.” vâridini açıklarken,
Ġbn Sinâ‟nın, bedenler farklılaĢtıktan sonra rûhun makama sahip olduğu Ģeklindeki
görüĢüne değinir. 697
1.4.10.2. Gazzâlî
EĢ‟arî kelâmcısı, ġâfî fakihi bir mutasavvıf ve filozoflara yönelttiği
eleĢtirilerle tanınan Ġslâm düĢünürüdür. 450/1058‟de Horasan-Tûs‟ta doğmuĢtur.698
Bağdat‟ta dört yıl Nizâmiye Medresesi müderrisliği de yapmıĢtır.699
Tûs‟da
505/1111‟de vefat etmiĢtir.700
Fıkıh, mantık, kelâm, felsefe, tasavvuf ve ahlâk konularında birçok eseri
mevcuttur. En önemli eserlerinin baĢında, tasavvuf-ahlâk alanında Ġhya-i Ulûmi‟d-
dîn, felsefe alanında Tehâfütü‟l-felâsife, fıkıh alanında el-Müstasfâ gelmektedir.
Bursevî, katil hâdisesiyle ve baĢka bir vâridde semâ anındaki güzel sesle ilgili
olarak, Gazzâlî‟nin Ġhyâ‟da geçen söz ve fikirlerinden bahseder. 701
1.4.10.3. Ġmam Süheylî
Asıl adı Abdullah b. Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed es-Süheylî el-
Husâmî el-Endülüsî el-Mâlikî el-A‟mâ‟dır. Süheylî nispeti Mâlika (Endülüs‟te)
yakınlarındaki bir köye aittir. Ġmam Süheylî MerâkkuĢ‟ta 581/1185‟de vefat
etmiĢtir.702
Er-Ravdu‟l-Unf adındaki meĢhur eseri, Ġbn HiĢam‟ın es-Sîretu‟n-
Nebeviyye‟sinin Ģerhidir. Rivayete göre eserini 120 siyer ve meğâzi kitabından
derlemiĢtir. Eser Abdurrahman el-Vekîl‟in tahkiki ile (Kahire, 1967- 70) 7 cilt olarak
basılmıĢtır.703
697 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 159b. 698 Mustafa Çağrıcı “Gazzalî”, DĠA, c. 13, Ġst., 1996, s. 489. 699 Çağrıcı, a.g.e., s. 491. 700 Çağrıcı, a.g.e., s. 494. 701 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 133b, 153a. 702 Kettânî, Hadîs Literatürü (Er-Risaletü‟l-Mustatrafe), Terc. Yusuf Özbek, Ġz Yay., Ġst., 1994,
ss. 219- 20. 703 Mücteba Uğur, Hadis Ġlimleri Edebiyatı, TDV Yay., Ankara, 1996, s. 275.
127
Bursevî îzâh ettiği bir vâridde, mânâya zarar vermemek için sözü kısa kesmek
gerektiğini belirtir ve Ġmâm Süheylî‟nin de böyle yaptığını anlatır. 704
1.4.10.4. Ġbn-i Melek
Asıl adı Kadı Ġzzeddin‟dir. Babasına nispetle lakabı Ġbn Melek‟tir.
Aydınoğulları‟nın en güçlü zamanında, Ege Bölgesi‟nin Birgi‟den sonra ikinci ilim
ve kültür merkezi olan Tire‟de yaĢamıĢtır. Aydınoğlu Mehmed Bey‟in Tire‟de
yaptırdığı medresede uzun yıllar ders vermiĢtir. 821/1418‟den sonra vefat ettiği
rivayet edilir.
Ġbn Melek fıkıh, usul-i fıkıh ve hadîs ilimlerinde zamanının önde gelen
isimlerindendir. Menâru‟l-envâr ve MeĢâriku‟l-envâr, Mecma‟u‟l-Bahreyn Ģerhleri
meĢhur eserleridir.705
Bursevî eserde Ġbn Melek‟i “MeĢârık” adlı kitabın Ģârihi olarak niteler.
Bursevî Allah‟ın kendisine Melek adıyla hitap ettiğini anlatır. Burada Ġbn Melek‟i
örnek vererek, babasına yaratılıĢ ya da huyca güzelliğinden dolayı Melek adının
verildiğinden ancak kendisinin (Ġbn Melek‟in) rüsûm ehli olduğundan bahseder. 706
1.4.10.5. Ġmam (Celâleddîn) Suyûtî
849/1445‟de Kahire‟de doğmuĢtur.707
Sekiz yaĢına gelmeden Kur‟ân-ı
Kerîm‟i ezberlemiĢ, fıkıh ve ġâfi fıkhı üzerine tâlim görmüĢtür.708
Döneminin ünlü
âlimlerinden ders almıĢtır. Tefsir, hadîs, fıkıh, Arap dili, akâid, mantık, ferâiz, mîkât
ve tıp, vâkıf olduğu ilimlerdendir.709
Küçük yaĢtan itibaren tasavvuf terbiyesiyle
büyümüĢtür.710
Tasavvufî anlayıĢı selef-i sâlihîn çizgisindendir.711
877/1472‟de
704 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 117a. 705 Mustafa Baktır, “Ġbn Melek”, DĠA, c. 20, Ġst., 1999, s. 175. 706 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 155 a. 707 Elısabeth Sartaın, Celâleddîn Suyûtî Hayatı ve Eserleri, Çev. Hasan Nureddin, Gelenek Yay.,
Ġst., 2002, s. 14. 708 Sartaın, a.g.e, s. 16. 709 Sartaın, s. 19. 710 Sartaın, s. 20. 711 Sartaın, s. 21.
128
ġeyhûniyye Medresesi‟ne müderris olarak atanmıĢtır.712
911/1505‟de vefat
etmiĢtir.713
Celâleyn Tefsiri, el-Câmiu‟s-Sağir, EĢbah ve‟n-Nezâir, Ġtkân fî Ulumi‟l-
Kur‟ân, önde gelen eserleri arasındadır.
Bursevî “devr-i sünbüle” görüĢüyle ilgili Suyûtî‟nin bir risâlesinde, bin beĢ
yüz sene sonra cennet ehlinin cennete, ateĢ ahlinin ateĢe gireceğinin yazılı olduğunu
belirtir. 714
1.4.11. ġeyhler ve Tasavvufî ġahsiyetler
Ġsmâil Hakkı Bursevî bu kiĢiler içinde özellikle Ġbn Arabî ve Azîz Mahmûd
Hüdâyî‟den ve eserlerinden birçok örnek vermiĢtir.
1.4.11.1. ġeyh ġehâbeddin Maktûl
“ĠĢrâkiyye” adlı tasavvufî düĢüncenin temsilcisidir. Sühreverdî Maktûl
Azerbaycan doğumludur. Felsefe kültürünün yanında Ġsfahan‟da tasavvufî hayata
girmiĢ, ardından Harput, Diyarbakır, Konya ve Sivas‟ta yaĢamıĢ, fikirlerinden dolayı
Selahaddin Eyyûbî tarafından Halep‟te 587/1191‟de idam ettirilmiĢtir.715
Bursevî ona ĠĢrâk Felsefesi‟nin nispet edildiğini belirterek, onun hikmet ve
mârifet vasıflarına sahip olduğunu anlatır. 716
1.4.11.2. ġeyh-i Ekber Ġbn Arabî
560/1165‟de Ġspanya-Mürsiye‟de doğmuĢtur. Ġlköğrenimini ĠĢbiliye‟de
görmüĢtür. On yedi yaĢlarında iken ruhî olarak fevkalâde geliĢmiĢtir. Zamanının
birçok Ģeyhi ve âlimiyle görüĢmüĢtür.717
Fas, Mekke, Medine, Musul, Bağdat, Mısır,
712 Sartaın, s. 30. 713 Sartaın, s. 79. 714 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 122a. 715 Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, s. 191. 716 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 156a. 717 Selçuk Eraydın, Tasavvuf ve Tarikatlar, MÜĠFAV Yay., Ġst., 2004, s. 261.
129
Halep gezdiği ve yaĢadığı yerler arasındadır. Ardından Anadolu‟da bulunmuĢtur.
638/1240 yılında vefat etmiĢtir.718
Ġbn Arabî Tasavvufî tefekkürün en önemli temsilcisidir. Vahdet-i vücûd
konusunu sistematize etmiĢtir. Fusûsü‟l-Hikem ve el-Fütûhâtü‟l-Mekkiyye en
meĢhur eserleridir.719
Bursevî eserde Ġbn Arabî‟nin iki sözüne (vahdet-i vücûdla ilgili) yer verir.
Hâtmü‟l-velâye görüĢüne atıfta bulunur. Ġbn Arabî‟nin okunması gereken vird ile
ilgili her gece yüz âyet vasiyet ettiğinden, onun Fütuhât-ı Mekkiyye adlı eserinde
Ġmâm ġâfî‟yi, dört evtâddan biri olarak nitelediğinden bahseder. 720
1.4.11.3. ġeyh ġâzılî
ġâzıliyye tarikatının kurucusudur. 593/1196‟da Afrika Tunus‟da ġâzile denen
yerde doğmuĢtur. Seyyid-neseb olup, ilme meraklı biri olarak bilinir.721
Birçok
memleket gezmiĢ, zamanının bilgin ve Ģeyhleriyle görüĢmüĢtür. 657/1258‟de hacca
giderken Mısır‟da vefat ederek oraya defnedilmiĢtir. Abdüsselâm b. MeĢîĢ adında bir
Ģeyhten tasavvuf ve tarikat terbiyesi görmüĢtür.722
“Hizbu‟l-bahr” adında, içinde
duaların bulunduğu eseri mevcuttur.
Bursevî, ġeyh ġâzılî‟nin “Hizbu‟l-bahr” adlı eserinin, kitap ve sünnete dayalı
olan bir zikir kitabı olduğundan bahseder. Ayrıca rüsûm ehlinin kendisine, ġeyh
ġâzılî‟nin salâtı hakkında soru sorduklarını anlatır. 723
1.4.11.4. ġeyh Osman Fazlı Efendi
“Fadl-ı Ġlâhî” namıyla meĢhur olup ġumnulu‟dur. Ġstanbul Fatih civarında
Atpazarı semtinde ikâmet ettiğinden “Atpazarî” diye de meĢhur olmuĢtur. Ġlk
tahsilinden sonra Ġstanbul‟a gelmiĢ ve Zâkirzâde Abdullah Efendi‟ye intisâb ederek
718 Eraydın, a.g.e., s. 263. 719 Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, s. 56. 720 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 115b, 126a, 137a, 140a, 141a, 153a, 160a. 721 Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, s. 250. 722 Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, s. 251. 723 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 141a, 157a.
130
halifesi olmuĢtur. ġeyhi tarafından Aydos‟da görevlendirilmiĢtir. ġeyhinin vefatından
sonra önce Filibe‟ye sonra Ġstanbul‟a gelmiĢ; muhtelif camilerde vaaz ve irĢâd
görevlerinde bulunmuĢtur.724
Osman Fazlı Efendi ilim ve irfânı sayesinde saray muhitine kadar nüfûz
edebilmiĢtir. Magosa‟da sürgünde iken 1102/1690‟da vefat ederek oraya
defnedilmĢtir.725
Bursevî, eserinde ġeyhi Osman Fazlı Efendi‟ye sıkça yer vermiĢtir. Onu bir
keresinde hayalen (Bursevî‟nin) evinde görüĢünden, Ģeyhinin kendisini halife
seçmesinden, heybet ve tecellî hallerinde namazı edadan geri kalmadığından, son
zamanlarında dünyanın alâkalarından sıyrılıp riyâzete çekildiğinden, Hz.
Peygamber‟in “Bana dünyanızdan üç Ģey sevdirildi…” Ģeklindeki hadîsini Ģerh
ettiğinden, ömrünün son günlerini ağlayarak geçirdiğinden ve maddî borcunun Allah
tarafından ödendiğinden bahseder. 726
1.4.11.5. Hasan Basrî
21/642–110/728 yılları arasında yaĢamıĢtır. Hz. Peygamber‟in hanımlarından
Ümmü Seleme‟nin himayesinde Medine ve Basra‟da ikâmet etmiĢtir. Hadîs, kelam,
fıkıh ve tasavvuf sahasında üstaddır. Tasavvuf mekteblerinden Basra Mektebi‟nin
korku ve hüzün ekolüne mensuptur.727
Tefsirde ise, Irak Re‟y Ekolü‟nden olduğu
belirtilir.728
Bu bilgilere dayanarak Bursevî‟nin eserinde “Hasan” isminde geçen kiĢinin
Hasan Basrî olduğuna kanaat getirdik. Ayrıca Ġsmail Cerrahoğlu kitabında, el-Hasen
diye bir müfessirden bahsetmektedir.729
724 Yılmaz, Azîz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarîkatı, s. 239. 725 Yılmaz, Azîz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarîkatı, s. 240. 726 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 111b, 120a, 127a, 131a, 142b, 148a, 148b, 150a, 153a,
153b, 160b. 727 Yılmaz, Anahatlarıyla tasavvuf ve Tarîkatlar, s. 107. 728 Muhsin Demirci, Tefsir Usulü ve Tarihi, MÜĠFAV Yay., Ġst., 2001, s. 299. 729 Bkz. Ġsmail Cerrahoğlu, Tefsir Usulü, Ankara Ünv. Basımevi, Ankara, 1971, s. 262.
131
Bursevî, Hasan Basrî‟nin, 106. vâridde Rahmân 55/12‟de
âyetinde geçen “reyhan” kelimesini güzel ve hoĢ koku olarak yorumladığını
belirtir.730
1.4.11.6. Ġbrahim Edhem
Ölüm tarihi 161/777‟dir. Belh‟lidir. Bir prensin oğludur. Av sırasında
kendisine gelen bir iĢaretle uyanmıĢ ve intibaha gelmiĢtir. Mekke‟de Süfyan-ı Sevrî
(ö. 169/785) ve Fudayl b. Iyaz (ö. 187/802) ile görüĢmüĢtür. Daha sonra ġam‟a
dönmüĢ ve orada vefat etmiĢtir.731
Bursevî eserde, onun Allah rızâsı için muazzâm saltanatını terk ettiğini
anlatır. 732
1.4.11.7. Bayezid Bistâmî
261/874‟de vefat etmiĢtir. Asıl adı Tayfur‟dur. Tasavvufî terbiyesini Ebu Ali
Sindî‟den almıĢtır. Onun tasavvufî hayatında sekr, galebe, vecd hali hâkimdir. Onun
bu coĢkunluğu Hallâc (ö. 309/921) ve Ġbn Arabî‟ye (ö. 638/1240) çok önemli
malzemeler hazırlamıĢtır.733
Bursevî, Bayezid Bistâmî‟nin heybet makamında kırk gün kaldığından ve bu
halin tesirinden namazını kılmaya güç yetiremediğinden, onun siyâdetle (soy) değil;
kullukla övündüğünden bahseder. 734
1.4.11.8. ġiblî
Aslen ÜĢrüsne‟den olup Bağdat‟ta doğmuĢ ve orada yetiĢmiĢtir. Cüneyd (ö.
297/909) ve çağdaĢı olan sûfilerin sohbetinde bulunmuĢtur.
730 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 148a. 731 Kara, Tasavvuf ve Tarîkatlar Tarihi, ss. 88–89. 732 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 113b. 733 Kara, Tasavvuf ve Tarîkatlar Tarihi, ss. 141- 42. 734 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 131a, 156b.
132
ġiblî ilim, zerâfet ve hal bakımından zamanının önemli Ģeyhlerindendir.
Mâlikî mezhebindendir. 87 yıl yaĢadıktan sonra 334/945‟de vefat etmiĢtir. Mezarı
Bağdat‟tadır.735
Bursevî, fâni halin bâkiye ulaĢmasına örnek olarak, ġiblî‟nin “Bize ulaĢan,
bizden dönmez.” sözünü delil getirir. 736
1.4.11.9. Abdülkâdir Geylânî
Kâdiriyye tarikatının kurucusudur. Hazar denizinin güneybatısında Gîlan‟da
(Geylan) doğmuĢtur. Soyunun Hz. Ali‟ye ulaĢtığı rivayet edilir.737
Geylânî dînî ilimleri Bağdat‟ta tahsil etmiĢ, Ebû Said Muharrimî‟den (ö.
513/1119) tarikat hırkası giyerek, onun talebesi olmuĢtur.738
562/1166 tarihinde vefat
etmiĢtir. Kabri Bağdat‟tadır.739
El-Gunye, Fethu‟r-Rabbânî ve Fütûhu‟l-Gayb meĢhur
eserleridir.
Bursevî onun da Bayezid Bistâmî gibi soy ile değil; ubûdiyyetle iftihâr
ettiğinden bahseder. 740
1.4.11.10. Azîz Mahmûd Hüdâyî
Celvetiyye tarîkatının kurucusudur. Koçhisar‟da doğmuĢtur. Bursa‟da
müderrislik ve mahkeme naipliği yapmıĢtır. Bir rüya üzerine, önceden vaaz ve
sohbetlerine katıldığı “Üftâde” diye meĢhur olan Muhammed Muhyiddin‟e
(ö.988/1580) intisap etmiĢtir.
Dinî ilimlere vâkıfiyeti yanında güzel Ģiirler yazan ve besteler yapan bir
sanatkârdır. Dîvan ve Tarîkatname adlı eserleri meĢhurdur. Ġstanbul‟da 1038/1628‟de
vefat etmiĢtir.741
735 KuĢeyrî, a.g.e., s. 132. 736 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 144b. 737 Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, ss. 242- 43. 738 Dilaver Gürer, DüĢünce ve Kültürde Tasavvuf, Ensar NeĢr., Ġst., 2007, s. 117. 739 Gürer, a.g.e., s. 117-18. 740 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 156b.
133
Eserde konuya binâen Bursevî, Hüdâyî‟nin iki sözüne ve ilâhisinden bir
beyite yer vermiĢtir. 742
1.4.12. Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin Yakınları
Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin kızı ve oğlu hakkındaki bilgilere yine kendi
eserlerinden ulaĢmaktayız.
1.4.12.1. Kızı Emetullah
Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin, doğum tarihi bilinmeyen bu kızı, kızamıktan
hastalanmıĢ ve 16 Zilhicce 1114‟de (Mayıs 1703) vefat etmiĢtir.743
Bursevî, kızının Ģiddetli bir hastalığa yakalandığını, onun bu haline çok
üzüldüğünü ve ondan ümidi kesmesi dolayısıyla kendisine sabırla ilgili bir vâridin
geldiğini belirtir. 744
1.4.12.2. Oğlu Bahâeddin Muhammed
1126/1714‟de Ġsmâil Hakkı Bursevî‟nin, oğlu on sekiz yaĢındayken sakal
bırakmasına düĢtüğü tarihlerden, 1108/1696-97‟de doğduğu tahmin edilir. Ġsmâil
Hakkı Üsküdar‟da iken, oğlu Bursa‟da bulunuyordu. Tahsilini babasından yapmıĢ,
Celvetiyye âdâbıyla sülûkünü tamamlayıp icâzet almıĢ ve hilâfete nâil olmuĢtur.
Ġsmâil Hakkı‟nın vefatından sonra bir sene Bursa‟da postniĢin olmuĢ ve
1138/1726‟da genç yaĢta vefat etmiĢtir. Kabri babasının ayakucundadır.745
Bursevî, yanında oğlu olduğu halde kendisine gelen vâridle (Sübhânallahi ve
bihamdihi…) ilgili, oğluyla arasında geçen diyalogdan bahseder. 746
741 Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, ss. 222–23. Aziz M. Hüdâyî hakkında ayrıntılı bilgi için
bkz. Yılmaz, Aziz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarikatı; Bursevî, Silsilenâme-i Celvetiyye,
ss. 82- 89. 742 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 112a, 115b, 116a. 743 Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, 152a, 162a, 163b, 164b; Bursevî, Risâletü Eyyühe‟l-Bülbül, vr.
99a. 744 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 152 a. 745 Namlı, a.g.e., s. 117. 746 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 115b.
134
1.5. VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE‟NĠN KAYNAKLARI
Bursevî Vâridât-ı Hakkıyye‟yi kaleme alırken, baĢta Kur‟ân ve hadîsler
olmak üzere, birçok âlim, Ģâir ve mutasavvıfın eserlerine de atıfta bulunmuĢtur. O,
aĢağıda tanıtılan kaynakların bazılarından alıntılar yaparak, bazılarının ise müllifiyle
birlikte sadece ismini zikrederek eserlerden bahsetmiĢtir. Bu kaynaklardan iki tanesi
(Esrâru‟l-hacc ve Rûhu‟l-Beyân) kendi eserleridir.
1.5.1. Bostan
Ġranlı Ģâir Sa‟dî‟nin (ö. 691/1292) ünlü Farsça mesnevîsidir. ġirâz‟a
döndükten sonra 655/1257‟de tamamladığı eserini Ġran‟ın Fars bölgesinde hüküm
süren Ebû Bekir b. Sa‟d b. Zengî‟ye ithaf etmiĢtir.
Eser bir mukaddime ve on bölümden oluĢur. Adalet, ihsan, aĢk, tevazu gibi
baĢlıkları taĢıyan bölümler birçok hikâyeden meydana gelir. YaklaĢık beĢ yüz beyit
ihtiva eder. Eserde sade, çekici ve anlaĢılır bir üslûpla yer yer tarihî Ģahsiyetlerden de
bahsedilmiĢtir. Farsça baĢta olmak üzere çeĢitli dillerde Ģerhleri yapılan eser,
Mehmed Çelebi (Fatih devri), Sürûrî (ö. 1562), ġem‟î (ö. 1591), Sûdî (ö. 1596- 97)
ve Havâyî Mustafa Çelebi (ö. 1608) tarafından Türkçe ĢerhedilmiĢtir.747
Hikmet
Ġlaydın tarafından da çevrilmiĢtir. (Milli Eğitim Basımevi, 1967)
Bursevî, kendisini ziyarete gelen bir kiĢinin, ona (Bursevî‟ye) verdiği
hediyeye karĢılık; yanında uzun süre kalmasından dolayı çektiği sıkıntıyla ilgili
Bostan‟da geçen bir söze yer vermiĢtir. 748
1.5.2. El-Fütühâtü‟l- Mekkiyye
Ġbn Arabî‟nin (ö. 638/1240) baĢta gelen eserlerinden biridir. Eserin müellif
hattı olan ve bugün mevcut olmayan ilk nüshadan istinsah edilen nüsha, Beyazıd
Devlet Kütüphanesi‟nde bulunmaktadır ve dört cilttir. Nüsha 683/1284 tarihlidir.749
747 Adnan Karaismailoğlu, “Bostan”, DĠA, c. 6, Ġst., 1992, s. 307. 748 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 111b. 749 M. Erol Kılıç, “el-Fütühâtü‟l-Mekkiyye”, DĠA, c. 13, Ġst., 1996, s. 254.
135
Eserin adı “mülkiyet ve mâlikiyetin sırlarını bilme hakkında Mekke‟den
gelen ilhamlar” anlamına gelir. Dört büyük cilt halinde 598/1201‟de Mekke‟de
yazmaya baĢladığı bu eserini ne zaman tamamladığı bilinmemektedir. Fütuhâtın
tamamı müellifin “sifr” adını verdiği otuz yedi kitaptan meydana gelir. Yine Fütûhât
bu sifirlerden oluĢan altı ana bölümden (fasl) meydana gelir.750
Eserin Türkçe tam tercümesi Ekrem Demirli tarafından hazırlanmaktadır.751
Bursevî, Ġbn Arabî‟nin Fütuhâtı Mekkiyye‟de, “Sübhanallahi ve bihamdihi
sübhânallahi‟l-azîm ve bihamdihi” tesbihinin okunmasını vasiyet ettiğini belirtir. 752
1.5.3. Tamâmü‟l-Feyz
Kitabın asıl adı Kitâbü Tamâmi‟l-feyz fî bâbi‟r-ricâl‟dir. Ġsmâil Hakkı
Bursevî‟nin, Ģeyhi Osman Fazlı Efendi‟nin (ö. 1102/1690) vefatından sonra, onu
tanıtmak için Arapça olarak te‟lif ettiği bir eserdir.
Bir giriĢ ve on yedi bölümden oluĢur. Genel olarak tasavvuf ve tarîkatlarla;
özel olarak Celvetiyye tarîkatı ile ilgili bilgiler, Ġbn Arabî‟nin biyografisi, Osman
Fazlı Efendi‟ye dair bilgiler, onun tasavvufi eserlerinin tanıtımı ve Bursevî‟nin,
Ģeyhini(Osman Fazlı Efendi) ziyaretleri sırasında sohbetlerinde tuttuğu notlar yer
alır.753
1103/1691 tarihinde tamamlanan eserin müellif hattıyla olan nüshası, Topkapı
Sarayı Kütüphanesi‟ndedir.754
Bursevî, bu eserinin Ģekilsel özellik ve içeriğinden bahseder. Kitabı Ģeyhinin
vefatından sonra tasnif ettiğini, Ġsrâ sûresi 72. âyeti bu eserinde tahkik ettiğini
belirtir. 755
750 Mustafa AĢkar, Tasavvuf Tarihi Literatürü, Ġz. Yay., Ġst., 2006, s. 111. 751 Ġbn Arabî, Fütuhâtı Mekkiyye, Haz. Ekrem Demirli, Litera Yay, Ġst, 2006, I- . 752 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 115b, 160a. 753 Bkz. Namlı, a.g.e., ss. 170- 71. 754 Revan KöĢkü, nr. 497, 244 vr. Eserin Edisyon kritikli neĢri Ramazan Muslu ve Ali Namlı
tarafından yapılmıĢtır. Bkz. Namlı, a.g.e., s. 171. 755 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 118a, 120a.
136
1.5.4. Mesnevî
Asıl adı “Mesnevî-i Manevî” olan eser, Mevlânâ‟nın (ö. 672/1273) didaktik
tarzda yazdığı manzum mesnevî tarzındadır. Ülkemiz ve dünyada en çok tanınan
eseridir. Tamamı altı cilt ve 25618 beyitten oluĢur. Mesnevî‟yi ġems-i Tebrîzî‟nin
vefatından sonra yazmıĢtır. Ġlk on sekiz beytini bizzat yazmıĢ; kalanını halifesi
Hüsâmeddîn‟e (ö. 687/1288) söylemek sûretiyle yazdırmıĢtır.756
Eserde tasavvufî bilgilerin yanında; Ģark efsaneleri, peygamber ve velî
menkıbeleri, din, felsefe, tıp, psikoloji, sosyoloji, astronomi gibi ilimlerden
yaralanılarak konular yazılmıĢtır. Eser birçok dünya diline çevrilmiĢ ve Ģerh
edilmiĢtir. Mesnevî ve Mevlânâ ile ilgili, Mehmet Demirci‟nin “Mesnevî
Hikâyelerinden Dersler”757
, Safi ArpaguĢ‟un “Mevlânâ ve Ġslâm”758
ve
“Mevlevîlik‟te Manevî Eğitim”759
adlı eserlerinden bahsedilebilir. Himmet Konur‟un
“Mesnevî‟de Mürid-MürĢid ĠliĢkisi” adında makalesi mevcuttur.760
Ayrıca
Manisa‟da 2006 yılında, “Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevihaneler” konulu geniĢ
kapsamlı bir sempozyum düzenlenmiĢtir.
Bursevî, sükûnda ayrılığın; harekette kavuĢmanın olduğuna, Mesnevî‟de
geçen “Bu dünyadaki duruĢum benim için bir ayrılık olmasaydı, biz yine dönüp ona
varanlarız denmezdi.” beyitini delil getirir. 761
1.5.5. Esrâru‟l-Hacc
Büyük bir mecmua olan bu eser; Ġsmâil Hakkı 1111/1699‟da Hacc‟dan
dönerken, hacılara eĢkıyânın saldırması üzerine kaybolmuĢtur.762
Bu eserin zâyi
756 AĢkar, a.g.e., s. 116. 757 Mehmet Demirci, Mesnevî Hikâyelerinden Dersler, Vefa Yay. Ġst., 2009. 758 Safi ArpaguĢ, Mevlanâ ve Ġslâm, Vefa Yay., Ġst., 2007. 759 ArpaguĢ, Mevlevîlik‟te Manevî Eğitim, Vefa Yay., Ġst., 2009. 760 Himmet Konur, “Mesnevî‟de Mürid-MürĢid ĠiĢkisi”, Tasavvuf, Ankara, 2005, sayı:14, ss. 149-
157. 761 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 120b, 125b. 762 Namlı, a.g.e., s. 209.
137
olmasına çok üzülen Bursevî, daha sonra yazdığı eserlerde olaydan bahsetmiĢ ve yer
yer eserin muhtevasıyla ilgili bilgiler vermiĢtir.763
Nazım, nesir, metin ve Ģerhlerin yer aldığı eserde varidât, Hac, Kâbe,
Haremeyn ve Hicaz‟ın esrârı ile bu konulara dair tasavvufî yorumlar yer
almaktaydı.764
Bursevî Harem vâridlerini yazdığı bu mecmuânın özelliklerinden ve onu
kaybettiğinden bahseder. 765
1.5.6. Rûhu‟l-Beyân
Ġsmâil Hakkı Bursevî Ulu Câmi‟de 1096/1685 yılında, tertib üzere Kur‟ân-ı
Kerîm‟i vaazlarında tefsir etmeye baĢlamıĢtır. Bununla birlikte “Rûhu‟l-Beyân fî
Tefsîri‟l-Kur‟ân” ismini verdiği Arapça tasavvufî tefsirini yazmaya devam etmiĢ ve
1117/1705 tarihinde tamamlamıĢtır.
Eser üç cildden oluĢur ve her cilde farklı birer hutbe ile baĢlanmıĢtır. Her cilt
Kur‟ân-ı Kerîm‟in yaklaĢık on cüzünün tefsirini oluĢturur.766
Eserin müellif nüshası
BEEK‟dedir.767
Eser Türkçe‟ye Erkam Yayınları tarafından tercüme edilmektedir.
Ayrıca Muhammed Ali Sabûnî tarafından ihtisâr ve tahkîk edilen eseri, (bir heyet
tarafından) “Muhtasar Rûhu‟l-Beyân Tefsiri” adıyla yayımlamıĢtır.768
Bursevî, Hz. Peygamber‟in nübüvvetten önceki ve sonraki hallerinden, onun
Rabbi‟ni basîret gözüyle görüĢünden, mü‟minlerin ilâhî feyzden yararlanacağından,
Rûhu‟l-Beyân‟da ilgili âyetlerin tefsirinde bahsettiğini belirtir. 769
763 Bkz., Bursevî , Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 123a, 192b, 200a, 214a. 764 Namlı, a.g.e., s. 209. 765 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 123a. 766 Namlı, a.g.e., s. 179. 767 Genel, nr. 12-27. Bkz. Namlı, a.g.e., s. 180. 768 Bursevî, “Muhtasar Rûhu‟l-Beyân Tefsiri”, c. 1-10, Haz. Muhammed Ali Sabûnî, Damla
Yaınevi, Ġst., 2002. 769 Bkz., Bursevî , Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 124b, 128a, 135a.
138
1.5.7. Tâiyye
Ömer b. Fârız‟ın (ö. 632/1235) dîvanında yer alan ve “el-Kasîdetü‟t-Tâiyye”
veya “et-Tâiyyetü‟l-Kübrâ” olarak bilinen kasîdedir. 750 beyitten fazla olan bu
kasîde, Ģâirin bir tür mânevî yolculuğunun ve ruhî mîrâcının tasvîridir. ġâir rüyada
gördüğü Hz. Peygamber‟in iĢareti üzerine kasideyi “Nazmü‟s-Sülûk” diye
isimlendirmiĢtir.
Eser, Dâvûd Kayserî (ö. 751/1350), KâĢânî (ö. 736/1335) ve Saîdüddîn el-
Fergânî (ö. 699/1300) tarafından Ģerh edilmiĢtir.770
Ġsmail Rusûhî Ankaravî‟nin
“Makâsıd-ı Aliye Fî ġerhi‟t-Tâiyye” adlı Ģerhi, “Osmanlı Tasavvuf DüĢüncesi”
adıyla Mehmet Demirci tarafından 2007 yılında yayımlanmıĢtır.
Bursevî eserinde, Ömer b. Fârız‟dan bahsederken onu, “Tâiyye” müellifi‟
olarak niteler ve onun da Bayezid Bistâmî gibi heybet makamının tesir ve infiâlinin
Ģiddetinden namaz kılmaya güç yetiremediğini anlatır. 771
1.5.8. Ġhyâu Ulûmi‟d-Dîn
Tasavvuf tarihinde en çok okunan ve tanınan eserlerin baĢında gelen eserin
müellifi, Gazzâlî‟dir.(ö. 505/1111) Gazzâlî eseri inzivâya çekildiği ve kendini derûnî
tefekküre verdiği yıllarda yazmıĢtır.772
Eser altı yılda ( 489/1095- 495/1101) tamamlamıĢ olup, ibâdât, muamelât,
mühlikât ve münciyât baĢlıkları altında dört ana kısımdan meydana gelir.773
Eser
Türkçe, Urduca, Ġngilizce ve Almanca gibi dillere tercüme edilmiĢtir. Eserin tamamı
günümüz Türkçe‟sine Ahmed Serdaroğlu (Ankara 1963; Ġst., 1974) ve Ali Aydın
(Ġst., 1977) tarafından çevirilmiĢtir.774
Ayrıca Ali Arslan‟ın esere ait on ciltlik bir
tercümesi vardır.
770 Bkz. Süleyman Uludağ, “Ġbnü‟l-Fârız”, DĠA, c. 21, Ġst., 2000, s. 41. 771 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 131a. 772 AĢkar, a.g.e., s. 94. 773 AĢkar, a.g.e., s. 95. 774 Sezai Küçük, Klâsik Tasavvuf Kaynakları I, Editör, Ali Çınar, Sûf Yay.,Ankara, 2003, ss. 139-
40.
139
Bursevî Vâridât-ı Hakkıyye‟de, Gazzâlî‟nin Ġhyâ-i Ulûmi‟d-dîn‟de yer alan,
semâ ve ilimle ilgili iki sözüne yer vermiĢtir. 775
1.5.9. Hizbu‟l-Bahr
Bursevî‟nin verdiği bilgilere göre bu eser, ġeyh ġâzılî‟nin Hz. Peygamber‟in
iĢaretiyle tertib ettiği, içinde dua ve virdlerin bulunduğu bir dua kitabıdır.776
1.5.10. MeĢârık
Radıyuddin es-Sâgānî‟nin, (ö. 650/1252) derlediği bazı sahih hadîslerin yer
aldığı eseridir. Tam adı MeĢâriku‟l-Envâri‟n-Nebeviyye min (a‟lâ) Sıhâhi‟l-Ahbâri‟l-
Mustafaviyye‟dir. Hadîslerin çoğu Sahîhayn‟dan alınmıĢtır.777
Eser üzerine birçok
Ģerh yazılmıĢ olup, en meĢhurları Ģunlardır:
Ġbn Melek: Mebâriku‟l-ezhâr fî Ģerhi MeĢârikı‟l-envâr.
Afîfüddin Saîd b. Muhammed b. Mes‟ûd el- Kâzerûnî: Metâliu‟l-
envâri‟l-Mustafaviyye fi Ģerhi MeĢârikı‟l-envâr.
Bâbertî: Tuhfetü‟l-ebrâr fî Ģerhi MeĢârikı‟l-envâr.
Hayreddin Hızır Atûfî: KeĢfü‟l-MeĢârık.778
Bursevî, Ġbn Melek‟ten bahsederken, onu “MeĢârık ġârihi” olarak niteler. 779
775 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 133b, 153a. 776 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 141a. 777 Ġbrahim Hatiboğlu, “MeĢâriku‟l-Envâri‟n-Nebeviyye”, DĠA, c. 29, Ankara 2004, s. 361. 778 Hatiboğlu, a.g.e., s. 362. 779 Bkz. Bursevî, Vâridât-ı Hakkıyye, vr. 155 a.
140
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE NÜSHALARI
2.1. NÜSHALARIN TAVSĠFĠ
2.1.1. B Nüshası (Müellif Nüshası)
BEEK (Bursa Eski Eserler Kütp.), Genel, Nr. 86.
Te‟lif Tarihi: 1116/1704
Müellif: Ġsmâil Hakkı Bursevî
Varak: 111b-264a
Ebat: 210×144 (175×115)
Satır: 27
Yazı: Nesta‟lik
BaĢ:
Son:
Ferağ Kaydı:
Bu nüshada vâridlerin üstü kırmızı mürekkeple çizilidir. BaĢlık ve
noktalamalar da kırmızı mürekkep ile yazılmıĢtır. Vârid cümlesi olan âyet, hadîs ya
da sözler siyah mürekkeple çizilidir. Varakların kenarlarına ek bilgi ya da îzâhlar
yazılmıĢtır. Nüshada cedvel (çerçeve) yoktur.
141
2.1.2. A Nüshası
Atıf Efendi Kütüphanesi, Nr. 1517
Ġstinsah Tarihi: 1189/1775
Müstensih: Seyyid Ġbrâhim
Varak: 1b-357b
Ebat: 210×137 (159×68)
Satır: 21
Yazı: Ta‟lik
BaĢ:
Son: …
Ferağ Kaydı:
Nüshada baĢlık kırmızıyla yazılmıĢ, vâridlerin ve bazı yerlerin üzeri de
kırmızı mürekkeple çizilmiĢtir. Düzgün bir ta‟lik hattıyla yazılan nüshada, varakların
b yüzlerinin sol alt köĢesine, a yüzlerinin ilk kelimesi yazılmıĢtır. Sayfa kenarına
“ ” iĢaretiyle düzeltmeler yapılmıĢ, “V” iĢâretiyle de dikkat çekilmiĢtir. Nüshada
cedvel (çerçeve) kullanılmamıĢtır.
2.1.3. E Nüshası
Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bölümü, Nr. 1791/1
Ġstinsah Tarihi: Belli değil.
Müstensih: Sâlih el-Kütâhî
Varak: 1b-221b.
Ebat: 240×160 (180×90)
Satır: 25
142
Yazı: Nesih
BaĢ:
Son:
Ferağ Kaydı:
Nüsha tezhipli olup, besmeleyle baĢlayan giriĢ kısmından önce belirgin
varaklı (altın) bir süsleme mevcuttur. Nüshada baĢlık kırmızı mürekkeple yazılmıĢ,
vârid ibârelerinin (âyet, hadîs v.b.) üzeri kırmızı mürekkeple çizilmiĢtir. Varakların b
yüzlerinin sol alt köĢesine a yüzlerinin ilk kelimesi yazılmıĢtır. Sayfa kenarlarına
eksik kelimeler eklenmiĢ, düzeltmeler “ ” ibâresiyle yapılmıĢtır. “V” iĢâretiyle,
yapılan düzeltmeler belirtilmiĢtir. Varakların numaralandırılması Türkçe rakamlarla
yapılmıĢtır. Eserde bazı yerlerdeki yanlıĢ yazımlar karalanmıĢtır. Nüsha cedvelli
olup, cedvel kırmızı renktedir.
2.2. NÜSHALARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Yapılan araĢtırmalar sonucunda “Vâridât-ı Hakkıyye” adlı eserin müellife ait
olan nüshasından baĢka iki adet daha müstensih nüshası bulunmuĢtur. Murat
Yurtsever‟in hazırladığı Ġsmâil Hakkı Bursevî Dîvânı‟nda, istinsah edilmiĢ nüsha
sayısı on olarak verilmiĢtir.780
Ancak yapılan araĢtırmalar sonucunda, Yurtsever‟in
belirttiği nüshalardan sekizinin, Bursevî‟nin diğer vâridât türündeki eserlerine ait
olduğu ve on nüsha içinde yalnız iki tanesinin elimizdeki esere ait olduğu tespit
edilmiĢtir.781
BEEK, genel, nr. 86‟da kayıtlı müellif nüshası esas alınmıĢ ve diğer iki
780 Bkz. Ġsmail Hakkı Bursevî, Divan, Haz. Murat Yurtsever, Arasta Yay., Bursa, 2000, ss. 37- 38. 781 Bursevî‟nin vâridât türündeki diğer eserleri için bkz. Namlı, Ġsmâil Hakkı Bursevî, Hayatı,
Eserleri ve Tarîkat AnlayıĢı, s. 218.
143
nüsha karĢılaĢtırmaya dâhil edilmiĢtir. Tenkitli metinde bu üç nüsha Ģu kısaltmalarla
ifade edilmiĢtir:
B: BEEK, Genel, Nr. 86
A: Âtıf Efendi Kütüphanesi, Nr. 1517
E: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bölümü, Nr. 1791/1
Nüshalardan E nüshasının istinsah tarihi belli değildir. A nüshasının, satır
sayısının az ve hacminin küçük olması nedeniyle varak sayısı fazladır. Nüshaların
giriĢ kısmı aynı Ģekilde baĢlamıĢtır. B ve E nüshalarının son cümlesi aynıdır.
Ġnceleme ve karĢılaĢtırmada esas aldığımız ve çalıĢmamızın arka bölümünde
yer alan B nüshasının metni altında, her üç nüshadaki eksik yerler ve metinler
arasında -varsa- farklı yazılan kelimeler, dipnot gösterilerek belirtilmiĢtir. Farklı ya
da eksik olan ibâre yazılmıĢ ve varak numarası kaydedilmiĢtir.
Eserin metninde daha iyi anlaĢılması için, her bir vârid –müellifin usulünden
farklı olarak- yeni bir paragrafla baĢlamıĢtır. Metinde bir önceki varaktaki cümle
devam ediyorsa, bütünlüğün bozulmaması için, yeni varakta aralık verilmemiĢtir.
Bu çalıĢmanın birinci bölümünde yer alan vâridlerin özetinde, eserin içinde
geçen âyet, hadîs ve sözlerin kaynakları gösterildiği için, tenkitli metinde bu bilgilere
tekrar yer verilmemiĢtir.
144
SONUÇ
1653–1725 yılları arasında yaĢamıĢ olan Ġsmâil Hakkı Bursevî, Osmanlı
Devleti‟nin duraklama ve gerileme dönemlerine Ģahit olmuĢtur. Bu dönem savaĢlar,
saltanat değiĢiklikleri, padiĢahların yanlıĢ politikaları nedeniyle siyasî açıdan;
medreselerin bozulmaya baĢlaması, aklî ilimlerin terk edilmesi, liyâkatsiz kiĢilerin bu
kurumlarda yer alması nedeniyle de ilmî açıdan sıkıntılı bir dönemdir. Bu yıllara,
özellikle Kadızâdeliler-Sivâsîler mücadelesinin getirdiği fikrî uzlaĢmazlıklar
hâkimdir. Celvetiyye tarîkatına mensub olan Bursevî de, bu çekiĢme ve tartıĢmalara
eserlerinde yer vermiĢtir.
Bursevî, tasavvuf baĢta olmak üzere, tefsir, hadîs, fıkıh, akâid ve kelâm
alanlarında eserler vermiĢ bir müelliftir. Eserlerinin sayısı yüz yirmi civârındadır.
Ayrıca Ģiirlerinin bulunduğu dîvânı da mevcuttur.
Tasavvuf alanında yazdığı eserler içinde özellikle “vâridât” türü eserleri
önemlidir. Vârid, kulun kastı olmaksızın kalbe gelen mânâ ve ilhamlardır. Bu
kavram tasavvuf kültüründe ilham, lâyiha v.b. kullanımlarla birlikte özel bir yere
sahiptir. Kavramın çoğulu olan “vâridât”, zamanla sûfi ve mutasavvıfların da
üzerinde durduğu ve bu konuda eser verdikleri bir tür haline gelmiĢtir. Bursevî‟nin
bu türe âit yirmiden fazla eseri tespit edilmiĢtir.
O, ömrünün son otuz kırk yıllık kısmında muhatab olduğu ilâhî hitabları
kayda geçirip, bunları Ģerh etmiĢtir. Vârid denilen bu hitablar, büyük ölçüde Kur‟ân-ı
Kerîm‟deki âyetlere istinâden gündeme getirilmiĢtir. Ayrıca hadîs, kutsî hadîs, beyit,
mısra ve dualardan oluĢan vâridler de bulunmaktadır. Vâridât ismiyle adlandırılan tür
içerisinde yer alan Vâridât-ı Hakkıyye, türe ait güzel bir örnektir. Eserin tamamında,
Bursevî‟nin 1114 yılı Zilkade ayı baĢlarından 1115 yılı Safer ayı sonlarına kadar olan
vâridleri bulunmaktadır. Bursevî bu vâridleri açıklarken, özellikle “Vahdet-i vücûd”
telakkisi baĢta olmak üzere; Nûr-i Muhammedî, Hatmü‟l-Velâye, kutbiyyet, velâyet,
esmâ ve sıfatlar, devr-i sünbüle, Sidretü‟l-Müntehâ-Ev Ednâ, vahdet-kesret, hakikat-
mârifet gibi pek çok tasavvufî kavrama açıklık getirmiĢ ve kendi bakıĢ açısıyla bu
145
kavramları yorumlamıĢtır. Onun, özellikle âyetlerle ilgili yaptığı îzahlarda
tasvvufî/iĢârî tefsir üslûbunu yansıttığını görmekteyiz. Bu bakımdan eser, sadece
vâridât türü içerisinde kalmayıp; iĢârî tefsir alanına da hitab eden bir çalıĢmadır.
Ayrıca eserde, Bursevî‟nin vuku bulan bazı olaylardan son derece etkilendiğini ve
bunlara ait fikirlerini açıkça belirttiğini görmekteyiz. Bursa Ulu Câmi‟de bir sûfinin
katledilmesiyle sonuçlanan katil hâdisesine, eserin birçok yerinde doğrudan ya da
dolaylı olarak atıflarda bulunmuĢtur. Müellifin anlattıkları, o dönemdeki tasavvufa
olan yaklaĢımlar hakkında da ipucu vermektedir.
Bursevî, vâridleri açıklarken peygamber kıssalarından, onların yaptıkları
dualardan faydalandığı gibi; kibâr, velî, hakîm gibi sıfatlarla nitelediği –adı geçen ya
da geçmeyen- çeĢitli mutasavvıf ve bilginlerin söz ve görüĢlerinden de
yararlanmıĢtır. Bunun yanında eserde, kıssalarda geçen bazı Ģahıslar, tarihî, ilmî,
edebî Ģahsiyetler, melekler ve peygamberlerin ailelerinden bazı kiĢlerden müspet ya
da menfî anlamda bahsetmiĢtir.
Ġsmâil Hakkı kendi eserlerine atıfta bulunduğu gibi, büyük mutasavvıf, Ģair ya
da ulemânın eserlerine de atıfta bulunmuĢtur. Bahsettiğini tespit ettiğimiz Ģahıs ve
kaynaklar içerisinde –çok bilinenler hariç- önemli ve adı az duyulmuĢ olanlarla ilgili
verdiğimiz mâlumatın, bu alanın ilgililerine katkısı olacağı kanaatindeyiz.
Bu değerli eserin üç adet kütüphane kaydına rastladık. Bunlardan müellif
nüshası BEEK‟de (Genel, nr. 86), bir müstensih nüshası Âtıf Efendi Kütüphanesi
(nr.1517) ve diğeri ise Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Bölümü‟nde (nr.
1791/1) bulunmaktadır. Yazma halinde bulunan bu nüshaları teker teker inceleyerek,
-müellif nüshasını esas almak sûretiyle ve varak numaralarını bu nüshaya göre
vererek- Vâridât-ı Hakkıyye‟nin sağlıklı ve tenkitli bir metnini oluĢturmaya çalıĢtık.
Tasavvufî açıdan önemli bir yere sahip olan vâridât türündeki bu yazma eser,
alanın araĢtırmacıları tarafından görülmeli ve incelenmelidir.
146
KAYNAKLAR
ACLUNÎ, Ġsmail b. Muhammed (ö. 1162/1652), KeĢfu‟l-Hafâ, Beyrut,
1408/1988, I- II.
ALĠ, Hazret-i, Nehcü‟l-Belâga, Haz. Abdülbâki Gölpınarlı, Der Yay., Ġst.,
Tarihsiz.
ALPER, Ömer Mahir, “Ġbn Sînâ”, DĠA, c. 20, Ġst., 1999.
ANKARAVÎ, Ġsmail Rusûhî, Osmanlı Tasavvuf DüĢüncesi ( Makâsıd-ı
Aliye Fî ġerhi‟t-Tâiyye), Haz. Mehmet Demirci, Vefa Yay., Ġst., 2007.
ARPAGUġ, Safi, Mevlanâ ve Ġslâm, Vefa Yay. Ġst., 2007.
_______, Mevlevîlik‟te Manevî Eğitim, Vefa Yay. Ġst., 2009.
AġKAR, Mustafa, Tasavvuf Tarihi Literatürü, Ġz. Yay., Ġst., 2006.
AYDEMĠR, Abdullah, Ġslâmi Kaynaklara Göre Peygamberler, T.D.V.
Yay., Ankara, 1996.
AYVERDĠ, Ġlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, c. 1-3, Kubbealtı NeĢriyat,
Ġst., 2006.
BAKTIR, Mustafa, “Ġbn Melek”, DĠA, c. 20, Ġst., 1999.
BATUK, Cengiz, “Nemrud”, DĠA, c. 32, Ġst., 2006.
BĠLMEN, Ömer Nasuhi, Büyük Ġslâm Ġlmihali, SadeleĢtiren A. Fikri Yavuz,
Ġst. 1992.
BURSEVî, Ġsmâil Hakkı, Vâridât-ı Hakkıyye, BEEK, Genel, nr. 86, vr.
111b-264a.
_______, Risâletü Eyyühe‟l-Bülbül, BEEK, Genel, nr. 86, vr. 84b-110a.
_______, Silsilenâme-i Celvetiyye, Haydar PaĢa Hastanesi Matbaası, Ġst.,
1291.
_______, Divan, Haz. Murat Yurtsever, Arasta Yay., Bursa, 2000.
147
_______, Muhtasar Rûhu‟l-Beyân Tefsiri, c.1-10, Haz. Muhammed Ali
Sabûnî, , Damla Yayınevi, Ġst., 2002.
CERRAHOĞLU, Ġsmail, Tefsir Usulü, Ankara Ünv. Basımevi, Ankara,
1971.
CEVDET, Ahmed, Kısâs-ı Enbiyâ, c.1, Milli Eğitim Basımevi, Ġst., 1972.
ÇAĞRICI, Mustafa, “Gazzalî”, DĠA, c. 13, Ġst., 1996.
ÇĠÇEKLER, Mustafa, “Sa‟dî-i ġirâzî”, DĠA, c. 35, Ġst., 2008.
DEMĠRCĠ, KürĢat, “Hârût ve Mârût”, DĠA, c. 16, Ġst., 1997.
DEMĠRCĠ, Mehmet, Sorularla Tasavvuf Ve Tarikatlar, Damla Yay., Ġst.,
2001.
_______, Nûr-i Muhammedî, Kitabevi Yay., Ġst., 2008.
_______, Mesnevî Hikâyelerinden Dersler, Vefa Yay., Ġst., 2009.
DEMĠRCĠ, Muhsin, Tefsir Usulü ve Tarihi, MÜĠFAV Yay., Ġst., 2001.
DEVELLĠOĞLU, Ferit, Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın
Kitabevi, Ankara, 2004.
DURUSOY, Ali, “Ġbn Sînâ”, DĠA, c. 20, Ġst., 1999.
EL-HAKÎM, Suad, Ġbnü‟l-Arabî Sözlüğü, Kabalcı Yay., Ġst., 2005.
El-GAZÂLÎ, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111), Ġhyâ-i
Ulûmi‟d-dîn, Çev. Ali Arslan, 1–10, Arslan Yay., Ġst.
ERAYDIN, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, MÜĠFAV Yay., Ġst., 2004.
FAYDA, Mustafa, “ÂiĢe”, DĠA, c. 2, Ġst., 1989.
_______, “Ebû Bekir”, DĠA, c. 10, Ġst., 1994.
_______, “Ömer”, DĠA, c. 34, Ġst., 2007.
FIĞLALI, Ethem Ruhi, “Ali”, DĠA, c. 2, Ġst., 1989.
GÜRER, Dilaver, DüĢünce ve Kültürde Tasavvuf, Ensar NeĢr., Ġst., 2007.
148
HAMĠDULLAH, Muhammad, Ġslâm Peygamberi I-II, Çev. Salih Tuğ, Ġmaj
Basım, Ankara, 2003.
HARMAN, Ömer Faruk, “Havvâ”, DĠA, c. 16, Ġst., 1997.
HARMAN, Ömer Faruk ve Cemal Kurnaz, “Hüdhüd”, DĠA, c. 18, Ġst.,
1998.
_______, “Ġbrâhim”, DĠA, c. 21, Ġst., 2000.
_______, “Ġsrâil (Benî Ġsrâil)”, DĠA, c. 23, Ġst., 2001.
_______, “Meryem”, DĠA, c. 29, Ankara, 2004.
HATĠBOĞLU, Ġbrahim, “MeĢâriku‟l-Envâri‟n-Nebeviyye”, DĠA, c. 29,
Ankara 2004.
HĠNDĠ, Alauddin Ali el-Muttaki b. Hüsameddin, Kenzü‟l-Ummâl, c. 1-16,
Müesseretü‟r-Risale NeĢr., Haleb, 1977.
HĠZMETLĠ, Sabri, Ġslâm Tarihi, Ankara Ünv. Ġlahiyat Fak. Yay., Ankara,
1991.
HUCVĠRÎ (ö. 469/1076), KeĢfü‟l-mahcûb; Hakikat Bilgisi, Haz. Süleyman
Uludağ, Dergah Yay., Ġst., 1996.
HÜDÂYÎ, Azîz Mahmûd, Dîvân-ı Ġlâhîyât, Haz. Mustafa Tatcı-Musa Yıldız,
Üsküdar AraĢtırmaları Merkezi Yay., Ġst., 2005.
ĠBN ARABÎ, Muhyiddîn (ö. 638/1240), Fütûhât-ı Mekkiyye, c. I- , Çev.
Ekrem Demirli, , Litera Yay., Ġst.
ĠNANÇER, Ömer Tuğrul, “Celvetîlik”, Dünden Bugüne Ġstanbul
Ansiklopedisi, c. 2, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yay., Ġst., 1994.
KANDEMĠR, M. YaĢar, “Fâtıma”, DĠA, c. 12, Ġst., 1995.
_______, “Hatice”, DĠA, c. 16, Ġst., 1997.
KARA, Mustafa, Bursa‟da Tarikatlar ve Tekkeler 2, Uludağ Yay., Bursa,
1993.
149
_______, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yay., Ġst., 2003.
KARAĠSMAĠLOĞLU, Adnan, “Bostan”, DĠA, c. 6, Ġst., 1992.
KÂġÂNÎ, Abdürrezak, Tasavvuf Sözlüğü, Ġz Yay., Ġst., 2004.
KETTÂNÎ, Muhammed b. Cafer, Hadîs Literatürü (Er-Risaletü‟l-
Mustatrafe), Terc. Yusuf Özbek, Ġz Yay., Ġst., 1994.
KILAVUZ, A. Saim, Anahatlarıyla Ġslâm Akâidi ve Kelâma GiriĢ, Ensar
NeĢr., Ġst., 2006.
KILIÇ, M. Erol, “el-Fütühâtü‟l-Mekkiyye”, DĠA, c. 13, Ġst., 1996.
KONUR, Himmet, “Mesnevî‟de Mürid-MürĢid ĠiĢkisi”, Tasavvuf, Ankara,
2005, sayı:14, ss. 149- 157.
KÖKSAL, M. Asım, Peygamberler Tarihi, c.1-2, T.D.V. Yay., Ankara,
1995.
KUġEYRÎ, Abdükerim (ö. 465/1072), KuĢeyrî Risâlesi, Haz. Süleyman
Uludağ, Dergâh Yay., Ġst., 2003.
KÜBRA, Necmüddin, Usûlu AĢere Risâle ile‟l-Hâim Fevâihu‟l- Cemal;
Tasavvufî Hayat, Haz. Mustafa Kara, Dergâh Yay., Ġst., 1980
KÜÇÜK, Abdurrahman. “Câlût”, DĠA, c. 7, Ġst., 1993.
KÜÇÜK, Sezai, Klâsik Tasavvuf Kaynakları I, Editör. Ali Çınar, Sûf
Yay.,Ankara, 2003, ss.127-153.
MUSLU, Ramazan, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf [18. yy.], Ġnsan Yay.,
Ġst., 2003.
NAMLI, Ali ve Ġmdat YavaĢ, Kitâbü‟n-Netîce, c. I- II, Ġnsan Yay., Ġst.,
1997.
NAMLI, Ali, Ġsmâil Hakkı Bursevî Hayatı, Eserleri, Tarikat AnlayıĢı,
Ġnsan Yay., Ġst., 2001.
ÖZCAN, Abdülkadir, “Mustafa II”, DĠA, c. 31, Ġst., 2006.
150
ÖZEL, Ahmet, “Mâlik b. Enes”, DĠA, c. 27, Ankara, 2003.
ÖZERVARLI, M. Sait, “Melek”, DĠA, c. 29, Ankara, 2004.
RÛMÎ, Mevlânâ Celâleddîn (ö. 672/1273), Macâlis-i Sab‟a [Yedi Meclis],
Çev. ve Haz. Abdülbâki Gölpınarlı, Yeni Kitap Basımevi, Konya, 1965.
_______, Mesnevî, Çev. Adnan Karaismailoğlu, c. 1-2, Yeni ġafak Yay., Ġst.,
2004.
_______, Mesnevî-i ġerif ġerhi, Terc. ve ġerh A. Avni Konuk, c. 2, Kitabevi
Yay., Ġst., 2005.
SALĠHOĞLU, Mahmut, “Sâmirî”, DĠA, c. 36, Ġst., 2009.
SARIÇAM, Ġbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, DĠB Yay.,
Ankara, 2007.
SARIKÇIOĞLU, Ekrem, “Mehdî”, DĠA, c. 28, Ankara, 2003.
SARTAIN, Elısabeth, Celâleddîn Suyûtî Hayatı ve Eserleri, Çev. Hasan
Nureddin, Gelenek Yay., Ġst., 2002.
SERĠN, Muhittin, “Hamdullah Efendi, ġeyh”, DĠA, c. 15, Ġst., 1997.
SERRÂC, Ebû Nasr (ö. 378/988), Luma‟-Ġslâm Tasavvufu, Haz. Hasan
Kâmil Yılmaz, Altınoluk Yay., Ġst., 1996.
SUYÛTÎ, Celaleddîn (ö. 911/1505), el-Câmiu‟s-Sağîr, I- II, Kahire,
Tarihsiz.
ġĠRÂZÎ, Sâ‟dî (ö. 691/1292), Bostan (Külliyât-ı Sa‟dî), Haz. Muhammed
Ali Furûğî, Tahran, 1380.
TAHĠR, Bursalı Mehmed, Osmanlı Müellifleri, c. I-III, Bizim Büro
Basımevi, Ankara, 2000.
UĞUR, Mücteba, Hadis Ġlimleri Edebiyatı, TDV Yay., Ankara, 1996.
ULUDAĞ, Süleyman, “Ġbnü‟l-Fârız”, DĠA, c. 21, Ġst., 2000.
_______, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yay., Ġst., 2001.
151
UZUNPOSTALCI, Mustafa, “Ebû Hanife”, DĠA, c. 10, Ġst., 1994.
YARDIM, Ali, Peygamberimiz‟in ġemâili, Damla Yayınevi, Ġst., 2004.
YAVUZ, Yusuf ġevki ve Zeki Ünal, “Cebrâil”, DĠA, c. 7, Ġst., 1993.
YAVUZ, Yusuf ġevki, “Mehdî”, DĠA, c. 28, Ankara, 2003.
YILDIRIM, Ahmet, Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadîslerdeki
Dayanakları, TDV Yay., Ankara, 2000.
YILDIZ, Sâkıb, Türk Müfessiri Ġsmil Hakkı Bursevî‟nin Hayatı, Atatürk
Ünv. Ġslâmî Ġlimler Fak. Dergisi, Sayı 1, Aralık 1975, ss. 103- 126.
YILMAZ, Hasan Kâmil, Aziz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarikatı,
Erkam Yay., Ġst., 1982.
_______, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, Ensar NeĢr., Ġst., 2004.
YĠĞĠT, Ġsmail, “Ömer b. Abdülazîz”, DĠA, c. 34, Ġst., 2007.
152
EKLER
153
EK 1 VÂRĠDÂT-I HAKKIYYE NÜSHALARINDAN ÖRNEKLER
(B) Nüshasının Ġlk Sayfası
154
(B) Nüshasının Son Sayfası
155
(A) Nüshasının Ġlk Sayfası
156
(A) Nüshasının Son Sayfası
157
(E) Nüshasının Ġlk Sayfası
158
(E) Nüshasının Son Sayfası
�������������
) ������������ (
���� ������ ��� !"�
�#� $�%&���'()*/ �(,-.
��/0�
1234� 5�%� 2%678&� �7�� �90 ��8�� 5�9:� ;3 <�8%�� <38=�
>��?@
��A�B CDE�* ��%F/�� G8%��
,���� 234@
�������������
) ������������ (
���� !"������� ��� �#� $�%&���'()*/ �(,-.
��/0�
1234� 5�%� 2%678&� �7�� �90 ��8�� 5�9:� ;3 <�8%�� <38=�
>��?@
��A�B CDE�* ��%F/�� G8%��
,���� 234@
�
�������� ���
���� ��� �� ��
������ � ����� �� � ����.���� ��� !" # $%& '(��� � �)�. �*��+ �, � ! �-.� � !� $%& � ������ �,. $/0 1��2� 3�4� 5/6� ���� 7"/�8 �� �.$9:� ��;,� $%<:� =�� �� !8�> . �� ?,�9� �@
�� 1�9 �, �6�4� A�9��� B �$%& C#� �, D� �EF G�:H I�J�E@� '�/, "F � �%�� !�%& $ ", '�/, K��+�, K��+ A�C#�"L� D� G�:H �9 � M�� �N�, � I4& O #� �E #"*> P% B ��:E@� I�/� Q� *> 1N���
C"R� � 5S� D�6, ��� �E*F �*�T ��U � �96:, V�#�� B �WF 1�9 . C"*4@� "F �
X�Y@� �WF $%&�� -��� G9� K 1�9 .QZ�[H !�� !<���� $ "�� \"��.�� =�] �WF � #��^ _G�`� ��H P Q��� #�"��� �����L� 5^ a�H Q� I#���� F�b c�4� ��H ��&�� =�] . da� �e�� G�`� �f
g:h �� � �*E, �<�:E�H G�� � Qi�Y� �jk �F��C� l� Q��� �,�/@� �jk P a�H �F(&m�� ������ 5^��4� �, !:� .
9 K��+ !"9 C#�cn�;J "*8 !%0# B �J� �, cn�;J �"�.%S� D� da� !�� �/��� �o�, Q�E& p�, !o�, 7"q c����F W^� ��;J a��8 !r�s G9� ����`� D� K Q�F� �9 a�H � �,t��� �(@� 1Y0 p�u (�"q
��� � Q�E&.! a�:��� v�:H B Q�� 3�4� 7�9 �, .w � a�� !x�y z",�{Q#"^ z5�.|,�� � }8�#C Q#"^ z5+.dHW:8 ���6^ ��C ��H� �, $%& d7�+ �����.
�e6�� ~FW� a�j�� ��W�� K��+ !"9 C#l�. � 1�� B $d%& C+ }� =N�/��� �#��, jH K� #�>�, j�% a��l C�s ����8 ����� at�4� �W� �,y �, �� O6:E� V�#��� B �*�T "F � #�*�E� ~�+:� �@ #��:&� 5� �
P� �t� �"^t@� �*��� �*%F� 5i c�48� �� �*%F� �& #� �� P�,� �@ ��&"� ~+:� ��� !��8 ��&"� �, !�%& �, �> ~FW� V"8 �� !�� ��H �> =N�/�� V"8 �� !���8 �#��@� K� �e6� � =N�/�� K� ~FW� 5>� �/8
�#��@� �(� C��J�� B 1Y� �9 � �e6� $F � A�6�Y� '�/, B 1Y� �/8 �*%F� �*8�� ~+�, �` da�8 ���0�"� $F 7���8 �C� �� '�/, A�W� '�/,� � "9 v�9 '�/, A�6Y� '�/�8 ~FW� $F � A�W� '�/,
$%o�L� ���0m�� $F ��o�� $%e6�.
� �<*:� �� !0�# �� ���# Q�E � $��> Ie0 G�2 Q#�C A"� �, G� B !���H "F �*�8 �J�0 � 7"/� G�2 }0 #�/�� I����� ~N��� I(. "� 1N�e8 =d/� � 18�"�E� ,� c�E& ����-%#�/� �%��� !�%& �E� a��:/� �*E& �� $�# v�-.�� D� a�H �9 � #WE�� G&> �, 1.�� B �*���8 #W�E� K�
� Bu kelime A Nüshası �b nolu varakta ��/%�� ; E nüshasında �b nolu varakta ��6%S�, şeklinde yazılıdır.
�
5� �, �<*�:� B �W� �E,�@� da�8 a�� ��� � \�EF X��+ Wr:9� ��� � !�� ��H � �*E, P� �E� �l� #W� � G��� �, 3�4� Ie0 �^ � #���( !J� (8 P� B X��+ �*E� ��� � !E� �&��R� ��"d%Y� a��4�
a�H !�� O, ����� ����*, �(do� K 1do� ���a) ���%.m�� !:�%0 $%& Mm6_Y� �, �d6. B ����J GEH $���mH � �U�/L� �"%d�"+ � ��8�L� K� 7��:&�L� �����J �9 G%/8 ��E� B 7"/+ �, �(N� ����q�� K 7�/8 ! ������+ G�/8 G��L�
'�� 1H�� �;�S� da� }0 7(:^�L� 1H d1:^� �9 G%/8 Z���� ,� B 7"/+ ��8 7�/8 !�8 5^� �*�8 !����8 !+C"J da�8 P� � z��@� ,� 7(:^� ��E� �l C�/:&�L� ,� 7(:^� K� ;�S�� ��� #�>� � �/:� 7���� C�#� I"%. 1J� #�/� �%� 5��� O,�R� B ������ ��8"Y� �, ���0�� �"%:9 }0 �"q8� ! � I�% B ���E@�
B �"q8� �8�"Y:@� �WH � #�/� 6H ��,�� P6�H ��Y�@� 7(-: � a� =��� O9l� �, O9"8 �*%�*� � �*%�%e+ �` $��� � �e�l& Q��&C a"&��� ��� O, ���� ,� B �FC�/:&� �" *�8 #����� 1F� �, P� O9� �9 �
�%, v� a��E 'C�F � ��.�Y9 d�� 1:/+ � �,:�� �6E�8 5��� �, 6H� �F � �*�"&C 1�:/� a� 7"/�� a" � '�d��� K� c,�8 1:/% ~J"@� C���� A�#�,� �, �J� a�8 !l�%9 G//> 1F C#� !��8 �4 �� ���-%, a�H O� � ��,� P� �� ¡�� �� 1� 1:/� �, ��>� �E:6�8 �J"� � a� � ��L� m�E@�5�i+ 5i% �� !��8 �F5� K�
6E� 7�:/ ���#������e� �"
!"/ _G�q"^ .�Hn��: � �Hn�*:��. =�q !�� C�*:J�L� "F P���� 7�0 ���: � da� �F�0� a��, ! � ��#"�> ����& a"H� (8� 7�9 p�0 �%��� !�%& �E� K� Q+ � � �4� =�q !�� P� !�l0 ��*:�� �WH� 7"_."�
� �0 Q�:�@� C�*:J� �*: M%��� D� a�H � !��9+ 1Y� �� $9�:� B �>:�@� a� P� � C�>#�L� � �� �: K� I#�>� ��*:��� da� ��o�� a���( �%i4, ��4�� #",�� D� �� C�*:J�L� B !��9+ � �e�� �>@� $9: d��
J#��l, � C"J"� A�j+ ~+�, �"�9 �9 � 7��L� K� I#�>� ���: �L� a� ��H � �� ���: � p�0 ��8 ���#�C !c� ��9 ¢��`� Ie0 7"/ I#�>�� !�� � ���0�� �� � ��� 7��� 5Y�8 !�� $*:E� P����. G��� Q���
G��� .PE V�" PE =#��. � I^�� B #�]���/�] ��,� � M]%� � =�] ��,� \"%���� 5��� �WF ��� �"�� � */L� =�q "F ����� B� �� K� 5��% ���� � !�� p�o�� c#�E ~�W��:� !�� 7"."� �, c*9 �, ��
��� � $9:� B �F#� � a� 1���� '"%& d1J � �, � _�� ���: � !����8 P���� !�� $*:�� p�0 � I^�L� B ��� p�u �"��H �W� �F5� cW^t� � �� �, !��W^t� �,� � �e�8 £��� -�% ��*:�� � ��H ��,"%& �` ��*:��
�, 7��� da� !E, c���: � da� ��H �C;0 #�9 ��"¤� ����"F� ~�dW� ~Z<l& K� A"m@� �� a����� ��*:�� da� O ��p��� '"� ����¥ It4� �4:E� � d1:h !�� � ~�H:� �4:E� !E�8 P� "F �6]E� #W !E, =%h ��*:�� a� �,�S��
�r�> a"�%�+ � ��+�*,� a"] �, ��J^� K��+ 7�9 1*R� ���: �� a�H ��H 7"�/@L� 1*R� K� 1�������b) � �� �& ! �^ � !����8 Q� !��l� d1H �� �& �, �"�9 �W � ��r�> �%& ��l �%�� (�� K��+ 7�9�
� !E& �����L� $%& #�/� m� �W P%+ ��doH ��� Q� a"%F�R� �FdoH �]/� �%�� �"�9 � c���/� ���8 !E& ��E_� �, d1mH � �& \#�_� �/8 ��� �& \#�� � �, �WH � ��� �& \#�� �]/E� �& \#�� � �, �� 1�*��:% �]/E�
¦
� � �� A�6�Y� � ��2�� A��%<: #�¥�� ��]�l ��,,�� '(��� ��%�� !%Fm� !8�l� ��H d1� 1H B F��@� �,P� �&�8 cC"*>l� cC"J_� ( Q� aZ"mH ( ��� �� a� 7�9 �l, 7"/ ?�, ��
a�ElJ �� a�l� � p�0 a��%� �, C#�, v9 �� O, K. � I#� �� B �%��� !�%& ��E� O, vC� "F �� Ol, K �%��� !�%& !"9 ?�, c�E�, a�H a� �� �, ���9 ���� a�H ���8 v/% "F ��� G9"� P� a�8 G9� �
�, �$ �/L� p���� B !"/ I#�>�� !�� � ��#"L� 1�0 �, !�� v9� �� � 7�9 ��H !E, v9� �� a�H K��+4���� c#�"�� #"*� �Q"E�@L� v/�"_F v/� WF l� ��&�#� !�� G �/+ ���> d � v�/+ � !�T �, c#� � ��
��� � ~�/L� �� "F 1 �/�/�� B ��_ � � v9 (8 d�� � c#�"q� �, ��&m�� � �� !�%& 1�:4� �,� !(lJ K��+ ��� ~�iL� "F ���� da� ��9#�8 �]/� �v� � � ���� � da� �%&�� $9��L� �� K� v/:� }0 ��6� ����
8 ~�i�"F v�FW� B ����l� v�� !�� ����� a�H ��� � c���� ���9 a�H a"�E� ��& �, ��]/� ~�i% ��,� ��� �& ~<:0� !� (, � !�>�"� Io� !E� c#�"q� B a�H ��o�0 !�, �� a�H a� � ��mR� "F � vi� ~��lJ K�
�� �C# ��� � ��#":�l, ���6^ c�E& F��� a�H � �� l� !:%.� �� c�]&� !:98 � !l+oH !���, B O]9 � !l: � �����E@� ��� K $d%� � ����E:,�L� !:� �� � K �� �0# !+�0l� ! Y�:Z�l� �/���+ ! =���+
# �� ! 7"/� "F � �d% � !�%& �� $d%. ��E� Q�l� �l �molJ ��&�� �E,m�,� da�H �<*:� �� G��# 7" K 1�/8 ����� A],�8 ! �&C � �%��� !�%& O648 ��/��� B K O6>�8 �d/l0 C�*:J�L� B �FW, a�H a� �� �WF � !�8 C�C# �� c�C# 1 !l:�&�6> !�%& QJ� �� !+"&C �%��� !�%& 1�m9 �, �m/0 '�l,�� ~FW, ��� � a� \�EF
� a� c � 7�mo@L� ��& B K 1o� �9 �©��L� !J"� �, �*�E8�& PWH �'��� !J"� �, !�FW, ���d/l0 ?8�& ��H � ~F�W@L� v�l-.� �, �0�" ª��%/+ �, ���4� B �� �� ���4� $%& ?:�+ ��� cWF �E,"%& da� a�Er�q�� IC��;
, 7"9 ��,� l� v�"�Y� "F ! ��%/:�8 '�,�� ~FW, "F ~F�W@� B v�"Y�� $,�,� ;�E+"+ ~FW, #m�" 7�9 � B ��/:� e� � �� ~FW@L� ����/, cF�b a�H a� � !Eq� B !H"% ����l0� ��� ��� � ~F�W@� O8# ! ��� (8 p�0 �, ��"� I"%�Y� a� O, ����� K� !�J":� I���/:, ���8 I"%�Y� K� Q+ �� �q��� B V(q�� F���
�E@� �&�� '��9�� =�;, �, '�/@� �WF da�8 Z�&�8 ��/%], V(q� !��8 ��"d]� �(� �/%], ~%/L� �6. I�J '(�� #�/� � �k !�FWk ;6+ '��� ��N�� N�l $%& '�,�� �>
(��¦a) $%&�� -��� B ad��@� 7"9 �E& C#�.'"E� �, 5^ I"%�Y�.�J�E@� $F � I"%�Y� da� O, I�&Wd� �, � 1�� B '"E� �, 5^ K��+ v�� ��o� � �=�� K� =%S� �, «�& 7���� a� P� � #"e���
C#l"� �), a�� !�8 Q#��� ���%�� ��R� =d%�:@� ��"��� ��� A�6. �, '"�E� �� =%S� K� �=�� �, 7�;�
� Bu kelime A nüshası ¬b nolu varakta �&�d� ; E nüshası ¦b nolu varakta �&Wd�, şeklinde yazılıdır.
Müellif hattında dahi �&Wd� yazmasına rağmen, anlam olarak �&�d� sakinlik, sukûnet manalarına
geldiği için, A nüshasındaki yazım uygun düşmektedir.
¬
��+ !"/ V"%� ��*E, d1H � CZ#l"� B �%��� !�%& !"/ �e�� �9"%� a�H a� � "*8 ��� ��,� � �Q�� G/%^ �@ K�H �] �" 1 �] �� ( �9"%� !�"� ��mR� $%& �> !%8 ,m�� ���� �, !E� $0�# �� =%^ �, 7���, !�8 �
54� ��H ��E6� ��� �/%�:@� A�*J":� � A�H�� $F � I"%�.� a� "F � ^� ?�, A�H0 a��8 1�%� !�� 1e8� "F � A�H�� P%: 1Y� ��� C�>#�L� a� A�W� ��& B ��E6� a"�� �, 1e8� A�6�Y� ��& B ��/�� C�C, 7dj+ � 7"�/l, 7dj+ c�E��8 7dj+ ����]9 da� �`"9 ��,� � ������ 1��H � ������� �6. � ���:, 5^ !�� 7��&�
dj+ �*��� ��<Z�[@� Q�;� �,;� v�<0 � �%�*�% ��� ��� v�<0 "F � v�<-L� 1Y� ��� "F � C�>#�� 7 !�� O, 7"."� 1F� v�<0 !��8 �%�*@� ��d� v�<0 �(� 1.�"L� 5i� "F ��� Q�;� ���;� v�<0 da�8
�+ !"9 K� Q+ �� ��%�� � �%�R� B � ����E� v�<0 � �=�� I�J�E, O � }0 Q� \#�. P �4� �� K�=%S� �%�+. $%<:� �� �?��� $%<:� K� 7"."� 1Y� ��� � C�>#�L� ����]9 7���� a�&"� ����]/� da� �%&��
"� 1Y� ��� � ��&�� ¡"i� ���]9 $F � ��l�% ���#��@� ���]9 � �/�� ��� ��+, $F l� �$�%�� K� 7"_. v�]9�L� O�T $%& 7�l& �4, �0�l� v�]9�� ~]/8 �/�� �=0 ��+, $F � �?��� $%<:� �� $d/�� $%<:� �, a"."_Y� '"9 �F� C�8�� ��,� � 7��RL� N�l $%& ��9 1�J ��>�H '��( ���>@�� ��l�� B �8�Y:@�
�, ¡"i� �]�0 G� a"%^�C �*8 �� 7�J# � !N�,�� l� a�]%��� �©�"�H �F � !Jl� �, a"J#�^ � !J� ��#C�� d�� �(.� �0� a�C�/E� m� A�mW� '�/, B ��"� ���8 ��, 1F� I#�>�� �*��.
v�]��L�� V6:� 1Y�8 �<*:� �� I��@� I#�0 O9�. $%& ��,( � ��C �"H #�� �� 1�/81��2�.�� a�� #�E� GE�8���, ����l# P # K� $�J#� 1�9 � �d6S� A�lJ"8 #�"��L� G��8 � K��+ . v�]S��
cW� 7��� a��% _G%9 � A�6�Y� B !9"8 �> � �� ~�]@� $%&� �)e� � �*:6. X"J� a� �Er�]@� �6E%��H:� I#����.'�@" Gd6^ !%*J� Q5� aC !����#. �"�/@� �d6S� da� ?�� �6E� ��+, K� 7"_."� 1Y� ���
C�� � ��4� �*�8 ��%8 �F"� � I#��,�� �6E� ��+, �,� � c"� � �/� A��e@� �, I��@� �6:H $*8 �������#�� � �(� ��#�*J � �� �� ,� '��/� � A�C����� A�&�]� K� ®"*E� �, a����� V"�+ �8�oH � �%/¥ 1 .
(��¦b) 1�/8 �v#�� �� �� G%/8 I�o� � I#�<:� 1F� �, X��l+� K ��� � � �y/6� 3�> �� G��#C"T '"9 �F K. �, !�%& �F �, ~�� �*�N��q� �*�6�� a"�N�9 a��,�J I�o�� I#�<:� 1F� ?�� �F Q�
l �,� �*�6�� $�# ��8 ����q � ���6� �"4_��8 ������ '�]0 OT $%& ©�� �,� ��"%9 v�q �,� �*�N��q �% �,� �W%8 c"J_"L� �, !Jl" "� ��,�R� �*R� G,����8 �F#� m� �� Q" ���& C� �, � �*0��#m� =�� �#��+ �� 1. �� 7" �"E,� �, !��8 |�9 �H� K� Q+ �� a�,� � Yl& 1H B �WF � ����l � �" �^ 1 �"��+
H � �% � !�%& oH� � ��&� ��/6� ����F da� �WF �, �*8 �/8 ��E� ��/8 !&��+m� a"� �%�� !�%& !������ �"�� !�%& ��F � ¨� Q+ m�� K��+ �� �0# �, d�� ���E�m�� �(� C� K� v9� ��/6� #� � a� ���E��L� ����F �,
c�m� 1�J l� a�6��e% !�",m� 7W !���8 �%��� ~+�k ��8 }0 1�� �& C<:8 a�5�E� B !�6� $/� l� a� /%
¯
� � �� °# �E]%��� \+ !���8 c� ���9 �FC� � ��F � 7�l0 PWH � A�Wd� � A�6�Y� � 7��8�� �, ��0":�� $%. �E���� #�:^� �W l� ��"m�� \+ B $F ��� ��/�/�� �E]%��� da� �(.� �*�� 1U �:8� � /6� �% � !�%& �
�0� $i�E� � ��%, K ~F �v# �%��� !�%& a���% 7"9 � �%�� !E, � �8�4@� ~+�@� �, �F�" �k � ��C"�_�� Q�� �,. K��� !��> K� ����E� �*,��: ����d� da� c�� �, �� 7" $i�E� � �F � ����d� "F � !�%, a��8
, � I5/0 ���� P%U a� ���l& a�]%� $i�E� M��8 ���9�L� a�]% K� ���E� X���e� �, ���leH $,���� !�YEK��+ !"9 dHW+ � �d%l � !�%& �� $d%. P���� #�9 �&�8 �� �:6� �. I��i� ��# a"&�l� ��W� C]+ � �
�N�C H� �F��&_C � �y/6� H� da�8 P� � $4��� �(� a�C]_� M��8 ��N�C v��� a"��/, �*8 1Y�:, �, �F ���8 ��C[q �"�F� ���� �"%�[9 ����J ���8 a"�FW� � a"r� �*8 O]/E, 1Y6E, H� �FH� da�8 �)�E��L�
� 7"�/� �� 7�r�� Cm]� � ?iL� �, ���E�m�� $]&� ��f 5^ 7"�/�� /6� �, �� \�+� ��8 ��/6L���� . 7"_Y�� ����,Z �� �E&.
� _G�%& �, !E, G�%�8 �v# m�� "F G%/8 ���± � �L� $%&�L� -��� G9l� K��+ �� 1�9 �, _G�C_"� � ~+�@L� 7��� ��"`� ��+, da� ���8 ��+�W� ���0m��� ��`�� ���"`� I#"_. �% � !�%& �� $%. ���± I#"_. da� P�
:� °��, �:^ �9 ~+�@L� O�T a� ��/%], A�E���:� ^y �%�� !�%& ��± I#". �W�8 ���E��� l� ���%�L� A�E��� �9 � ��`�� ~+�@� ^� !��8 '(�� I#�>� !�� � ��Eq��� � ��F�d��� ��^��� ������ � !�6m8 c�E�l, � !+#"_Y
(H c�� � �%8 a�/� B !_:�%H «#��� $0l� 1H ^� "*8 �'�l�� !J"� �, �QF�mb $0l� � '��¬a) �q� � ������� �, c5� $%& �WH � �%�� !�%& 'Cy $%& �j@� M-�Y� a�8 !:���� � !:��F�mb !�%& �9 � '�`� 1H
!E, ';%� �� �²5� � ��#":�� 1�³�� I#"Y a�/� *�8 a�/L� �, G��H ��� �% @�� $%& ���;, ! a"�� a� �` G��H ��� �%l @� � �)����� O�T da� !E, �%& � !,��: a�/� a"�� a� ';%� � a�/� �, a�H �, da�8 c5� �, �´���%� � �*�+�l, #�/ �Q���L� � ��� ������ IY�� ������L� �/�/�� �, ��Y0 �*%8 a�/� �, ��Y0
d� ��� � �� cWF �¥#"8 �����:� � ���+��@L� =�] P� �` a�H ��� � !e�8 O�E, l� �%��� !�%& �E� � � "F QW l� !�� �F5� �, v9� � I^�� � ������ B �%�� !�%& !N�" G� ��� c5� �, K�� � ! �=0� �,"_0@� ��,��
���� �(� �] �� ( I"�E� I"�4, �, W^�� �` �q� �, �Fn)���� �q�" �, a�W^�� ��� ���8 �,�L� N� � 1� a� �e�� !E, �%& � #��^m�� µ�-. ! �*> �, $%& �)���m��H �,�L� cWF �¥#� G��H �W� �%��� !�%& �E����
$%& ��e�� !�, $d%Y_� p�0 !��8 ��%Yl:� !�%& �9 � !�8 ��"^C � �� 7" # ���± �, ���Y0 ¡#�� ¡#�"L� B C#l� ��H ���± 7� $%& � ���± $%& d1. �*%� 7�/� p�0 ����:� B I�N�8 =�� �%8 G%9 am�8 !�8 !J�#��� l� V6� }�+l, � V6� ����:� I�N�8 G%9 �%��� !�%& !�, 7�� �WF Q� �"����8 �$%& �:�d%. ��� #��^�� D�
"9 K� Q+ �� 7�� a�> !�"E+ � O�RK��+ !. !��8 c"� � 7" �% � !�¶ �� da�8 �> �, �:�E� ��� �"�%&�� K��+ !"9 V(q�� � C���� �WF $%& d7C ��H �%��� !�%& �� ���E� $F �� ���E� da� O, ��C6E, 7" � !�8 H�
�� X�q� �/8 7"_ � O]� �,.� a"����� ��� P�"����� ��W� a� K��+ !"9 ��*���� V"8 �� �� �. $%& |,�8
·
~�]@�l� 1����� 5^ K� �� \�*l� ~+�@�. � !%�H� � !%¸� � �%��� !�%& !N)2� ��&� ����± � �� a� �e�� �%& �8"�Y� O�:J� ��,,m� � �%��� !�%& ��� ����± ��"[ � da� �e�� �%& � �q�"@�l� ~+�@� D� ~�-�8 c5� ��,� ��
OJ�# =%q� p�0 "*8 5��� �, 6H� ���8 �E&�d]� ��q K� �E+ � � "F ��%� HW� $%& �F#� � �� ��9 ��,� � �²"� � �0� �� "F 19 7�9 � "F d�� !� � QW� �� "F 7�9 ��H ����+ �%�� !�%& ��� � ��l.� �� K�
��8 c"� � : �� "F Pr��> da� !"9A�/%]@� �, � A����/@�. � 1��2� "F $%F� ! ���2 QWd� $2� da� �%&�� K��+ �� da�8 �� ��& �*E, � =� ��H ���± $N�2� ��8 �] �� ( �*e� 1J � �;& $� # �� ���2 ^[� �)2� K
��2�� g^m� �, � Q��l& !"/ ?�q�^��¬b)�Cl"% �� 'l0 _G%^C �d@� �,m�� B _G�9� �9 �v# �� G%9 X G%^C �, ^� ?,�+ ���F �Q� � $%F� K� C"_&m� � OJ#m� �6� �Q��8 �� #m�� A�6�� B P� � *>� ��� #��/,
P�%&.
�� 7" # ��± �� �� !� � K 1�/8.��¶ �,�� B �*�8 G�9� }� ������ *>�� da� ?�� �& )
�&: ��¶�� '0 B �*�8 G�9� '��� I4& � *>�( �9 �Q"�E� '�� B �,"l� a"�¶ � �� '0 B '���� I4& � �& I��, $F � I^�� Ol�_J �, ��_�_J �` 7�/� � �E ��� ��� $F � �%�E��� #�C I��, �% �/k P �*:%�J
� ��*:�� K� �%�� !�%& 'Cy ���: � �, d������ X"E�?,�k ?+��l& � ?l+��0� ����8 ���/¦ ��: �6���� �,�� �El M� !:�,� $9��Y_k �%�� !�%& ���0 G9��. P��H� !�8 \:4, 1�� �� �� �� !� � P"/ �El ���
�%��� !�%& 7�9 ��H !:�,� �& I��, $F ��H �� 7" # ��± P"/ .'"� �*%8 }�,� Gl,�/: � a�. Q� "F � �E M�a����+ ��f �El M�H P # �E& ��,"� da� � K��+ 7�9 ��H �$`�� '"l��. 7��� �, �E ��� ���l lA��_& P����8
?�@� �WF �$%& �� $/� ���%8 �^� � ����� �� 7"_ # ���± �� d�� !� � 1F� �, lAY8 !N�*:�� K� #"HW@� #���?%�lJ � !,��: �9��Y@L� ����0"@� O, #�lY&�� �, Yl& 1H B C"J"l, $���H � �E ��� ���l ! ��� �l�� �,
� I#"_. '�� �, �(Y6E, ���H� G�J8 �@��L� �, ���0� ! ��4� � �k ��,� B ?8�> K��+ �� da� G��#P� $%& 1�H�L� 1¸�� ���� � l� ��/�/0 � ?�l,.�#C�/� ��& �l*E,
�$H�:� !"/ �lE I4& �¶ 1�9 $� # ?�q�^ �9 a�H � . c��� \(,� c�E !��# #C�/� ��& ? �#. � ����+_# I#�4� ��4�8 7�� �� �, �0�� ���J �� #m�� A�6�� �� �¹�� �, G�J# �@ $�:0 c�E�, �, #Cm� �%8
��F � ��/l 1�%S� %��� !�%& '��/� dK� 5>[� � � HW_� � 7��� � v"_ER� . $�/l0 �/ !E, � �=�� ��& �*E, ��� �& �*6� 1F� !8�� =��& c� � ��9�- �L� ��%�� B ���/�� ����� �, !:/�/0 ��� �. z& �*E, �
�*E, � ! ?�q�^ K��+ �� da�8 ���� ������ A"�%, ��� .�%�9 �*E, ������� .�*E, � P:�9� K��+ 7�9 $6]Y@� $�,�L� $�:0 �8�4@� v�/�� �, �%��� !�%& �E� ! MY�+��, �*E, � $,(� � $+��l P:�6].�� $ ", '�/,
:�@� �)2�� 5�� � �� P� a��8 a�,�;� �WF B º�& 1 �F �, 1�%9 � !%F� �E& d�� ��� � HW_� � �, �*E, � ��E
¦ Bu kelime A nüshası »a nolu varak ve E nüshası ¯b nolu varakta ?,�k şeklinde yazılıdır.
¼
1em6� �, ��2�� �, #"HW@� P� 1H � ��/d/� � ?�, 1 ��9(q� � ��6 ! $���:� � $%<:� �"<l� � p�0$`��. K $6]Y[@� ��# a�H � �d%l � !�%& �� $d%. $6]Y[@� ��# �E& d1J � ;& $� # ! ���2 �#�l�L� �*E, �
;6+ !8&�8 $6]Y�% #"E� 1�lJ �jk�WF 5� 1�-:� � '�/@� da�8.
!,��: G��� �WF K 1�9. a"[H " 1/& Fء���� ;,�� !m%[H 1/&.� $�� a�*J #�^ lF��w�!%[H c;,�� . �c�]l& l� !le�8 !��-�_ �� 7t�� �� �& �*6� 1F� "F � !%F� d�� �"6l� � ~�q � �"[%l� � ;,l# !�8. � !���� �,_u
Y, !"_ l#c�6].
(��¯a) $%&�� -��� B ad��@L� 7"9 �E& C#�.�� 7" # �� P�%& '(��� � I"%�Y�. I"%�Y� C�@� da� !"9 B #",�@� '(�� "F '(�� C�@� �WH � !�%& �"d%. �"E,� ��W� �*��� �� K��+ !"9 B I#",t@� I"%�Y� $F
��*E� O�_J � ����%�+ �"�d% � K��+ 1��9 �, C#�� !���8 '(��� �(� K��+ �� �, �eN�8 �/�/�� B I"%�Y� da� M/� � ��*E� ��8 !" # $%& !,(l � �� I"%. ��,� � c��� �, ~q��@� �,(� �4, ��-:� =�] ����
�� I"%�Y� $%& �E� $%& a"d%Y� !:�N(, � �� a� !"9 B Y:9� � �0� !�%& � \�EF Q�� � � O�R� ��& �, �7�9 ��H !�%& ��Edo� � ! ���-:� =�] c��& $%& �d%�� �e�� �� a�H a� � V6� ��& �, Q��� ��4� ���. '(
��0# v# �, �"9. a"�%��� �%��� !�%& �E� $%& a"d%Y� ����Y� cC��& O��lJ � K��+ �� da� �%& �9 G%9 a�8� !�%& � *�, $%& *�, �, C#�� !�� C���� $%& ����E� �WH l� � � $%& � � �, C#�� K��+ �� K� ����E� !���
B 7�9 �%�� !�%& �E� a� �µ. a�8 G �¥ 5� P� G%9 � '� !�6� $%& �d% � $d%. 1F �%��� !�%& �E� a� ��,��*4:�.�� ��# � �E� �*��� P�%& '(��� �q �, �� !+�"�� ~��J $%& ���� ~��J �%�� c�E��8 !+�H �
� I�0�"� �/�/�� �WH � �0�"� g�4�8 d�� � V6� ��& $%& O�R� ��& �, �� !:��4 �q $%& !:���%,7" # �� !"9 � �E� �*��� !"9 #�>� ��H� �, K� � I�0�l� ��l0 B !�%& ��d%�, � ��½�%�, a"�� � I"�E� da�8 ��
a�C !Eq� $%& I�<�@� �" �W l� �=0 !_Eq� � ¾���/, ¾=%^ �%�� !�%& �E� _F��8 =%S� ~��J $%� �f �� � !���8 P� � ����� ��*��4+ c�9 7"0 ��q �, ���%�� 6H� �W � cF�b a�C !Eq� ��"q �" �WH � cF�b
� �/� � ����� � ¾V8 � QW� ��"]� �F�E& X> �W� �/%]@� ����0�� A�dW� � K� I#�>� ����� a�8 M�E@ � I���/@� ���0�"� A�6�Y� � K� I#�>�8 M�E@� �/� �,� � =%], a�#l�C "F 1l ����� A�*J �, �*¿ !�8 ���/+
"%�Y� � !�68 ��%�:�� !+�*J �, �*J B '��/� c�E& X> �W ��/:� �� 1Y� � p�0 ¾��9 I"%�Y� F�b da�8 I �� 7�9 �/8 �� � vC�� v� �, F�d�� B ��/:� a� P� � V(q� �*Eq� � ����� A�*J �, �*¿
K��+.�� !J� �o8 �"d"+ ��E��8 . � P _AH� �k l� �H� �� Cl#� �W � =%], "F � �� 7� !�J"+ �q��� B $F�H�%�� !�%& !"9 �/�/0 G8& !E& _G6>".I"%�Y� B ?�& I�9 �. �� '0 B A�C���� oH� G��H �� G8& �
I"%�Y� Q"�E� '�� B � ��"d]�
»
(��¯b) K��+ !"9 Cl#� .�¶ !� # $/�l�8 ��H�0� ��,� �<��� �0�l. ��. � ����4� $F �<��� C�@��l� �6E� �*Z�l�0�Y A�W%�� A�"*4� v�> �, I�, c:�� � 1/�� ,�h �, �S� � ��� �v� C�@�� a�l�
B ��9� �6E� Q� $F l� ���� d� A��F�4@�� �"4�� v�> A��F�¤�� A(,��@� ���9� I#�+ � ����l�6E�m@� 1�lu ~%Y_�8 a�l�� "F QW� ^�� ��,� � ��� � ��� P�%l, �,�^ A���S� ! �# �, P%@� a�"l& �5q 1H�:8 A"
�< B �l, D�l I�³ K� I#�>� P�`� l� $J�E� da� $F Q^� I#�>� ���� B � !��,C �'� B G�T }� I� �6�L� �%� ��8"�Y� D�l �"%:9 �#��@� 1Fm� �, ��%d]� �Q� B Z�l, lD�l a�8 P� l� �*e�l \(lF � ! _� B #�/
��,� P� �� ¡�� �� d1� �<��� B Q"��0 � ��W� [�8 5�m�� O,�R�.
��<*:� ��l �$&�l d� �WF C#�.#"E�#"H a��E^ [1H 7_�� !,�"H ��9� c�E9. 1_�% 1H"H !���ZEl �1[H#"E�#"H a���.l� v� #� P�� z"� � |�&1H "H !%���8 . 1/�� � �G�l,v"��J�> �\+ #"E�#"H a�. !�8 �
���H�:� !+���`� D�l B c� l��9 Q��`L� Ie0 7"9 K� I#�>�.7C � a�J a"��� c�+5l0 #�m/_��. � 9� c�E9�� !��. '�E8�. !��� $%& ��#��:&� c":�¥� l� ��/�/0 K��+ �� Q" �, �Z"m6l� ��W� �F � �E���[@� ����F�4@� '�/, �WF l�_ �=�� 1b �l& !�� $%& �� �e�� ��#��:&� c":�¥� � �/�/0 c"6� ��W� �F l� a"/d/�L� a��J�"� �*9"m8 l� !��-�
*qm�� ���9 �H�� 3��4� Ie0 7�9 ��H !d%b m� !��-� =��.�/�/�� B �=0 "F � 7��^ a"�� ���. �, �WF �, d�� '�/@� �WF �/�/u =/-:� 1�9 '��9�L� =�;l, !���8 $%&�� �Q�0�� M4��l� ? �� ��%� �%�� �� �0# �
�*E� $,� �k �� 1Fm� �"��� �)�%& $,l� '�/@� �WF B � c��l � � =/-:� 1�9 � (.m� �9��l� � #��� ! ��& ��m%8 A"_��� v�-.m�H �/�/�� ���%& l� !�8 �k Q#C� G��� ~0�. � 5�m�� �, 6H� � A���Y� d�� �_F�E
A"����.
�?_ �� ����<_, ! G%/8 �Q�/� �WF �y�� �, �(N�l K 7�/8 ���± ���d� ��� ? � Q�ZE& l� �Q��[9 K 1do�7"/+ am� c_n���.c��u � ����� �� a�-�_ c��u � �� a�-� . K� I#�>� !�8 � ���iL� ! 1lY0 �/8 !l:%9 ���8
�:� �> *qm�� c� ���9 �H�� 3�4� Ie^ ! $�.l� �9 � ��À� � ~%/� ���� !�� � !:%�e8 � #"HW@� µ��� �6�4� ��&Cm�� D�l �WH � !�8 �� ":�, !:��# �9 W, #�- m�� B QCZ#�� �, P� a�H � A�0":6� ���.l"� B
m�� B ��6i:�[@L� �, �%�<l� da� !l��-�_ �� 7t��#�- .#�*E� l� 1�m%� B ! ���,�m�� ��<�[@� �, � .
(��·a) �<*�:� �� a�:��� a�WF C#�.v��� c��0"+ !��� � \+.>w ¢�", !��0"+ �'v�#"H.a�*H�� � !" Ae0 �G%.�.a�*_, V�y !<F � !�@��. � c�;& � a����L� �4� a� K� I#�>� !�8
_."� B !��]%_ da� ��� � �*E& �v� ~<:� (8 ��/�� 1F� ��,� � c�� V�8� p�u $/�/�� v"��� K� 7" Q��`� Iel0 ��_& d�@ l� A����L� C�>#�� A�W� 1���: A�6�Y� ��& K� ���C_# ��� � �N���� C"*4� B �F�
K� 7�l, !�� !�8 �"�9 �� cC��� a�:^ ����¿ c ��97�9 ������.!��. #"���� !EJ�l",� AoH. !E ��#C A�0�%E%H v�H.;�%�� �� !� ��8 $^C .%E%H v�#"H �#���C P/0. �8�l, ���>�� A�dW� ���R� �%� K 1�9
Á
��.>� ~%/� da� ���8 ~%/� �6. $F � W�W "*8 PWH "F �, d1H � $/�/�� v"��� �/d%�:, �*��� P� � � A����� O�T �� ���4 ��/�/0 ����H �)e&�L� �, "Ze_& 1� da� P� � ! =d%�+ �, �W�8 ��e&��� ���>�� d£S� IC"lJ �´���H �, da�8 �(o, ���H ¹N�:E� �, A�,��/@L�l� ~�]@� �, QC��@L� �jk ~%/L� 7��H K� ����E�
4� !�� 1.� �, !%�H� � !EZ�_0 � � c�E�lk � !8�_0 ��� � ay/� ��E =%�:, "F � Q"�� �,�L� �� �� 3� ���/L� !�� %l �, �F(&� � �6%:� A�i $%& ay/� I�y9 � ��"<�:� �´���H �, da�8 �(o, a��%�H � !�"] =�/�
$%&m� K� �@� 1l.� "%8 �e�m� a�/L� F�� �/%�:, $F � ������ A�/�q $%&m� K� % " �WH � d£S� ~+�, �F��l& �, a�H a� � �F��l&�, � �8�@� "F $%.�� C"Y/@� � �� =d%�:� �, � !+��%� 1 �� �8#�& ��� � ��"<:�
"%�@� �>� !/%�:, a"� '"%�L� $%&� ~%/� _�%�8 ~%/L� 1Y� ��� �$%.�� C"_Y/@� P�� A�EÂ��� �, � A�,������ �, «^ �9 � �r�> VW� �%8 ���>�� dW� �& ®&m� ��8 !��8� � !+�6. � �� A�� $F.
��F�E:@L� 5i� �� a"r> [��/�E� l� ��"�:� �6�-. K 1�/8 �` ���� � ��/� �*�%& �e�l& �6�-. K 1do� � £N�� $F �, �*E, da� O, ��/�E� I#"Y G%do� ��� � � d�� ��H@� A�C"J"m@� �, C"J"l, �, �, !�� A��H,
�*%9� �]/E� �, ��H:, $F � d�� A��%�� �, ��%H � ���� �, �0 �, �, !�� ��H �]/E� $%& 1�:4, "F7�9 �, 7"/ I#�>�� !�� l� O�l �FoH� l� �¶ �*] �� � p%¥.��� ! ��> 1H $68.�0�� !��� $%& d7�+. �&�8
(��·b) !d%H I#��& =�� C#�. =%S� da� K� PW 54� M�]%� A�#�>��� �6�4� A�#���� �, �WF ��� K��+ 7�9 l� �=�� !�� �` ����:� }0 �*�6�� B � V�8�� B �E+��� �*�E K��+ 7�9 ��H �=�� !E& ���,
� �,� ®#��� A�"��� �� =%^ �, Z�*�6�� B ��d�6:� � !0��#m� � !+���%6 � !+��"%� !½[%H =�� d�� ��*E c":�¥� � ��/�/0 �� Q" �, �"6� ��Wd� �F � �/d/-�L� ���J�"� �E���@� ���F�4@� �6>��@� �E& I#�l�& !,��Jm�
� � "<�� �, �F5m� �E& ��,� � !�� I#�>�� G/� ��H !d%b � �=�� �& !�� $%& ��#��:&� I#�>� !d%�8 �*�%� �, � ���� $%& �%�:4, I#���� G��H �d@ l� �l*�%�8 $�& �, � !�6lE%8 Y m� ��8 c"� �� �=�� d1b !�� $%& �)2�� IC¤� !8�0 $/�/�� C"J"� v�:�8 PWH $%d�� � $/�/�� C"J"� 1�J #"���� A����� A��%��
2�� !+��%H � ���l0�L� ��+�W� ��#�¥�� ��2�� c#" � ���0�"� ����8�� ��2�� !+��� � ���0�"� ��+�6Y� �) !+��y � ���%�L� �: �o� a��&�� A�,�:� !+��%H � �Ã�i� A��"r4� ����� !8�0 $%�� C"J"� v�:H � ��*�@�
���� #"Y� �%,��� c#" � ���o@� l� ��0��#m�� =N�/�� ����:@� =%^ �%��� !�%& !"9 � ��� �EF �, � ���E��L� �� ���s a�H a� � !+�#"_*b ~+�l, � !+��%� K� ����E� �/�/0 �� $%& I#"�Y� V(q� da�8 !+#"_. $%l& 'Cy ��
l��� O���� � I#�/L�l� IC�#��� �%��� I"��� $F !+#". � �@��� �& ���Ei� !+�� K� ���E� $%� �� � '(��� Y � I#���L� �& «Ä � }0 ���8 1�6� �*e�� � I�"/� �*e�� �e�� � �*%� �*e�l� � �*e�l� �*e�� ���>( � ~+�@� $%l& $4, �, da�8 1�o�:� � !��4:� !E, ';%� m�� P� $�� � K��+ �� a�8 P�6� !�*:4+ �k �`���+
�WF l� o�l� O�T ®�8 cC"J� ��, � �/�/0 � I#". ! !d%H C"J"� �� #���lC c5� #���� B �� 7�9 �, C�,
�Å
7�m�� �/�/0 ��+ GEH a�8 ��C"J"� ~FW, !E, ';%� � � �*%H V�8�� C�E: � ��4� #"� �, da� ��H ���>�L�� � µ�-�Y� � V#�6L� 1.�6� "F !���8 µ�-�Y� M4�� K� OJ#�8 � �EF $�4�:� � .�/L� 1/��8 d�� l� ��/��
�=�� �, � �"d%�� � �"d%� �/8 �"%*lJ ���& a��%� �"��U }0 �/�� �` ��m�8 �� ��C B a"dH�> 7"/_�� 1F� oH� �"�,
E�l, � $ ��� z�� � �.�El�� �, ���L� a�H#� a�H#�L� C�@� a�H#( 1,�0 a�/� C#� da� c� �W�8 1] G%] ��� }0 !��H#� ��l�� C"J� da� ���8 a�H#( 1,�-m8 a�/� ��,� � ��l�% �%,�l0 ���� a�H#� ,�� da� ~lF G%9 a�8 �F5i l� �] �" ���>�� O�T '�"9 a�/��8 O6+#� O6+#� ���8 a�/L� a�H#�� C"J�
%9 !%�9 7"/L� ��8 !�_;� ��l PWH !,H� ��8 ��� � l� ���� ��"�L� O�T B #�l c��8 º�/� �� '(H a�/� da� G �, � M0�Y@� �, a�,�;� ^� B O6+� a�/� a� Q+ �� �)E6L�l� 7���;� �� !��F� !��F� �, � ��/�� �� !,H�
��l d�� ?6� (8 ��l�� ��E8 Ge:9� ����� a� #���Y� c��l d1Y+ �� 1�&m�8 !&�6+#�
(��¼a) 5d]� ]� �)���� C#�. '��0m�� ®#�L� K� �)��� �, a"j� �*��� ��N(@� "F 5d]� C�@� #"_�q �*8 X� # � ¡(¥ � ?o, �-EJm� K�� K��+ 7�9 ��H �-EJm� �` l� ]@L� 7jl� ��H P� "� � ��e9���
*:-EJ� l� ���`� � a�H a� � �6�] '�l�J� ��� #"�d]� �-EJ� (8 �Q#"�Y� ��,� �Q"E�l, � �Q#"_. �&"� $%& � ��R� � a������ #l"_. �l ��m� K��+ �� da� c5� �, '� C"*�@� |��� �EJ �, $F m� �-EJ�� P%+ �/�/0 ���
"E�m@���,� � �*/N�/0 l� �F�C�", �l �WH � P%@L�l� �&"�E� ��WF A��¥� B #l� m� � #",[�� B �´��> � �´�"/8 �Q =N�/m�� �& 7"_F� 1 �gE� F�b �l& «�^ l� #"_Y9 $%�l*À�� '�,�� !%�8 ��H �Q"E�@� 7"m/� $%& C�Y:9�� da�8
�"� �WF �$%& C#� }d� �%�%� B �`�_;� IoH ��N(@L� ������ #�]Z,�� ?�, � !��� Q^� C#�� B �e�� dK� 5>� �9 � C# !�60 � !�"� l� !%e8 $%l& ���� � � !%Fm� �E& �,"%�, v�� m� 7�j: ( � P%l, M� a"�Z�l 5/6� �W� V�-_�
���.�Y:^�� !:���F � ��.�S� !:��E& � !:�(H �.
�5oH ��5^ a":N�8 a��Y/@� C#� .���0�� a��*:¤� ��,� � � /� 1 1�;R� J�� a�;N�68 c"� � K��%� B "_F ��� $���� da� �%&� � A��F�4@L� ¡#"_+ A��F�¤� a� P� � I�J�E@� � � I�0"L� #� m� � �%."L� l�
( ��m a� � K��+ !"/ I#�>�� !�� l� ����d]� l� �6E� ��+, B �WH � �/�]�� ����4� ��+, $�l �, d�� a��� � � $�l� � 1em8 � K��+ �� �, ��F"k �`"_Y-8 ���� � ~%/� ��+, �WH � �/�/�� � �8�@� ��+, ��,� � � 1em6� =�] 1 !:% �/, B � �*e�l � 7�l�� =�] $���� �% �/, B ~+�@� D� $]�� K��+ ��8 ~Z�m�
� K��+ �� ��n# !E, $%& a���:�+ � a"�FW+ ��m�8 c5� �, � K��+ !E, ~+�@L� O�T B =�8":� � I#�/� a�H ay 5Yl 5�^ a"%��+ �k � £�± ��N�#� �, �� � ���"0m� � ����8� � ���"9�.
����� �� 1e8 �, ��m C#�.���& �E+�9�� a"�� am�.L� �F � 4�� �g^� A�9�� �E+�9�� C�@� a"40":�� �´�9�� a�8 !��H =N�/0 $%& a"�%d]@� !(J � !��lJ #� � �& a"6>��@� �� a"��t:�@� �� Q"� ��&
��
a� � �� 1H B $/�/�� v"��� O, a�H �, a� #"�[�� '���� �*,���� �W�8 #�À�� '���� ���� '���� da� ���8 ����H 1H B c�8 � cHW ����t:�, 7(mR� �e�9 � ~ei� #�¥� �, ��� a�^��� '"�`�� '"_�i� !�%& �l]� � a��,
IY-E, c#� '���� a�H �, �l V6� K� ���8 ����0�l� ���0� �%,�> ���%H ���l � ���� ���# a","0@� �F �� ::�� � ME. C#� �W � �/%], ����:, c#"J '��� a�H �, �l � I���/, 1H B �E �H �� �� �*E& �v
�E+�9��.�E:&� O�T B �E�%& 1�e6+ �.
(��¼b) �� 7" # ��± �� d�� !� � IC�*4� }�%H B C#�. M�� �(mR� 7��� 1�J K��+ �� da� K� I#�>� ��@� ��± 7��� 1�J � ��`�L� A�E���:� ����, $F }d� ���0�� M� K� �I#�>� $F }� ���0�"� °��, ��,
� '��Jm��� ���#m�� !E, £� � �%��� !�%& �Q���� ���� "F =%^ �, 7��� K��+ �� da� ���"�� A�E���:� °��l, 1�9 }� $F I�dj:� ~+��8 ��@� I#�l�H ��#�C !J#��, � C"J"� A�dj+ ~+�, a� K� ��@� �/%lu #�>� �e��
I�r4E� I�dj:� ~+�, B #". ���#m( �e�� � ���^�� �` � �F�� }d� $F «#��@� ~+�, � ������ �` l� ��"����� ��& $%& �� �´�,�/, �, 7j+ �0 ���#�� da� P� � Q^�� ��i+ ��+, d1H #l"_. �� «#��@� ~+�, �
$@�& � ©"_Y�@� ��& "F � 7��� 7�o@� �8�oH �, �8�oH � ���#�� ��& �8�] �, �8�] ! '��ZJm��� ���#�� � 7���� ���� 5� ��& "F � 5^�L� 7�o@� ��& 1^�+ a�� �� �9#�6k �q"@L� �WF �, «�+ �0 l� '��Jm�� ��l&
�` � '��J��l� ���#m�� � � 7���� da� ��H I^�� � ������ � � 5� �*E� #l"_. ���� �WF B �e�� #l"_. ��,� l� !�e:/� �, � !Eq"l, ~�u ����� �q", K� c�� �,� !%�9 �,� 7���� ���� #". da� 7���� �%�� #".
��/8 �-��9 G��H a� ��"����� I��4E� B I#C��.� ��9�"� 7��8�� ¹N�:� � 7��&�� #l"_. $F ���8 5^m�� ���� � �- � ��N(@��� !��8� � !��&� #"_. ~�u G�@� $%& a"j� !��"&� � A"m@� P%, da� }0 �E�-8 �E�0 G��H a� B I, ��%.�� !+#". $%& �+, �%��� !�%& 1��J �%��� !�%& �E� Q�# �, 5� ��%.�� �Fl#"_. $%& �0m� �F��
$*:E@� I#� �E& I�, � $%&m�� =8�� I;��-:, 5� G��H a� � �*Eq�", ~�u ;��� �` ���#�� da� �& �EF �, � ���8 ����� B c�# � ®#�� B $d%Y_� «��@� �%� �%�� !�%& $ ", Ie0 �%�� !�%& �E� Q�# �W � �/�/�� B
� I��, !�8 �� � ,�� ��& �, ���#m�� a� P� � ����@� B !0�_# I#". "F �e�� � ;��� M��8 I�C�, � a� � ��%.�� �F#". B C��J�L� �9#�6, �� ���<::8 ����Y� � 1���� ���#� G��H a� ���#�� da� �_& ���#�� #"_. �*�%& �/8 ®#�"�� � A��W� ~�u ���� B #"ÀY� �(:^� K� Q+ �� �*��-�8 �Y9�� G��H
%9 a�8 ��#��� 7��&�� ~�u v� �, $F ��� ��F"�� da� G%9 ��/E� �& ICs IC�*4� ��%H G%�_J � G }� �]/E� �l& AC�<8 �� 7" # ��± B �� �� �*:% �/, B G%�J �W � A�lF"t@� IoH ~�u � A�6�Y�
# $F I�0l� �& "%Ä � IoH 1H �� �*�8 �J#�E, ��� Ol, ��+�dW� I�0l"� $%& d7�+ ��%H I#"_Y8 �´"�%, � �*0� �l,"_F"l, G��H a� � Io�� C"J" 1Y� ��� ��0":� a�8 Io�� K� �´#�>� � ��0":� K� Ib�� �´#��� IC�*4� �0 1H #��:&� �WH � ÇIoH �´��%H � �*8�0 IoH #��:&� � ÇI�0l� I�0�� ��%H ��� #��:&� ��%�� cW*8
8 Mm��H ÇIoH �l0 1H B �J#�E, �]/� 1H #��:&� � O�l �� �¶ �� ��/� p%¥ K� �d%-E, ���;<:_, ���
��
Q�;<:� � QW� �;R� �& "%h � ª~�Hl+ 1�8 ÇI�0l���»a) �� !:��&"l� #��:&� �WH l� !:��Y�> #��:&� �WF #�¥� IoH O, I�0�� ��d� �WH � !N�e&� IoH O, �0�l� ��R� da� Q+ ! � d�� �> �, ��8 �)e&�� B �F
�W�F � I�0�� �N��% �WH � I�0�� I4& ��� I4�% 7�/� !�� }0 ��/�/0 I�0�. I#�>� $�6_� � !� m� ��_, !�� � P%*:�� !��8 !+�6. � !+�� K� ���E� �WF K��+ �� Q" '"_F"l, !N�*:�� K� ���� ���: � �, C"J"l, d1H a� K�
�T '�/, �Q���� '�/@� da�8 ��± d�� 7" # � �� 7" # ��± B 1/� � � ���l0�� A�dW� B A�6�Y� � �)2�� O �, �WH � Q� 7"_ # d�� ��± �, l� K��+ !"/ I#�>�� !�� l� '�/�L� �WlF B Io�� A��¥� �, �� (m8 A�6�Y�
7" # d�� $��& �, � 7" # �� $ "_, !+t4� ~�u �*E, �0�� d1H ���<:� � Q� �W�F � ��� d�� 'Cy �, �WH � C#�"� B �E6% m� �9 l� ��F"�� l� �� " �� �C�e+ ��C"�_�� a� ��F"�� K� ���<:� � �*�� ���<:� � ���8 ����%@� K�
l� ������ �/�/�� �, ��Y0 !%8 ��� ¡#�� �WH � ��� 1H da� ^�� a�/� �, �WH l� �Q���� � �� �, �WH 1H V��. ��H a�H �� 7"_ # ��± �0m� 7�9 ��� }0 ��YE�� It4�E� K� ���E� �%��� !�%& � � �W l� �Q���L�
1�8 G%9 a�8 A�6�Y� l� �)2�� IoH O, $���@� I�0l� K� ���m8 !�8 «#l�E_, �*��T a� I�0 $%& �� ��� �WF a�H ��" C"J", 1H a� '�/@� �WF =�/� G%9 �,"F"l, A�C"_J� �%��� �*�%& �)����� A�C"J� a"�� a� ';%� D�6� $%<:� ~�u $d%.� �$�%& C"_J� !%8 �²5� �� ���"�0 �m� ������ a�H ��" � �²5� �� ��� �� �����
���E� �WH � $%<�:� �WF K� ���E� "*8 ��9�� C"J_"� ���% ���%:, ��/@� D�6� 1.��� ?��� $%<:� K� � 5� a�"��� a� }0 ��e± ��,��&� !,�_� � �> �$%� ��� �� a� c�� � l� ��� 1�9 � ��%�� '���k ��%8
�� ?�@� B�E+ � �,"_F"@� I#"�Y�8 D± '�� �� "F � ���/� '"� �� �+ 5Y� a����� da� ��/+ $%l& � =d/ $/�/�� cC"J� B P%*:�, "*8 C"J", �C"J� d1H � � !d%H �/�/�� ~�u C"J"�8 d1b ?���� �$�%�� C"J"� �8#��L� �E& P =-%� }0 ��� K� ��� ��� � ��� �, �Fl"� O8#�8 !�m%& a�H �, $%& am�� C#� ��H $9���
�Z�>.�� ��& da� � 4& ?¥� �:�%�� �, �0�� 1H ��0 1�J 4& ?¥�� «��� $%& ���#�lC a�H �@ Io X"J� da� K� I#�>� ��`� �0 ���� ^� 1�J � ª� � M� �, ���:E@� �)2�� 7"_.� K� �WH � �*�� I#�>�
5l� �� 7� ���� $*:�� ���8 $*:E@� P # K� a� � 7�9 ��H ��"`� K� A�o�� A�#�_�H �, �³ �Q#��:^� �Q#�lC ��4��� � I5l0 #�l0 � !��� B 1 =�]� £ � B $/ \"%��� �, �> $%& 1�Y-:� � �l, 1H � A�E���:�� �� '" "@� ��5�6+ B c�Ed//l0 �, $%& $�&� I^m�� B "*8 $�&� cWF B a�H �, � K��+ 7�9 ��H �F��
:H B � a����D�6� '�� v�.
(��»b) K��+ !"9 C#�. �� ��%J#� G� �, �� ��9"8 �, �� �W& ���%& p��l� a� $%& #C�/� "F 19D� �L� ��e� =�W� � ���> ����%�. 7���@� v�<�� "F �©�"S� K� ���E� V"6� �, K��+ ! �W& da� �%&�
@�� C"*4� �, �²��� O��@� ~%/�� ��� !J� $%& � Q"`� �(�: � � ��4�� ��.�m� "F G-:� �, l� �E��l��*�8 �´#"_. �6�E� � ����:-l+ ®#�� PWH �6��� B �´l#"_. ����� �����9"8 ������ da� ��H !�� c"�. �e�� �
#m�� G� �<��� da� G-:� �, 1Yl� �9 v�W�L�l� ������ �, 7j+ ��e9�� l� '��0m�� da� ��0 da� !/�/� � ��
�¦
��l& ��8 �*6/l "F l� £��� z�� !9"8 � ��ER� ®#� "F � �$ [�� �*9"8 �,L�� �� ���� ��������/, �, ������ ��& 5i:+ � ���/� '"l� 7���:+ �W l� C��6�l� a"�� ��& �, �*d%H .�E��� O���� A�"���� �, �$ ��� z�L�
a�� !�%& $F A��%6��� �, �²�l�& �,� �$ ��� z�� "F ��� �/�/�� B �Q"%��8 A���� ! G]/� ��H �r,"l� 16��� B ��*&"9"¬ 7�;� � �m%�� �WF �, l� ��#�� K� ���E� ���"%_& A�"��� ���� '"l�� a�H a� l�
d]� � µ�� Q^� � �/&��Y� I#". B I�, ����� �, v�W�� �, !�"� P� d1H a� �F5� � �-��Y�� a�8" ��EmR� ��0 !9"m8 �,l� ��E*J ��0 O���� ��#�� G� K� �$ �� G� �, ����8 ��E*J v�Wl� =-:%_, v�W�� �EJ
�E*J ��0 �, 7jl� �f ! ��"�:l� l� ��ER� ��0 �, 7jl� a�mH �, K��+ !�rZ�lE8.F ��9"6� v�W�� �e�� � v�W�L� " � �*Nd��� �, �*�8 �E:� "F �f 1l @� v�W��"_F ��:-:�� �F �H� � �*8�>� �, ������ B �E9"8 "F ��f ¡"��m@� ��#"*/l, � "%i, �@� a"�� a� �" !���8 �F5� B � � Ib�E@� B � ���0m� ¾�0� /-:�l� a� ; � � �, � �F��l.�
� �, �l� G� �� a"[8�h 1/�� � ';m�� 1Fm�8 ���>�� /0� $F � ��"��� vdW_& C�� K� Q+ �� �r�> c���l� �d���L� �*d�� I�;&�� �E��# ��� # � ~�:� � p�0 �, !%�."_� c��& K� �> 7�lY�� C�#� ��� !���8 7�0 1H B K��+
�$6S� �@� �, �� �"�� l�.����%� �� !"9 1J� C#�"L� �WF '"l� B ��H �6%:� �9�8 ���E� a"mH K� I#�>� ����> =�W_� �WH l� ���� l� �E,�[@� �t ��8��� =�W� Q� D�l �t ��e�l =�W_� l� !"9 � =�l QW� 1:/�
�4+ �& "%h � '"�� �WF 1o, B A���� cWF C�#_� l� ���� l� ��/@� �t ���E@L� � ��#"_. A�m6�"Ä � A�l�� �� (8 7��À�� '"l� K� �q"_��, 7(mR�� 7��R� Q�� �, d1H � a� �S� '"/� d�� �� �, �,t� m� !���8 ���"E�l, #"�E� #"� "F �, �,_u #���� 1_ � � #�4� O8�l� K��+ �� 1�m �/o� l� ��J� �, �WH � �4S�� �"S� �,
l�#���� #�� .
(��Áa) K��+ !"9 C#�.���6� � �",��9 �. �� B ��E6� �, � A�J#��% ����Y� 7��&�� �, Q� K� �e�� I#�>� !�8 � ?�m@�� I#"Y� $%& 1�:4+ �ER� a� ��� �/� �6E� ! O6:E� �f ��*E, d(H da�8 A� [/%
� �f ���8 �(�� 7�;� 1�9 �9��Y� º�/+ A�#�>� !�8 l� ��-%�Y� �, 5o� O9l� ��H �(�� O8C B �6E� ! O6:E�*6�� �%�� 1Fm� $%& $6Ä � ^[�.
K��+ !"9 C#�.��E�C O�+ �@ d�� �"E,�+ ��. ��0"�:� ��C "F ��0":� 1Fm� K� ��e@� ����� da� �%&� I#���8 \4� ��C "F \4� 1Fm� K� ��e@� ���d�� �=0 B I#��& 1H �� � v�:�� 1F� B G��H a� � ����
a�U�� 1Fm� "F � M4��� a�U�� 1F� da� ?�k M4��� a�U�� 1Fm� �=0 B I#�>� "*8 v�<��l� 6�� 1Fm�6�� =0 B �'� ���"�� cWF 7��� da�8 $�& �� ��. K��+ !"9 B ��H Im6�� ��l.�� ��e MY�:, $/�/�� I
p�0 �, �%,��� �E,�[@� �=�� �F�"> �& $�& � =�� '(H �& �� � �=�� X��: � �& ��. ��� p�0 �,
¬ Bu kelime A nüshası �·a nolu varakta ve E nüshası �Åb nolu varakta Wr,"l� şeklinde yazılıdır. B
nüshasında � harfinin noktası eksiktir.
�¬
� #��*/� �0�" �� 5� ��n_# �& $�& l� #�H��� Q" �k �d%�:� �& �� � #����� '(H X��: � �& ��. ���l� �, #���� !/d%�: C�Cl, ���4� B !��8 6��H ��H K��+ �� Q" �k !/d%�: 7"�/l, �/�/�� B l� ! a�U�� ~<
"F � A"��]� 6�� '��9 K��+ !���8 $/¥"L� I��� P��: � �/8 �� �,�� � A"��d]� 6�� �, l� K��+ 7�9~%/� ��%Ä � ! 6�� �, �� (8 �� �& d1�e_, !���8 K��+ �� Q"� �, �/�/�� B 6�� �WF 1Y� � �, !���8 !E&
:l "F $/�/�� 6�� G%9 Gr> a� � $/�/�� ��0":� "F l� �� �,�� � !"/ !�� #�4@� a�U�� 1Y� � V�6+ ��4� K� ��E� ��0� ��� a������ da� !�o, � �(.� a"m�� #�¥� �, ¥� $/�l� � }0 �� B ��E6� A�C"J_"�
Yl a� �%�� !�%& !"/ 1.�� $F ��%�� cWF � I���> ��%b B !���H ���>�� �, �r�> Q� � p�u 5Y�8 cc#"� �, �*�%& �z# � ��%b B =%S� =%^ ��. C"J"� #"� �, �*�%& �z# � '�l�� ��%b B =%S� #��9 Q�
�� �$�%�� C"J"� ��F�b ��#�lY8 ���/@�� ��9�� D�6� a� � $/�/�� ���� 1Fm� a� K� I#�>� ���� B � ?�l� !2� p�0 �, !%o, "F �@ d�� O�:� � � �,�� � !E� ! $%<:@� !2� p�0 �, !:�+, B �> 1H $&�_� a�H
��� 1��� P%8 �, Ol �� C"*4�� �%�L� P%8 a� ?�� 1���� �%�L� � V6� 1Y� �E*8 �Eq� l� ��F�b v�<:0 �� ���9 �9 K��+ �� C"�9 �, �*���8 ����4� F�"b �6�� � ^� ~FWk ~FW, £%l ; � �W � V6�
�%,��� I#�e� G9��� 7�"0m�� �, 7�u �*E& V(q��� �*&�^ �µY� (8 ���T � "<��� �6>��@�
(��Áb) G��� �WF $%&m�� -��� B C#�.¢ $d/0 $`�1�9 '�m9 G �¥ . 'lC 1Fm� clC�6. �';l �y1�9. !."[%^ � ~%/� �)6Y 1Y� ��� ��6�E� �6�E� �WF da� K� I#�>� !�8 l� ��6� µ:6 �6�E� "F 'lC !"/ C�@�
,�9� � �� 'l0 K� $N�<:� lG9� $��� P� � µ��%� G��� B � �/%], A�/%�:� �& 1 ���"�� A�#���� �& } B 7�/8 �%��� !�%& eS� _G�/ #�- m�� �, -l $68 !�8 1i:>� � ��]m�� K� OJ#m� � 1�%� �"q� GEH !�8 �WF l� $�E& v�� � ��6Z�m�L� �, �� P%�lJ 7�/8 K �� XC[� G%/8 ��_+ |�� eS� ��� "F �� I#���� cW� ��[�
�� !�%& �E� !�� #�>� M�> '�/l,��l�� 1��9 �, ��� $�6l� ��Jm� $��� !"/ �%. ~]9 � ���� �6l� a�H � ! �d6E:� ���6l� ��.�S� !:�# #�¥� �, ���� !%�J �/8 �m/� ��l�[� ��& �m/� ����� '�Y�& Wr:9� ���� B 7�� m��
�/� a�l����L� $/�� ��H !N)/� $/�l� � '�l�� =�e, �& C"J"L� V� ��l�L� �W�8 !�6l� O �:: �$0 !�� ��H � !�6l� � �)����L� C�l& Y& 1H B �Fl� ZYl& �� ��Yl& �*��"+ � !�%& �%dH"@L� ����m�� ��6�� ���/� '"� K� C"J"l,
����H � ��(J � ���T c� *�, l� ������� �, ��� ¡#�� �*E, d1H a"�� a� $%& �%��� �*�%& K� ���8 B �*�8 ��lJ GEl ��� ��: I��, B �*m%�9 ��J �, da�8 ��.�Y:^�L� ��.�S� ��� �,"0�L� ��,�L� cWF C���: � �, $%& �F�& $F l� �El Mm� I�, B �´o� PEb ��8 #"HW�L� C�l�� $%& Y& 1H B �"��H ���8 Yl�L� µ@
p���� B �)J.Gl,�/: � a�'"� MY� �*%8 �/:�+ � a� � '"l� �*%8 }�,� . C�� }0 � ���� � G,�/: � �/8 �gE� ! =]� �, $%& �El M� �� �E& �0�"� '"�� da�8 �E �N���¶ "F QW� '"�� MY� $%& �F�_&
��� C"J_� ��:U !�.�"^ � !N���m� B $%<:@� ����� �6lE� C��:,� da� 1�.���� �q(��� �(H � ~�+# ��,ª,�l� � d1���� "F � !�� ��e@� �, ~�]@L� B '�È�S� '���: � � ~+��L� ~�++ ��W^m� ��� ?�� �� d1b �Fl� \"[%@� l�
�¯
�� ~�+�:� �WFl� !&��+� l� !�.�"0 �, !�%� �, N� � ��&m�� ¡"i� !E& �lJ:@L� v�]9�� ~]9 "F QWd�k ~]9 ���� '�Y& a"� !�� 5>[� �, $%& #�"E@� !��,� B PWH a�H 1 �%�� !�%& �E� ��l �k ©"Y�
I��4E� cWF �, 1/:�� �d@ l� �q��L�l� F��� ~]/� "F !+��l0 B �%��� !�%& �E� a�H � G9"L� P� B 7�� ��@� K� IF�d�� ���]/� 1/:�m�8 ~+�@� V�6+ 1�#� � A�l ���� 1Fm� �"��H �W � I"�E�� ����4� I#"_. $F � \"%
1F� �"��H �W� ���"L�l� �/�/�� I#"_. $F � Yl& 1H B K��+ �� �� *�, "F �, K� �Eq�l�L� ����]/�� a� G%9 a�8 F��� ��/� ��9� ���"�� I"�E� �WH � �/�/��� ���4� cW*8 A�8Y:� ��*b� �l �%�� !�%& �E
c�9 B �$0 a�� "F � lG9�l. �/8 Y& 1H B.��Åa) cWF �, �6�E� 7�Y�+� K� I#�>� �e�� G�l�� B � !��� !+�8� �, ����9 !0�# �� ���# Q�El � $��> K 7�9 �9 l� !�d%� O��e� � K��+ �� da�8 ���/� '"l� K� 5/6�
a"o%o� � dÉ � c ���9 !�� $*:�� a� K� !*J� �� 'H �$%& ����� �, �/�d]� �%�% ?�� �%�%Â�� cWF �, $��� l� 3�4� a�> �6�E�� ���L� �6�b � �,�S�8 �6E�� �,�S� d�� 1Y-l� � K��� a��4� �WF da� � 7�9
WF K� ��54_, 7�9 � �6E�l� �,�S� _A�Jl� �, _A�J� _G%lJ� $���8 Q��l P 1Y�:� �6�E� �WF da� l� 5/6� � I#�>� !��� � G�� d�� Qq�^ B O/� � !��� � ��¶ � ��N�, a"_i%�l� �F l� $N)6%S� O�T B �%9 _A#C� � Qq�^
� � �WF �, *b� !:E��l �, $%& �*:%��/8 c�� _AW^� l� Q�l� W^� l� ��� � � $m��8 P:¥�#� K� '"_ "@� ��:H B oH �, � ��R� ��+"%R� �/�]� #� m� !�8 GE�� � c� ��9 3�4� Iel0 I�8� ��l !_:6�E. QW� "F l� D�m6� '��:
��;_J ��4& $%& ��;� �0�l� �d%s "F l� �Eq� � ��F�b �^� � ��l�� 3�l4� Iel0 7�"0m� �WH � �*��:�. � ��Y�+� $%& ���� �E� �L�# �E& K 1�9 �W � ��4� �l, !:� �g:h �� l� �"_:6L� 7"_.� l� ���� ��/ � �6�E� 7
v�:�� P�� $/%� a�"Jl+ GEH �, � !,0 B �%��� !�%&. �� ���]%_ ���E� a"�� a� 5/6� ��:� �_"J� M�H �\� �� K��+ 7�9 �W l� ��9 �> 1H $%& K��+ ��?��8 (N�l& \�Jl� � Q�*8 d��� \�J� � Q��8 ���:� . �
!�%& !d/0 B C#l� �, d1H � A����� B �%��� !�%& !�"0m� A��d%H K� Y�E� � ��4��L�� $-e� I#"_ #�>� �9��"9 �WH � ��/�/0 � ��E�& � ���%& c�¥� $%& ��� !:¥#l� 7�"0m� K� I#�>� !�68 �I#��& �%��� ���/, � ���0 � �(�8 �
�*l��C ���8 �)����L� V���m� a"9�[Wl� � �)���� �� ��+l, 1H B !�l, � �%�� !�%& !:�+, B �"�"�� � a� � ����H ��*9�l��� � �´�,�m/k �L%��� B �����& ���� �*m �� �)����� �& ay/� B �/��Y� �� � � �W � �J#��� B da� ��H
��l�% $6�� � �%�L� V"8 V�dW�m8 �E]%��� V�� ! ��m �� !�"0� l� c#�"q� O��lJ � a�]%��� ��l� �, ��E, �WF 1o, 5/8 a"[�� a� ���8 5/6% $6�l� �WH � ��0 a"�� a� !m $��m�8 p�#�"@L� D�l B cm�"l, ¡�l� a� ��8>
X�l�+m� K� Ql+ m�� �?i� G� a��4� �W� a"E,�@�8 �F5� $%& �WH � ��l"L� X��+� $%& ���;, �` da�8 a�]%��� C"�l� !�� l� D�6� !E, l� ���� � �� � !½m%� � �L� ��EJ G� "F l� ~]/L� ��EJ G� �F l� ����m�� ��EJ
l�,�_�L� l�%F�mR� ���E@L� �, ��+ � l� �&m�8 ,�L�.l�9�_�@� �8#�l�� l���/@L� l�, �H 1 .��_�L� ���.
(��Åb) K��+ !"9 �)o%o� �%� ����Y� 1�9 C#�.a"�J�# !�� ���� � � ���. ^t+ K� I#�>� !���H ���C��� #�W&m�� D�l ~�l� A"6L� D�l O9"8 K��� IC�l�� �& �%�� P%+ B ®"*E�.
�·
9� K l�� �9 �$H�:� a��%� a�:��� a�WF Wr:. P��J "> v"�q !:l0�#"w#"��� V.*Ëw#ۀ a�C #"�<�� Q#���.c��� " ��H !����� 7_�� M�l0.#"_�q !l+_�� �H �H� !�"���. B �96� da� K� I#�>� ���� B �
�H�� 1Y� ��� X"J� a�8 �H�� B �%."� � a"��.Cl#� ?�@� �WF B �Q"Eo@� G�l . B ��+ � " }98a"��� ��.a"�J�l# !�� ���� 1/� �. �*� # K� 5Y@� �, �` �� � ��Er�]@� �6E� da� K� I#�>� X"J� Ì6 da� ?�l�
��.�m�� B G�/ l� OJ+ � ���8 '�:� ��E6� I�0l"� '�/, B �%."L� �` 1Y� $�:0 P # K� $�J#� 7�9 ��H _�ql� � !Eql� Vl#�8 �, "F l� m��± � V�6� 1Fm� ~�i� a�8 V�6� �, ��� �� � � iL� ��& B A�/: � � � ��.��L� �9#�m6, � \"%��� l� 5��� 1Y-l� ��� 7�l."� a"� � I�0"� ��& � � �q� l� ���#m�� ��& ����
��& � #�/, l� ¡��[�� ��& I�&��_,1�9 v"J"� .A�H A�H�� B. a����� C"*�4�� �%._"�� � /L� �Hl Q�G�l� G�¥ �, !"9 ��,� �. l� 1l�H ( �*:J� l� �H�� =�q B G�¥ �, c�E�l, �e�� � �H�L� �q"l, 5� B "*8
�& *b l� G�� #"6i� �v� K� �Q�0�� !J":� �& �&�/+ ( ��5l #�l � #"_:8 a"��� IW �Jl� � ! "[%], Q�E #�*E� da� ��H a"���� �l& B �H�� d�� 1Y-l� � a"�� P� � a"�� ��& K� I#�>� 1�%m�8 ! "_�-l, �E& � �q�"�� $F ��� I��L� da�8 �H�� �& B a"���� �� 1_Y� � �H�� P%+ � �Hm�L� ��& K� I#�>�
lJ � F�"�� A�,��Y� O�Tl� A�6�Y� ��& B #"*�� °��l�ËL� ~��J K� �H�� K� I#�l>� ���� �� A�mH�� _O�� 1 �F��l �H0 � l� ���/� K� I#�>� �):4� �� A�dW� ��& B a"]�� 7"_."� �E& a"[��� K� I#�>� ��6�S�
�� I#���� ��:+¯8 �F�E& A� (/��� 1-�e+ � � F�d�� B �H�� �, g%�:� � �q"@� �WF B '�lC �, a����� ��H ��#���� A�H�� ��,� � �H�� $e:/+ }d� ON�4� B P� � �q�l�L� B a"���� K� �(.� � a�H a�
!�j �*���"J K� �� \-:l� ��W� �, �H � �&�8 ��*:��L� �E& a"]�� K� 1/:E:8 ��+"%�% -��� G9l� �� A�-6E G9"� P� B ®�:� P� � I�*]@� ��"%9 � �� �/L� �* "6� A�"2 K� 5o�� D�6L� $%&m��
cC"J� !%e6 �H��� �� �EH#��+ �gE� B C#l� ��H K��+
(���a) �)�%�� �-:U ��E� � �E:6� X"9" C#�.� �*:��� B �*: �*E, �e�l da�8 �*e�l � �*:+�,� !�8 �J� ��8 ���%�� cC��& �, �� |h ��� K��+ !"9 c#�l���, � 1]�[@� �, �*E, �=�� *��8 �`�0 $%& �*H:� !�8 �J"� � �l, � ��E� � �#��:@� "F �, $%l& '" � 1F� �, ��� � a� l� �/�/�� B ���%�� �, "*8 ��4S�
�(*R� �, "*8 P� �,� �%�� da� P� � l�%8�i� �E& I�:�@L� ��2� '"%�� 1Fm� �, a�H a� � ,�� �6� B '�l& � '��0�L�� ON�4� I���@� '�l& 7���L� �,(& � ��/�:@� �%& "F � $���ElJ �,� � �%8�i� �%& "F � ���
�8 !8(^ ��o� �,m(& l� 'd(l�� P%@� �� �, �"S� �%8 ���`� �I5� #�� !�%9 B K��+ �� �, �"S� �4: � � �d@ !��� C#�"� �WF C�#_� ~�l � ���L� '��:�� l� ��E� �(Y ��� #�. � �] �, l� �*E, *b �, |0�"6% ®l�
$d"[@�� $6]Y_, a�]%��� 1��9 �, #"4E@� C#l� � #�/� �%� 5��� O,�R� B 1:/� O9 � P%+ X��: � �>��@�� ¯ Bu kelime A nüshası �Åa nolu varakta eksiktir.
�¼
� �N(� �,"m ��h � � �=�� ��_� �, ���:� 1F� �, �*E, ��� �%8 ! � �)�%& a�"%+ �=�� ��J� � Q"&�� �*E� ��W� Prn� ���]9 K��+ �� ��C B I5� �` ��m a(]�� 1Fm� �_F ��� � �(.� �=�� $%& �"��m ��� ! *b
�*��.�8 ���F#�Y m� $�&� � .
�$ #�6L� a��%� $&� � �WF $%&�� -��� B C#�.��J �*:d%& ��> �, �Gd%&. ;J �, �Gd%& �� ��� $H��^.�, �V"4�l, A"] #� '� cC,.�, V�#�8�, ^y �> F�. �� 5Y� !��8 ����� =4�� �d%& =>��� �d%&
� #�*E� � 1�� B µ�:�l� � p�u D�@�H �� P� B !�0 ��� (8 !�%9 v�W� � !��J 1-E� � !�"m d6lY� 'Cy £�F� �� ������ C"J"L� �µY� }� ��/�/�� �d%�� cWF 1J� � K��+ "F d�� D�@� 7�l0 ��� � ��H ��
d%± � �Í�� $%& ?:�� ��� =4�� a� ®#m�L� K� Q��@� ��EJ �, �%�� !�%& 4��" � *b ! l� ��ER� � ������ ! $%& ���E�@� =N�9� �, ��+ � �*E� ���± � =4& =N�9# �` G��H a� l� ��N(@� a� ��N(@� �l � !E� V6� !+��C"J� ?6� � �� ���& � 7(lJ � *9 [1F� �%�� m7�0 =>��� da� K� ��o� G��� #�>� � A���-:,�� � ��(��
d�� 7���m@� v�<�� ! 7�;� }0 ! !�l� !��8 ! !E, ���# V"4�@� ~��lJ �, !�� 1.�"� I"]��� � */� �Wl� �(�� � */� �W�8 ���� #� 7�;� V��#�� da� ���8 ! V�#�m6� V��#��� �jlk �Q*/� 1+�/� ���m�8 ��E�
J_" �"6Yl� l� A�����L� #� 7�;l� A�#���L� �l& C_"���b) �6%:�@L� A�li%� O��lJ da� K� I#�l>� C#�"L� �WF B � � M� �N���Z�l #��^m�� D�l B �, $%& $F l� �� �%��� !�%& 4�� " � �%�+ �W � ����l���L� �/�/�� B �J#l�E_,
d@ l� 1�Y6:� P� #�Y:^� �*d%� l� ��� �*E, #"*4@� a�H a� 7�9 ��H ���0�l� K��+ �� � � a����L� � a�H � a� $e:9� c� ?�l, Q� � Q� I#"_. a����� � Q� c� Q� � Q� a����� � $ �/� p���� B �� �� ��� �& � C�s #�& $�6�E� '(�� a� P� B #� m� � A�i%� P%+ �, �i 1� !��-� �� �%�:� cW*8 '�`�L�� $0"�� 7�l #�� � 7�;��� �0 �(o, �� l�L� I"�H c"_��� ��� � �F5� � ��H:� � �� #�6L�l� $%& $4, �, l� C"�/L� �& =%], K��+ !,(�8 d�� � A�� : ��� l� A�j:� ~+�l, A��#�l� �, I"���
«�L� B O/� � ~+�@�.
!"9 C#�.% �" �$0�H a"�� a� �,��. K� I#�>� �WF l� $0��mH 7�l0 $%& G�o� m� p�u Q� ��/�� 1Fm� ��"%+ "F l� ����m@� 7"�/@� ��"%�:� ��,� l� v�<�� � �%6i� 1F� ��"%+ "F � C�C@� � '"_,W@� ��"%:�
7���� a� P� � $0�H ��"%:� �WF B a"�� a� M>���% �"<�8 M4�� � �F#�"q� � �6E� K� ��e, �&�"E:@� !+��%� � =�� K� v"�El, ��o� � �dj:@�
!"9 c��l C#� �W l�.�l#�lC QW� O, #_C.�#��d� � l�H���� d1� �.a"���� �H�� O, da� �%&� l�. a� �a"�� �"�m8 ��� � QW�.��� �, ®�, 7����8 �#���� �#�lC B V(q( M�� � ?���� #�� � � ��o�� a�#�
P �9(& a�"H�� ��� � � �*�8 �, l� ����� #�C d1^ l� !�l, #_�8 l#�lC p�0 Q� #�lC QW� $`�L� ,m�� Ol, #_C ?�@�da�8 a�"H�� K� �E� �m ! #�lC ��m8 a�#�È�� �W� ¾#",�, P�m�8 �$F�� ,m�� Ol, a�#��� �, �����, l� a�"H�� 7�0
�»
�H�� Ol, da� �%&� � �8�]%� �, #���� O, �H���� O�lJ B �, $6h � � a�> B '"� d1H K��+ ��� �6%:� B a"�� �Z"�m8 ~�]@� �, a�� K� ��� � QW� a� � a�Er�q� v�]�� d1� l� Z�_� �& 1�%8 a"����
�"� #",�� da�8 ! "_F a"_F@� �G9"� �W�8 I�0�l� �� B ��E� 5Yl� � '��� da� ���8 ���8# � ��� #�+ a"�� B ��9 �dW� � #��].�� $%& 1�l0 � ��%�l+ �Q� 5/6� �W` ��%�+ C#�"� �WF $68 �& �8q B M]%� K� */� 5Yl� �
WF � �_F#� � �� ���9 �/d/�� ��8"�Y� =�q !��8 #�/:8�� l� � #"HW@� 1:/� B v�]��� �, ��l4� C#�l"� � l� IC�#�� ��E8 �, �� (8 �� ��� �, d�� a"�� (8 ��_� ��l�� � ��_� �� a� � ��_� �@ 7���8 K��+ ��l� I5i� #"*[b
a�H a� � q�S� ��6. � '��:��L� �, �> B O�q (8 �F^� K� G*:�� p�0 ������ da� \"%�� £N�> �, �WlFq�S� ��6. � a�"^�� l� a�,;� l� a��@� �, �� � �� ,m�� �6� B.
(���a) K��+ !"9 C#�.P:E:8 �� $F a�. G�9 �, �*:%T �, }� C���� �l ��9�"L� Î6� a� K� #�>��� �-:U K��+ �� �, $F ��� =�l �, $%& 1:/� �E:8 �, ! � B � g%�@� � 8��� � �,�@� � ;���� cC��&
� ��4+ �, �� d1e+ K��+ !"9 "F � ���� �� �, !�� #�>� ��H �-%[@� � $�EÀ�� � =����;� � =���Y� � =8�E@� � ��Y�@� 7(-: � ��E� D� 6H #"HW@� 1:/� �E:6 *b p�0 PWH a�H �9 � �)4+ �, �� Q�´
a��-: � � �E��� 1F� �F � ��E� D� a�U� � �*E, ���,��� �*N��%& �, ����T #����� 1F� �F l� '��� W, �P��l� #����@� �WF 1o, ! �_ B O/� �l� �E@� �& a"F�E�� ���m@� a�,�� �� �, a"eN�S� �l&��R�
:8 ���8 �6��� B Q"/� �E:8 K� I#�>� !�8 � G-:8 G�9� ��� I��4�� I��S� Q"/� � �E:6� a� ?�l� ���� �E �*e� � #��� Q"/� Ge� 5¥�:� !�8 ��Y+ p�0 l� ��Y:� � 5 �:� =d%�+ a��� a����� ��� =d%�:
l& � !�8 ���]% #"*� ������mR� �*:� � �6E� K� #�4� � µN��/� A�E [� �� D�l� K��+ !��m8 vCm�� ��� ��q��+#� ^�� �²_�0� *�@�� F��� da�8 ���/� '"l� ����T ��d� � ��R� 7�l�_� �WF �, l� 5S� c�l�
���%H. �)��� �l �, �WH � g/�� m� � ���� � '�& �N���¶ vi@�� V4@� � �, =%^ K��+ �� da� _Ad�6+ ®#m���
!"9 C#l"8K��+ .®#�� � A�"��� =%^ QW� �� da� ��� ��m�. �,"l� B �*�8 �k A�"��� =%^ ?�l� ��H ��^� �,"� B �*�8�E, � �,"l� B ®#m�� =%^ � �,"l� B A�"2 O�l ��F�e/8 Q^� ��� B 7�9 ��H
"F � �gE� ! =]� �, $%& '���� ��: X"�¤� #�Y8 '��� �� #� B 7�9 l� ®#m�� � A�"���� �E/%^ �/ � K��+ !"9 X"�¤� a�H �N���L¶ �*/�& � �*�& � ®#m�� 7"[q �, d1H a�H ���8 �o%¥ �:�� MY� � '��� �: B ��*E� �,"_�¤� a�H a"]�L� #��:&� Q^�� �N���Z�mS�� M�� !�� ��eE� ���8 #"*�� #��:&� P� � �N���¶ � ��6� X
! C�@� ��� '���� �� #� B K��+ !"9 ?�l, "F � ��� �� #m� X"_�¤� a�H ���� ���l0� !�� ��E� ��8 ��� �o%¥� l� ��% M� � ~%/% M� � �6E% ¾M�8 ��� l� ���� � ~%/� � �6E� ~+�, O #m� a���( � �$`�L� '"��
cWF �_& K� �I#�>� ��% M� Ì%� I5�l, a�H ���� ��+, ���<:� � !��8 ��� ��+, 8��% ��� � �d@ � ��,�L�
�Á
� ���0�� ��r�> ZA#�lY8 G6N��+ �9 ���� � ~%/� � �6E� da� p��m�� ! =]� �, $%& '���� �o%¥ ���/L� '"l� c�%J �l �, v��u � �N�;� #��:&� ��,�� cWF �& I�, a� D�� � m�ER� ��ER� 1F� 1^�l� a� K� c�� �, l� �:�6E�
#��:&� C�@� 5Yl�8 !:�l # B �# $q"���� '�,�� !�%& �g� �, $%& �N���¶ � M� �, v/+ #��E� #�E� 1F� ��� �o%¥ a"]�� � #"*�����b)l+ X"_�¤� I��, da� I��@� cWF B cC���:Z � 8��� 1] m� �d@ l� ! I��, �(�Y6
���J !��H+ Ì%� � ��Eq� � ��F�b ����"�� ~<�� !�%& Gm6N��+ � X"_�¤� P� C�8� �, !��� p�0 �, ����ZJ���/%]_, ~<�� �H�+ �, K��+ �� �"�� '���� �o%¥ cC�J Ì%� I5�l, a"�� a� #��E� B � "/�� P%: ~9"k. a� �
"_F ��� #��:&�� �WF �, $%& �� ���� ����� ��/, �, �/�/�� B �:�_� ��� cm(&� da�8 cm(&� � ������ ��0 �C� =l� . #�Z m�L�� ���#( �%,�0 ��� p�0 �, ®#�L� �, MY�E� $%& ��� �,"l� A�"���� =%^ I��, a�H ��� �
% � ��`�� '���� �, ��,"l� ���% a� G8& �9 l� £/8 ���� a� ��_� �W� l� a�6Lm� Q� a�,"l� X"_�¤�8 PWH 5�� O #�L� ~+�@L� B ��ER� B a"���E:� A"_ �E� 1F� �y��_ da�8 A" �E� 1F� ���� �, MY�E� $%& A"�%@� 1F�
�(� ��`�L� A��%<:� �, ^�� dÌl0 5� dÌ0��� � ���� ~%/� � �6E� � ��R� �, 1�%8 A"�%@� 1F� �����Y� '�/, B �*8"9_� !�� 54� �, $%& �*%�9 � l� ���/� �� � a"-�E� m� � a" 4� � � a"%H�� � ���8 X�"�� B ������ B �_F"H#�l> ��H �*���� ��6�H �%�� � a� � ���E� B l����L� a"H#�4� ���8 ��R� �(�
M�%��:�. #�C �E*J a�H �d@ � �, �ER� 1Fm� ���� 1o, ���� #�E� 1Fm� ��� � v�"o� #�C � I#"Y� B v�W�L� ��"%9 � �* "6� � ���� � ������ B ���� � ��>� �, ��� P� 5� � ����� ���E� � v4�l� 1H��
��ER� 1Fm� MY� $%& �*8 A"�%@� 1Fm� !�� Y�� �, K� 7�@� B ��Y�m�8 �& 7�r�+ � l� �5^ ��b � �d]6:8�WF V"8 ��48�L� �t� �"_ t@� �*�� da�8 �S�.
��H:� I#���� cW� ���S� �%� K 1�9.Q�E�Z.� !��E8� 1��2�� !�� ��� #"_,�. � C#�"� �WF O9l� �"9 7� !�"E�, #",� I#�l�& O9l� �*E, I�, B � ��#�, �%�%� P%+ B _v�]S� 1�4+ ��� ��&� $F l� �Ï �� #",� !
1:/L� v�-.� a� ���T� �WF � l� ��(R� B IY-E, ���8 !�� ����� #",�� �(� ����R�� ��(R� #",�� $%& ���. �%�%� P%+ �"��_0 � �*<<_0 $��/� ~:�8 ���*�4� �*�%& �*l> !:^"_� I����@� �6N�]� �, #"HW@�
_� a� #"*b � !�J":� 5¥�+ �, At4l� ��� �� ����� #",[�� �, $F }d� IW^��@� P%+ da� K��+ �� ?�%&m�8 �"�m%Y #C�/L� ��l� �� ���2 ��,ª,�� ��5,� ª,m� d1� ma� $%l& �q�"l�L� A�5¥�l+ �, $F ��� «#�mS� B ��9�"� #�¥�� da�8 I5i�
�2� ���2 ��H #"_,�L� �E [� ����� l� P�� _A;, #�/8 �*8�8 �/ �l !�� _A>� �, $%& P� 5� � =�� ��& � 1� c�E�, a�H a� � ��9 � QF�mb � }�����J #��:&� "F l� $%Fm� ! ���2 � �� �WF da� 1��2� $2� K� �� ��½���
l� �W` "F ��� _g�Y�:�8 �������� �� O�], $2� p�0 �, dK� ®�"6_, �F5� � �� ���� #",[�� da� B�E� � "F 5¥�:8 �����:� P%+ �*J �, K �� c��0 QW� ���� p�0 �, P� � c"� � #C�/� ��&��¦a) ���L� P� B
8 QF�b #��:&� � !�8 �� ?,�9� QW� Q��0 � }�+l, #��:&� � ?q�l� "F ��� C�_��� �> F��� B K ��m !�� �, _#�¥��� ?�m@� Ì6� ?�@�� I#"�Y� Ì6� I#"Y�8 Im�_"�� '�d��� �, �*%F� �F�q��:� ��� � �� ����� #",�� �,
�Å
�, $%l& "F � 5¥�:� � ���8�� !E�8 �� �� d�� A"�%@� �� l� A"�%@� �, P%@�� ���#m�� �, #"�Y� � =N�/��4� �WF !+���H � !�T � !(J � !+�� � !+�6�. � !N�2� #�m¥� #"*� I�@�� !��8� ���H d�� ���� �� � ��9 ��
PW�8 !:� � �� 1e6 19 �H�/+m� �� �E& ��,H� a� �F�"/+ �F�+� � Q�F �FlC�� ���:F� ��W� � Q��F� �F�"&C ^� � a"�� �f 5^ "F �"06�%8�@�l�� �v# � ���� a.
��H�:L� I#���� cW� K 1�9.!%�� c�lJ !4�² ���& #�9 #C.#C !%F�J �> � #�9 ��H !��l. . �� a� �%&� �, d1�8 �e�m� v�]S� � '�`�L� ��& B P� � c�E�l, ?�*%_� � d��� 1�s ,m� ?�q�h � � �4 ?�*%_� � K��+
B !_+C#Z�m� !+C#�� �, d1H � ?�l, � ����� K��+ �� �, "F ���8 C��@L� !�%& C���@� v�]S�� C#�"� �, �d%¤� cWF �� �$ �/L� p��m��H "F � $�E, Ì6%� l� I#�l��� �� ��,�`� l� ?�l, �� �, "F ���8 ��e���� �4� =�]
�+�l, B �%��� !�%& 7"_ � ¡�l� ¡#�"� �, =�l ���8 P�� A>� ��H £%i+ � l� �&m�8 cC���: � ~�u ! O9� �l,� �� �E& 7"�/� ?�lk c�R� "F 7���� ��Y�@� B O9� �, da� #"HW@� G�l�� B _G�`�m8 �E_F IC�&�L� �& ?i_�
� $6h � �, $%l& �e�m� c�R� !�8 ?�m@� '��:�� O, 1F�mR� "F ��o� B !8> � $/�/�� �%�� ����L� #�9 da� c�E�l, !+�6. � !+�� �%� ��l�� c��& �� 1�m9 ���8 �$`�� 7"�m/L� l� �Q"E�@L� c�R� "F ��� �$2� �%��� ���� #�9 m� c;& �
�;& ! a�H ��"l ���8 l� ��;& P� ! $6H �4�� 7"_�/L� ��%^ !�%& O%^ � !��8� � 1F� �E& c�lJ� �> � a� � �� �E�& ! �> � � #�m9 � !���8 #"HW@L� ?�@� 1F�l<% �4� � #�/� a� ��+ (8 � �m� Q#"�Y� c�R� � ��H� �k MY�:@� "F l� 1�,��� K� �8YE_, a��8 ���l�� =%q� K��+ �� ���8 �*%H I�N�;� '"%�� ��@�l& a�H
mR� =%q� � l� !+�� � !+�6. � !��8� B �� �l& �^ ! ��� � �, "F l� �e�� 1,��� K� �8YE, a��8 �e�� 1F�1N�q $%l& ��8�E� '"%�� �, ���. ¹�� �, C"l�� �0 '��4� =�q B vl�L� I:8 B $�E, X�� �9 !�� �%&��
u ¹�� #� m� � 'm�L� A�C#�l� �*�8 I5�H �&"�<l, =N�/0 � !+�#��& MN�] B 1�9 �0�" P� ZÈ��:� � p� !e� l� ���&� # � ��"Eo, � ��C6, ��� & ��E� D� a�H � �4�� Î@�� 4E� � ��E� $%& 1�:>� !���8 !+�#�>�
P� B ���0 ! l� Q5� �, � $�E, c�6^�8 =%�% *�� a� �� C_� �%8 PWH ��H+ � ��� #�8.
(��¦b) K��+ !"9 �E& C#�.�%�� �"�[� � ��N(@L� l� "F d�� !� � !��� �� �*>. K� I#�>� �(R� da� !"9 B ��H #���� �¥#"� �, !�%l� �, � v�]9�� ~]9 1�6� �� *b }� ���%�H�� ������ �������L� �/�/��
@� "F �EF 1�� �W8 !�#� B �� 1b a�]%�� "F QW� a�]%��� a� ��H ?q��� ~]/� "F QWd� 1�H�� *� �F� I#"_. � �F#"� 1,�l0 � ��4� X8 �/� a� p�l0 �/� � ��4�H ��*8 �QF��L� ~]/� "F 1��
8��E� ,�� l� ����� P%@� *b �W � �!�: �l� *�, � !:�m�� $%s � ~]/� � I#"_. a�]%À�� �W�8 �,"���� W Q� � Q� a����� � �$ �/� p���� B K��+ 7�9 ��H ��`�L� �/�/�� I#". �������L� �/�/�� cW*8 �%,�4� IC�#��� �%��� I"�m�� �& I#��& $F }d� ��/�/�� I#"�Y� Q� !+l#"_. $%& 'Cy �� =%l �%��� !�%& 7�9 � c�
Yl��� O���� I#�/@�� P%+ d1b �/�/�� cWF Gl��H �@ � 'Cy B � �=�� B ���+, O�l A�6. $F � '(���
��
A��%<:� 1�9 �*�6� B A�*> ���`�� �/�/�� da� ���8 �> !%o�H ��m K��+ !"9 � I#"_Y A*b �/�/���4, �� A�*l> ��������� �/�/0 �W�8 �*:��"_F I�0l" ���E��� l� ���%�� ��" !�%& a�H �, $%l& a�� !"9 �� �I�F
�0�l� $%<:� da�8 !+�W !+�� B �*� IC�*l> G��H ��"l l� �*�L6l� B �*�6E �*�6E IC�*> IC�*4� cWF G��HH Q� Yl�� µ@ B !��8 b��E� K� Q+ m�� ! $%<:@� IoH !�8 �E�m� l� �0�"� �� !E& #�Y� � �0�"�� �, 1
�0�l� C"J� "F "F p�0 �, C"J"�8 �J#�S� A�C"J"� IoH ~�� £%i� B O/+ � � �&m�8 cY Q��� cWF A�*> ���%8 ���]9 C"J"� 1�/� � '�l& $F $F p�0 �, !�%l& ��#�l�� ��F�@� da� ��H �(.m� '�l�� 1�/� �
�*Fdj+ � �*9(q� ��& B ��"`L� I�0l" �/�/�� Q"/� $F � �m�N(@� K� �´m�dj+ ~+�l, B IC�*4� P%+ A �*�� #�4@� #���Y� B }� _v"%/� $F l� �%�� K_�� K� �l*E, Al � Z�*H"[%, ��C $%& ��E� da�8 ����l0���
�%�L� '��: 1 � 1/�L� 7��� MY�:, ��% ~%9 Q� ~%9 ! a�H �@ P� K��+ !"/ �%�� B �� 1/l�� da�8 '�9� A"�%@� 1Fm� da� ��H !�� ����0�� Q"/� '��/8 �������L� �/%S� �, ��F�L� C"Y/@� "F QW� ?Z m�� ��d%� O, ���� «�l�C�� �, I�d":, lv"%/� a� v"%/L� K� ���E� ����l0��� Q"/� �W�8 A" �E� 1Fm� �, ��C"J_�
8 �6�E� 1*RL� ���> da� l�"6E� HW� �� A�*�,�� l� �� �� �& C��m�� � t:H a�� �� � ���#m�� �& I^�:, $*C��J�� � $*8��¬a) $��m� � �F5��+ G� �"6E� A*/�� '"%�L� #�"�� v"%/� A#�"E+ ���8 �*9"m8 �@ �� �+
�q(l �"�"�� a� ������%.a�C �%�L� �g^ ���� �� �8�m@� �, �>� "*8 ��l.��� �g^� �%�� a� �8�m@� �& �` ��;��� =N�/�� v� #� �=0 B ��8& �`"9 $%& �"-%].� ��� � �8�m@� � �%�� M."_� K��+ �� a� Q+
l, ��� ��+�Wd� ���"`� ���� cWF B H� � �)�%& ��"� ��l*:>� ��Wd� '" �� 1Fm� da� ��H ��`�� A�E��:� °�� !�%& Q����� ���� a�H ���#m�� ��& K� ��/@� D�6� ��"`� P%+ $%� 7dj+ �d@ � A�E���:� P%+ ^� 'm(�� Q^� I#"_. I�r4E� cWF �� ��� � �� A�E���:� P%+ ^� �������L� I�r4�E� da� ��H ����"�� A�E��:� 7��� �%���
� #". =N�/-% $]�� =%]_, C�"lJ K��+ "F l� �(�� a�H �� �� 1<:� � � Gl��mH " l� �� �� $d%<:� a� =�% �� !"m/ �/�d]� ����& �, "F � c ��9 K� �;i� #�>� ?�@� �WF K� l� !�e:/+ �, �*�%l& D�6_� � �´�C���: �
B l� C"_J"L� �WF �, X� m� a��,�� B IC�*�4� a�/� B K��+ �� �^� ��� � ma�H ��f X� m� A���l��� D� da� ���#m��� lv"%/� P� B �"���:� l� ���^�L� �´�C�*4�� t��*:� � ������ �´�C�*> �"6�E� HW:� I#"HW@�
5^ $*8 ��´���H $%& I���� A���H �` �� ��*E� A�� a� � v"%/� Gd%� �, � �*:N�4� ~�lu �*Z�"l m� �, P%@L� �� K� ����T 7��9��� a��Z m�� ���#m�� ���+#� $%& �F#"*b �"E@� ���� �� V(^��� ���`�� ��l.��� �, !
"_F ��� �*,�/8 v"%/� �, '�9� G��H a� � �"6E� da� ?�lk 'l��/� Q"&lC �EF��6� m� l� a��E@L� � I��4�E� ~�u �, 5oH � � "%]@L� IW%� c#"_*b p�0 �, !E, 1e8� �o� �� cÐ K� ���E� º�9 <4�8 7���� ~�lu Q":�l� 1F 19 K��+ 7�9 �9 � Q"&��� P%+ K� �� �F� a��4� �WF B �%�� K��� a�C�/E� � Æ��>�� ��8"�Y�
a"�%�l� � ��W� � a"�%�� ��W� cW� "F ��� c�R�� #�/� l� �4� da�8 1F�R� 3�4� $%& '��/, ���l�� �v�4�8 ��+l, "F l� X4� �q� '�/, '�/@� �WF da�8 �8& I�:�@� 7"_,�� � ��#��L� 7�"0�� �, �F5li � �%�e6�
��
, z6� ��� � X4� �, �_�� ��m�8 µ��m6L� µ:6� l� µ�-�Y� M4�� «�m�� �, D�e�� ��m� � z�� �!�"l� l� !%em6 �H���� � �� �EH#��+.!��lJ ��n# � ��E6� �E8�> �.
(��¬b) K��+ !"9 C#�.��E� �, � �(_ # ��N(@� �, $6]Yl� ��. �)6].� a� K�[�� a�+#�>� !�8 � !�%& �� $%. �E���� ��6].� K� ��U� ��N(@� �, 1 �� !�%& !dj+ da� 7���� c"J" P�%m@� ��0 B !�� �d%
}�+, �l � $6S�� ��� }�+, � �] ":, ��� ~+�@L� 7l�&� $F l� ���� ��+, B a�H ��E� C�>#� �%��� 1�Z�J =0 B K��+ 7�9 �W l� �6�]� '��J� ��� ��N(@� a�> ����l0�� � �6�E� � ~%/� 7dj+ �%�� !�%&
���� l� �*�8 ��N(@�. �� $%o, ����� !"/ !�� #�4@� �Q��lY� '�/@� B $%&m�� Ñ@� \#�> �%��� !�%& !��� ��o� � oH �W l� #�"��L� !9�& �(:,� �y�i� K� «�:� � � '"�Y� 1�.�"� a��8 ?�/�l� � ?��]� $� # �E�& G� �
�"/ !0���!J�;, 7��:&� � !0�# I. a�H ��� � �F��l � � I�"�E� 1�9 m� K��+ �� �g�l� � �%��� !�%& !��� p�o�� 5� �m� 1�%R� !�YEl, K� ��E� #",�L� D� B �$`�� v�l:��� ! O9� ��� � v�_�E@� Z�m� ~J�"L� �� ®6� !��>
�%l& !��� lc"_J� �E�� �, $%l& P� P 6i� K��+ !"9 �E& µ:m6L� I#"_ B a���� ��_ '"_ "@� ��5�6+ B �%�� ! �WH � a�,�� �, a"%�6� � �F,m� �, �� a"]�l� � �*��� ��N(@� �� ��l, �9 l� ^t+ �,l� P��� �, '��/+ �, ��
l& ��F � ON�> �, $/ �k ����:� I�"�E� 1�9 �%��� !�%& a�H �� ¶ _v> � l� \> � !E, #�Yl� �%8 �%��� !�% ON�4� �& d��� !���ZJ� C�@L� da�8 Q�*8 d��� \�J� l� K��+ 7�9 ��H F�mb ,m��8 �F��l ��,� � �F5� � l� Z,l�
���m@� 7(�e� � a�/� 7�;�� �l*�� !:���F l� ��,�� cWF �� ����+ }d� '��0����>�l0. �%��� !�%& !��� O ���� '� !l �+ da��8 ��q��@� K� ������ ��l�� p�0 p%¥ �H���C �, dK� ~��0 7�9 �W � ��N(@�H �����, ���"%& a�H K� !�6� �8��� ����:-:� ®#��� ��%6��� ������ K� �*:8�l�� ��� $68 �ER� v�+ �, 1 ������ v�+ Z�, ���
I^�� !%H� �, �0 �, $e, �9 � A"m@� K� �Q��S� ���� d¥�:� �m !:���l0�# ��%i � ����9"6� ������� ��"%_�L� !�� �E%9 c"J"L� cW� l� ����0��� $%&� ��4�� $%& °]� A"@� da� A"m@� �E& ! d¥t+ � �E O #� A"@� K�
��� !�E� ��N(@� �, �%��� !�%& � ay/� ! =]� �, $%& 4 ! 1�/8 �Z�"l �� �, c�d"+ ~�u �q"@L� �WF B � Ol, !E, ��_# � 7�9 ��H ���� �%�� !�%& $l��& $%& =%q� K��+ �� a� ��H ����%@� P%+ ��4�L� cWF B�E_� �
l % �� c�6].�l� 4�� K� ��N(@� �, �" # a��8 �'�� �, c�d"+ a"_E,�[@� ! O6:E� }0 ���<:� ��a"��4��. �"��mH �*���8 !:�,� �, �%��� !�%& !:¥#l� ��6]Z.� K� I#�>� ��E� �, 1 �� ��6].� a� ����o� I#�>���
�� !6.l� �%È�� !�%l& 'Cy ��H ���.�lY:^�L� ��l % �_F�6]Z.m�8 ��dHW:m8 �%��� !�%& �FdHW8 �� �"�l� $�Em8 !"m/ !6.� ���¯a) ��H !E& ¡�#Z"m@�H ¡#�"� �� ��l.� ��l # � �¥�l#� ��l # ��,�� ��l 8 !� l# c��:ZJ� � !"m/
a�]%À��H ��"�� $��/�mH ~N�E� � 1�.m��H 1�H"� a�. a"�� a� �, ��&� �¥�#�"� ��l ��6].�� a� �+ 7�9 ��H 5i� C�>#� !���8 !�6� 1���: a"�� a� Z�, l� ?���+� �, � ��� I5Yl $%& �� K� �"&C� ����0 K��
1�%J �%& $%& ���� B G69� �WlF G8& ���8 ���:, 5^ ~0�. !�� 1e8� 7����� lPW� ��/�L� K� ªC�C, �v_#!�N�<& $e/E� � a�/� da�8 �WF 1�9 !�%& M/+ �.
�¦
!"9 C#�.°/_��8�� 1�9 !�%& ay/� . c�9 56l $%& � 1�li� �� �8��� 1�9 G��@� $%l& a�/L� �/� Q� �8��� �& I�(�:� ^t+ " l� �/� B ��"_, a�/� a�8 ! ������ a"�� � �/� !�l, 1^�� v�:� !�%& 7�*_� a� 1�9
���8 �F� t+ #��/k �40"� !�%& 1^C � ��[�� g/:�� I�(+ �,�(, $%& !��El+ !�8 � �$`�L� C�>#�� �WF K� =%�:�� !:/�/u =d/-:� �WF V"8 � I^� � ���C �40"� Ql� � � �:��, l� ���l0 !�l, c#"� a"�� I"�m�� '���� a�/�
�� =d%�:� a�H Q� a�/L� !/%^ a�H �%�� !�%& !/0 B ®l# �4��l& Gm�9 �W l� !9(^� �� =q�E� ��`�� V(^ !�� I^��� ������ B �,�m� ! ��6. a�/� a�H � �, l� ?�l, � I#"_. 7�E:,�� !�8 IC#�"� ,���� l� a�/L� a�H �"_."@� V#�6+ � �6�Y� G��H �d@ l� ��� �� ��+l, B cC���� �� $d%� K��+ � ����m� �6. '(��� 'm(H
� Q_� �� a�/� I�m(+ #"�/� �, O��_� ��� # l� ! ��t:Z�l� � I#"_. ��0m� $%& �/� B �<�8 !�� V#�6_� � a�/ 7�ok !%do, �m� !+#"_. B ��%l, �� #�". !+��0 B !,�� �d@ !��� 7���� � l� c�9 B ���d%Y, #"�/� v�-.m� D�
?�l� �q"@� �WF B ! $��� ��lJ v�"¥ ! 1_Y� � ���/� '"l� K� �/� "F a��8 ��l�L� �WF B !+l#"_. 7�o�, =%l !+#"_Y lP%@� 1do�:�8 !+��l0 '��� !+"%. IoH ��o� � � �/�/m�L� B c���C 7��&m� �, !��� O]/E� m� � ��� � I�y/�
� � ���/� K� \�EF $d%Y�9 V#�6@� !0�_# �� ��YE�L� m� ��À� a� G8& �WF �, l� �e�� � m�� v�"¥ ! 1_Y B 4:E, �F#"� l� O ��� P%6� B ���8 ��4�H c�9 �, c#"� O]/E� m� a�H a� � �Q"%�� ��l�� B !l,�/, V#�6�
®#m��.� 1�9 �d%�:� � ��%��:� v"J� K� I#�>� �8��� 1�9 G�@� $%l& I��/� '�; B a� � K� l� �-%� l� A"l�L G� $6:h � c#"_� ::Z�l� a� 1�9 ! ���� 1���+ K� l� �*�%l& �� ��:� A��%�� �H�+ 1�9 a�/� �6�E� 5HW+
���E� ��6L�� ;�;l& lG9"� da�8 �6�E� A�E�"%+ A��%b. O #m�� 3��E� �, �o�o� ����E� l$�F a�/L� a� �%&�� �� #�4@� ���� � a�/L� =N�/l0 ���� � �6��� =N�/0 ���� � V�8�� =N�/0 ���� $F l� ��l Z#� ~:�� K�
����T 3�E� cWF A��� I�(: P�%�8 �F��l& �@ °��l, $F l� ���� =N�/0
(��¯b) K��+ !"9 C#�.v��0 5i �FJm� a�_ ��Y� $d8"_� ���.0 5i ��Y� J� a�H ��� a�C v�� X#��4� c�l:&� �9�8� ��;J 1�& 1� �� ������L�� O� ":� c_J� 1�<8 #�Y��� � =��e:� ��Y� B a� c5� J� �, l� �v# �� G%/8 1�T �Y8 !"9 ^� C#�� B K C#l� �9 � I^� � l� ���C � Mm�h (8 ������ ~lJ"k
l. =�e� � a� "F 7�9 1��mR� ��Y� 1� ��Y� da� "_F � ��98 1��mR� ��Y� � ��Y� V�], � da� ?�� \#Z� da�8 �©�"S� �. ��o� � �'�"�� �l. 7���8 �Í�� �dW%:� 1��R� ��Y� � !�*:4l+ � � !_F�+ �, $%& �6E�
dW%:� 1 c#��@� �& a"�dt:� � 1N���;� �, �"6�E� ��H;+ ~�l� �©�"S� �9 ��� #��E� B #l�E���� �W%+ �� a�� m� ���8 ��"%9 O� "+ #��/k ��Y� B �F#"_J�8 Ê��"l �Fl�E& */� l� M]%� a��8 */�� M]%� °��l, K� �"%l.�
%/� cWF 1o, �, 1Y-l� QW� ��Y� Jm� ���� � �W�8 A"[�%@� ��& �, v"%/L� a� O� ":� �W` ����v". B � l� ��� � #��E� O6+� � �� #���� cWF B !E, �� � �(�� da�8 c#��: � a�C �(�� ��W%:Z ��� ��Y� $%& 1� ���� �Í�L� W�8 l'��d]� µ%Y_� µ%@� da� ���8 µ%@�H �(�� l� �%��� !�%& 1�%S� ��F � O9l� ��H �� �dt:� O6+� ���
"J"� µ%Y_� 7�9 �9 l� ~lFdW� l� ��e6� p�^ #�E� *]� ��H 1N���� �& ~%/L� �*]� !��8 #��E�H �(�� �WH l� C
�¬
"*8 !�6Y�:% ~�l Q��� da� P� l� G�Ò6_. �, 1o, ? $d6. �, c�E�l, � _G���[� �, 1o, d� Q��[� �, �%��� !�%&�� 7;�� �(: �L%� °��Y� ���� ��/�Y�H � �Ó> � ��5^ �(�� Q� =�>���8 Q�t@� ��ElJ �, �%��� !�%& 'Cy K��+
� ��f �(�� D� da�8 !�%& 7j� m� a� �� 7;;:� � l� �Yl� � !�;� �E& G�o� a� !E, ��8�l�� �� 7�r�� �� #�6� �W*8 �% @� �E_ �, V�]_� � �f #�6� C#l� �9 l� V�]_� �8 QW� K� ���E� ��l0 �( !E� �( �e��
!E,.
$%&m�� -��� B G�l�L� �Wl� _G��q"_. \;�l �£l $/0 Q�"wQ��� #�l� c��+ a.��%w Q"w1H !<E�Q�� �#�� Q��:H ~>. p�0 O� �� 1Ym6H $*8 I���R� A��%<:�� I������� A�lC#�"L� cWF ;�l �£^ !"/ C�@m�
� 1�m v�F� ! C�#� Q��� #�� Q�:H ~l> !"9 � #�FZ�m��� #�"��� O� � 1Ym8 �<:� ��H �� C��<:� v"%/� da #"� B c��l a�m�8 �6�E� 1� ��%b B a�mH ! $%<:� 7"_Y0 1�9 ~%/� a�8 ��l4���� #�� �s � v�<:0��
� l� 1�%� $e/�� ��� !��� �l��8 ��À� #�� ��� �W�8 ��J#�S� A��%d�� O�T 7�l� ��4� O%q l� µ��Y� <6� A�#���L� O��lJ 7�;8 ��`�L� A�l�%<:� ��� �¸ � ~%/L� �9 O%mq �*²� l� �`��^ � �6E� ��0 M4���
<0 PW8 A�9��L� D� B #�:: �� 1lY0 a� � ! ���, � ��l�. B '�/@L� �WF ~0�Y8 ����"�L� ��� ��# v� �*�Z�m6 X�]/�� m� � �*�� l M�l m� � $%<:� 1Fm� ���lY ���, � !�� 1�.�m��� Q�;d� ��l� v�l<0 � �%�*@�
��·a)�*:��E 7��l� � � .!"/ ^y C#�l� B K��+ �� ?�q�l �9 l� .P�%& }��� 1���[�.P� $%& ���� !%%8.
o�E� �WlF Cl#�µ��Y� 1�m9.m�H P��H lF �ۀ!"q !%�� G�] $,#�H . !d/l0w9!"_ 7"� a . ��]�� #�>� ��H a"���� B �96L� da�8 7"_."% �H�� �, !�8 �� � =�� =�]m8 \"%���� �H�� ��� "F l� a"���� K�
Q"Eo@� B ��J.a"���� �� B ��+ � " }98.J�# !�� ��� 1/� �a"�. �t�L� #�>� l� =�l ���8 !�� ��>� ��H I"�m�� �), K� �%È�� !�%& eS� 1l.� ��H D�6� K� 7"_."� "F �=�� =�q B �H�� �, v"%]@L� da� K��� ��� ��H DZ�m6� X�]/�� � �96� ��J a"���� l� ��]�� �, �t�� �(:,� ���8 A�l�%�� ~��J K� �H�� � K� ���68 K��+ 7�9 l� A�H�� A�H�� B 1�9 !���8 D�6� 7"_.� � �%."L� ��J \"%���� �H�� l�, AÑ:,�
��. I�(:�� I"%�Y� 7�i:>�� 1o, ��#"_. �H0 G��H ��"l �H�� $%& ~��l+ � ��]�� �& �W� G�l�� B l� �m� ��#�*J � �� ��#�� � (� HW�� d1H �� d���0"� !�J":�� ?q��L� �6� � �%/� HW� 7�i:>�� 1o, ��"E�l,
��_# ( ��<H ���8 �q��L� �H0 a�_� F��� �Hu #�l�:&� � !��� Ol, v��Z m�� �, ��*E,
!"/ _G��q"^.P%o, ¾�0� l� �.l, � Q� � ;�%H P%o�, !"/ �e�� ^� C#�l� B G�q"_ �9 � l� � c�E� $%& a�-J� !E, ';%� (8 ��4l� �, !:� �g:h K��+ �� da�8 A��d%<:� l� ~+�@L� D�l�� #"*d�� B P%o, ¾�0� m�� PWH ����m��� ������L� _O��lJ � ^� !J� �, ��"_e6, a"�� �9 !Jl� �, 1��m6L� da�8 c"_J"� 1H �, 5i�
� !�%l& !"9 K� Q+ �, "F � ~+�@L� D�l B �F5m� � �� #m�� �)6%S� A��6+ K� l� �H���C #"_,� �%&m� �:�m� �%�� Vq �, =�] dK"L� *�� �/8 =N(S� ��6�m� � ��l �� K� V]� 1�9 PW l� ©"Y�@� � �� gN�Y^
�¯
����� DZ�l �, 1�6� !�8 *b �k c5� $%& 1e6� p�u �)2�� �)�� $%& �%��� !�%& º, �� 1�e8 �9 l� A $%& �*E& �� $�# �4��& a�-J# Ol, ��*E& �� $�# ��F;� ��q�8 � Q��� � �^ � �� y �WH � �@��L� �� ���,� 1Fm� $%& F�d��� �@��� $%& 1�Ny � ? �� 1�e8 �9 �e�� l� 7�YS� D�l B �*E& �� $�# ��q�8
& $%& �` a�-J_# !�68 �/%]@L� ���5S� �` G�¥�8 ��,� 5l �:EH ��,�� cWF �=0 B 7�9 � 7�YS� D�l� �F5� $% B a�H � �%l @� � ������� O�T $]&� �, A�;<�@� �, �%��� !�%& �E���E $]&� �W � c"J"� d1H �, �,�L� N�l
l, $%& "F �, Yl& 1H B ��,�L� cWF � M� �N�, �_F l� ������� C�l& a�,� 1H B ������m8 ������L� �, ��� v4 �H�� 3�4� Ie^ ��J ��5S� � 1��6:� B A��m6:% � #��^m�� D�l B ��J �, $%& �6� a�4& l� �� #m�
�� � !%�9 ¾�0� ! *�� � �k c#"*� P� � ����m�� ���^ *q�� c� ���9c
(��·b) !"9 C#� .��ER� B �:�l ! �� ?l . I����@L� �6N�]� �) n# �, ~�%_. ���8 a�H !��� !��l a(J# !�%& �*> ! � B 5��� O,�R� B I:6� O9� �@ � !�0 1N��m� B I�i�� �, a�H � 1�"q 1J# !:^"_�
$�0 � !�%Y $��/� ,�8 1:/L� >� ��f a�H !�� ~%�Y� �E& P� � ����@� ! "�� N�� � !��W �:&� !�� K ��E�l, 1�:�� "F l� C#�"� �WF K 1�/8 !�0 B Ad�6:8 �+C�*�4� $+� � 6i: � � �� K� v�:8. ��l �, �²_�0�
l+ da� �)�%�� 7�9 �9 � �i_� � �, c��& � "+ 1�/� K��+ �� da� "F � cC�#_� �� K �"�/, I��Eo@L� ���� �t�� � " K��+ �� da� �"<�8 !: "+ �µ. ���8 P� B�E� � � ����� A"@� da�8 ��ER� B �:� ! ? l� !: "+ 1�9 �� d1�%8
l� ���]k !%:9 ��,� � ��9� !:,"Y^ da�8 !%:9 QWd� 1�:/L� "F !_�Y^ � ���/� '"l� !�ZYl �l � !E� $�_� 1�:/� dK�)�%�� !E��l �l, $%& I^�� IW^y�, O8l� � "F l� $d64l:%%8. a� "F l� V�>�� G9l� ��0"�:� ��E¥� K ��l �, ��o� l�
l� ®Z#m��� ������ �l �/d%�_, !_�"H ��*:� =�q �, v"%Y@� 1�:/� ��8# l� ��8�� �& ��E_� �f #"HW@L� lC#�"� $F !:�EJ ��Y�m@L� da�8 �E,�[@� I�Y_& 8��� B 1^lC � 8��� �EJ � �,�@� �Z< ������ �%��� !�%& 7�9 ��H ������
������ B �� !�8# C#�"L� ?�l, a"��8 ��YZ�l, 1H �E& ���E�� a�U�� ���� �*e� �~-: � �W l� 6�� K� ���´ 1 ���´ !�, a"��8 !�m%. p�l0����. �, � ?i� � 1��8 �, l� µ%Yl� � 7"9 Z�, � O6E� � �%& �, �� �"�l�
��6� � 7�l0.K��+ !"9 �, c��l C#l� �, ��o� ?�@� �WF $%& d7�� l�. �, �Jm� � � �0� �� �, �5 � $��� 19��-:%, !��_C.�l#� ��� p�u */L� l� ��F"[�� I"] $%& d7�l� !���8�(N�l, � � � ! �Cl, (m8 °" c��l C· ��<:%, �
O,�lJ A"m@�� =N�l */� l� �0�l� lv��� �� �E_F K� �EF �, ������ B �6� a�H �9 � K��+ !��_C �,.
K��+ !"9 $%&�� -��� B C#l�.a�]Z�l� �, l� �%/�l� a.l0�� �]/� $F l� �]/�E� a"� a"�E� C�@� ��� ��H@� A��%��� IC6@� ��[�� �]/E� �, ZGm%�Y6+ ��H '�l�J�L� l� ���#m��� a�l�&�L� Gm%�Y6+ �*E, }� ��+�dW� �& \"%��� � 5��� ���� ®# !�� K� 54� !���8 �)�L� G� �]/�E� ��� ®# �$%& ����� 7"/ I#�>�L� �*�� l�
· Bu kelime E nüshası �Åb nolu varakta aynı şekilde; A nüshası ¦�b nolu varakta ise �(N"l, şeklinde
yazılmıştır.
�·
}� ����l��R� ��"l�� ~<�� V^ $�:l0 ����#"�E� ~<�L� $F }d� ����0��� ��"�� �& l� �����%d�� ~<�L� $F � �/l& �� Ô10 �W*8 �²5li l� �$6�@� j�� l� ��+�dW� ���0m�� !E& ���@� 7���� °��m@� K� 1l.� l� ��6m� ���È��
@� cWF �, $d�+ � WZ m� �� ª���,� �yC� lv�/ �*E& ���� }d� ��+@� K� 7dj+ }0 �lC� �m� !"m/ �*E& ���� }� ��+ � ��_�� �*�8 �]/� 1�> � I<4� �*�8 I�"� I#"_. K��� B ma��8 ��C� ��l ÇW^� � d1l0 �� ¾�/& �W*8 �Z�l "9
�r�F��¼a)�E� �*�8 I<> I#"_. ����o� B l� C��m�� �*�8 �'[� �*�8 X�8 �r�F l� �]/E� �*�8 ��_0 1�> � I�" K��+ !"/ I#�>�� !�m� l� I�0"� 1F� v�<u G��m Io�� da�8 K��+ !+��%<: N�C P� d1H B "F � 7"_.��
%��� !�%& �E� da� ���8 Io�� I#� K� I#�>� I#���� da�8 $*:E@� I#� �E& Q^[� �;l� c�l# �/ � B !� l# Q�l# � �l& Io�� � � Io�� �& I�0l"� � ~<:� �%8 !�_;� �0 Io� '�/, B c�# �W�8 !J�_& �0 I�0l"� '�/, ~<�:8 �$>", a�"%, ¾v"¥ �I�l, !0�_# �� ��# $��> �E& �4_� �/ l� C"*4� 1F� 7�l0 �W�F � I�0"L�
7�/8 !��"m� l� !E�_0 �, a���m�� � ~�H�:� �, 1.�l0 ! $�#�l& ��[�� �WF da�m8 �"�<�:+ � !El& �� $�l# ®l& ��� !E, ~<�:� � a� ! $i�E� �W�8 !E, ~�<�:� � D� m� v"¥ K� �� ��� ���0m� a� ���8 D� m� ¾v"¥ !%.m�
#"_. !%i4_� � � Xm6� I#"_. B 1.m�� K� �E� M�>��@� a�8 ���� ®#�"& ! 1.m�� K� ��E� �l& X6� [I!�l<&m� �, a��l�L� �WF K� ���8. ��:@� ���� G� �]/E�H 1,�H�� N� �WH � ®l# �$%& a�m�8 7"[/l� � OJl� �
!��� ���0�� $F }d� �]/E� P%+ � a�mH �WH l� ���� l� ~�H�:� I#"_. B !:q�� �l& B a�mH p�u �*E,� �, !+#"_. $%& 'Cy �� =%^ �%��� !�%l& !"m/ I#�>�� !�� � ���� � ���� I#"_. B �v� a�m�8 ! d�� �� $%
��9 a�C���& ��#l� �Z�m � �WF �� !N�2� =N�/u � *b K��+ !+�m6Y �� !+m�dj+ ~+�l, B �� I#"_. 'Cy da� ?�l�. �� K� I#�>� �%/L�l� !"9 c]l �, K� I#�>� a�]�l� �l, � !"9 � �%�� !�%& Q����� ���� "F QWd� $%&m�� �%/
1��/� �WF �, l� A�m6�Y� Ol, A�W� W^� #��:&� OT ��� � ���6���� ��9�8�� #"���� A���L� �, �%/L� PW ��/%^ � �E%�lJ !"9 � ���� !"9 �, a�/� B C#l� �l, 1H � �F�0l� A�dW� �:Z&� ��� !���8 O�R� a"E c5� � �E
� ��N)2�� Io�� cWF ��/l� m� � O�R� a"E I#�l��� � A�6�Y� � �)2�� O, A�:&� ��� l� �0�l"� a"E I#�����+ l� W^�+ ��� l� �/�/�L� B I�0"L� B ��%*:�, Io�� a� !+�m� I�0l� B ��+�6�Y� K� ����E� �:
A�� :Z ��. �*�8 ��-:� l� _#�lY �� �*E& $��l� ��+, B Q� =%S� =%^ 1�9 ���& B a�H K��+ �� da� 1�.���� ����:-:� ���"m�� A�E��:� A*mb � ����9"6� ���`�� A�E��:� a"�E� ��+, �, $%<:� O9l� � A�H�#ZC�� l� 7"/_��
� '�/, B I�l4E� �, ~+�@L� C�l& l� a�]Z�l� �, l� !"m/ !�� #�l4@L� '�l�J�L� '�/l, B � �%/� !�� #�l4@� ��l�#m�G��L� �WF C#�"L� �WF ��E¥� C#l� �9 l� O�"m@� �WF 5� B �F��C�& a�_4& � a��m¥ 7��� 1/l�� K� ��������. !%/4&
c� Q�E��� �%/�� a"�.�i�.c[] � Z�0m� !³" ^y Q.7�9 �, 7�m9 ?�@� �WlF B �.A���l& �8�0 ��EH �/. �El;�A(�8�l #"] B.$l*:E@L� �� K� � !�%& ma�H �, $%& ma�� l� l«�_& � � 7�_;� � �/�/�� B �.
(��¼b) $H�:� G�l�� �WF lCl#l�.\H =@�� ��:l, 7C ��H �l .a�:,�/: �\H =@" a�4� . I#�>� !�8 ��� p�u a�H �W � a�Y���� ~�o� �, I<4� 1.m� �jk Q"/� l� ��e&�� �, ~%/� da� 7���� ��,� K�
�¼
�l�8 ��� l� �*%H X�6� µ%l. µ%.m� ��� I<4� 1.� a� ��H !d%H ��R� ��8 ��m8 ��� � !%H ��mR� µ%. µ%l.���l:�8 �*d%H X�6� ��8 Ie�� K� !�J":� �& !�%/� � p�u !�%& A��o�� �U;�� l� ~%/� V�Y $F ��� ~%/�
$%& �e�� O��� G�o�8 Q"/� l� �)e&�� K� !E, Al !�8 �+�:@� cWF A�J� ��8 7(R�� */� M.�"l& a��%����� �=-L� '(H $%& a��%�� �=�� ��n# $%& Yl�� l� =�� X��: � � � �=�� $4, K� 1J�� =�� W^� $%& �
� �%�/� K� !J":� !��48 ��d%Y, '�lC �, !���8 $d%Y@�H ! =%^ �, 5� K� ! =%^ ��f C"J"� ��;J� �, �;J �-E�����L� �& ��:0�L�.�� ON�4� B �e�� � 7�"Z0m�� O�T � 7��8��� 7�"9�� B $F � �,�/: �� a�o� � '��0m�
~%� � ,�� !�%& ��& �, �� a��,�� '��0� $%l& v"J"� '��0� ��%i 1Y� ��� � v�C�� l� =N�d]� B � ���:@� B P���� !��> ��� � Q/*9 OJl� � ��+l� �k# l� ª7�J $%& ��/:�� � ! "J_� '��0m� $%& !���,� '��0�
�@� <4� "F � �ZÈ�� �,�/: ��� "F l� #�l<>�� D�l O%/l+ M.�"�� da� Q+ �W l� ��*�8 ���%& !�"m� �� ���8 ��,�� cWF A�*�J"+ �W�F � �,�/�:Z �� �)��� $%l& ���l& ! �# da� � ®#�� !%.m� ���+#� I�"/ !�0 $%&
�/8 Q#�Y�E� l� C"*l�� ��,� � �(.m� �*�8 ���� � p�lu ��/:�_, ��l0 $%&�n8 ����� K� �,�/: �� �, �"�, ¼ � ����� ~%/� a�> �(� �F�"9 l� �6�E� a�> �W�F � �,�/: �� ��0 $m%& G�m ��� m� �8-E, �´�*�J"+ '(&m� � �*:,�lY I��E, � �6�E� |] lG� I#"*/, a"�+ a� d�� �Eq�l � ��F�b ��� � =�� �& 1�� � ���8 �²�"9
E, �´W^� ��>(:, � �*: le �8-
�6�]%� ��%�� cWF C#l�.��+ � ��%H.�� � !J� $%& v�<0. ��4 K� ��n� �8��� da� c�E*l, � l� C"J"� B \4� "F l� ~�m� !�� a"�� l� C"J"� �8��� da�8 $9��� !Jl"� $%& v�<0 �%��� !�%& $ "_,
7���� !J� $%l& �0� c�� 7�9 K��+ !����8 ��5li� ~N�"> �& gd%Ä �, "F l� '(� µ:6 �Ym%� ma�H a� ��l �� �& ��E6L� $%l& !��E+ !�8 l� ��+ G�m�8 ��� lGEH ���8 a�+ �m%8 lG�� G,C �, G�� ?�� P:�4� ��+ � $ ", ��
���� cWF �l& K��+ �� ��& �W l� !�6� K� C"J_"� �8��� �, � P��� �, '��/+ �, �� P 6i� !"9 B ~�Wd� �8 !�� �%�� !�8 �E [� p�0 �� d�� !� � !�� �%&�8 !"9 !�� #�>� QW� ~�Wd� "F � P��W 6i: � � !"9 B l� ^t+
��*�YEl, K� ���E� ~�� P� � $ ", K� ��+ � !"9 B ��n� A�E � ��H �%��� !�%& '"%�m@� l� ���l�� da�8 $ "_, a�8 �$N@� l� $N��� �WH � K��+ �� "F �/�/m�� B��»a) !�%l& �Ó�4il, �^ l�0 !� l# Q�# �W l� !�8 ªa�m8
��J �W�8 $%<:� I"] �, $>(+ �9 #"d]� �jk c��lJ a��8 ��4l�� 7�l0 B � �'�:� Æ(���� 7�l0 B ?�l� "_, I5Y�� �� ������ B !� # Q�# $l ", da� G�¥ �/8 G��@�mH #�l. � �� �]�� v]�� l� ���� �& 3%��� $
��0 B � �� ����T I5Y�� � Yl�� ! # Q�# �/8 �%��� !�%& �E���� ��,� l� ��4�L� 7�l0 Yl�L� � Æ(���L� 7�0 B 1 ��%�_, I#"_Y± ��� ����d� ��5�6+ B c�E/d/0 �9 l� ��%�� ~�H�:� m��l& V#�8 �0 z�� V"8 I^�� ��0
� ~%/L� �6. I5Y�� da� Yl�� � I5Yl�� ����d� B c�l# �, c�# ��� � �<�E� I#"_ B a���� ��_ '"_ "@L�
¼ Bu kelime E nüshası ��b nolu varakta ��C8 şeklinde yazılıdır.
�»
@� ��& �, Ol �� ��N(@� ��& "F QWd� A"�%@� ��& �, ~%/� Ol �� ���#m�� ��& "F QWd� A"[�%@� ��& � P% � ��H ! ���� � �� d1�� �, Ol �� ?�@L� ��l& "F QW� A"[�%@� ��l& � ����*@L� 5� �_F ��Wd� ��Nm(@� ��l& �,
£��� -l�% ����. �� �<0 ��4l�� cWF Gl���8 ���4�� ~<:0� a�l���� da� 1�.��� � �WF B IF�d�� ��n%�q"@�. �0m� c�# ���8 !Jl� !%H =�� C"J"� �� ��E� �E& �l#��:@� "F ��H !Jl"� =%�:+ ��� ��n_� da� �%&�l�
$%<:� � ��n�� Al��6:� �� � ! ��l0 � �� ��l0 � ��0 �l !�8 1Y6l� � A�*RL� O�T �, c�l� ���8 ��E6� 1Fm� �, ~�u B �)e&�L� O��lJ � !Jl"� Q�l# ��H ��n�� B �*e�l a"��8 ! $d%<:@� � $N�� 7�"0� �(:^�
Z�� l� ª�y# 1��8 �W�F � £/8 #��Y� Q�# ��H �*e�l � £/8 !J"� Q�# ��H �*e�l l� ������ g�4�V8 �*E, d1H ��n# �l ._ B � �� �� !Jl"� $%& �EF 7�9 ��� l� ~�u K��+ �� ��n# da� P # !J� ��� I#"
K� l� c�#m� $È�m� ¾#"� !"/ �%��� !�%& #�>m� 7��� K� � !+�6. ��+, B c�# c�# ��8 5� m� V�_�� 1��9 �, A�Wd�P� "� � �v�> I#"_. B $� # G��l# !"/ ��o�.
!"9 Cl#�.!H#�4� �, !�l, ��m. Ol, ��m Q� � ¡�l0 c�l"� �, C"J� a�8 cC"_J� B ! P�> � �� �� !�� l� � !d%H C"_J"�8 ��4� #"� ��m���� �, "F ��� � !�6� B 1�% C"J_� � ��H !�6� B ¡�l-% C"_J� �
Q"/L� l� ��e&�� �, ��4�L� ®#� $%& �, d1H Q� P # !Jl� $/�l� � a�8 �*�%& �, 1H !"/ I#�>�� ��F�m@��£m%i� B O/+ � l� �&m�8 "_F "_F p�0 �, C"_J"L� "F � K��+ !:*J $%+ }d� �*R� $/�l� � a�8 ��#��L�. !���8
£�E� �WF $%& C"J"� I�0� �8�l, P�%& ~ . K� ���E��8 �/�/�� B =0 "F l� 7��^ a"�� ��� !"9 ��,� � �, "F =%]@� =��8 $d%<:� I#"_. ���# ��4� � l� '�l�� B $/ �, "_F =m%]@� 1q���� a�H �, a�H $%<:� ! O9�
�(.� C"J"�
(��»b) !"/ _G��q"_.$N���l0� �:EH. B ��H ����l���L� ��;Jm�� #��:&� '"/L� a�l� B �����R� cWFd�� �������L� ��;J�� �, �;J �, �, !���8 ���� \��� K��+ !"9 �W�8 �Q"E�l, �� �Q#"_. ªM�%�+ X"E ~�m]_, "F �
����o� IË��4E� B �d":� QW� ~%/� 16q a�H a� � �/�/�� B v"��� da�8 !N��^� O��¿ !��0� ����& �� �~0� ���� �9 !�� K� I#�>� !�8 �e�� � �*�� !E, �~�� QZ�l�8 Q"[/� � �)e&�� O��l¿ ���+#� ! �� �0� � ¾~�J a"�
!�8 I����� �*8�l.�� X��<: � ����0�� I�jlk. 18�"�E� v9 � �l "9 v�9 1Fm� "*8 �~�� ?�k ~�mR� a�H a� � a�H a� � A�6½�Y� ��+, !:�+, �� !��0[� $�:0 !"9 !�%& d7C ��H �� v"_�± a�H a� � 18�"E� v9 1Fm� da�8
m� "*8 v"�-m@� ?�k A�6. a"�� �� a� p�l0 18�"�E� v9 V"8 DN�6� v9 da�8 DN�6� v9 � �Cm� �� 1F � $9�:� #��:&� �8�@� ���� �~��� ��*E� ªV8 �, �H � DN�6� B �� A�m6�. ���� a"�� � 18�"E� B ����
��jH GEH !"9 !�%& d7C 7dj:� #�l�:&� �~�� ���� �8�@� �8�@L� $%l& �~�� !�8 '��9 p�l0 �&� a� G��0m�8 ��6� m� ��:�_, K��+ �� A�6. l� ��8�� �l& ��-Y6, a�H �@ !���8 =4�� ��,� � ���� �6. � K��+ �� �6. À~���
d� =�>��� 7�l0 #��:&� !��8 �9m(q� �=��� =�>��� Ì6m �� $%& �"/%]� �m �*�8 ��8� ���8 � "9 v�9 1Fm� "F QW
�Á
� �C� �m� ��+, B I�0"� 7�T C"*4 1��� ���8 =�9l# v�<0 ��*E� l� =4�L� ��+, B ��l�� da� c��l& �� =4���iN�l A�9(q�� cWF 1o, � �%H�4@� =�] �� $%l& =>��� V(q� a� 1.�m��� �Z ��� P� =�l�. È~[�� da� �
�9m(& *b� a����� B !�E� !��� � �E��-_� �_0[� 1�J B �%��� !�%& 7�9 �W � �> a�C �4 �g:h � ���"E�l, �/�9# � c"� � �~_0 �*m ��� � I"�l0 �` ��� � " �� ����/0 I"�0 �` ���>�� O�T a� �& !E, l� c5� B ��f �>� l�
� �m%6i� 1Fm� �*H�#C� �& ~<:0� a� v�<��
K��+ !"9 C#�.�E� $%& a"d%Y_� !:�N(, � �� da�. ��� !"9 �*�� #�>� ������#"� �%��� !�%& ��E% da� �%&� =%^ �, 7��� !"m9 �*�� #�>� �����0�_# � Q#"� �, a"E,�@�� �� #"� �, ��� Q� Q#"_� D�8 �, a"_E,�@�� �� �,
H+ $F ��������J � $0�# �� ���� B «l#��� �9 l� ��%o, 4 ��� ����� 19 K��+ !"9 �*�� #�>� QYE_�� ~� ��,�mR� �*RL� "F QWd� ��l.��L� �g^� #��:&� !�%& $d%. �*E, d1H � l�E,�@� I"%l. � ��N(@� I"%. � �� I"%l.
K��+ !�� !:����#"� �8�] #��:&� !�%& $%�. K��+ ��8 ��*E�l M�] � ®Z#m��� A�"��� #"� �� 7�9 ��H #"_� �8�] �*¿ !�%& �Z"Õ%l. ��N(@�l� 5�S� M��%� "F l� #�Y m�� \#�_� "F � #�Y �� !H#�+ � K��+ 7�9 ��H
l. a"_E,�@�� 1do�:� �E& d�� �*:8�]m 7��� 4�� �F�l� � }� ���l�� ���#m�� ��� �*:���0�_# !J� �, !�%& �"d% � � 1/�� � �H#�_, 5� !�%& �� I"%l. a��8 �%È�� !�%& !E�l � �*E� �H:4@� �*:�����lJ��Áa) M4m��
��H A�m8�l���� ~��E� ª$d%� 5� �, !+�� I�0l� �*J �, Ql_� � K��+ �� da� ���8 M�]%� #"E� I"%l. ��� !�%& !"m9 !�� #�>� ��� l� Q#"�E� '�/@� P� �, �%�� !�%& !���l0 ! 1,�& �, \l#�_� � �W�8 c�l#� $È�� ¾#"� �%���
�*��� M4�� � 1/l�� �Hl#�_, !�%& !J� �Q� � !�%& $d%. M�H ®��:� a� 5� �, �*��%�l+ �FC�/:&� ';%� ��# $%& IC#�l� I"%�Y� cWF l� V"%�@� ���� 1Fm� I"%l.�%��� !�l& �E�. ��� �e�� �Hl#�_, l�E,�[@� I"%l. a�H �
!�%& $d%. ��%H !��� �^� �W � �%��� !�%& ��E� ��J $%l& IC#�l� I"%�Y� cWF � V"%�@� ��R� 1Fm� I"%. �*���#m�� B ��± ��# $%& d1. �*%� A�"%�Y� D�l B C#l� � c�9 B !��� �� da�m8 !:�,� ���± ��J $%& d1l. � ���
!�m%& $d%Y� a� �=-:�_� ��H ��/� #"E #�"E@� ���� ma�m8 P� l� #"_�/� B ���± �9 $%& d1. � #��^m�� B � ��Y:� � 5 �:� =d%�+ ��E�l � #�"E@� ���� PW 1,�l0 !��� !�%& $%Y� a� �=-:�� �*]@� ��R� PWH
��]@� �/� PWH a� ^�� �*E, 1H ���+#� $e:9�8 �*]@� ��R� P� ��� !��� ��e�� !�%& $d%Y� a� $i�E� ~ � c� $%& �� I"%. da� � ªC�� �, �/�l� ��R� $%l& � C�l� �, ���� $%& I"%Y� �� I"%�Y� B �*E� Q�"�_�
N(@� I"%. PWH � �e�� c��lJ � !0�_# $%& I"%�Y� B�E� �©�^ !J� �, d�� g�Y�:� �� �� �E,�@�� ���d]6:8 c� K� ��;,l# �9. d1l. �*m%� a��%� 7�/� a� I#"HW@� I"%�Y� �F�0m� a��E�l, �` !Z�%& I"m%�Y� da� �%&��
�o� l� I#",t@� $F cW*8 #"[HW@� �gE� �, £�E:�_� �, $%& �d% � ��± 7y $%& � ���± ����� $%& I"%�Y� � �� 7"_ # �q�� d�� �l0� I�<��� �" � !��� ���*E@� $F cW*8 !+�f �� c�9 $%& � !+�l�0 B ! I�<��� ?�k da� c�9 ��"mq �" � �W l� Q"��E� '�� B $+#��s �0 M��4� ! °l# �E& �$%& Cl#� �, $%& �%��� !�%&
?�k I"%�Y� � ��"]� l� ���/�:� I#"_. I"%�Y� B � V(q�� I#". ��"]� B da� 5� ��0�l� v� �, I�<���
¦Å
O��R ��*�, ��l�� a�H a� � �v� ��+l, � ��l�� ��+, �l ¾V8 !��� C"< � X"H# 5i G��@� $%& $%Y� � �, �� �l."_Y� �q�l�� � F��� B I�<���8 !+�6�. � !N)2� �e�� c 5i �"� ���8 �q��� B I�<��� �(� K��+
�9�6:, K��+ �� �)2� a� ! �)&C F��� B G��H a� l� !Eq�l� I�<��� 1��9 �, G��@� I"%lY8 ��6�� !�� 5>� ��H� 1Y-l�8 ��&m�� O,�R� � �� K� ©"_Y�@� !2� p�0 �, �©�^ !�J": !�J":� Ç1�8 cC��& B �*E, �&�6�4
� dB_& dK� I�"9 B �(J# �� #�� a� 1�9 �9 � D�l� �*e� �0� l� �*�5 �Fl*b� ��� !�� K��+ !E, 7"�/�l�!d%± B �& ��H �F5� B �J"� � �l, !�8 da�8 �� #m�� �� P�. GEH a� µ�ÈY� �=�� ';�m8 �WlF G8& ���8
C�>�� 1Fm� �,. l�C�-L���� ��;�� \���� l� ! P�%&.
(��Áb) !"9 Cl#�.�� d�� !� �. #��E� B �l]_� �W � �(�%9 F�d�� B ��%�� cWF 1Fm� a�H !�� _G�`[�8 ��0"@� 5� ������ B ��m !�� ?�k �5oH �q��� B a�H a� � a"���+ � ���+ � �N����+ M� 1H �, ���/� '"�
B !:�F" � Oeh � Q� �FH� ��&"q ®#m��� A�"���� B �, �<�� � l� K��+ !"9 !�%& d7C ��H �/�/�� =���� "F �, $e:9�8 I^�� �, =��� ������ da� ��H �q�l�� �, =��� F�d�� da� c� � �A�C"J"@� 1H K��+
l� ������� O �m�� "F �, l� l®��/��� l� #�lY��� Ol ��� �, !Eq�l � lY^�� =���� �, a����L� F��8 lO� ":� A�C"_J"@L� �, �> � !��� l� K��+ ! !d%H C"J_"� da� ��� !E, l� �QF��� ��0":� B �`�l0 V�� �W � £l� �L�
L�� $� t:� ��,� � !��4 =�%� ��&"e^ ! O��^ !��]%_ � !+"�%, G� 1^�C "F � d�� ~�-�8 F��� B X�E:,� !/�q B ! QC�m � !2� �� ��/:�, ��. $%l& �e�� !&�E:,� B !�� $%l& !:/%S I��i, !+]8 $%l& ��#�l& 7�"0m� � !E�l& A��e:/, �, 1 �/� 7"�m/8 �)e/� �)e/� �%l �/, 1��9 �, �����L� C�>#� � �)����L� I"&C l� c����_, K�
� �Cl# �WH da� �/�/�� p�0 �, C"_J"l, d1H A�� $e:/, ��0"�:� da� 1�.�m��� �E%N�l # D� B c�Ed//0 �9 l� �C� ��0"�:� �WF �& 7��l� M��8 "F �� !� � !�� !�6� $%& �� �*> �9 � $/�/�� C"J_"� �, ®�m6:�_, cC"_J�
"9 !�%& d7C ����l � $d/> d1H �, !E, ®�6:�_, "F �, ��"/l� ®#�� � A�"��� =%^ �, �*:t �r � K��+ ! P� �e�� �"6E� ®#m� � ���#m�� A�"2 =�^ ���%8 �� "_F �_F�E& ®#m�� � A�"���� _=�l a�H ���8 ��
$/�/�� C"J"m@� 5� C"J_"� B ��m ����8 �"6E�� ���#m�� #l". ®#m��� A�"���� da� �0m�� C6� �d@ �� � � !�� Z�FdH� � �� �*�/�m� �Q4�� ®#�l�� $>�"i $4i:�� Q��¤� C"J_"� � (k ��%:� ��0"�:� �WF �"�l� ��0":� K� Q�C�@� HW� #��:&� � a��Y�L�� 6��� \4� K� Q�C�@� a����E� P� #��:&� $6�E� �W*8 �� �� !�
�q l� a�U���OJZ#m�8 =�l ���8 �6�]%� ��%�L� cWF MN�] �E�� �9 l� ���� �&.
K��+ !"9 Cl#�.���& z& �` � �> 1H �, G�+�� � �*�%� I�,� A�lJ� $���. C�>#�L� �F�_F 7�9� ������ �"<& $F � I�,� A�Jl� $��� C"J", 1H #��C ��q � C"J"L� C( #�C a� ��l ~%/� a���m%_� ��/% �
��l& 5¥�+ �, =%^ P%@� ��& �W�8 'Cy "F QWd� �@� �, G/%^ ���"0 da� ���8 �@L� �, ��� �I�,� G��2 �6�E� A�"���� $m%6��� $F }� ®#m�� K� ���E� $*8 Id¥�, �%�&�8 Ç�/�/0 I¥t:, �%�6E, �% �9 ª�/�/0 d1�%8 A"�%@�
¦�
��E� l� ��%�� $F }� !%�9 ��� � QW� d��9"6L� ��À� �, A�d"l+ ��� ����:-:� �6�E� da� ���� $F �6E� K� ��P� B ��/� � �W*8 ��*J�l#C�� �, �d"+ �9 ~%/� a�H a� � a�"Hm�� �, �>.�*�%�. �, �"<l�� P%+ P%� Q�
da� !+*9 l� !+��l p�u !�"Z-l+ �, �6�E� l� !%�:4l+!��, �l� G� #"*/, \"%�m@�. �, �> 1H �, G�+�� � da� K� I#�>� !�8 � ���;@L�l� I>��@L� B !�� «�:� ��f Q"[/L�l� �)e&m�� �, �WH � �F���"l, � �F�.�E& ���>��
�k D*:El� ��� lC"_J"L� da� ��H v�� ��� ��l�L�l� '"/L� '"/l� ��� �E]%��� � P%@� A��� �, ! m£��� �¦Åa) !�m� � !l�:H !_:��0 Ge:9� �, 5� c*b� �9 � d�� ��r�> X�� � K��+ �� da� $%& ¾!��E+ � �Eq��L� £N�l "�� IF�d��
�H �f X� m� a�m�,� B ��m !��m� � '��� �:H B G�/ 1 $F �� $%� �, }� �)2�� $F l� A��E:�@L� I#�>�� � aa����� �*��� \l#�9 �&�8 �������L� I��4E� C"J"� #l"_. �:^ �W � =%], C�"lJ "F l� �(�� �� a�� d��. �_. �
a��Y�� ~0�l. �l� P��&.a��,�L� ��l& B �> X� m� P��8. ���� G�m�8 =N�/�L� #"_. O��lJ Q"]�� P�8 l����.���& z& �` l�.a�"H�� z& "_F � �)2�L� A�*�,� �, "F � F�d�� � �� $%� �, !��� ����� !6l.�
����E� ����& �'( da� ��H A�*�,�� 1��9 �, �� �, K� ����E� ���& ! a��8 �q���� F�d��� ^��� 7���� $F� K� ����E� ��,� l� ������ �"<l& K� ���E� �WF X�6�� C��m�� K� !��� �l�R� z& "_F ���l�� zl��8 �6�E
�y�6� G%9 am�8 a�/� ! �g� �, $%l& ����& cn��8 a�H �@ ����& ��� � " l� ���& µ W Q�W[8 p�0 ���&µ [� QWd� "F ���6�� µ W% O<�� QWd� "F ��mR� a� £/8 ��l<% !+#". G%9 £/8 ��<% � a���(. �
�l�R� da� �e�� G�Y^ PW � a�"H�� �, Q� �, ��&� \(8m�� da� ��H a����L� �, \#�_� � Q� �, ��&� �*d%H A�EN��L� C�@L�l� \(8m�� G/%^ �@ \m� " !"9 B HW� . �*,"9 � I°@� cWF lC�>#�L� �F�_F �Jl� �9 �� ~FWd� ��4%8 �*,"9 l� ������ �"<l& ��,� ��4% ma��_<�l� �/� a� ��6:H�� 1��9 �, '(��8 ��e6� �9
cWF �& $*E� Cl#� �9 � !d%± B �& �, $%& !�+�l, � ~FdW� Am�dj+ �, ��e6� da� ��H ��4� A�dj+ �,l� �����> ���0 ���*¿ ��#"HW@� ���d/E% ���_<�l+ � Q� �/% m� � ��4% ���_<�+ m� K��+ !"/ I�<��� 1�@�
��*E, 1H a�H a����L� ~%/ �*/lY�� �)�>�� �;&� ���"m� � ���%:� � ��Eq� ! V]El� p�u ���"9 �(�l, ��*�� ��e6� � ~FdW� l'�EZ.m�� ���� a� �?l � ?�EJm� � K��+ !"9 B '�E.m�� !�e�l ��8 }l0 ! �E:8 � �( ��&�
'�E.m( �<�l� 8���m8 F��� I�<l �, �>� �q��� I�< l� !Eq�l� ��e6� � ~FdW% �<Z�l� �,�@�l� cF�� !+WÄ� �W l� �*E, �´�H0 1H da� �´�5¥t+ � ���� ��4� �´�<l�8 �6�E� ��/� ��,� l� ��*E, ��&� �E. �Q�8
�´���<: G�E9 � �C"��l,.!"/ ���� ^y B �� �>#m�8. !� ������ z�L� �vl# "F d��. "F �=�� C"_��@� a� K� ?�l� �� z& � �� G� ~%/� da� �6��L� B ~%/� z& �vl# � V�8�� B £��� z�� �vl# "F � c�0l� K��+
�� �v# "F QW� �0m�� C6� vd� �, ��� $i�l� � a� !Eq� l� C"J_"� F�b B �l, $%& ~<l� da�8 �/%], z �EN�H ��C"��l, a"�� a� =-:�� � v" m@� �� ! d�� �q���l� F��� B �<�� (8 !�8 �l, �v# z�� �vl# "F �,
a�H �,.a�m�, � a�,� 1H B !+C�l�& � c_��0"+ <*� � �v�l�.
¦�
(�¦Åb) K��+ !"9 Cl#�.����� �*�� �% _, $��� �. 1l #� �d@ !��� P� � �F�F �� $%& ~%/� a���m%_ !��-:,� �6E� ��/% � ����d� �"<& AC�#� ��0"�:� K� 1�9� l� \4� �& OlJ# �@ ���� ��� !�8 �� �:H C�>#�� c�E& a� �*�m� !+�6:� '�l& A�# ���%8 �*:E�l0 � !E�l& $%& �*8#�^� Q� ����d� GE��;8 � '� !:�l # B VC�l. "F 1l
�, �� �` 1��9 � ��C"E_J ~%/� a���%_ O, da� G�%lF G m� " �� G�%�: � � ! AlC�/�� $/ � � �*E, 5^ "_F G9� C"ER� �, ���E_J 5Yl+ ��l�� A��#� �, I#� 1H da�8 �´o� Q� "F d�� P # C"E_J �%�l� �, l� K��+ 7�9 ��H
�� �EJ a�H ®"��� K� Q+ �� I#��e� l� ���l�� ���#m�� $F ~%/� a���% C"E_J � �%�� !�%& ��F � ��E �� �, a"&8 !u� �, �%��� !�%l& $ ", ����0�# Q�"/+ ��H �> ! '"/� � ���"/+ �� Q�"/:� !���8 I��S� Q"/�
C"ER� �, $ ", O, a� #�� � � �> �` '"/� � cC"EJ a� a"&8 ��8 I#"Y�� 5i� ��� �, �Eq���� IF��� ��0�# � ����J "_F �, �y#�"L� �, ! a"�� a�,�;� ^� B ®# �Q�*@� «^ ��� �WH l� ����m� cC"EJ $%& �����L� ���l ����l0�_# � ®# �$%& ���� �����l0�_# "*8 ��0��� ��,� � ��Z�l �F l� M*m�� v�-.m�8 ����R� ��,�
WF �, l� ®l# 4l�� I�"9 �, ��>� ���#m�L� l� ��N(@� I�"9 � ���#m�� l� ��N(@� !�, � d�� �=0 �EJ �, �, !�� �"�9 � IF��� A�H�� 5¥�+ V"8 5¥t+ �` ���`� da� �*E, *b l� '��ZJ�� l�
K��+ !�� C#�. C�8 Cm� ! 7�9 � 1�9m�8 1�9m� 1/l�% 7�9.K��+ !��� ?�l� I#"_. B �$ �[/� 1/l�� �-:,� c�l"� ���& #� C��� �� $%& 7��9�� C�@�� P� d�� $e:/+ � !+t4� da�8 ,( �(r:f ����], c�J"m8 #� ZC���� 7��9�L�
��� $6E+ � 7"/L� P� �l& OJ: #�E� B �*90m�8 ��m� ��� � G�m� G�m� Gm�9 ���8 �6�E� �(� �WF l� lG�� G�o+ � ������ ��,� � �6�E� 7�0 �WF l� �m²"� � v�4� l� 1H�� \: �´#�0 l� ������ #�� ������ B #��E� cWF I#"_. � B �(.m� G���8 C"<��� �& �� �� $%l& !:%�l0 !�6� da� p�0 a�]��4� K� Q+ �� �` a�� �:8 a�]��4� �
��H ��� �WH � 7(���� #�- �� �, -l B ��]�� B ����d� K 1do� �/ � PmWH ������ G��H ���], �6E� G ��"� p��m�� B �%�� !�%& ��E� �*6l.� }d� �-��m/L� �´#"_. $%& $F l� M�4� '�L� ��#��s GEH �0
$%� ��f ����� #��J vm9 K A�<l�8 �F"� � ��9#l� t]¸ ��"<l& � $9��L� �H� �, 16 m� v�;�@L� ~��lJ �_, Q� �@�l À_, ��]�L� #�l�J ��#� �, �� "F l� �*&�Ä � ��E� ! �� ���<l& I#". B 1do� QW� �F�m@ G�9
\�> �, � PE, ��@� 5/6� K� #�>� �� �WF a"mH 7�0 }&�^ �� l� Q�, ��.e�� ��" a�m]��4� da� � I#"_. � �*�� ��" °>� ��]m@� B ��E� �%�lJ � �E@� lv9 �*���l� "F l� ���E� a"�& B �*E��� l� �����¦�a) �, �"�m9 �
K��+ �� ?�Yl�8 lv��L� $%� QW� ~��R� B �%��� !�%& �E� $Õ%Y_, B ���m�� K� �*�J":, _GEH � �*EÐ �, l� $Fl0 c�, �& !%em6 ���N�C ��Y�L� �� �, � \�EF $*J"+ $%& G�/ 1 (.� !�� G6:� � �}. �WF �E%� ��� �
O, N�C da� �&�q�L� !��> �, ��m $>��@� d�"�� �$N;R� 1/�� da� Q�C�l�@� dK�� $d%�� �$ �/� $%& 1/�L� =4�L� =�q C�F�;� 1�/� � �W � A��l�S�� '�F�m�� #�"E, �$ �9 1/l& �*l�, ��m p�l0 \�#ZC�� �& Z�F#"_Y/
� " � �e_� �*:�l� C��l� !"/ K��+ #�>� $N�]l�� M��4� 1/�L� �WF K� � ,m�� �/�/0 K� ! a��E� �� #"E
¦¦
M4�� ��0 B !�-8 =�9l# v�<0 d�� $%<:� � l� !E� ��m !�� $%<:�#�� Q� #�� !��� �� �E%�lJ $%<:� �! ��#�"E, �H��� �.
a"�%�, �F ���8 #�*�E� !E, 3%�l� 1�m%� �` ��� l� K��+ !"9 Cl#�. #�:: ��� v�<:0�L� 1� ¨� #�>� 1�m%� P� �� =�l� � #�*�E� �WF 3%_ ���8 ���0m�� #"� �, 1.�m�� ��4���� � $%<:� #�� K� � ��4�� $>�"i
� ��mR� ~��lJ ��8�± l� I#�+ $%<:� ���� ~��J I�l&�, !�68 #�::Z ��� � $%<:� �l #� m�� I�lF�4_, �"�9 �W �,�9� $%l& #�/� �%8 �,"l� �� #m� ���`� '�/, B I�, c ��9 $,�]�l�� ��;l� " � $/ �9 � Q^� #�::Z ��
l0 7��6��L�� ¥t:� I��> �, A�"%Y� ��� � �#�l�� !E, ~�9 l� A�"m%�Y� Q�C�� �, #�9 lv�<�� �� �, 7t } p�u ®l# Q�El � $��> a�H �9 � � ��� Y, �8�9 B a"8�@� ��N�:� ~0�. c� ��9 ®#�m6� � �_&
��+ � *>� ����Ð � *>� ���l !�0 1N��m� B ���`� � $%<:�� ���� !�%& ��:�l� !�60 K��+ �� �� *>� � �� $d%� �@ �}0 !:�Z�lF 7��� !:l��s $%& �0� #�/� a�H �, �� �´�9�� B A�"%�Y� Q�C�� a�H }0 H� ��& a�H � !�0 $%& ~m%� }0 '"� d1H �9�8�� B C�C;� a�H !N�E8 �, �E ��4& � �:E¥ �� P� � �)/�L� !
�@ !��lJ �, p�u Y � �, 5� ���" !�8 Y�_� � � Q���� �$%�l�� !,(H �, �#�l�� ��> �, d�� t�> !E, ��4� K��+ �� #"E �+�/:@� !�E�& B M>��@�. �0m� B F��� 1F� !�%& QJ �, �El $%& Q^[� I#�>� ���� B �
�� �� *b� ���8 #�*b�L� ?�k 3%��� a� "F l� �*�l*J� a�,� da� a"�%�_, �F ���8 #�::Z ��� 1� $6^ l� $%<:� #F�d�� B �(�"q � ��5oH a�H a� � �/�/�� B 5�l� |��� G9l� � 5Y9 #����. K��+ �� �, ���%], 1���% da� ��0 B lP� � ��#�*J � ��� ��#�� � �(�m $d%<:� '��lC "F � Z�*m d�� P� 1Y� � ! �l � �W*8 �� Ol, �*N�/ 7
��� � �� Gm� G� ��� � �� =]� =]� ��� !��0�lY8 �N�9 |�& � �N�C #"_e0 "F 1 A��%<:� N�l �l�H B � �*l�, !�� a"�E�� ��E�� #�:/, P�%, �E& V�. ��/, B "F � �W�F � �� $4, $4, ��� � �� W^� W^�
d(^� �, l� �FC���& � �*/�q K� ���>_� a� !��-� �� 7tZ�l� ��� 1��9 �, "F QWd� ���� �WF �, c�>�l-8 �*N�*N�" � �*:��# G� ��4� � �F�C_� $%& �E��U � �*N�/ �E9�l�.
(�¦�b) K��+ !"9 C#�. �@ �� a�t� a� �� �, �� �*:&�m6> ?i+ � A�"�È�� B P%, �, �H �l� �)4�$�� . Ê����*:, d1�� a�H ��� P� � K��+ �� a�� $/%_� � �*%_� ��� '�`�� P%, a� K�[�� a�+#�>� !�8
�r�´ K� #C���%m8 P� !�6� B ��l�� �Jl� ���8 !E& P�,� �����, ��� � ���8 ��4�� ®#�"�� �, ��@�l '�`(94� ~��R� B � !�, P%@� a�8 d1�� O]/E, D�6� �� ��N�lC M]%� �e�9 a�C�l 7�l�R� #"� "F � !E, $
� �6E� !�, �WH � */� �e�9 aC�l 7(R� ��%b "F l� !E, �i� ~ER� B � �e�� a�]�4� !�, a� ~�� ������ �l& G m� I#���:, I�@� G��H ��� �}l0 ���� l� ~��J K� �´��%b �, Q���m8 ����d]� � �/�/�� #�"��
��l d�� !:&�6> ?�� m� � P� 7��m� B O64l�8 �l�� B ����-:, P%@� $/��8 ��`�� � ���"m�� =N�/�� "_. z�/:��!:&�m64� ! �@ I���:�, �������L� �/�/�� a"�� am� "F l� �$`�� a���.O%dq� ��� ������ l���� da� ����o� I#�>���
¦¬
da�8 P� � P%@� 7t ��H 7�m�� 7��+ B �� 7t�l� C"R� l� D�6� 7"_.� �& ����l, C"J"L� B I#��H $%& B da� 1.m�� \(F $�l� � X6� l� cC��8 cC��8 B da� d1�� C�l�8 ��_� � �;R�� 4�� Q"9 D�l �, P%@�
� 7(:^� �, #���:� a�]%���� !H(lF !H(F!�%, '"/� �� da� ��&�. a��Z��� da� G8l& �WF $%l& G69� ���8 �%�+ B �q�l�� !��l� !&l��q ���8 �/�/0 a�� "F l� �q� a�� � ���4� a�� "F l� F�b a�� ���l�� 1,���
a��� �m� !�8 ! ��&���� 1Yl� a� P� � #"[6i� �� �, �> ~%q l� #",[�L� �, ,m� �8�_�@� c"_J"� �, !Jl" ! ��m l� $�� � �)4� �@ �� a�t� �, �=l0 B �©�^ a�� �W*8 !��lTl+ !�� �e�� F�d�� !��� !&l��mq '"/� �E& <0 � ���4� a�� da� c5� l� a��t@� =0 B �'�& a�l� �W*8 �q��� !��l� !&��]� F�d�� !��� !_&��]� ��d%H
! 5� �& 7�^ !Eq� l� �W�F l� c5i � ! ��ER� 7t�� l� ��E� ¹N�"l0 � !+�J�0 B � ����8 #",�� �, ,m� B ��,� � !: �lJ� d�� !�%9 B ��&�C �� =%^ �, !��� �(.�0 a"�� a� � �� � �q��� a�l�% 7"r�@� a� V6�8 ��
9 � 1_Y� �/8 F�m�� a��% 7��@��� ���4k d1�� � 1_Y� � �.
µ��Y� ��E_ 1�9 Cl#�.�*:4��, �*E� �E�l�9 ��. IF�d�� �4��@� 7���� a���9 �,"�/@� �4��@� P%+ � � K��+ !"9 B 1^�C !�� !>�8 �, '"[/l� �, �0 V�d� �� 7t�l� �%��� !�%& a�H � C��Jm�� �� $� :� }�
, �� �"t m� l� �@��� �vl# K��+ "F l� �� " �� Ol, I ��@� 7���� \+ B � �/%]_, !%e8 K� «�l:± 1��� !%e8 �P%��E9 B P:�� l� P%�l� }l0 �> 1H ?, 7t � $ ", �� a� �%�� !�%& $ ", K� $0�� �W. �4��@L� ��o��
� V��Z#�� $F l� ���#m�� �� Q�"/:� }d� �Eq�l�� �F#�"�� a�8 A�&�d]� � A�C�l��L�l� #�H���� C�l#��� �, �%.�m� � I#�9 � I"9 a����( 1_Y-�8 ���iL� �, 1.�m�� '��� V�_�� �%:U ��H Q�"/::m8 �� �%:�:8 ���#�� K� ��Yl+
� $%l& ���i� #��[9 ��� �W�8 7�0 d1H $%& M�e� !��8 �0m� $%l& V�d� #�[9 ��� ��H !J�;, �, �-E� !��8 ��� $N,� 1�%8 ~%]� CC;� � � ":�, ��#��/, �,"_�/, a�H �@ �� c5o�+ �, �� (m8 !+]8 Pl ��:� � � dK����
$%& '_C �%��� !�%& !"9 B 7"/+ �l, G%9 a�m8 5o��� 1�%/� �, �: �o� !E�l& $e:9�� ~�:H��,�¦�a) I#�*d]� � P�%l& O� "_� !+� "_��, �, �e�� O� "�:� �WF G%9 I#�*d]�H v�l� �� D�l� V��� O� ":� a� $e:/� !��8 V��
!+�#��/, IN�C �& «#�^��l� !+�,"_�/, �. �W� O�8 � �*&�"�m� ��"E�@L�l� ��#"�Y� I#�*d]% �'�& I#�*d]� �WF da� � � ~�� 1H �� �9�]_, A�l �<E� $F l� �*8(^ �& � l� I#�*d]� $%& '�lC g�> �v8 ���"E�, Ç�l �³ ��"%+ � 1�l,
a"�� �9 � ?�, � I#"_. ��/%], a"�� �9 O� "�:� "F QW� ��;R� �WF a� �Q#"�Y� V��� �, 1N�q $%& 1Yl�*d]� B !���8 �%��� !�%& �E� K� Q+ K� 1��/� �WF �, 1���� A��� "+ oH� � £/8 ?�l, V"8 a�H ��/%]_, I#�
�E& G� m� 7�9 �EF �, l� �Q"E�m@� !N��� O� "l+ B �e� � �W*8 A�9�m�� D�l B |��� =�� �, !�, Ol, d1�� � ������ /-: � �WF Vl�� K� 1.� �, l� l�,lH�� 'H� �E& A�l �lf ��9�# Ol �m� ��8 ?�/�� � ?��]� $� #
� �*�8 �, � �FiY: � !l�, 5�l� � �/�� B � � ������ B � ��� � O]/E� � QW� V��� �, ! �� ��9 �k $�l# V��#m� c�E& iY:�_�8 ��ER� !�, 1^�l� QW� V�� "F � K��+ �� �, ��,�H� a�H ��E�� !�, a"�� � #�l ��o�0
�e�m� ��ER�
¦¯
!"9 Cl#�.�� d�� !� �.,� ��� ?�l� �� !� � �*%e8� l� #�H��� 5^ l� 5o�� HWd� a�/� B K��+ �� A���F"[�� $6:E� �*E, $6E��8 ��+��¥� � ���6� ��%�� cWF da� �²"� � '��ÂY� � I"%�Y� 1o, !+�9�m� c5� ���9 � ��
�� G�o� �*E, A��¥�� � �` ���� � }� Ido�:@� �,"F"m@� do�:, 1H cC"_J� OJl� }d� I�0":@� �//-:@� ��F" � ÇI#"_. *�, 1H B *b � �` ���� � F��@� da� I5oH $F � !+�6�. � !N)2� $d%<: �� da� P� � �*�m�
K� �� ��8 =m%]@� C"J"� "F � !:��F�, '�m9 ! �, !:/�/l0 � ! ��#�l�� !:��F�, !+#"_Y8 �/�/0 K� �WH � A���F�@� ®#�l�% �� �� a�� ���/�/�� �´�0l� $%& G��H a� � IoH �*�8 ��F"+ A���F�@� P%+ �� '�9 }d� A�C"J"� $>�E� ��F":� �WF O8l� $e:9�8 !+�m� B IoH ! �� ®#��� P� ! '�9 QW� C"J"L� �WH � !�6l� B C"J�
C��:� a� A�o�� #"_. �, �% �/k H�dW� �, A#l�. ��%H d1H a"�� }0 do�:� l� ����]� ��%�� P%: HWd� �0�"�l� �0�l� ,m� ,m�� da�8 K��+ � c�0l"�l� ��F"�L� �/�/0 G�o� � C���+ � !:��F"� �� O85 F��@� �, *�,
L�H !�+�, B c#l"_. do�+ QWd� ���8 do�+ " � do�:� � K� �8���� ��4� #�"��H � �0�l"� K� ����E� C��&� ��8"Y� 1e8 lG8l& a"8#��� !]�il� QWd� ����� ��� �WF $%& lG69l� ���8 �/�/�� B �*N"� l� �FC"J_� I�0�
F5� at> ��,� l� #"e�� � C"*4� ��+, B I�0l"% ��/�/� HWd� #�oH�� ���> da�8 �F5� $%& � �o@� cW� ��%m8 � � $���@� I�0l� �& �FF��l, A�o�+ � ��+�6Y� � ��N�2m�� A�o�� a"�<:�� I�0"L� �/�/0 �& a"%8�� ���� a"H4_, �F � d�� �� �FoH� �,�� �, � K��+ 7�9 PW l� \�4� v"4, �F��0"l+ �� � a���0"_, �F a�
+ � ��� � ��0"l: P�%�8�(.� ���E�E¥m� � � v"> � � \> !�, a"�� � ��6.
(�¦�b) !"/ $%&�� -��� B _G��q"_.PZ�lEZ�l& �l �m(�Y� #"_�. �> 1� 1�J K��+ �� a� �%&� l� �/�/�� K� I#�>� !J"�l� �*F"J� B �F��� K��+ 7�9 ��H c��R�� c"J"� B �(Y� 1Fm� �,(& l� �,(&
I#�>� ��&�� �� !Jl"� µ�l, � �²"� � !*J� �� 'H !"9 � P # !J� $/�l� � !"9 B A�Wd� �& �� ���� �W ����R� �/�/�� ��^� ��`�� �/�/�� da� ��H !�� �/�/�� P%+ *�l, �e�� �*�R�� �/�/�� '�/m@� K� X"_J� K�
��*E& ���@� ��(mR� �/�/��� K� ��� #�4@� #��l��� ��l�� ��^� �E��� � � �*�mR� PWH ������ �/�/�� � ���L� �, � ��.�E� �, ! �# =%l B °��_� ��^�l�� cWF � 1,��� a����� a"� l� �+#"HW@L� �:/�/��
$%. �� 7"_ Ê���:9� �F#� � �� ��9 ��8"�Y� v�C� �, a�H 5i ���¸ � �E�U �":6:%� � a� �d% � !�%& �� ���� C� � K� !�J"+ �d@ K��+ �� a� P� � �*:�d%� !�� �":6:%� am� d�� �> K� �*9�E&m� ��_"L%l� � l� ���"9 I#�l�
@� A��lE:�@� ��l&�, � � a�C � � $%& !�8 "%l� � l� !+�6�. � !N)2� O��l¿ !�J"+ a����� ��q� a�H � A�¥t:� !�%& ~ !��� B !� # �6. $%& a����L� a"�� a� 7�m�� $e:9�8 A�dW� �, A�6�Y� � �)2�� �jlk !J"� �, !*�J"+ I#"_. P� a"�� }0 C"J"� ��;J� D�l� "F � �$N;J !Jl" � C"J_"� �%�¿ "F � $d%H !Jl" !�J":�
���8 !�%/ �� K� �� l� g9�� !�J"+ c"J"� D�l� �� K� !�J":� �W�8 g9�� !�J"+ ��e&�� D�� !�J":� da� M.l� � � � d1H c"J" �� $%& 1�/� a� !�%l& a��8 ��2�� ���^� ! da� !N�2m� A��e:/, �, P�. ���8
,�> ~+�@� O��mR ��,�J ��+, �(�Y� da� �%&m�8 �WF $%& lG�%dq� da� ?�� cC�8� A�/l�] a����� 7"¸ �` �%
¦·
���"L� �WH � !:E]%l � a�]%��� �, !9"8 �l, !�%& �9 l� ����Z��� ��"� a"H O, �g^� M.� �(o, I#��"� �E�� =���Y�� dK"� $%& =%]� a� P� B ��/� � � ��.��� �g^� �*%H �� ��� I"��E�� ��/���Y��
7"_ ��� B A��m6:+ a�]%���l� ��l"� ������� da� ��H �."YÖ � �,"�& !,�/l, ~�u �*E, 1H �(ÈY� � � �Q� a���� !���8 1,�m�L� a������ �mWH � �),��� � �, P�@� l«�^ �N�� Ml." ���9� �l �, ��*J�S �/�/��
a�H a� � �*�8 !��� c5� �������� �& «#�l a���� M "� 7"9 � G8l& �WF �, l� 7�m�� ��u �������� �*%�8 '���L� ������� �F � '��� cË�� � ����Y� C�#m� !���8 ����Y� ?/��� ��%�, ?d8"+ �%�� !�%& =���Y�
� C��8 ��H;: 1�.��� ���*E� 1Fm� �m(. "F l� ����Y� N�l �(l. V"8 �(lY �� ��-%. ��%�� �6E �/�/0 �"8& �, '" � 1Fm� a�8 7�/�l� 1�/� PE& XC l� �WF W�8 ������l� £� "�:� 1Fm� �(l. !�%& �/8
�*�%� �, �������� $%& �(�Y� � � V(q� ���#�, �0 ����;� Am(���:� K� �_"��8 �(�Y�.
(�¦¦a) Cl#�.���<:+ �� d�� !� � ��%H da�.. �9 F�"mR� #"_. B ���l<:+ ®�&m�� dam� �)�%�� �l �µ K��+ !"9 !�%& d7lC � �-�-�Y� #��^�� B C#l� B ��H ���<:� �*E, d1H �� �²"� � '���Y�� I"%�Y� #l"_. !E, l�
�Y� G��H ���8 7��&�� #l"_. #�*b� $F ��� �/�/�� B �r�E:� da�8 �"%�& �k �*r��E� � I#"_Y �/� B #�"Y:l+ I"% ��-. da�8 IC�*�4� ��%m� PEb ��8 �*%e8� � #l"ÀY� ��&m� a����L� I#"_. � A� /� ��&� ��"m� a����� !��8 1,��� [a��Z���� � �� �WF I#". l� ��&m�� � �L� "F l� �(R� � � �*�8 l� ��%�� cWF $%l& �8"9"l, I"%�Y�
��R� O,�lJ a������ C�@L�l� A�m6½�Y�� �)2�� O��lJ OJl, ��&m�� � �L� da� ��H =N�/�� O��¿ d1<:, ~+�@� O �� 7"_ l# �6�%l ~][/� da� �P> m� � �$`�L� �E@� l� ���� #��, !���8 v�]9�� ~]9 "F ZYl& 1H B 1,��L�
a�H ���m8 !:�m�� ¡#�� !��� �%�� !�%& �� !El& ¡�_#"@L� #"*� P�Eb ��8 ���`�L� A�6�Y� � �)2�� !¥#�l� #"*b p���� B Cl#� �9 l� !N�6%^ #l"_. B � �%��� !�%l& �E� I#"_. B ���� �9 �6��4� � ��� �WF � a� *�8
� Q� I#"_. � Q� F�b c� ?�� c� Q� � Q� a����� �� $ �/� l� c �/�/0 � c� �q� Q� �/�/�� I#"_. $%& IF��� �������L� �/�/�� �& I#��& I#"�Y�� ��� �WF l� !+#"_. $%& 'Cy �� =%l p���� B�8 'm(��� Yl��l� O����� I#�/�� IC�#�L�l� �%��l� I"�m�� $F l� ��+@� O���� A�6�Y� �& I#��& $F � ��`�L� ��
�m(� 1�6� �� c#"_*b I#"�Y� cWF $%& ��9"%� !�"m� 'Cy g�YÄ � �*�8 �J#�E, $9�"��� A�6�Y� A�*�,� lP�%l�8 �Fn�48� '� Q^� I#�>� ��%m�� P%+ ���� B � d1�� B �, I#� 1H B a�H a� � A�C"_J"@� N�l
�/�/�� ���� B da� � �64H � �9�� �*H�#C� m� � A��l : ��� A�j:� ~+�l, K� I#�>� #"�Y� �, Il#"_. B #�]9� B I4:E@� �F#�"�� � ��4� K� Q+ m� � !��-� !��-�_ c"J_"� �, !J" =�� ���/+ P� �, ';%�
��8 �*�� ���E� G/��e+ � Q"[�� �, G%^C a� � A��#W� �, �> �F���9 1F ®#m�� l� A�"��� �)J =�e:� � �, ���8 V(q�L� �, !�%l& �² �, $%& �F#�"�� � $F 1 �F#�"�m� � ��4� �6. � �*:6. "F � Q"�� �,
#"_F��� A#�lC a� � �*_ �<& $e/E� � p�l0 ��%�� cWF �>�.C"*4� � '���� Ge, �.
¦¼
K��+ !"9 Cl#�. �;&m�� ��J�_� �E��@� K� �E�lJ# �r a""/� � !" � I;�� � � 7��� �*E,�E,��%. �*F"_J� G��H p�0 �E��@L� cWF B �/8�E@�mH }� �*8�.�m� � �6E� K� � C"J_"� �E��l, K� I#�>� !�8
m �� ��� � �,�+ � ���8 K��+ �� Ql" �, l� ������ K� �q��� B l� ���� � ~%/� K� � �� K� F�d�� B �, �� ��%�@� ���� $%& a�_#�/l� � p�0 '( �� #�C B �,W� 1F� '( ��H '( �� ���> ��� l� P� ���>
�*8�.�m� � �6E� cWF l� «�S�l� ��;RL� ��C� �` �*,m(�: � �¦¦b) ~�l� C"J_"� �E��l, �, GlJ�^[� �d@ Ol, X"_J�� B G�l�q I�lF�¤�l� ������ G�Jl# " l� !8�l.�� K� �C_� � ��6� �� ��� � �*�� �` X"_J# � ���
�6�%mS� !���8 ~L%m/� 7"_ � ��`�L� I#"�Y� IF��� �������L� �/�/-% Q� �E,��% � !" � � I�;�� G���6�E� $%& a"_��� ���8 �F�"9 l� ��À� ��.�m��� C"J"� �E��, B #"*b �` G��m � ���� m� ����0 �*8�l.�� l� �
�*:� �l:, l� �*:/8�"k d�� C"J"� �E��, B. �*8�.�m� � ����� ~%/� �& � �;&�� �´�6�. �& � �*E& GEH ��� �� !,"9 � a"&8 Ol, 1�N� � ? 7�l-H �*8�Y+ l� �F5��+ � �*��Z�m� G� P� 1�9 �"��H �*��� d7��� V�� �@
!E& �*�"%� � �8�Y+ �*�8 �"8�Y+ � �*EH�l�, K� �F�"9 l� ��_� 1�N� � �"E C�l& ��E6� ';%9 B �6�E� a"l&8 �� 7�l0 $F cW*8 Z m� �� �E]%l B � d7� ��l I�;& B � =�� �� |�& ��l# B l� �"^ �� �,m� B �"��m�8 �>
� 7�l0 � �*8�l.�� � �6E�c�� l� ���:� 1�9 l� �F�� l� ��H;:� 1�9 �²�"9 � ����� ~%m/. I#�>� ���� B � �(�%�+ � �*�6�� ���E� ��8"ÀY� ��/6 a""/� �"��H ! �_ I�% B ���Y�:@� #����� 1Fm� da� $F l� Q^� IF�mb
1:9 �*E, #l�. �d@ $�:0 I�%�L� �, �*JÖ � �*_�%i� �� � ��#�C"_. =�l ���8 !�m� ����,�� ��H ��8"ÀY� �, �0�� !�"��F":� � � �(.� a"%���:� �"��H �l, �( B �"�9� l� �"��. l� �"��8 �E:8 a"�+ � am� �"��l0 � �"%�:[9 � ��W� [�
� � �, 7�9 p�l0 �# K�;i� '�,�� V�. �/ � 1�9 �, �"%l QWd� B �� ��E_ ���]9 �%��� �WF �, ~�Y� ! �� a� c�E� �, � "/& d19� � !%Fm� !��%�+ l� ! =��Y�:� !E, ~�YE� �Cm� � ���S� �"_ O�%& ��^� $64�� ��F"�
'"%�L� ���0�� B ��H � �/@L�l� �/��Y� �%& "F � �r�> !E, V�� �. �"Eb � �WF ��#�Y&m� B #����� ��:>� �9 l� 1H da� ��H �8�H a�H ��6H a�U�� �� 8�H �,�@� �/:&� �, da�8 PW ��6H �9 � �9C��� l� I�0(, ��8"�Y�
�, �-%_, 1�/+ �� � a""/� �"��H ���8 lP� � �e�� ��m6�8 ��Y�m@� �"d%-: � ��e�� l� ��& �%�� �/:&�!�%9 lG//> 1lF �%��� !�%& 7�9 ��H �` 7�/�8 I�0(@� ����6@� �, �"��H �*0(.� �� ®#m�� B ���l�8� �d@ l�
�, �H��� � �� �E�lY& �$`�� M9"m@� �E& � 4�� B � �/� B l� A"m@� �0 �` 1�l� � �"�l�H �f �` 1�"87�m�� �" .7��&�L� A�r�� �.
�l � a����� � ���+#�L� �, � � ����Y� m1��[9 K 1�9���#m��� '��Jm�� � � v� . ���+#�� ��,� �l � !E� ���+Z#�� ��,� � ��� ��Y:� ��E�l ��,�J �*J !��8 �WF 1�9 ��_4@� ����8 �v� � � a����� �l
"HW@� ��� ~�l� a�l����� a��8 �����8 ���#m�� � � !E�l ���+#�L� ��,� l� ��R��8 '�l�J�� O��R ���,�lJ # ��":± !:����l0� � ��%6���l� ��"%�� '��J�� O��lJ =N�/0 $%& �(�:�_, !:���l��¿ � A�6�Y� � �)2�� =N�/0 ��� ~+�l, cC"_J� B �� ~�+# �W l� ���L� B �@ ��J�"�� � Q�H ���� a�H �W � ���#m�� O�T =N�/0 $%l&
¦»
� �Z�R�� ����� !�"� ���>�� N�l ���+#� �, ��>� � ��&� $%H !Jl� �, !�"� ������ ���+#�L� �WF �� �,�¦¬a) \#�_� A��l �E@� cWF _D�l ���6^ � ���%J A��l �E_, � D�� �*e�l ���+#� �)�>( � �$N;_J !Jl�
7�9 ��H K��+ �� d�� �*H#�_� � �*e� � M4�� �*e�l � 1/l�� �/q�� a����� a�H a� �`"9 B a�;�@� 1Fm� �� K�:� �m� '��/@� �, ��>�� F��� B �9(& #���� ��/F�� � a������ ��/q�� �l ��� � a� � !��� =F�� #����8
#� � �H> !%8 ��l�� B �J� �, 1H � ��l�� B ��J_� ��f !�"m� ���6^ I����� �9(�� �, "%h �^�� O, ���+. � 7�0 ~�u ���"%:, I5oH �� �l � !E� ���+#�� �� 1.��� C"J"l, 1H $%& �/�/�� ��l& �, ��9�"� A�5¥t:� da� B *b �9 l� �E*lF cH�� am� $%& a�� #�9� � �� ����l I#"_Y c�"Y: P� K��+ �� ?8�& �9 l� C"_J"l, 1H
�H �"Y�:� P� ��� �WF $%& 'm(H ! l� d�� =Ò/± �, �, l� ��l �E@� � �&�m8 K��+ �� �& C"J", 1H W^� ���67�m/, '�/l, 1� � PW �"���:� �m ��,�9 a�H am� l�.7�lJ# 7�/, d1� �.
K6��8 �v# �� P*J" $*J� ZA�l<l G%/8 ����Y� 1��[9 ®#�L� $%& $*Jl� _G��l�.K 1�/8 ��� l� 7�m�� P%+ $%&.cC"<�l, ! dW�_� ���J�l G��# 1lF. �, «^ � �v� B ��l�L� ?8 ���8 �)E6� $F I�<��� a� ?�l�
��� � ��% � K� Q+ �� ��l.��� D�l !�8 $/ �, vdW�� ��� � ��� � !�6� �v� vÒW�� � l� �v� $/ �l�� G��H !�6� da� ���J���� �, �, �*E, da�8 �´�/�q #�/ l� dW�@� N�l �WF $%l& �9 � ��� � � dW�, #�lY8 ��9�
m� 7��� 1�,"_& � ���.�& ��E,�, A�l, ��H ��J#�^ � �(^�C a�H �, �*E, � ��8�H A�l, ��H ��%� #�l.1Zem6� .el �> $d%� ��� K��+ �� da�8 A�dW� "_F !Jl"� C�@� da� � !���8 #"d]� 1�J K� Q+ m�� ��%�� ! O
!��l �� a�H p�u ��d%H ��E8 �� B ?8 p�0 'Cy K� l� 'C� ����<_ �C�^ p�0 ��N(@� K� l� �> (+ � �\#�����lJ !E, d¥�+ !�%/ A�dW� $d%� O9� �d@ !���8 �l�� �, "F «^ l� !%J# l� c�� l� !��l� � cYl � � !0#�"J O
� �*H"[%, ��C $%& ��E� a� �J#�S� � �%^���� !&��+m� �< $%<:� �0 ~%/� �<l ���8 c�"9 � !N�e&� cC"<_ 7�l0 'Cy � � �& � t:� a�]��4� da� �"�9 �EF �, � �E,� a�H !%^C �, �W � ����� $F ~%/� �WF I#"_.
�8> �` da� ���m�� !"^C �E& �WH � a�H a� � '�� N�l �> V"8 �> ��]l�% � ��]m@� �> V"m8 � ��E� d1e�8 #� �� $%& M9�l� #�"qm�� ���l& !�� ����0 �� ��/�/0 ��,�� �*%H '��Jm�� ��& B #��l� a�]�4�
F � �,�� �m M�H G%9 a�m8 #�9 La� £��� -�� B !>& $%& "F l� z�L� $%& �"��H a� �%�� �, ��+@� cW� " ��& B 1^�C ��l�� �WF �& «#�^ "F l� A�W� ��& B 7"^��� ��l 1Y� ��� a�U�L� �/�/0 G%9 �"9"� �
=��& !��8 �WF �>�8 A�6�Y� � �)2��. C�8�� 1��� ��H dÉ� 1 ��,�+ a�H ��� I�<��� !E& ���@� ��E6� da� � !%H C"J"� a�H>� � K��+ 7�9 ��H ��#"�9 Q� ��#"� ?%�J�l� !N�&C B �%�� !�%& 7�9 l� �*� # #"E ®#�� G
��� �*%� !,���9 �, Q� ��H I"%�Y� B "F � !6%^ �, Ql� a�H �W � ��mH#� O��¿.
(�¦¬b) K��+ !"9 C#"m8 ��0":� ��"i4, _GEH.a"%,�& �E��� 1�&�m8.~%]_� �, 1�&�8 Q� �, PE, ��� 1��� a� $%& !6&�e+ K� I#�>� J�� $]�_, B O�R� C��� � J�� �, �E, ~%]� �, a"%,�& �E�� 1���
¦Á
��� ��+, �, #�. ��� � �N�k M&�e_� ���� ��+, �, #l�. ��� � I4� Ml&�e� ~%/� ��+, �, #�. da�8 1���� 1�& "F � I5oH ����� K� M� Ml&�e� "F �� PWH �*%�& �, �0�� �WH � M�H �*E, ���0�
!%e8 �� 7t�� �"_."@� 7��� O �+ �6�Y� 7��H � �*:6.. �,� � ���4� F�b K� ���E� ~%]� �WF da� �� ��0"�:� 1F� �& �]9�l A�8����� ~��E�� v"%]@�� ~�d]� � ���� !�� \�EF ~%q (8 �/�/�� K� ���E� N� J� a� ��H K��+ �� ��n# "_F ��� ��0":� 1Fm� Jm� a�8 �� �, �� �"�%q �Jm� �"�%q " ��� $%l& a"��6� �F
��;, �E�l� l� a�E:Z,�� '�/, B K��+ 7�9 �9 � ��n� �, �ER� ���8 ��ER� "F 7�����. 1��� a� K� I#�>� ���� B �$+�� a� K� £/�l� � �, !�� P� � A���i� ���� K� 1l.� a� � ����� B ��l�� '�C �, C��-lk �� !�� A"@�
#�6i: �� �."Y^ 1���8 ����/:� (H $%& � ���*E� 1Fm� �4� 1��9 �, � £ ":�� ������ 1Fm� $9:� v� O]/�� ��� � D�6� !E& O]/�� C#�"� !E& O]/�� ��8 �N�lC CZ#�� O, #�E� 1^�8 c�"l, �l � !E� �96� O9� D�6�
�%^����.
����m� �� a�C �, a�W�:+ �H�#m� K �, !"9 Cl#�. � �f ���� �� 5� ��Ä� #�Yl� a� �, ~�<�+ "Fa� ��l�� $%& ~<�8 �)2�L� O�T A���" £��� �� "F =m%]@� dK"�8 P� !E& #�Yl� am� $i�El� � ���� cW�:�
�> X"9� K� 54+ ���� cWF � c�l"� �@ ��C"�_�� v� �, � �� 5i =%�:� 1��9 �, !���8 I���/@� ����m�� �, c5��Y/L� �& ����� � 1�;� �, �E�Y�l� a� K��+ �� 7t�� c#�_�. � ���� P� �,. OT � $�N�� C�8� B �
g�YEl+ �$Nm@� ��e&��� ��C"J"� ��;Jm�� N�l K� !E, Ql � ~%/� �, #�l. �9 !�� � ��Ä�� P� µ�/ 7�0 $%& !&m(dq� K��+ !:�n# l� ����m�� �, dKl� ��;J�� �, �;J d1� �� �)���� OT �W � ����l���L� Q"/��
6�E� 7�0 $%& �e�� ���� X(dq� K� I#�>� !�8 l� ��l�� �` ���� A�"*4� � ������ � Q"`� �F��� �& �FJl� � �#"_F��� �f O, ��N�C !�d"+ l� #",�� �, ,� d1H B �� K� !�J":� "F QW� �Q"�� ���Y� �& 7�_�& !��8.
K��+ !"9 C#�.�`�",� ���F�J � �" �+� � � !"_ # � �� �"E,m� ��Wd� a"E,�@� ��� 1��l B �*�6�� � a"9C��Y� �F Pr�� ��. ~�.m� 7����l� ��E� �E& �*�6El� �9�. � �� �E& �*�6E� �9��. a"9C��Y� �F Pr�� Q�
~N�"> �& gd%�:@� "F � �0�� v� �, ��� g�%�@�� VC��Y� � 1���� �� µ�], "F � ��o� �,�� =���Y� a� ��H ����l�6E� A�6�Y� !�� l� ��5li� ~N�"l> �& �e�� g%�:@� "F � �0�� v� �, µ:6� gm%�@
V�l. �/� a"/���Y� �F Pr�� !"m/ I#�>���¦¯a) !���m8 l�Ym%�@� �*E, \lC��& d�� !"m/ �)Eo: �� B _��% � "F �� �e�� a�]�4� �& gd%Ä ��5i� �& gd%Ä �, a�8 �(.m� �*�%& ! ��� a� K��+ !"9 !�8 �E�m�� 5i� �,
$%& � �/@� =0 B 7����l� #� �� =0 B !��8 a�Y�_, �F ���8 ��dHW+ a�]�4� �, MN�mq �*��, ��� �"/+� ��W��+ !"9 !�� #�>� �, 1��/� �WF �, � a�Y�_, �F ���8 ��dHW+ !"9 K� Q+ �� 7m(e� ';%:�l� (��@� =%]_, a� K�
1�6� �%�� !�%& !E, �E:6� O/� � !��8 P�� �E�0 �� QW� �& P�"E:6� ��C�H a� �.

�y/6L� O, V�>�L� ��0"+ B ��� � K 1�9.a��&"+ �, �WlF. �, ���# HW� �%s da� Q� K��+ #�l>���l HdW� a�H �@ �� ��n�� ��ER� "_F a�H a� � C"_&"@�8 ��ER� ®��# !�� 7"_."� a�H �*�� �(.", � ��` �
�� da� �%�J�@� I^�� �EJ �, $%&m� $F }� ~%/� ��EJ $F � ����� B ��%J�& ��EJ �8#��% da� $%& �*�� ��".��"%:+ ®���� �jlk �` $F A��lF�4, � A�6>��, �e�� �` l� I^�� � ������ B �*E, $d%<:� ��� K��+ �*�%& a
l�, C"/6@� ��� � $9��L� �, ��6� ���m8 �$�� �� �*2"l, v�FW O]/E+ �*���8 ®��� �, $%&� $*8 �&�l d1HC"*4@� ��m�� �, C"_&"@� ��� � C"J"@�.
®# �$%& ����� K� v"�E@� #�/6� Q� 1�> $%& a�,�m9 ! ª�"[H I#"_. B V�>�L� ��0"l+ B K 1do� �,�/� a� c� � PWH ,�� da� �d]6: �*�8 b�E� ��,m� " ,�� �6� B #�/6� Q� I#"_. B �,�m/� a� $%& O]/�8 I^�� B ��,� l� ��mR� ���� '"/� ��H ������ B ~%/� '"/� ��� l� �6�E�� ����d]� }�+, K� I#�>�
E� B a�0]+ � !El& a�,�/� a�+�F � �*�8 $/%� ��E*J 7�;+ � �%��� !�%& !"9 B #���R� '�/ I#�>�� ��*�� � #� �Z�l0 �Z�l0 Q� P+�;& � L£m9 L£m9 7"/+ � D�l K� �*e� Q�j�8 !,�9 �*�8 #���R� Oe� }0 ��;, �, 1lF 7"/+
!��8 ��ER� B 1,��� a����� a��-Y:�+� �6�E� � ����d]� a�8 P� l� It4E� �, ���"� ������ B ��*l0q ���9 � ���%9 M�] 1H M]� a"��8 ���� � ~%/� I��4� $%& I^�� B �� !r4E_�8 ��� � ��*�-Y:�l� (8 ��#�E� a�8 ��ER� 1Fm� ���� �*&�8 � #�E� 1F� '"d9� I#���� 7"_.� a"H �� G8l& �/:� �WF �, � ���J � �0�#
`".� ����� ~%/� K� I#�>� ��"%�� �*&�8 � '"d9� C�_, d1H ��4E, �² �:%� ����d]�� �6E� K� I#�>� ��%6�� � µ>:, ª#�l� ��m �� D�6� �, !�8 �k a��6:E+ � ~%/� �"H $,�9 da� ��m�8 ���� �"%_0 d1H a��l, �² ��mW%�
m� #�E� B �6E�� �l���d]� 1Fm� �W�8 �E�%& �"e�8� a""/� �"��H a� � ��ER� B ���� ~%/� 1F� D�m6 a"�6:E� �WF �&�m8 ������ ��k ���d]� � :� X�6:�� 'Cy ������ B D�6� �"�6:E� � a�8���m8 �� ��9�l# �f �� ��@� �,
��5�6+ B �WF �, ���� c�E�:H �9 � ��� � ! O6:E+ ����8& '�/@� � !e�8 !��-� �� 7t�� a���� �� '" "@�c��]&.c��/ � !l���� �.
(�¦¯b) K��+ !"9 C#�.�@��� �v# �� \#��+ ,��� =%S� ! ��. C"J"% K��+ �� �, !��E+ m� m� !"9�� B ¾~�� "_F � C"J_"� ,� B ~+�@� $%& $4U � !��E:� am� $%& d�"m�� $/%S� _Y� ��� ��/��l� !��E:� a�8 �/�/
H� ��ER� B ��� � �W l� c�� a���� � � "* (8 c��:��� ��,�8 $/%S� C"J"� �, 1.�m�� a�l��E� � "*��� �� ���"E�@� ��ER� "_F 1,��� a����� ~%9 � �N�lC D± #"e0 $F 1 �ER� B �%6� � l� !%e6� Cq HW� da� ���8
K��+ !"/ I#�>�� !�� � ������ B �%6� �e�� ��"E�@� �ER� B ��� � I^�� B �%6� ��#"�Y� ��ER� B ��� � ���8 1���:� 7�l0 �& !E, � '"�E� '�� "F ��� #�*E� l� 1�m%� B I"%�Y� '��lC da�8 a"�N�C �´"%l. B �_F ��W��
a"�N�� �F � a"���/� '�E� � � ��E�& '�E� �%�� !�%& !"/ I#�>�� !�� � �´"%l. O]/�� PWH ��� � " �� � QW� �N��� c#"eu #��>� !�68 '"l�� P� B a�� �� 7�/8 $% '"l� �8#�l�� D� �& 1�r_ �9 � �%m9 �E�&
¬�
a�H �, dHW:� � d�� l� ���li� !�%& °]�.#�>� =%S� da� � da�8 P� l� ���#�� ��& K� ,�� l� '��J�� ��& K� I #��/@� I#�/� =d%�+ 1 �H Ì6 \�EF a"�� a� 5� �, �H "F QW� �$`�� ,�� ����+ � *b ��� ���#�� ��&
,� �, l� Q� Y�� µ�%H I�0�� d�� ��,� �, � K��+ !"9 !�%& 7C ��H �> Xl � "F l� cC� �� ��� �4 �� cWF � �(:^�� �%<�� �E� µ�%�� �"*À�� � �&��� B Y�� µ�%H �H $F I�0�l� ��%H d�� !E�"�+ �� a�� P� � ��%�� P%: ��"�:�� =d%�:� �, 1�6� �*e�l �, *b �W � !+�"9 � a����� �q� B ��%��
�% �� a�l����� gN�Y^ �, $*8 K��+ cWF 5i IC�l�% �9#�^ #"_,� $%& �� a�� #�/� a�H a� � �> �*E, P% ��� !E, � I�C�, �, m� � I��, B � �$`�� ,�� !"Y� ���#m�� ��& "F ,�� ��& da� G8& �/8 ��%��
� a�H a� � $� l# =%^ �, � Q� $� # ,m� �, ���� 19 K��+ 7�9 ��H ���� M��l+ !"/ ,m�� �6� B ��9"% ����� ��/@� D�m6� C�<k 1 ^� =%^ �] �� m( !/%^ a�H �@ �� � $0�_# �� =m%^ �, 7��� �%��� !�%& !,�m( '�;%@� �mq�l0� '�l�ZJ�� £�-_, � !Jl� �, '"%�l, "F 1 =%]_, 7"*<k ���� ��m%8 ,�� ��& !�%& =%q�
�� $%&��� "F QWd� ��"�m�� ���% M��:8 C#l"� B C#l"� ��, 7"%_0 a��� d7�l0 ��� da� �`"9 �,� � 16 �, a� ��� !E, l� z�� V"8 ���� '�/, �:_� � Ìm%� "*8 d�� � d������ ���% m� 7��8�� ����l, � #�¥�� ��4E,
d1� £�-[@� ��RL� "F l� z�� ��l& V"8 �(^ � ! 7�/� QW� ���� �, � ��8"�Y� �E& �(m@� ��& �, '�l�ZJ�� A��¥� �, ';%� � ��H �´��� B IC�s F�"J �*��� ���#m�� ;��� !E, ';%� � �� � ������ !�%& ��H �(, � �
�"%& P� �& K��+ ��l�� �, ��%_�� �*R� B a"�� a� K��+ � ��9"6���5�H �. $���d]� �Z�R� ��8 =%S� ��& ��,� � ���%[b v�<0 !d%H '�l�J�� ��& � ��#"_� ¾v�<0 !d%H ���#m�� ��l�8 ���"@� ^� K��¦·a) a"��l d1���
�� !�%& 1�:>� �, da�8 �6��L� ��& B ��R�� ���� "_F �WF «�"�� � �*�L]m9 �, P���% �� � v�<0 M� V�8 �� Gl�¥� �9 � �FH�� _'� �*E, M]m� Q^� ~<0 ~<�� cWF V"m8 � ���%�_J ��J�l#��� �6��� B «l#��� �/8 �J#C ��l �J#lC ��+�W� !:��"� �*�8 d1<:, "*8 !:��"` Q� _!m m� � 7�9 ��H !:��"` ,m��� =%mS� �, ��"�� cWlF K��+
:�� A�dj:� A�lJ#C �, �� \#��+ 7�9 �W � $+�dW� !9(q� O, A�J�#��� O�8# K��+ !"9 !�� #�>� ��H A��9 �*:��F" �, � �@��� ��� "_ , ��u � !:��F_"�� !:�� " _# $e:/k �� + �8��� �@�l�� K� !:8��� a� ?�� �@�l�� �v#
$%& ��m%8 �@��L� �& ���E� K��+ !+�W8 d�� � "F "*8 !l��-�_ �� �, ¥� a"�� $%& m� � a"�� �, ¥� �� ���>� ���>���
�y/6L� O, V�>��� ��0"l+ B ��� l� K 1�9.C#"[H ×$*%�. �H� �, ��%lJ��� 7�9 K��+ !��� P� �� v� �, K��+ !:�n_# l� ! ����s ��� � d�� � ��%R� Q� a� � �� � ��%R�� ~<�� X�6+#� #"_e[��� M][%
!�e:/� �, $%& I^��� ������ B �6%:� #"_Y 1do�:� K��+ �� a�H a� � !�%& "F �, $%& ,m�� \�#C� �& ����@� B ���>�� �, �4 K��+ �=�� ���/+ A(do�:� cWF �, ';%l� m� � �-�-�Y� p�C�l0�� !�%& d7C ��H A�6�Y� '�/,
!+�� � $+�dW� $%<:� }0 I��@� �, ��n% �� � ��H *�@� �, $d%<:% �� � � A��d%<:� �, ���%� �q"l, 1� da�8 � ������ B � ��� m� O6+� � � a��,�� v�<0 $F � ���*�@� ��+, �, d�� !H�#�_� �, \�#�_� � a����� a�8 P�
¬�
�� =-:� d�� � I^�� B � � " �� � A�#��:&�� O6+#� l� ����:@� ����:�� 1.m�� X8��l� d1�� QW 1 �*d%�8 �*Eq"l, ~�u G��"%+ a� � ��9� A��%� ��� O, �o�l& ��`�� A��%<:� a�� � =N�/�� G%]� A�#��:&�L�
�l�� A���F�@� $%& '�l�� �]� ��� � '�l�� �*�%l& ��]� � C"J_� I�0� � C"J_"� I�0" �"�9 �"�9 � �, � ��# �E� ��0m� ��� ���0�� da� Q+ m�� �/%], #�/:� X�6+#� !E, ';%� � � '�:� ��E6� 7�l0 P� � C"*4@�l� �F�4�
� �0m� C�#� ��� � �*�6� B IC"J"l, ���>�� G��H a� � ���>�� Ql� � !���8 �)�>�� K� �� � �Z�4% K� �E� a �)@� da�8 ������� 1Y-�8 ��4� �% �/, B !�el� � ��6�]m ��, c�%�l� � �6��� ���� W^�� !���8 ��4� ©9 ��À� �8�]% !%�/� $/�/�� #"E� Iy, "F a����� �W�*8 \��,�� !��> �, M�oH ������ 7"�/� !��> �, M�]
*�@� �, � (8 ��R� �8�o� !��U �
$H�:� G��� �WF K 1�9.G�-. a��� #�l� ;�� !#���m� .G�� Q^� P:�-. #�:98. �WF ~l� a�H !�� ~��J�� ��-_. �, P� �� ���8 ��/�/�� 1N��@� �, �%r�, B A( �, 3��4@� D� � � ?�l O9� !��
�, D��� P� da� $%& !��E+ !�8 l� A(l.�"@� MY� A(l �, 1:�:�� X�]/��� K� C�>#� � �/�/�� B ~��Jm�� #����� �& #�Z m�� a"l. K� ;,l# � ��9�l !:�-_. da�8 �� K� $%��.#�Y �� $�&m� �, #�"��� Ì60 �.�¦·b)
K��+ !"9 C#�.7��4� A�� � ��l�� A�� �*�d%/� �.*J K�� ����0��� ����mR� ?��� �*R� K� Q� � 1d]�+ ��R� ~��J ~%� ��� p�u ��R�� ���� �l ~d%/:� "F ��� I"��� ��/ da�8 �������R� ��(R� Q�_�� �6. 7����8 �*:�6E, 1] � �������R� I"��� g/:�� ��� ~��J ~%� ��� � �FC�l, O]/�� � ����0��� I"���
>��@� 7�l0 ��o�� l� "<�� �%8�i� ��:�@� �6. ^�� $%& �²�0� ~%i� � p�u ��*E� ~d%/:�� � "[%i@� �6 a� $i�E� l� #���� K� ���� �, HdW� B ~d%/:� �%�� !E, � �9��� ���6� �%.�"� �8#�l�� �, 1���� a�> �
B #"E�� ~��R� �WF B ��%�� a� #���� ~��lJ �, $6�E� ����, a"�� B ( H�W� ���: � ���8 ���� ~��lJ ~��J $%& l���L� ~��R� ��%b �q !����8 ���� ~��J K� !� !"/ 7�9 � #�l��� ~��J �, IC�*4� ��%H���m8 A��¥�� �"�� ���� #"E cÑ, �/8 ���� ~��R� K� �� d�� !"/ lG6:� ���8 �*E& d1�� $d%^ l� �U�� �
�U a"�� �W � ��*:��� B 1e8� #�l��� I"%�Y� B X�4� �0 '�,�� ��l� K� v�_� �W � ���: �� B 1e8m� 7�@�� 7�m�� ��#��:Z&� 7��4� A�� 5^�+ � ��l�� A�� º�/: I#�>�� !�� � '"/� K� 7��/: �� �0 ��#�l�� '�,��
�4� v�-.m� � K��+ !"/ � ����� ��� K� I#�l>� !�8 � ��8�� '"/� �E& �, ��%H da�8 7��4� v�-.� �, 7�� ����E� 1F� �, �"��m �_F a� � �FC"*> � ����0�� � K� #��E� B �F l� ���i� B 7(R� 1Fm� 7"_._� "F QW�
�Z&�m8.� ~d%/:� ��� � \-:� � � ~d%/:� � HW� 7�0 ��R� da� � �� #�4@� ��q�� d1-l, ��R� da� _�° ��2�� A�l,�/, K� A��d%<:� �0 °��@� ~��J �, G�9� ��� �Hm��8 A�E���:� °��, K� I#�>� ����� A�E���:� K�
7�;�E� ��l "_F ��� «��� da�8 °��@� ~��J K� A�,�/@� cWF ~��J �, m� A�6�Y��.� ��%�� da� � �, G�6+#� �� �"%+ M�H � ��� � Ç��%b �*�8 �"[%� (8 �Um�� ~��mR� ���Y, � ���� #"E AÑ:,� � ��m�� ~��R� �, � �6E�
¬¦
���� ���� '�/, K� �*,�/, �, Gd9+ �9 � K� J�*@� 7�l0 ��� !E, � #"� d�� c�E& ��m '�/, K� G%l.� � !:�%� ~lF� � !�%b '�/, K� !: "+ #"_� Ql cC��8�� �� �, !�0 µ%.m� � !�%b �� �, v�+ ��� ���� a�8 !� #
_� M%��� a�H � !�6� �*�8 �%�� � ®#� K� J�*� �� a��@� P� B '"/� a� ! ��"�m8 ®#�� K� a�J�* K� �*E, A���+ �rq�S� !�6� ��%�8 ~N��:� 5i� ���� ��,� l� �WF �� "J_� � ��q��:0� �8�4� �l,�� K� � � ��/@�
Z�*�6�� �@��� �H�,m� ��"� ��%d�� #�¥� �F"� � �"[ '"9 �H�,� B �n�# �k# � I#l��¤� ��u �F5�. B a�H ��E+�% � �*,�H � I�%�� K� Q�l� p�u ���� v���e� l� a�^��� �, �"%h � a�l�F�� 1�¿ ��_� 1�J ! �_
#�¥� � �*: "-l� G�/l�8 µ:6� 1�9 \�EF ���/@� ��8��� a��F�� ���F '"> �, P� � �F�_�6�8 �*E�+�l� d7�� � M4m�� !�]�_� �Wm�F �&���� '��9 K� �*:�%b ��E, �"�%b ��Wd� �Ø�Y_+ � �E:8 �"/�+�� K��+ !"9 !�%&
a"�� a� K� Q���:� � !�6� B ����#"_� ����. ��#"�E� Ù��Y� a�H a� � #�"�� ��u Q#���� ¥�� "F �WF ��.�^#�"R� �" �, �� W�: �� 7�m�� �/�/0 �&�m8 c#�"J ��u ������%b ����q.
(�¦¼a) G%9���J�E_, $%&�� -��� B . d�� � $%e8 1F� �, G�� ��� K��+ 7�/8 �v# �� P / P%em8����� P:/%^ �@. "���� l� v/� 1F� �_F 1e6� 1F� da� K� ��6]%� ����R� ��%Zem6� �6�4� ��/@� cW� !�� #�>�
& �*�8 «#�E� � ����, "��_C � �j, lv9 K��+ ! �EJ �, 1�e6+ K��+ �� da�8 �%��� �*�%& ������� ������� '"� !�%& �E���EH $/�/0 �$9(q� !%em8 �l, 1e6� 1F� �, �� #�:/, P�%, �E& �"���8 A��m����� A��"�E� �*�m%&
e�� !�6� !�� #�>� � A�J#C �*le�l �E�8# � !"/ cl#�9 �� O8# �W � �)����� �l �H �%��� �E& G� m� !"/ � B "F a�H ���8 ����� B ! 1lY0 I^�� B c5i ! ��H 1Yl0 QWd� ���E�� '�/, da�8 ?�/�l� � ?��]� $� l# !E, 7"/� �WF da�8 }�,� }�,� !"/ I#�>�� !�� l� I^�� B !:���E& �/�/u PEb ��8 ���E�� �, ��+@� cW� �����
7"/� �, l�0 �W � d1�� v9 V"8 !� # K� ! 9 a��8 �(.� �6�E� ���/ !�8 =�� � !��� �4, $�6� $�6� d1�� a�H �W � �� �"� �� ��# I#". !�� P� � !%�9 !%ok ~ei� � ��e� �v� ~e� �, �0 �&�6�4� $%& �:J�
��� � � *�,.� N�l�H $���� �Q���/l+ !m%e8 �l, �*E, � �` da�8 �%��� !�%& �E���� K� ����E� �%��� �*�%& �)���� �F#� � ���9 ����m�� 7�"0m� �*�%& �9 � �%��� !�%& �E��� v9 '�/, K� !�����:� � v/� �, ��,"%�, ��,�/,
�*E& �� $�l# v�l-.�� N�l $%l& v/� V�8 !*J� �� '�H ~�q �� � �$%& ������8 !"9 �, P� �%_& � � " � �*�]^ �*E& �� $�# ��F;� ��q�8 da� ��e�� � c"� � $ "_, �, a�#�F �jk $�E, G�� �%��� !�%& ��q�8 G%^C �9 � c���� '���� !�%& �*J�;8 ®# �$%& =0 B d�� �$`�� $0"L� �)J ��8 ��*E& �� $�# �&
�, G%�H �%��� !�%& !"9 B ®# D� �, �*E, 1e8� ®# �4��& a"H P� B ��/� � � ¾O #� ���E� �%&� �:�� �%��� !�%& !"9 !E, � !��¿ P� �4l� � � c"J"� D�l �, ��"e6l, 1��6� a"�� �9 �� c"J"�
�)�E� B ®l# ��q�6 � 7�J�� B ®# �$%� "_F ��� =%]@� 7����8 �H���C #",� .����� �WH � 3�4� Ie0 G��H ?�� ����m�� ���^ ��J �W l� v/� A�,�/, B ������ �, 5� $%& V�8 !���8 *qm�� c� ��9 �H�� � ��m�"� D�8 K� �I#�>� �*F�"8m� B 36E8 '��/� '"l� K� ����m�� O�T ���#� !�� A�e0[� � ��.�S� ���"� ���^
¬¬
+�Â4�, B !:��# �9 �, $]&[� ��� � $/�/0 1em8 !%em8 � $9m(q� v9 !_ /8 !,�m9 G%��9 � $�8 �I�, 1��9 ��#��, $ #� �� �l V8 �, �H � ��Z��� 1e8 !%e8 � �Q���/+ ¾v9 !�m� ���E� c5� v/8 c5i ���:� � �l, =N�/��
v�/_, � ªv�/, � � � � � � �WH � � /@��. � �� ���0 B���� 1e6� 1Fm� �, �*%H ������� '"�& a� ���,�¦¼b) �, �*%^C �, da� � #��E� 1^lC �, K� ����E� 1e8 1Fm� I6i@�� "6�� ���/� '"� �� !�# ��8
C"%S� 1Fm�8 C"%S� 1Fm� K� ����E� 1em8 1F� �/:E@� � � ��0 ��*:�� �� �*E& «^ � �E,�@� =%], 7�& 1Fm� v�/0�� A�6� � �El M� �F6H '��� �, '"� d1H �% �/k �" dW& ��� ���8 P� � ���, ���� 1e8 1F� l� ��0 a�H �, $%& V� v�W��m8 ��*��Z�m� ��d]9 $+(� I"�E� O]/� �� ��� � ��H v�W�� �m� �"��-_� � p�u ��_#�l.
��Z0��� �� � ��� � !�%& V�i: �H �Q�0�� C"*4� B �9i:�, a�5Yl� P� �E& � I��@� ��*:�� �� 1N�� � �F �� ��ER� 1F� ��H �F5� � ���E�� v4�� 1H�� �, �$+�6. ���� �` ��m �� l� ����� B !�8 1����
� 1e8 �` a�H Q� ���/�/l0 � �Ó����� �*%e8 a�H �W � a"��+�6. � a"��+�� ��ER� B A�J#��� 1F� D� K� ����E ��� $/�/�� C"*4� #"� da�8 ������ B ����� l� I�lF�¤� 1e8 ��_� !E, � ���.�9 cC"_*> a�H �, �*E, da�8�F��6qm� �%�%9 I��, B !�%& #C�9 "F � �*r6]� � ���8 ��E*lJ I#". $F }d� �6E� � ����]� #�� �)6q�� �� 1Y� I^�� B !&�6+#� «�:Z0� p�0 !�m%�� l� !6oH� �, ����d]� � �6lE� v�<0 K� ���8 I5oH I��, �� ��E*J B �� �� l� ��,�� cWF I�Y_� ��H �E �m�� ���l �� �E M� K� � 6�� 1F� ��H �*:��� Q#�_� � �%�"q I��, K�
�� 7t�� V�W� 1F� $%& $6h � �WF !� l� �E� c�¿ �/%]@� IC������ =%]@� 1em6� 1F� �, �E%� a� !��-� �%�e6@�.
K 1�9.c�l"� �, �*�8 ��m ~%/� ��EJ. v#�9��l� v��0�� #�C ���8 ~��J��� 5��� �, K��+ c�l"� �, Q��� !E, l� !E, ��m ��f a�:�_�� 5*]:H 5i� �& �F5*]+ �, �� (8 � ~%/� ��ElJ $F � I��l0 �%J�l& ��ER� a� �
IC"_J"l, I�#� �*e�l 7�9 �9 l� I^�� ��EJ $F � ��N�� �%J� ��ElJ � A���%<:� �, A��o�� !H�"6� X�"�� �*�8C"J"� B �W�8 #��E�� �ER� �Z�l#�C I^�� B da� ���8 �6E� �E*lJ K� I#�>� !�8 � IC"/6l, I�#C �, 5^ �´#"_.
��EJ 1� �C da� ?�� I^�� B P� I#"_. $%& !�0 a�H ����� B 1^���� !%^C ��*���8 �6�E�� ~%/� $F � ��*E, d(H da� �/�� B #��E� 1^�lC ����� B �6�E� ��E*J 1^�lC � �/�� B �e�� �ER� 1^�lC ����� B ~%/�
I^�� I#"_..
� � $� # ?�q�l !"/ �y/6� Ol, V�>�� ��0"+ B ��. QC��& �, ��>� �, P �0#� }�# G�m� ��� a�H �d@ l� ~ei� 1Fm� #�lE� 1F� a� ��H ���� 1F� ��ER� 1F�8 ��e�m� ��E<% O9� v�]S� �WF � �+�l, P� O9l�
%]l, � !+��� *�, � K��+ !:�l# I#"_. ����� B 1,�m�� a����� � !N�2� #�¥� a��, � c#� m� O�E, l� c#�"�� O ��.�S� �� ��# 1F� �, \"%��� 5�� B ���:9� �m� ���/�/0 �Ó�_0 !�� 1Y�:@� a�H !+�� Iel0 �E, l� !+�6�.
a����� '�/l, �>� �, ���8 ! �� !�� �%8 ~ei� 1Fm� �, !:/�q \+ l� !�� Di�� !E& O]/E@�l� l� 1,���
¬¯
!+��ER ���� da� }0 !�l0 1�H� �, l� cC"_J� �;&� �,�¦»a) I6i, � "6l� ���: � !+"l, ��l !�%& $d%Y@�� V��:>� �� !�� b�E�l� !:,�^ B $&����� $/�/�� 5/6� $%& V��Y:@� a� }0 � K��+ !��l� 1l��9 �, ! ��,�H�
" l� !/�q B ! O �:�� V"8 � A�J#� c5� �,�^ B $&���� V"8 l� ����m� c5� $%& V��Y:@� V"8 I"]^ �& �",-8 #����� �& c����m� :l K��+ �� ��� A�"]l �"[� c5i O �:� V"8 l� A�/�m] c5� K� b��E�
y# �, Cl#� �W l� !*J� B �Ñ:@� �� #"� ���*> c��*> " �� C"*4� p�u �'�"�� � ������ #�Y8 ��H� �F ��/�8 v4� � 1[H�� 4��� 4 dK"� da� dK"� �8�l, �, 1* m� �� �8�l, �"�9 �9 � µ�l> d�� �*E, Q_� ��"6+ O, I#". '��� 1o, P�@� a� ��H ?�l, � �I#". �F5liH �*E� ?�l, � �I#"_. c5iH !�� ����8 c5� $%& !9
B�E� � ��4l�� B \�:>�� a� ?�l� dK� $0"_� ��%o, 4 ��� ��� 19 K��+ !"/ I#�>�� !�� � ���.�mS� !�%& $��m� � ��5Yl a�H ?q�l�� �E� �� �, � $�&m� a�H QF��� �E� �� ��8 $0l"�mH �©�"S� D�l� C�6:�
&m� d1� ?q�l�� ��E� �WF ��l���� ��+# K� l� !Eq� Yl ��/� #"E #�"E+ � !�%9 �l& µ:6�� �, a�> "F ���8 $� ��f �H��� l� �� �E%�lJ �*:�lC � a� 1�9 QC���� �y/6� �E& ��WÄ� !"/ �%��� !�%& #�>� �F#� � �� ��9
l� l����Y� �~0[� 7�9 �l, 7�9 ��H �H��@�� ��/6� �~� 1�8 Pm� � �� �*%� �%��� !�%& 7�9 � �*E, _G� �E���, ?:,� � �E���, ?�0m� �*%� ^�� !"9 B�E� � �WF l� �H��@� �~0 l� A��E@� \+ � A�5S�
�&�8 ���@� 5i� �~�� �, �~0� �~�� ���@�l� ���@� �~� ���@� a� �H�l�@� I,� B �40��.
5S� \�� K��+ !"9 Cl#�. �e�9 $F }� K��� �e�/� K�8 !(lJ �e�9 � !�T �e�9 $F K��+ �� �l� !��l� �:%H a�H a� � ���/>�� '"�& M��� 7��4� �e�9 $F }d� ����o� �e�/� K� � �y����� '"�& M��� ����
7�@� B � �/�/�� B Q� �H#��_, ��E��l� K��+ K��+ !"9 !�� #�>� ��H 7��� B � I#"Y� B PWH ��� � a� � ��"�/, ®#�� a� A�"���� $] ��l�� C��� �, �%& p�0 !E��� A��"], A�"����� !:e�9 ����T ®#���
l� !��� �:%H a� K� I#�>� ���� B �4� H� �� Q"q �9 � �e�� p��m�� µ�. B C#� �9 l� !��4 �H#��_, �� "F � ��r�> �"F�+ a� $�l& � K��+ 7�9 �W l� 5S� �/�/0 B �%^��8 4� I#"_. ��,� � �/�/�� B D± 5^ � !��E:% ���8 I^�� v�W& l� ����� ���l�H ,�� �6� B 5^ "F ����q �> "F QW� c��@� a� ?�l� Z�� 5^
�8 ~�W*:�� 5*]:�� �/���� d�� ��, "%l� (8 c5� �lJ� �, � dK��L� !%e8 �, !��8 �� ��-�%8 ��5^ �J� � �� �, � 7�l�� �%l,��k V�/-: � �F�l> �%l �m/k �l*%8 �> d1H Q�t, �6lE� a� P� � �Q� �� !�l& �, !�� !�6�
��ZY�� .
(�¦»b) K��+ !"9 C#�.1����� c�E��F ���.���� �E��lF 1�� K� F��� � �� p�0 �, cF�� a� � �� p�l0 �, !Eq�� � A� "o@�� A�J#�% ��J"[@� ����Y� 7��&�� ! >� QW� !%��` ¾~�Y� ��ER� da�8 ��ER�
���0� � !��&� d1H B K��+ �� K� v/:� Q"� ! QWd� !Eq�� ��Y0 � /� a�8 � /� 1��l K� �q��� � cF�b ��2�� O��lJ O�lJ '�/, ����0�� ��+, da� ��H !:����lJ ��+, dÌ0 "F ��� I�0l"� � da�m8 I�0l"� 1��l K� !Eq�
¬·
m(8 I�0l"� =�q A�6�Y�� �)2�� A�oH da� P� l� O�R� a"E �E��F � ���� Cl#� �WF �, l� ���0�"� �m/d%�:@�, d�� I�0"� �:�� ��"`L� K� I#�>� ��`� a� I�0"� 1��l "F ��� =%]@� 1���� a� K� I#�>� !�8 � Io�� =�q �
C"Y/@� 1Y� � d�� � �Eq� � ��F�b A�m6�Y� � ��2�� ���&� �, \"%��� B �� � !��� K� � ��"`� a�> I�0"��6�Y� � ��2�� 1��l K� Q�:F� �, a� K� l� =�d]� B _�� "F l� A�W� �/�/0 K� �:*� � �*�+�, $%& £/8 A�
����`� �� 7t�� =�d]� B ��/�8 ®#�"l& ! ®�� � �� 'l0 ��� ��H "*8
K��+ !"9 Cl#�.a�;N�6L� �F ��ER� v�-.m� . � ���"E�l, ��EJ � I^�� ��ElJ $F � ���#"_. ��ElJ a�:�EJ ��ER��EJ $F ��ER� v�-.m� ��,� � cF�mb l� ���E� I#"_Y�8 K��� ��ER� v�-.m� ��,� a�;N�6� �_F ����-.m� � ~%/� �
�©�"S� ��n# d1± ����o� ��ER�� �'�"l�� ��n# d1± K�[�� ��ER�8 ��n� d1± �:�ER� �:%H � !Eq� � !:/�/-�8 ����o��>� � $%&m� ~%/� ��EJ G���8 �& cdj, K��+ ��� ��n� d1�� �ER� a"�� M�H G%9 a�8 ��#"�Y� ��ER� �,
�, �WF V"8 � ��*/6� �%�� %�l, �WF G%9 ��ER� B � ��ER� �, �� Q#m� 7�/� a� ';%� ��*/6� 7�9 �W � 7"[%��@L� � $N��� "F ��� ��ER� ���/:@� da� �, a"6>��@� !�� ~F� � ������ B $/�/�� $+�W� !9(q� $%& K��+ ��� �$N
a� !E, ';%� m� � ��n% �8b ����� a"%�<�8 ������ B �� Q�# �%��� !�%& �E���� da� a""/� ��� Q+ m� � I^��^� �;� cy# �/ � K��+ 7�9 ��H ��H� �, $%& a�/� d7�� � �e�� �$N�% �8b a"�+ !���8 $*:E@L� I#� �E& Q
���/+ �, ';%� � ��"r@� d1H � ����6@� D� !�� ~F� ��H 1�Z�J � K��+ ��"F �$N@� a"�� a� ��/+ $%& !�"H 7�0 !�_;� A��, �, I�0�� B !� l# �%��� !�%& �E� Q�# �/ � ?�@� a"��8 �� �$N@� ���/+ ���E�� ��n�
� !�%& !�9 �, �Cl� "F l� a�/�6L� !�%& =6�+� ��f ?�@� �WF l� z�� V"8 !�"H 7�l0 c�# ��H $*:E@L� I#� �E& �%����*/6�. �WH � ���� �� ��-lJ � !�� C"%S� 1Fm� ��#"�Y� ��ER� v�l-.�8 �F"_,��(, ��ER� v�-.m� lC�@� a� �
l �C# � !��� ~%/L� �EJ v�-.� " l� =�]� MY� �, ����+#� �/8 a���+@� ��,� l� 7��9� ��l #�l C� � � 7"�9 ��a" �/@� �F l� ���:� v� #m� � A�,�/@� v�-.m� a�> "F ��H \�E_F �"_,�9 � 7j@� K� �"%l.�.
(�¦Áa) K��+ !"9 Cl#�.�� a�� IoH �r8 G�m%� �%�%m9 �r8 �, �H. K� I#�>� !�8 �9 1�%/� �%�� da� �9 I�0�"� �6Y� a� K� � �F#����8 ����q a�H a� l� �´��%b 1�j_�8 ����. a�H a�8 I5o�� 7��&m�� $%& ~%i #����8 �����%b �����6� G��H a� � �´�#�_�H O8:8 ����#"� ����l0�# G��H a�8 I5o�� A�6�Y� $%& K":�l+
K� Q+ m� � �*:���l#"� ~%i� �9 l�0�"� 1J�� da� K� l� ��4� !J� $%& � �<0 5Y+ M�H �6�4�� v�-��� �F��_F #"� �d%9 � �F�"/+ M�le ��W� a�5o�� 7�J�� a"�� �9 � �/�:@� O, �� dam�8 c�"/+ I�"/ 7�J�� $%l&
a� W^ �, Q��i@L� D� B O/� �9 ��H �/� �6� Q;h �� da�8 a"[%�%9 �F � A"�q �r8 G�m%� �9 � � ��L� 1F� �� F�d�� B �*8���� �"��H ��4�9 da� O, |�9 $%& #�l�� 1Fm� ~%� �9 �WH � a�_5oH �F � A"�J �r8 $%&
@� C��,�� ��J ��� � �, � �� a�� ���� �"��m�8 �E����� 7�;�� � ��N(@� l�E,�[@� ��,m� K��+ �� G�m�# �"�% Wr��8 ��`�� IC��� p�0 �, !�%& ��;l, � �k =%]@� µ:6� 1lY0 � ��J�"8� �� ��C B a"%^�l� �*%H C"J_"� Q"9
¬¼
1�9 ��9�"� �6E� A�E�"%+ $%& c: � !+6i, ~%q � !+�l0":8 $%& c���� l� !��4 =�%� m� ��& �� !�jl+ ';%l� �, �E%�ZJm� �*%� �WF=%]@� µ:6� 1F�.=m%i@� v�l�� �E�%& µ:8� �.
P� # !Jl� $/�l� � K��+ !"9 Cl#�. ��� � � ���� ��9� �*���8 ���"[ � �l*J $F � K��+ !:l*J $%+ }d� �*R� Q��� M��8 �=0 !%H C"J"�8 d�� � #"mq K� #"mq �, 7�/:��� ��#�l�� ��F�@� $%& �)E6� °]l� ��� � �)E6� !�%& ®
B F�b "F � !:��^� �& B 7���� "F K��+ ��8 �q���� F���l� ^��� 7���� "F K��+ !"9 !�%& d7lC =%][@� K� I#�>�� 1Jm� l� ~+�@� 7���+ l� 7�"Z0�� ��i: 7���:l� � � ��i:� � �Q� � dK�� ªV�l "*8 ���� l� ���Eq� �l&
��H��, ��6/� 1Fm� �, � !J"� 1Fm� �, GEH a� �&�8 !ZJl"� H� �$] P� # $/�� � 7�9 �, � P� # !Jl� 7�9 m�� !Jl"� 1H �& !Jl"� 1� a"_ "<�� �_F ��6/� 1F� l� !Jl"� d1H K� !J"� 1� a�b�E� �F !J"� 1F� da�8
� � �F#�lY m� µ:6�8 ���"`� �,u �� �*�� a� B c��l �,� � cl�E& ��,� � A"@� 1�9 ������ B �,� Z�*:��&m� 1�; !�� 5>� ��H v�m/0�� #�_, �� =%]@� 7m(R� 1Fm� K� ���E� P� � #�E� B ��,� l� 4�� B ��,� l� Æ���
B 7m(R� 1Fm� K� ���E� !(<8 '�H��� 7(R��� K��+ 7�9 PW � �/ �l K� �8���� !,�H� � 7(R� #�C�/+ � a�l� ��;, '�/@� �W` � 7��R� #�C B 7��mR� 1F�.�-:�� �/:� ?i_� � !E�.5Yl ! 7�m/� m� �@. ��l�
¾5�^ ��%&.��lJ D�6� "_F �, $%& ®���8.5/8 � ���, 1H $%& ��8"� v��Fl�.
(�¦Áb) �l, � K��+ !"9 C#���@� Û(�� d�� �E�%& . K��+ �� Ûm( K�[�� ~+�l, Û(�� �W` da� �%&� A�i%� �, G��H �i �Q� $*��Z4:� $�6%� '(��l� V6� ��+, K� �$*�j:� $�6�E� 'm(��� O�mR� ��+, �,
��*�d%& �9 � #��^m�� D� B Cl#� �, $%& �6� �N����l $F � �6%:�@� l� �� l�� �*%e8� l� �%�� !�%& 4�� � �� a"H �WF B ��/� � � �& �ER� 1F� a�l� � ��l& a�/�� ��& !�� v�� �%��� !�%& �E� �~0� �W��9� �, ��9 �� #�6� da�8 P� � �-�-Y� #��^�� D� B Cl#� �, $%& �e�� ��ER� 1Fm� a�l� ��#��� �� #�6� '
�, 1N�l�/� D�l a� �F�0m� a��> !�%& d7lC �� �� �*."Y� �*9��� B ��_ � � vl�% 1 �/@� �<�� �E��Lm� #��H da� ��o�� �o%¥ � �E¥� $<*:� ��0 a"�� �� � �� #�6� ����� Q�;�� ��R� � ���� G�%�+ v��
�*�%& �"6�E. � �� �"�d%�+ �9 �6� 1F� �*�8 �"�d�# �9 � �*El& �"��l, � �*-�9 µ�-�Y� �*64H $]&� " � Q"Eo@� B 7�9 ��H �*E& 56E:� �& �(e8�{H"H $ #wہG Z:>"^ Q��+ .ZG ��C �a� ��. #"^�l# =4&. l�
�E� 1Fm� a�� l� ��� ��ER� 1F� a�l� a���l� a��%�� #�E�� �ER� a�#�C _#���� �`"9 ��,� �, B�E� (8 �$�<�� #�E*F a���� ��;, �& P�Ei_� �, =�l ���8 �E�� �9 � c�� G8& ��H ��H�. �%�� �*�%& �)����� Û( ����o� ��+@��
�� ��H �� ��.�S� �*:i% P� � �l,[�� K� V6� ��+, �, G%9 Gr> a� � ���4�� ��+, K� ����%@� ��+, �,����� 1Y� ! �� ���� a��%� "F � P��l�% c����� �����8 K��+ 7�9 P�W � �F5m� � �������� ��������� ����
�� 1�*�8 �E:i $%& �� �� !:8�l, K� �E m1��l � �"�9 � ��_#W:&m� �*:i $%& a�/� ��� � " �� '"/� '�;�8 ���l� $%& !�;�� !�*8 �*�%&v�� $%l& ��<0 �� l��. � �Eq��� Q"/� K� ~%/� 7"_ # Ûm( �o�o� ��+@��
¬»
K� !+l#�>� � �%��� !�%& �E� K� !�8 v�]S� I#��& #�W��m8 �[9 K��+ !"/8 �E�Lm�� �, a�l�� K� «�:� � P�8 M�4� '�� B Q"�E� �°� �E& ! _G��q"^ �9 � ~%/� 7"_ # '� ��,�l�% �QF�b #�W�� "_F � P� B A��-l:
!��6� 7"_ # �%�� !�%& 7"_ �� �¥#� �, Ô1�8 ��o� #�W��� !�� G8�8 C"Y/@� _G�`[� � ��.��% ?q� #�W�� "_F, $]&[� a� � !�6� �, ��% v9� m� � � 9�� P+54& #�W�m�� K��+ !"/ I#�>�� !�� � ����� B C�>#�� ��+
P� !%m8 �/�� �& ��+,. I8� l� A�6�Y�� �)2�� IoH K� I#�>� ~+�@� cWF $%& �E�%& B O�R� a"� B l� K��+ �� a�> �, da� K� I#�>� $%& ��%H B � A����l0��� Q"/� I#�;� � A�;<��� A���� Q�� a�����
K� � �%�:� C�"R� !2� $e:/k Q"/� ��0 �, da� K� � ��e/� ��e/� �% �/, ������� a��&m� A��e:/, �, da� 1Y-� a�� ��� �"6E� $%l& �%e6� �"e�6� l� D�6� �" 4� a� ~�Y� '��� ��H �, ®#m( � !"9 ~J"k
�FN� �(Y �(�Y�� �*�N�Ei '�E:��� 1�%
(�¬Åa) � $%&m�� -��� B _G�q"^�$H:� G��� �W.A�"H K", Gl*J � a�:l*J |l>. =0 ��&A�"H $%&� ~%]l, 7�[�. K� ���E� K��+ �� A�*J �*d%H a�H a� � G��� A�*R� da� c�E*�8 7���� X�Y@� �l,�
^� ^� � V4@� ~��J �, !% #� �� a� �*E, �0�l� �^� ��N(, [�� #� O�:J� �W � A�dj:� ~+�, !o� !�� � ����"H A�*J �*�E� l� 7��4� ~��J �, !o� !�� ^� � v"_EmR� ~��J �, !o� !��� ^� l� vi@� ~��J �, ��+l, �, cC"*> a"�� l� cC� � K��+ �� ��0"�8 v"_J"�l� !��� ��& K� 5�l� a� M>��@� $%& ';%�8 ��¥��_0
l, �, � $/�/�� $+�W� V(q�L� A�*R� G��H �@ � !�%& a�H �, $%& a�� �� da�8 B���� �$�#�l�� ���/�:� ��+ �W � a�"H�� B ��,��� �E]% K� �I#�>� G��� A�*R� $%& �%��� !�%& a���%_ �^ a�mH G��� B IY-E,
1�l> �%��� !�%& �E��E I"��E� É�S ��� � � �*d%H ������ ! �� c"6.� ��� � A�*J �m� �*J ! £�-_� ©"Y� �, �*J !�8 �� !�� ��& a� !�� ��& B ��,��� �E]% K� I#�>� !�68 �%<m�� !:6� #��/, $%& a�H !�� lC A�W� ��& K� �� #�4@� ����� A�*J �, �l*¿ ���/+ 5� �, =m%]@� a�#��� !���8 ��"d]� X> �W � A�*R� d7
�F�8q ��� Q#�_� � ��6@� �/%��H �F 7�9 �, 7�9 ��H IC��± �*J �` G�� ���H ���8 �e��� !%�o� !�%&^y ��0 �, �*E, ��0 ;���:� � �/%�� da�8. ��2�� IoH $e:/, $%& I5oH ~�m]@� a� c�E*�8 ��o� X�Y@� ��,� �
"_F $%&�� ~%]@� ��� l� A�6�Y� � c����, ����T � !+�� ���"F � !+�0l� �*J �, K��+ �=�� ��& ��l�� a"�� a� cWF B da�8 ��*�%& ��H��� A������R�� A����0�� K� Ib�E� A�6�Y�� ��2�� ~+�, �, c5� ��& m�
K��+ c�l"� ���& ��0 a"�� a� "F 1���� �E& �:�@�� ����� � ��d9� ��C"�_�� ��H K��+ �� c�6H QW� ���� "F � K� I#�>� $F }d� !:��F��� l� !:�F"�� !:F"� °��, $F }� !:��"_F �/�/u =d/-:@� c��& Q� c��& ��� �� ��� 7�9
K��+ 7�9 � ����8m�� ���0�"� A�W� ��+, � ���0�"� ��+�6Y� A�W� ��+, � ���0�� !�+�dW� ��+, d�� !��U � $>�"� �& a�C�¤� ��/%]_, A�/%�:� ���C� �, a��*]@� �� �F� K� 1Y� m� � ��"`� cWF ��U � Q� a��*]@� !�� _A>� ��H �=�� ��l� K��+ �� ���2 �9 � #C��E% d�� =�d]� cWF µ:6� � �W l� �_F �, 1�%9 � ��]9 c�"� �,
�, � =� ���8 �, 7;lE+ ?[��� ��2�� da�8 �/l�� �=0 ��+k ?8�4� a� K��+ �� 7t � � $d/0 �/ ��J �
¬Á
�, �=�� � � a� $%& �6:� �WF d7C � !:�l # [1� p�0 �%&� "F � c��l& O��e� � K��+ ��� ������ v".�H�� 3�4� Ie0 !�%& �g� A�dW� ��2�.*qm�� c� ��9.�=�� "F � M���Y+ D� B.
(�¬Åb) $H�:� G�l�� �WF $%&m�� -��� B K 1�9.#��`�� �mb 1H"H. �G�l+ ZG/�/0#��F�>.#��F�H !%�9 P�"�9.#��F�<��& P/0. ��% ��*��4+ �� G�l ~%/� a"H K� I#�>�8 7���� ��,�
�& I#��& ��m ~%/� �� Q#"�Y� B�� �Q"E�@� \�#ZC�� d1± $F �*�8 �&C", I�"9 �& 1 �� "E�Y� �ie@L� C�s ��`�� #� m��� A�l�%<:� C�#_� 1± !��� K� I#�>� l� ���& ����� K� ��e@� G��� da� ! ����+ !�8 l� C"*4��
:�# Q"l:�_, !�� �e�� �� z& ! 7�/� � �F5� $%l& ~%/� 1Fm� '"/� �� }� z�� a� ��H �6��� ��l& B ! ���#�� $%& �� �0# ! � !+t4� '"�_� ���� � � *�, �%��� !�%& �E���� a�H � V�8�� ��& B !:�# Q":�_, Q": � z�� $%& ���� K��+ !"9 � �_& �W� � �*E, d1� =�%� �, ���8� �*�%& ����� �F�J��8 '��ZJm���
�� da�8 ��H ��2�� �, c5� a�C !�%& ���":�_, � ��":�_, ���� 1�_J ��Y%S�� ��,��� !:�l# #�¥� *�, a�H �@ z #�¥� �, !%H ��"����� ��E���� ��E� �, c"� � a�/� ��%�+ �, c�� H� �, da� ���� I#"_ a�"E_& �e�� 1�_J
Z�_� ! �I#��Y_, ZG%�_<8 K��+ !:�Z0l# $%& �W�8 Q": � £��� z�� $%& ��� a� ���8 cl��l C� �, !�� �E z& $%& �WH � ���i� ~%]� �, N�l � Q"/� $%& ������8 ~%/� 7;l� � �W � Q":Z �� O,�R� ~%/� z&
@� cW� c5� 1 #� �,� �@��% ���# �� !% #� �W � Q":Z �� �%��� !�%& �E� C"J_� $]&[� d� �, � ���� �, ��+ �WF �, � �*����,� � �*m �,� O�8�� '�/@� P� B !E, a"�E� l� a�^��� a"��m�� !�8 !]�i� QW� C"��� '�/@� !
C"[R�l� D�m6� '�"9 ! C"J"� a�H#� �, �H# ��&� ~%/� a� �&[�. �/�:� �WF �, c�E�l, �& �/8 ��o� ��,� � 7�9 �W l� �F#�9 �"�d��� l� �F"�*6� ��E� !8#��:� �, I#"_Y =N�/��� ���@� 1�o� K��+ �� IC�& �, a�H � ��8 d�� � c��l $%l& ����� a�]%��� ��": � z�� $%& !:�# �6. ��": � �(�o� Q": � z�� $%& ����
E& �lF�6:@� ��": �� �l& cdj, K��+��,��� �. B �_� ��� ~%/� a� c�E�l�8 O��mR� �%�9 ~%/� a� "F � p�o� ��,� l� a�]%��� a� ���8 !:/�/0 � !+#"Y F��� C"��m@� �� �6�%^ #�l. C"[R�l� D�6� X�"�� a��m� $� + l� ����o� It4E�
O��lJ !�l�� �8(S� ��" ! �/��� � ���� $%& �%lJ ��� I�,��4� ���� $%� �W�8 18�l ��� K�&�� �, ���&�� !N�/ � C"J_� K� !J��:0� ! �<l � �*0��#� � �*,��J� �, a�"H�� B �, O�T !�l�� ~%/� $%& Q": � ���
_G%T� �/8 �(�Y6+ �Z&�m8 ���� #�¥� �, "_F ��� �. ~%/� a� =�l �@ �<�:E8 O �� ��,� � �� G�l a�H ��� �� c#�9 =0 �� ��#�9 �, � K��+ 7�9 a"r4� ��&� !��> � #��9�� O8#m� ���� c_#�/8 O��mR� �%�9 � ����� z���
!:J�mR � !�%& '"<`�l� !:J�J� �mH �, �"�E:,� l� !%F� � ~%/� �"�d�� c�#�9 ".��@� Ì8��� ���.
(�¬�a) O�]e_, ��� � K 1�9�� d�� !� ( �� HWl� �%9 � '"�E% .a�/� HW� ��EJ. �6���EJ �#��8�� . 1e8 � a�/� �> K� I#�>� !�8 � a�/� HdW� �, $F ��� HdW� �, �9"%�@� ��ER� a� 7���� ?�,
�� d�� !� � 1o, �%�� !�6% C#�"�l� K��� !��� �, �"^�@� HW� 7"0 � � �H� ��� � ����� �� a�-� �
¯Å
HW� v�"¥ !%8 I�(:� H�dW� Q"� l� a�/� �, HdW� a�H ��� �"�9 �W l� �F"� � ����� �$%�� �� d�� I�"9 � ��8 G%9 a�8 C�s H� "F ��� � I�(:� ! 7�/� (8 a�/� Ì6 �, �� �, ��,�8 ����T I�(:�� }d� #�H��� ?�, �
� a� C�� =d%�:, 7����8 am�"9 #�H��� cWF 1o, B G%9 a�/� Ì6 �*�6 =8�"� a� 5� �, 3��4@� D� �*��+# !��+# QW� -�� v;0 1o, !%F� �, a�H a� 7"�/� =d%�:, ��o�l� '�`��� M4�� 1F� �, �*��+# QW� ���
#�>� �l# K��4� 3�4� a� � �/�/�� B $0"� 1��9 �, "*8 �©�"S� ! �`[� �, da�8 P� 5� � �%��� !�%& �E� I ^� a�H #� m�� '"�_J � =N�/�L� '"�� !:��,�J � c5� $%& a�/� 1e6 l� a�/� �J#C a�C !:Jl#C G��H
���_� K� a"%/:E� V�8�� ���E a"6>��� �, �� �*���8 1���� CZ#�� ��,�J ���8 a�/� ���E K� �*E, � �6��� $�0� �9 � 1�%� CZ#�� "F 7"�/@� CZ#"� da�8 #�-Z m�� B �*�%& a"���� �"��H �W l� �6�m��� V�8�� !�� � �l,
1H A��y 4& I�(+ B �Y/� � a�,m�� �Cm� � �%� d1H ��y }N�k c ��9 �H�� 3�4� �E��> Ie0 � �%� � !+�(: ��"i4, cF�b a�H !�%& !�[j �(F� _~%/� a�mH ���8 �%È�� !�%& �E� ~%/� 7;� ��� a�/� da� c� a�8 lP� $%& 5o�� ���� ��l� ��:�� ©�S� !Jl"� �, a�/� !�%& 7jl� ª¡#�� d1�8 !/N�/0 � c#� m� W^m� !Eq�
� c����� QWd� M4��c5� �, 1e8� a�/� Ì6% a"�� �e�� � a�/. ��� �6� �m%.�m�� ��ER� da� ��o� ?�, � ��l�%� HW� H�W�8 ��"E�@� �Eq��� ��ER� K� I#�>� !d%�� l� �F5� �, � �-�-Y� #��8�� �, �%�.��� ��ER� $F
� H�dW�� I^�� B ��#"�Y� IF��� �ER� ! F��%%8 �6:@� !�%& �9 � ��"E�m@� �Eq��� ��ER� ! d��ER� HdW�� 5� !�%& O%d]� � QW� "F $6S� HW� �"�9 �W � ��N(@� !�%& O%d]� � �q��� d1� l� �q� �q�l�% l� F�b.
K��+ !"9 '"�E� �E& Cl#�.��/, 1��l�� �*��� l�.� c�E�l, _G�`� �, �� � $6 �" '"9 �E��l, a� � c_F�b =�q $6 ~�/� �E��l, a� '"E� �E& !&"9� p�0 �, !+#�>� d1� � �F#�¥� a��� a�8�l�@� �*�%Z�l� G �¥ =�q �, � (8 �F#"�> �& Æ(����l� �*:� "%i, � ���� �& ���"^�@� �, �F#�¥� Q+ � '"�E� �E& ��"�� �*�%��
8 �� #��:&�L�cC�lk _�%&m� ��l� c�l�:��� I#". $%& 4�� a"�� � a"[�� �W�F A"m@� a�.
(�¬�b) 1�%� �"lJ B K 1�9».Ù��Y� 1�l�� �/� K� 7;� �, ^�. ����� !�� 7;� �, da� P� �� �",�/+ �, � K��+ !"9 M�h � �WF � !8"_."@ �6Y� �����+ 1��� !��:� 1��� ~0�. ���� 5^ �, ���6�
� ^� ?�l, !�8 � !+", 1�9 !,��9 �/8 !:6�-. B G�¥m� l� !%�& ��� !�� 1��� a�"�C K� ���E� "F ��� º�/�:� da� �, !�8 36� � c��" � K��+ !"9 K� Q+ �� ��À� "_F ��R� K� 7;l� �, 7���8 ��mR� K� I#�>� �/� a� "F
��� !0�_# ÇI>��_, "_F �� ��*l&��:J� � ��R�l� ��� «��C�� �"E, !�� Ù��Y� 1��� "_F !�� 7;l� �, ^� � � Ù��Y� 1��� #"E c�"9 � !N�e&m� O��¿ c��J l� c�9 #�"E� a� 19��� $%�8 ���� D�8 5¥�+ � Q"/�� ��e&��
� 1�l��� ~%/� B 3 �� a�U�� $%& �?�@� H� � �9�l. � '���. � I"m%. �, K��+ �� !Jl� ! ��#� �, "F ��YX4� !�� v�� �f P� 5� �.
» Bu kelime E nüshası ¬Åa nolu varakta eksiktir.
¯�
K��+ !"9 Cl#�.(�.� � I� c"-���+ �. �& X"_�s �� c^� l� ��� 7��� B µ����� K� I#�>� !�8��� '"l�% da� ���8 ���/� ���l. 7�/� �W � �0�l� '"l�H a����� "F 7��� ��% �W�8 !%�.� "F �^� l� !+(� "F ��
da�8 c^� � #�*�E� 7��� B µ����:� 1i:>� ��� a����� Q� !��� ��H � !:^"��> � !:"*H "F ^� � !: ��> l� ^� � c�& 7��� B ! 1i:>� ��� �W�8 D�l� �*e�l !N�;J� 7�Y�+� c#�� ��;J� O�T K� Q�l� !-���+ �W
��� � A�r���� l�, ��*E� �k cW^��� a� �, 'H� K��+ ��m8 ����. �(�& �F^� � �@� �6�-l. 7��� a�H ��� 7�/� a�,� #�*�E� da� c5i �m� �� a�-� Ì6% a�H ��"l !�j�:� "_F QW� µ��Z�È:� $����� $/�/�� #�*�E� �g^
l� 1em6L� ��i: � �H�� !��4:� v� �, I#"�Y�� µ�-�Y� p���� !�%& d7C ��H �=m�� I#"_. a����� da� �e�� B c�F�4� l� a����� c�� ��f �> !%o�H �� K��+ !�� !�j:� 7�i:>�� 7��� $le:9�8 !�j�:� $e:/� QW�
��,�9� � ���6�� !+�H0 l� !+��d%/+.K� '"_�/, a����� �& a� �%&�� $F � !: �l�4 K�[�� ��Y�� glY�0 p%¥ � !N�E8 K� !:^"��4 �o�o�� �� #m�� K� ��4�� �, $F � !:^"��> � !:"_*H K� !: ��> ���/� ����o�� a�4&
�& B lM%:^� �9 l� v�9�� �9�d9C ������l� �:��� � �, da� ~�i� ~�u �:��� K� �� #m�� �, !F �E� am� ��% $i�E�8 �*o%¥ 4& ?¥� �, �� #m��8 '_0 �� #� �*E, K��+ 7�9 �9 � ��E a"�: � p%¥ *>m��l� �%��� !�%& �9 � �:��� K� ����E� �E a�4�& "F � !�� !:9l� O��lJ �. ! =6:� � a� �=�� ~%q K� c�_& ]> �Yl�
l �� #�� �� B"�Y� 1�9 1�9 P� � ON��]� 7��:&� �, \"%��� B �� � � �QYE�� !J�;, IC�_� Q� C#�7��:&�� $%& !N�E: � \"%À�� =6�:� ��d%/8 ��l��� B 1^lC 7��:&�� �WF G9l� $el, ���8 ����� �� #m��
(�¬�a) 1�%� �"lJ B Cl#�.����U� � ������ �l $��l� �H#"_�.�E� ��l�� #"�E� !�� ��q��@� #" K� �e�� !:8��� µY� a�H a� � �*�� �8�e@� ��/:�@� A�*J":�� �9C�Y� 7�"0��� ����Y� 7��&m�� 1�.���
~�o@� "F !���8 K��+ ��Á 7���> (8 #� �� ��,� � �/@�l� #� �� K� I#�>� ���� a�U��� Q��m�� �g^ � =d8"@�l� �` �� 7�¸ � � ��l� (8 a" �/@� ��,� l� �` ��l� � 7��4� v�-.m� a� ��H ��l�� v�-.m� �` 7�/� �W l�
p�u �%��� !�%& a�H � ��#"� ?%�ZJ�l� !"/ !�m� �%�� !�%& �E� #�>� D-l, #"� l� =%], !Jl� �F 1l �*m ��69m�� $%& !d%b O/� m� ��4� B $4, ��� ��0�_# � ����J �C�s ��#"� a��8 cF�b K� Al �Eq��� !:���#"� �� ®#
!:¥#l� �, l� ��`�� �/�/�� ��,�:� !+���m� I"%�Y� B "F � !6%^ �, Ql� a�H �W � �Eq� � ��F�b ���%9 � ����9� �WF �, � �(.� d1b ! Q_� � p�0 P� B !:r�F $%& "F �, 1���� � ��6/�l� ��%�� 1Fm� 7�0 �� �/:
v�/E�� ��]i�� v�<��� ��%�� �, �� �"��
K��+ !"m9 �y/6� Ol, V�>��� ��0"+ B ��m� � Cl#�.a�U�� ��"%9 B ~:H Pr�[�. ��H�dW� ¨� #�>��� ~:H ��E� �m%6m� G9l� K��+ �� HW Z�`�i:>� �*���8 l����m�� � �*�8 �: �¥ ��/:�_, a��8 a�U�� ��"%9 B
Á Bu kelime A nüshası ··b nolu varakta ~�o@� (B nüshasıyla aynı); E nüshası ¬Åb nolu varakta ~���@� şeklinde yazılmıştır.
¯�
�*�8 �: �¥ ��"%9 ��"� B � ":�, a�U�� a"m� �e�� �Ü���"� � �(e8 � !E, ��]& ��� � �*E& 7�_;l� � l� �*E, «hM�� �l, � !%�l& Q"9 !��lU� Q"9 ��8 !�8 �k �µ> :� ª���� 1H �� �� HW �"%i:>� � �:�� A��¥ M�l� !��U�
�*&8 �o� �%8 �*%.m� ��l� }� I<4�H "F �� ! 1�l& � ! a�U� m� �l, � !%�l&. $/�/0 a�U� a�U�� �WF da� � ���d%/@� �'�"l�� a�U� "F � ���� ! lA��¥ m� '"_ � �, !�"� ��o� �� ���mH ���<:0� $���� a�U� � ��F� �$64H
�� a�U��8 l� �©�"S� �� �4@� a��0�� ��+, "F � ��C"*> � ��#"e0 � �/�/0 #�l. ���li�l� � �� ��l0 ���J � � l� C"*> ��+l, �/�� �& ��+, � ~�� ��+, �/�� �%& ��+l, da�8 �/�� �l& ��+l, B d�� �W�F 5Y� �
�� ©�Y:^�� d�� ��%�� ��+@� cWF �@� V�W� �"�9 ��H �%�[R� B ~��% 1^�l, �*�� 7"_."% a�H a� � �$` F��� B ��;J G��H a� � ����`�m8 �E%�_ �*E��*lE �E�8 ���lF�J ��W�l� K��+ 7�9 � A��F�4@� ¡#"+ A��F�¤�
v�� m�� � v�� m�� �E& 1�6� K��+ ��� �/�/�� B �&"� ~�u 1e8 �*E� I�lF�<�% �l�� v"<-m@� µ:6�%8 �i� �l�� �, O8l� �. �, P���� "%h � �Er�]@� K� 7"_."� 1�/8 a�Er�q�� 1Y� ��� � �:�� cWF da� �%&��
��9:, a�H a� � I��0�l� ��0 $%& G �o8 c��l ��,� � 7"_.� � �98 � A��¥� l� "± � 7"�9 � �Cl#� ��� � ��"%+A��%<:� .A��9�:� �8�4:, l�. ���J ay 1H 7;;�:� �, ��ZY�� �� �, l� ����+ � ��H�+ d1��� 5��% ���� m� ��
(�¬�b) ��� G��L� �WF Yl�� �� 1�9.�$il. ª~%9 �, #��Hm��� ��i� 7�;� �. ���� �( "%h � ��$6l ªM] �,.� Cl#� !��� G�l�� cWF MN�d]� �, � G�l� �^#�+ $&�:�l� �8#��, !E� � ?� a�H g�> cC�_#� �
Z�� � ���]9 !+<F �9 �f P� 1o, a�H �@ �Ó�J $%& P� 1/¥ � �$��lE $d%J £� !: �:H Ol, �����lJ c�E �9�;� � ~%/� da� � ���]& ��% d1H G� � �-E, �E± 1H G� da�8 #"HW@� GZ�l�� a"�ZeËm@ !_:%�9 A�#�_�H $ �m/� 7
a�H �9 l� ���#�� #�¥� �, m� C��Jm�� '��0m� �, P� da�8 A�/d%�:� v"> �l& �6l. a� � ���l0 '�C�, ������ �r�> a��:Z � !�l, �, el0 �, ! Ml� � �d@ �� � ��:� ��E]E]�[/� B !���� ?l !l0�_# �� ���# Q�El � $��>
�8 v��0m�� D� �, $± � A�9(l�� �& O]/�� �9 7�9 !��� I�, !��� �, _G�2 �9 l�E l4l& #��/, ���"_��l, $/ 7�@� D�l B !��m� B ! ���l �k !E�lC $e9 K��+ �� da� � �q�S� $%l& A�m9��� D�l B ��l�� �U !��� 5m� #�m�8��
Md%h � ������ �, 1�#� �d@ � 7(m�� ��5�l ��r�>�� !El& ¡#"_� ���l,
$H:� G�l�L� �WF K 1�/m8 G�l�� I�/�, B #�� K 1do�.a"�+"q P��J�[� Z=4�& |+y. !4+y 7�� P�%9a"�+�_C v"���. Z�, "F � !�%l& G+m� d�� �> $%& �� m� }d� Q��� #�E� $F � ����� ��8� "_F =4��� da� �%&�_."� £N�> A����H ��6E, 5oH ! a"�� � ~�� �~_0 � F�9 =4�& 5� �, I�lF�¤�� ������ Cs da�8 7"
=4��� 1F� �"4H ��,� � A���"%�� �, � A��%6��� �, �*8"_4H oH� da�8 �,m( �� D� � �6 m(6�� ����F�!+�6�. � K��+ �� 7��8m� �/d%�:@� A��"%_�� 1��9 ��8 $F ��� =4��� #�� da� � ��9�8� � ���6�� ! �:H =N�/0 � !+�� �
'd(l�� P%@� $m� 7"."�� '�:� ��E6� 1_Y� P� �E�8 K��+ �� Q"� �, G90m� ���J Gm%�:>� ���8 ����� #"� ��l � =4���8 7�:�[@� ����� #"� $/ � ��6[@� =4��� ?m8 ��/�� 1Yl0 ��� � � �Z� "m9 v�9 ��+, $F � ���E�E¥�� $e:/
¯¦
�& �-YL6[@� =4�� A�#�l0 G�6+#� l� V"4�m@� K� 7"_."� 1Y0 ���8 V"4�m@�� =�>��� �l ����� !�� P�~�l0 �%��� !�%& !�� Q+ m�� =4�L� '�/, V"m8 ��� "_��� '�/�8 �� "�± �~-[@�� ��9"4�l, =�>��� #�l. V�6� Q� ��
�%S�m8 �(�%^ cWÄ� �� a� !+"l, ®, B C�8� �%��� !�%& !�� G%9 a�8 ^� '�/, �� "_��� '�/, V"8 ��m%8 �� v"_�± �� "_��� �, �>��¬¦a) IF�d�� ��,� �Eq� � ÇIF�b �d%S� da� G%[9 !/%l 1�H� $%& �� �� �&m� �, ^� �*���
�%& ��F � �d%�8 $*8 ��F � �d%^ �q� $F �%�� !�%& �E���� �d%^ a� ?�l� �%��� !�%& �E���� �d%�8 �Eq�l�� ��,� � �%��� ! !��� �� ~��0 �%��� !�%& �E���E� 1�9 l� �%S� F�� F�b !�� �� 1�%^ ��F � 1�9 �W � ¾�0�� ,m� �� "�-m@��
, ��F � �d%�8 �d%S� �q�l� F�b cWF l� ���� � �� ��+, �, �%�� !�%& �E���� �%^ � ��0�� � �� ��+l, ��%��� !�%& ! �g^ PW � � �� P� �, ��&� �Z ���.
K��+ !"9 Cl#�.a"��� ��f �"/6E+ $�:0 ��� �"�E+ �m. �*���l� � ��ER� �F� l� �l&�d]� =�q B ��mR� V�6��8� V�6�� � � K��+ �� Q"� �, $6� =�q B ��� �9�6�� � ���%�& ���@� K� 7"_."� �F� � �8�m@� =�q B ���
cWF d1H � �*_�� �E� �9�6�� ��+, d1� da� ��H !_�� �E� � '�/, d1�%8 ��#"e_0 � ��C"_*> K��+ �� K� 7"_."� �F� �9 !��� a������ !��� ��f ~+�@� �*%F� K� A���,m�� ���C�+ a� �H,�� �� da� K��+ 7�9 �9 � �?�l, � I#"_. cC"J� '�"
!�� �& ��8 �FC�C:Z �� �, �� m� !�0�l. �E& ���,� Q"/�l� ��e&�� �, ��� =%�:� �, l� ���l� ��R� �, d1�8L�l� #����� �*�0�l. a"h � c�E& ���#�l& $F � �*�%& �,m� �� v�l� �9 � q�S� ~�] !�� �*��C�� 1 \�l�,��
��l�� $/ � ��E6� 1Yl0 ��� }l0 V�6���� 7W��l� 7"�/L� �, �� m(8 !Eq� � cF�� C"_J"� ���,m� ��Ct+ K� K��+5l ~FÕW� da� ���8 ?6l� � � A"�l� m� ��d/0 P� �, 5^ C"J" �� !��"& ��� � a�H I^��� �;S� �,
Q���¤� C"J"� �, 5^ ��d/�� C"J"� �W�8 K�[�� �, 5^. !�"m� !��-�_ �� a� V�6���� 7W�� cWF È da� � !�e:/� �, � � d1H $]&� C�"R� !2� K��+ ��8 �� V(^� �"/d%Ä �%�� !�%& 7�9 �9 � C�"mR� �~� ��C�"lJ
��� l� !:/�/0 ��2�� �� $%<:� ! 1Y� � �l, ��2�� �, c�E& =�l� �%8 ��"�� BI#"�Y�� C"*4� ��� !E, Ý(H ���8 PW cl�E& �*��,m� �*E� � �� $%<: ����� A��le:/, �, �e�� �� $%<:� a�H "%8 A��E:�@� �` 7�m/� }�
� !N�2� �, c�E& �r�> �=�_� � K��+ �� a�H c���l =%� =%�:� ���� $%& ~<�8 ! $d%� � !W d�� !+�6. ��%�È:� �=�� O, !:%,�l�, B �@� V(^� �l�0� #���� D� 7�9 �W l� ��]��l� 7W�� "F � c�J"_, �G�E $d%<:��
������l� "6l�� =%S� O, !:%,��, B !9(^� ��0m� � $����.� P a�F �WF G8& ���8 �(e8 P�6E � C"� a!_ "_�0 cl�E& '�C�, da�8 ¡#�m�� K� Q+ m�� C����� 7�",m�� �&. !%e8 �� 7�r�� ! "%]l, ���E� �, 1Y-l� �
!�"� � cC"_J� .
(�¬¦b) !"9 '"ÈE% X�l<]��L� ��l Cl#�.!� �, !�l, a�H �l, �. �,� a�� !�� K��+ !�, a�H " da�8 � ���J�� �9"%� a"��8 ¡�± ���@�� ��E�f ��,� � ��C���:, ~J�"� a"�� a� !E, ';%� !�� !�(] $%l& �F �9
��� � ��/%]_, !� �, !�, a�H �, K��+ !�� G�o8 £ "F � =�l�% ������_, V"%�@� a"�� a� ';%�8 K��+ ~J�"%
¯¬
';%� � � !+�W �,�� $F l� !+�6. � !N�2� !�, a�H $*8 !+�6. � !N�2� #�¥� ���� B �, 1�8 ��,�/� C���+ !E, �Z�l�r4 '"�E� �E& C#�"� �WF Cl#� ��� � c�0� ! P%@�8 K��+ ~J�"� "F 1&�6� �H���� ��H�l0 � �,"�± �*%H
�> �, � �9"%�@� a�> �, '"E� a� ��o�l� Wr�^ K��+ �� ��0"� a�H �%9 da� 7���� � K��+ 7�9 ��H =�S� a '�l& a� P� B�E� (8 £9 ��,�& 4& ���l �E� � �%��� !�%& ��#C� da� �, Cl#� �, ��,� � '"l� m� � �E� cW^�+ �d@ � ���� clC�8� �l, $%& �� =%� =d%Ä �9 P� B "F � '"�E� !��> a"�� am� B ��/� � "F � cC� �, a�H !,"�
> a�H '�E� � l� Q�E�& '�E� 7�9 c5� �/�q �, �% m� !:/�q � c5� a�> �, �VC� �d% l� !�%& �� $%. �E���� a� "F � A"[�%@� ��& �, ��� �Eq��� ��L� �& _c�6� l� P%@� ��& �, ��� IF�d�� ��% '"�E� G�¥� ?�l� �%9 �E�&
���8 P%@� ��& a�C ��/�L� ��& �, 7"_ # F�b da� �E%9 � �, l� !��4 =�%� �, �q"l, 1� G�¥�8 ��E6L� ��l& �, ! 7�9 =�9C �� l� c�E6m% m� �9 l� !Eq� �(� c�9 7"l0 ��e�m� ��"]� �" � � ! [I�<��� �" � �%��� !�%& ��
�_& ! �d�6+ �@ � �l��_� ��E¥� Q�9 1�� � �*%� �%�� !�%& �*���"J 1�J Q� �4��& I<0 �d¶ ;�;�� ��& � � 1H�� � � '�E� m� p�u a�H "%8 M��4� cC"J_� K� �/� #�>� � I"%lY �l*%�/:�� a� �0� ��U (r ������
0�# I"9 �, V#�"S� D�l !E, *b �@ �%È�� !�%& $��& Q#�Y�E� ��l& ��H ��E� c��l� �(.m� v4� � � !:��� =/-:� � �l, ��/�� ��l& B =/� !�� �²"� � $��& � ��#C� 7�l0 �, �% m� �%��� !�%& ��E� 7�l0 a�m�8 �*:�%�
�E:&�l� �&�8 !�%& �� M�%�+ C#�"� #��:^�L� ��/ !�8 l� ���:�� ��/�L� �, ª'��� � �m(. d1�8 c5� ! .
K��+ !"9 '"�E� �E& Cl#�.��! �"H4+ � � �� ���_�&. 1e8� _��0"�:�� K��+ �� ��0"� Wr:9� �%9 a�H � � \�>��L� �, �F"� � '�E.m�� IC��� ����4� '�/, B !��%<8 �$6^ � $d%J \4� � A�lE�m�� ��0m� � A�C�l���
E�"%�:�l� 5i� $%l& C��:&��l� #�¥�� ��n �/�/�� '�m/, B !��6^ ���� ~%/�� a��� X"_�s a"�� a� �� m(8 A���Y�� �� 7t�� #� C���l� a�/L�l� a�Y/�E� ��J �/8 d�� l� !Eq"l, ~�lu ! \4_, 5� K��+ � ��� �& ���� .
(�¬¬a) K��+ !"9 1�%� �"J B Cl#�.!"9 K� ��,���� �E���� G%�& ��f �` �E/%^ ���� ��� ��� a"%H��. �E���� G%�& ��f �` ���J�� �E+�6. � �EN�2� X��<: � ���� C"*> � I5Y ��n# a����� � � �� c�E�, �
��8 d�� � '����� #��:&� Q#��m�� OT � c�&, � C"J"� �&#;l, B $&+ }� ������d]� ����"��� Q"/� $F ��,���� � ��(lJ � ���T a�:E¥ �� G��H a� � �Q�� _G/%^ �@ �%��� !�%& 'C� =0 B K��+ !"9 ��*�� #�>� ��H 5�
O �l.� �, �Z�l��.� � �,�@� ~%9 �%��� !�%& !"9 !�� #�>� ��H a����� O �.� C��+ ~l�0 IC���:, K��+ !� �l.�L�l� IC�#��� I#�/�� �%��� I"�m��H �l�%�� !+�6. !� �.� � ��� !+#"_. $%& 'Cy =%^ �d@ K��+ !�� P� � 7"/���� l� a���( �, K��+ � a"�� a� �% �m/@� =�/� $e:9�.a"��, �` �*8. I#"*/, �*���� G� I���_, �*���
�` �F�E%d� l�.�;��[@� � � ;�i: �H����;& ���� ��H d7W@� � � 1�W: .��"Hl# �*E�8.�� �6�E� $F � $F }d� ����"� �QYE�� ��mR� � ����"��� �6E� cWF �] �" a��� G/%�+ ��� �/q�E� �6�E� da� �/q��E� �6E� ~Hl,
�6�E� cWF ~Hl,.a"%H�� �*E, l�. ���� 1mH"+ � I�lF�¤�l� ����� �d�� µ W+ p�0 �����d]� �6E� I/ $F �
¯¯
K��+ 7�9 ��H �´�l�e:/, O, �*��� '����� cWl� 1,�m�L� a���( K��+ �� �Î,� �/8 �I/l �"uW+ a� �H,�� �� a� � #�*�E� '��. a� K� I #�>� !�8 � C"[R� '�� � C"*�4� 7�l�H �*:���# l� �´�lF�<k 1Y-l� C"_J"L� '�"�9 ��"H
l� �²5��l+ � �6�E�� ����]� 1�W+ �, 1�%� '��9 �6E� �*:d%� p�0 ���� �%8�i� 7�-8 K��+ �� a" ��0 B �"���8 �Fn�l��� �*:d� ��Wd� 7�J��H �*8 '��/�l� '���Y� � �& �",0 l� '�E@� B �"�i��8 ����d]��
&�m8 5� � '��/� 1Fm� "F '��"/�8 ���E� $%& a",��"9 7�J�� K��+ 7�9 � ��& "F � ����E��d]6+ � �.
$H�:� G��� �WF µ��Y� ��E �� Cl#�. 7�[� ':± 7�[� ':±Ü'���� 7�[� '��� 7�� '����':-_,. �� �E& ��,H� da� K��+ 7�9 ��H Q"/:� "F �/�/�� B '��l� '��, ':± G�m�8 'H �� GEH a� ?�l�
� IC�����l� Q��� �,��� da� ?�� �H�/+� V�6���� 7W�� '�� B 1^�l� � Q"/:� 1Y� ��� �� �E& $��� K��+ �� da� =�l ���8 G8& �9 � 1N��;� �, �² ��W%� \��,��� 1��� �& v�E:ZJ��� ��/�+�� 1Y-l� ! a�
� ��l�% � (8 !W l� ! $%� d�� A��E:�@� 5� !+�6. � !N�2� �, ��r�> ^�C� �, !�%& a"�Fl� c��� =%� =d%�:� a A�W� ��0": �l��: � M�H �%��� !�%& 1�%S� ��F � K� Q+ �� c�l� � ! �, 7W �& �(e8 cC"J� 7mW
7�",m��� C����� C"J"� ��E8� �% �/, B 7��8��� A�6�Y��
(�¬¬b) !"9 C#l�.º�� �� $%& J�� ���.& '��/� l�0 P� � a�Jm� �J�� da� �%&�l� �"_�"� $% �@ �� �/�/�� B J� �� K��+ �� �� ��0":� "F � K��+ �� "F J� � 7��&�� J� "F K��+ �� �, J� '���Y� a�H �@ � !�8 ��l�% ~�H � 1e8l� !E, ��]& c��0"+ da� P� � Jm�� !�%& =%q� J�� I#"_. B a�H
*bm� 1��9 �, !�� ��J� � ! Ê��;lJ a"H� Q� ! Q;J� ��� l� K '"�Y� 7�9 ��H !�� cË��;J �El !�� 1�."_, =�qv�� ���8 ������ !N�E8� l� C"J"� � ����Å ���"`� "F QW� $/�/�� C"J_"� *b ���"/� ����� Q��¤� C"J_"� @� ��+, �, !:��"_F ���� $9(l� Wr��8������ �yC# $F }� ��*�. B !�6� $%l& K��+ �� !�J�m� J�� �WF da� �
��� � O]/E, 5� Q� ��Ws 5� ��]& !"9 K� Q+ �� � m�� ~��J B cC�, O]/E� (8 !�8 !�m%& !�J�m� �, � 7�m��8 � m�� ~��J B ��,� � m�� K� 7��� �, "F �� ���� X"]/, 5� !�"� C���8 7��� ~��J B ��,� l� !+#"_. C���
7"9 ��_� !E, � �?�, � �I#"_. X"[]/, 5� c���� �� �)]& l� ��� � � ���� I�d%�@� ��ER� B ���� ����8 !:/�/0 � c�E�l,� �E 7"_.", "*8 ��W¤�5i� �EN�]l� !�%& �lE���� �l, Q� �E�� 1.� �l, ��E& OJ# �, �# $%�4� (.� �E& O]/E, 5
K� OJl� M��8 A�E��:�� A������ ���� $9��� K� 1.�"� "_F ��6� da� !8�l.�� K� �Cl� � ��6� �"�9 �W � B ��,m� c5li � �� !�6� K� X"J�� �E& � !� # �E& �"9"� �0 ���� "*8 !�L6lE � �� OJl OJl# " � !8�.�m�
�����)/�L��8 ��o� B ��,� l� ��E6� $68 7.
�Å Bu kelime A nüshası ¼�a nolu varakta �v�� olarak; E nüshası ¬¦b nolu varakta v�� (B nüshasıyla
aynı) şeklinde yazılmıştır.
¯·
K��+ !"9 Cl#�.�"06�%8 PW�8 !:� � �� 1e6 19. a� l� K��+ �� "F ��� �/�/�� B �6� da� �%&� ��n% � "�-l, I��@� da� ��H !%Âe6@ 1 !+�W m� � "�± #�l. �W l� ! I�, !%e8 da�8 !%em8 I#"_. B a�H �´�W m�
�1_e6@� �& ! ~<:0� �, � v� #�� �v# �E& c���C B a�H � v�<�� �, gm%^ 1Zem6� B 1�e6[@� �lF�l> ��8 c��& ��;&� K� !�� 1e6� �8��� !��-� #�>� �/8 v�<�� d7W ? ÒW�+ � $`� 7�m9 �, 7�9 ��H v�W�� B O9l�
�6� da�m8 !E& v�<�� d7� O8l I#"_. !�%& �9 l� c5i � ! # � À�� � �6� "_F ��� !�� ��e@� 1e6� B $%�[@� l��F�4_� a� $%:��% $i�E� ?�l� $%�[@� "F �� da� P�%& PE& �(�� �� Md6�� 7�9 �, 7�9 �W l� 7���
��m� ��d]9 $+(� I"��E% O9� ��H !E& �(�� �� O6+� $�:l0 !N( B ��*9� i: � O]/� �� �9W� �m ���8 ��*� B �*eil a�H a� � �/�/�� B �0�� =�� $%& ���`�� A��%<:� a� �_& �EF �, � �%��� !�%l& M "� C"*> M>��@� K� ����E� 7����8 ��4�� ��Y� ��l�� �,[� �W � 7��� =�q �, �*e� � 1em6� =�q �, I#"�Y� a�H ���8 Q^[� �l. � I�, ¾�� !�-8 v"_<�� K� ����E� ��E¥� � 7�0 1H $%& ���� !�-8 �Í�� �W%:, !��8 �, #�E� a�8 I^�� B #�E� 1F� 7�0 P� �, �d]6:8 �� ��-�8 !�%& �(e8 c���l� � �(�� ������ B �dW%:� ��l��
�Í�� 1��9�¬¯a) �9 � �I#"_. a� K� #��E� B A�Yl�� D� $%& l'"�E� $/%_� K��+ �� a� µ�-�Y� �S� B G�¥ ! Qd��:� M�H �<��� B !�"H�#�� � ��� !��8 ���� �& �"^t@� a"-��@�H "*8 �(.m� �4 ��� (8 �*E, «h
�� 'm��� !:� "[%/, 7�0 B !E& O]/E� p�0 v"[%i@� D�m@� 7�0 !�-8 G��H a� � �� ��_� � !�� ?�k X�J�m� $%�[@� �FC"_*4 ���8 ���m�� ;�;�� P%@� C"*> K� ��6:� '�/, B �`".� l� v�/0m�� 1F� !�%& ��9 � IC"_J"l,
a� �F�"&C ^)8 ������ B �)E6� 1Fm� 7�-H �`�0 #�lY8 ���9� a�H a� � �*N( �& ��W^[� �*Nm( �& B ����d1J� � '�/@� �WF �VC� �, � ��_�Yl+ � �� ��YZ m�8 �F"%.� ���� �` 7�/� a� �� P� � �@��� �v# �. � ��m��8
d1J � ;&.1J�� 7"[%0 1�9 c�� �)]&� $%&.
K��+ !"9 Cl#�.a"_E�%�_+ �, � a���+ �, �%�l�.!�%& K��+ =%& �/8 7�"0m�L�� 7��&m�� �, Q� �, d1H K� D� a� !E, �%_& �/8 £/8 �m%�L� K� a"%�6+ �, a"�%�� ��+�H ��,�H !"9 B ��N(@� �%& =d%& � =%��� ��� d�� ��E, �, � �"�m9 ��N(@� a� c�� � A�#�l,�� D�� �*e� $%& �"�%dq� a� � ��N(@� �*�%& O%d]� � �Eq��� #"_,��
8 '"%�, '�/l, ! !%�& ���<_� �, C���� �©�"^ �, �� � C���� 7��&m� �*�� $*:E� }� $*:E@� I#Z�� �´�,�m/, ^� M�H !%�& Q#�� m� �l, �*E, � �%/� '�/, K� !%�l& ��Y� �, �*E, � �"m%� $%& !%�& �U �, �*E, � z�� K�
�, � �o@� cW� 7��&�� D� a�H ���m8 a�H ��� l� a�H ��%_�� Ie�� K� C"_��Y� �, ��+@� cW� � $6�;�l� � /� a� P> m� � !� l# �l � !E� � "F � !�%& O%d]� M�H � I#���� B #"_Y± !_,�/, QWd� P%@� ! �_�Yl� M�mH
%,�& l� �6�] ª7(^� a"/d%�:, � ��N(@� �E& G�� I;�;& '"%& K� a"%.�� 4�� 1��m8� � �6�l> 7��&m� a" �²�0� ��:,�m8 P� $]�_� � �*Eq"l, a"� �*//� � �*%�& � �*/%�: ��N(@� ,�� � ���6^ 7�"0m� a"//-:, '� � ���� a�_C 7"e6m@� 7�0 $%& ¾O%d], 1e8m��� ��N(@� $%& 4�� 1e8 *b � !+t4� ��u I^�� �&
���&� 7�-H #"_,�� D� $68 a�H ��d%� F��� c��l& $%& �� I5� �, ��6^���� :��� �WF a�H � a�m]%��� O,
¯¼
"F � d�"mH a� � �*d%H A�EN��� $%& £��E[@� $/�/�� C"J"� "F � �$`� ay a��y ��l�L� �W*%8 !+�6�. � !N)2�� �/�/��� ��`�� �/�/�� � !:�^� ~�lu !�8 ��%<:@� A�6�Y� ��0 1H B F�mb d��� ��[�� �WF �� ����"�
���_C �, �F � !:��N;_¿ �*e�l B l� 1,�H�� �F � !:�%� F��@� D� $68 cC���: ��� !+t4� ~�u *�,"��� �$`�� a�� #"*b B d1�� 1�H� �%��� !�%& �E��E8 �d/0 ��H� �, �� �*�8 ���,m� � ���>�� O��lJ K� ���8 d�
$%& *b �%�� !�%& M "� $68 PWH Q#"�Y� ���� a� ��H �´�/�q ~�-�8 �)��m��� �)����� N� ��,� � ~�u *b ��[�� 1Fm� �, c5� B � !E, lµ%,� �%È�� !�%& �E��� a�H a� � !+4 ®�� p�0 �, ��%�H�� !J�
���-[@� "F K��+ ���.
(�¬¯b) � G�l�� �WF C#�$-�e� G9� ���R� '"l� $H�:. aC���C Q�:H a��y a�El Q��[� F�b!E�.!E�y ^y $0�_# !Jl� $9� !Jl� Q�%9. $F }� �� #m�� ��2�� ~�u �����0���� ������R� A�E����:� K� #�>�
K� I#�>� $0�# �� =%^ �, 7��� �%��� !�%& !"/8 �q���� F���� ^��� 7���� K��+ !"9 � ���"m�� ������ I#"�Y� �, ^�� �W�8 a"m�� ��& K� ����E� ���� �, 7��� m� ��H !���8 ����"m�� ��^�� K� I#�>� a�l����� =m%^
�d@ � ���`�� �/�/�� I#"_. $%& Q� !+#"_. $%& 'Cy �� =%^ �%�� !�%& 7�9 PW � !�� ���E� ��������� G��H A�6�Y� cWF G��H � '(��� Yl��� O����l� I#�/�� IC�#��� �%��� I"��� $%& �%�:4, ��`�� I#"�Y� cWF G��m �8(S� da�8 ��6�%^ ®#�� B 1&�lJ $��� K��+ 7�9 PW � �Eq��� !:�����l�¿ �/d%�:, 'Cy K� ���E� ��`��
��0��� 1 ������R� p�0 �, ��`�� �/�/�� ��+, �, ���#�� $%� a�H � !�8 XC�[� QW� ����� ��� 1 ��� � ���#�� I#"_. B ��d%<:_, �/�/�� A#�Y8 $%<:� P� �, ���#m�� Al*�8 ���/@� D�6� ��+�dW� ��"`�l�
� P%+ ~ �E� �, ~�u �6%:�@� #"�Y� $%<: 7;l+ �%8 ��"l�� B Al#�C I#"ÀY� B ��� y A�l am� K� ��"l� �@ � $<*:� ��_0 C�l& ���%H ��+, ��4& � ��Ð I#"�Y� cWF K� 7���� 1/l�� ��+, �, a�H � �������� cWF C�l8� A"lk P� l� �q�l�� � �� ~�u a"]�� K� G%/:�� F�d�� � �� ~�u I#"ÀY� cWF B A*b
� � It4�E� �������� �/�/��� I#"HW@� I#"�Y� ��l�% ����%:, G,�lC �, �/�/�� cWF I��, G��H � �*��0 ®�/� #�. #"HW@� 7�/:��� �´���± �& I#"�Y� cWF Gm�� ���%8 ���"�� �/�/��� ���`�L� �/�/�� � ��,�R� ��^���
��� �WF I#"_. �� � �` I��, ���� '�/l, B *�� ��mR� !/d%�+ �� !��8 C�¤� ���� I#"_. 5� V#�6@� � A�dW� �& I#��& $9��� !J"� da� =�l ���8 G8& �9 � ��-��9 �� ��E�0 !��8� #l"_. � !��&� ¹N�:E Æ���
1�J $9��� !J"� da� ?��8 ���T D± !J� $F ��� � !."Y� �` !J� m� }d� ���0�� Q� ! I��, ���� !Jl�! Iy�, ���� �WF #�Y8 V#�6@� ���� I#"Y �/�/�� P%+ A*b.!:8�] $6h � a��� a�E !"9 �. #"*b da� �
�` �� l� �@�l�� �& ���E� K��+ !+�W8 d�� l� A�6�Y�� ��2�� ~+�, p�0 �, #"*b ��¤�� $N�@� �, �=��� �(.� I#"_.��5�H ��"%& P� �& K��+ ����0�_# � � ������J . =�� #"*b a� #"HW@� �/:� �, #�/+ �9 !�� �
C"*4� �& !,�9 d7� ��8 F��@� ~�u d�� !�8 A��6+ � �0�l� #_"*b A��%6���� A���"%�� B. �/�/0 B �P> �C"J_"�.!��4�:�� C�m���� B O9l� �/8.�� K� «�:0� �!��E�:�l� Ú�/�.���J �l&�8.
¯»
(�¬·a) K��+ !"9 Yl�� �� Cl#�."_F d�� !� � QW� �� "_F. ���"`� � "_F !"/ �/%]@� ���"`� G�¥�@� �, ��*:��� 1Fm� 7����8 "F d�� !� � !"/ ���F_"�� I�0" I���/@� ���"`� � �� !"/ !:��F"[�� I���/@� �6>��
���F �Fl�E& �,���l, ��#��� A���F�@L� �� K��+ �� ���"_F $F I�0�� ���"_F d�� a"/�o� � �*��� a" /@� �F � v�<�� 1Fm� ��o�l� �0�� �Fl�E& C"_J"�8 !��-�_ �� d�� F��@�� $�N�@� O�T B a�l� � �*8 ����0 �H(F
Z�lC"J_� a":�o� �*���8 �� "_F ���0�� ��`� d�� a"_:�o� � �*�E� �E¥� C"J_"� a�l� �*8 aZ"m�� C"J� � �� C"J_� � A��¥� $F � \4� �, Q^� �q#l� B �"�9l� C"J"� ���E�E¥� K� ���F� O, ���8 \4� 1Fm� p�mo� l� K��+
:>� �,� � ��(/:Z � ��,� K��+ �� 5i ��F_"[�� ���"_F � !:��"F �*%H ��"�� B ��#���� ��"`� da� K��+ �� G�¥�8 ��H� m� �� ! ��`�� G��H ! ��"`� G��H ���8 !:��"_F � !+�W �,�m(� !+�m6. � !N�2m� "F ��� � \�EF 5� m� �� c5�
&� (8 ����/�/0 I�0� ���0�� a�mH ! ��`�� G��H ��� � �` �0�;, �%& #"Y9 �, "_F �����8 '�F�m�� 1F� \�>� #��: � �/�� �l& �, �� � 1 !�m%& "F �, $%& !+��¥� B $6�� � �%�� C�s da� $%& !�� �/8 1 !��Y/� � ��0"�:�
\�>��l� C���� oH �W%8 ![%F� 1�%9 � a"E��� \"�4� ! O6+� �k ,m�� C"_*>.� � �d@ !��� � B K��+ �� 5� �� #�H��� �, "_F �l�%H �Fl#� � �� l��9 ��8"�Y� 1�lJ c5� K� m� !�� ��8�e, ª���"_F d1H a�H � ��/�/l0 C"J_"� �� �""/� am� ��8"ÀY% da� $%l& ��2�� B�E� � 5��e�8 ��5�� a�H a� � "F da� $%& ����:, �*�J, da� �6��4�
� 7�J# "`� ��& �E%9 �W` � �E0m(].� ~�u ���E& ¾D± � � "_F �H�E& ��2� � ��5�� a�H ��8 7�J# ��� A�C��� ���F 1o, �(].� B ��Y_Y^ �m(q��� B �49�E, � � ��5�� !�"H �l& c��<: !�%& 'm(� 7�^C�
�F�E& da� �*6� 1Fm� �qm( � �%�� 1F� �q� � �_F ��W� �, �` ��d]�8 ��8��E� '"%�� �, �F5� �E& �� �, �C# C�� 1F� �, �)J ��8 �/%], 7"�/� 1F� ��� C�C, "*m8 �*8(^ $%& 7�m/, d1H � �F#��9� 1*mR� v�
B M�4� � �� �WlF �"%�J ��8"�Y� a� 1.���� $/�/0 � dB��� 7"�m9 ���U� ��/+ $%& �`"�9 � �*�%& ��+@� I�0� A��¥� K� I#�>� cC�<k �m� �"�9 � $%R� \4� 1F� '�F� � ���] � �� d�� !� � �"�/8 �)2�� �, �o�o� ��C"_J"� ~lFW, !E, ';%� m� � K��+ "_F d�� C"J_"� B �� !�� K� �;,# "F �"�9 � A�F"t@� Io� �/%�:@� ��`��
� A��¥� da� �&�m8 ��0"�:� d1h I5oH A�C"_J_� A��¥� �EF �� l� ��0"�:� 1��9 �, I�0�"� ��"`� �0�"� C"J"���J .
(�¬·b) ��<*:% �"�"� K� G�9 �0 K 1�9.�� ��m�. O��R O,�lJ "F 1 !+�� B K��+ � ��m� � Q�@� �& 7�� ��� da�8 !+�6�. l� !N)2� ~�u A��E��� � a��@�� a�,;� �, �> !�l, ��� � � �� a�H � a��
�, � ��"F !9"8 �, ���& B �%�� !�%& 7�/8 =%S� =%h a� 1�9 �E� # a�H ��m� �%��� !�%& �E� 1r �9 � �²5�"`� C�@�� '"*6�� #�lY �� �*E& $���8 G�� � � � � �� �` ����+ � ��+, B Q� ��"lF !:� A�E���:� d��9"6� ��
�, ���"�� A�E��:� ��:-:� ��"`� l� A�E���:� N� K� ���E� ���& ��� 7��8��� A�6Y� � �)2�� �, ��`�� a� 1�9 d�"H ����+ � � �$`� ����+ !��-� ! ��� �%8 ��`�� A�E���:� K� ���E� �%8�l ��� '��J��� ���#m��
h G�� a��&m��� a"r4� ��+�8 A�E���:� O��mR ��,�mR� ��+@� �����m8 A�E���:� A*b =%S� �J�� ��%8 =%S� =%
¯Á
���6� ��jH GEH 7�9 ��H =%S� C� � K� !+�6. � !N)2� !�J"+ �d@ K��+ �� ��� �/�/�� B =%S� ~+�, �,�&[� =%S� G/%�8 �&� a� G��ZJ�8 ��+, B � ��+�W� A��"r4� ��+, $F � ����0�� ��+, B !:��"_F ����+
� !�%& � !+�� B c#"_*b ~�u ��9�� D�6� A�E��+ A�E���:� cWF A#�lY8 !���%�� a��&�� ��+, $F l� �%���J��� ���#�� ��+, $F � $J#�S� ��� ��+, B ���/@� D�m6� ����:� O9�'�. ��+, $F }d� ��+@� cW*8
��N)��� ��+@� P%+ �l& '"_*6�l� #�Y �� G��l& ��H !��8 O���� ��#�� G� QWd� =%]@� ��"m � �*% �/_� �)��� ~�u 16��� ~��J B ��9�"� ��N�"`� ��+@� cWF �& ZGl��& PWH A��%<:� ~�u "%�� ~��J B ��9�"�
�8 A�E��:� ��0�_# � ����J ��5��� ���� "F � v"%/�� ���#m�� N��, � '"%_�� \#��, "F �:�+@� �+�F � � !E� ���+#�� p�0 �, d�� K��+ �=�� K� �8�@� =%�:� � !���8 !:8�l, K� 1��l � ��*E& «^ �, � �+"�%, � ��%,
#"mq �& ¾«#�^ c��l& �, � A�EN��� � � � ��9"6� ��� ��+, $F �6��� ��& B !+#". � M4��l� 1/�� ���s � cF��, B c�� � �ÍR� ��+, $F � !+�� B !+�W =%S� C� � 1�9 �=�� #"*b a�m�8 d��:-:� ��R� ��+,
��+, K� 7"."�l� C"J"� �H> �& g%�:� "F $/�/�� /6�� �Í<: �� ��+, $F � $F l� ���6� ��jH GEH 1.� ��� ��H /8 d1H 1.m� $F ��+@� P%:8 ��+@� P%+ �, !+�6. � !N)2m� C�lJ K��+ �� a� ?i� °��l, �e��
d��E� ��� � ��5/8 ��� � ��8 ?i� 1.m� K� 1Yl� � /6� 1.� K� 1Yl� � ��8 �?� 1H. ��� !"/ 7����� da� ��E l# a�H v�"¿ �%��� !�%& ÃE� v�Jm�8 I#���� =�� �, P� a�H � =%S� ��& !�e:/� QW� !��4:� '�/, �,
� !rd]h M�H � I#���� P%: !�"r B !rd]h � PW � 1N���� ��+k !:8�@ !��4�:�� !�j�:� '�/, $%& 1�:4,K� A#�>�8 �� ��� ��C"l ��#�R �e�� "F 7�9 �9 �%�� $e:/, a� �@�& 1/� � � �E,"_, ��� 7�/8 �����
µ��Y��¬¼a) K� I#�>� �:EH ��E�m� ���, "F � 7"/� K��+ "F � ©"_Y� ��� �)��� da�8 ���-�:� ��m *b �9 � �F5i � �� £�� � M�H � ��8��� £�± ��� K��+ 7�9 �W l� A���E��� O�T B c#"*b
_Y �F#l". � �/�/�� B c���� K��+ � ��9"6� A��¥� �, ';%� � !�� ��#�R� P%+ a�U� �%��� !�%& �E� ��0 �/8 C� � �� K��+ �� da� !+#�>� �, �%�_� !�� ��"lF !:� �, � ��"F !9"8 �, ���& B !"9 I#�>� B �e�� "F �*:�¥� �9
�9"m6� A�E���:� B a�H =%S� �/�% ~�u �%��� !�%& �l& a�H �9 � ����"�� ��E:-:� A�E���:� B � ��`�� ��� K� I#�>�� �� c��#� ^� ��,� a���_� 1 I#���� P%+ 1ok �/�/�� B ���-:�� !��4:� a���_� � �*��� vl��
*b d1± �)��� a"H �, 1 �l*�8 K��+ !�"H C�/:&� �, G�� �)��� "� l� c���e9 � c,��� 7dj:, � !��]%_ #" �*�8 I�"H, ����� K� I#�>�� A�Jl" ���%��� ���,�� �, X��d]� O�T lG�*6+ " � mI54@� 6�_� � �W � P�
� K� �` I#�9 m� ����� a� ���%l& �@ !"_ # � K��+ �� da� ���m8 (��l �*8(^ K� �� � p�u ��+, K� C"��Y ��+ � � \��� Vm(^� =%�:� P�%�8 a��0��� "6l�� (,�l& � a�U�� ��e/8 �*,"*8 ��+l, K� m�dj+ ��*�%& � A���E�m�� O��lJ da� �%&�� a�WS� �, �� �"�� � a�U�� �, G�m� «�l:8 l�,�@� �6�_:8 ~+�@� �%F�R� �,
7�9 ��H K��+ 7��/�: �� ?�, ��8 G%9 a�m8 ��(R�� ����R� !+��%<: ��%<:@� !+�� Q� �� !J� ��o8 �"d"+ ��E��m8 � ;H@� B ���/:�� }0 ���E% ����C�+ c]> ��F"J_� �"dl"8 7�9 ��H �$`�� ,�� P� G%9 I"%�Y� B �%�/� K�
·Å
R� da�8 ��q��� ~��"R� K� �":6:%� � I#�>� ��� A�*R� �>� ����� �*<8 K��+ � Gl��H a� � �*%H A�* '� ��, G��H ���8 Q/� �'� �d�, G��_ �W � A�6�Y� O��¿ O�<:�[@� �� � m�� ��+, $F � A�W� � K�
� K� I#�e� X�l� � '�C ��8 �*m%e8� l� �J��@� 1.m� !:%�:>� QWd� �<�@� a�H Q/� �%�/� �& ���� 1Y-l� � � �*8�l� �, !�8 �� a��, B a�H a� �*:*J � ����k 1*R� I#��e� ?�l, � 6H �*E& �����8 p�u �q�"@� O�T B vCm�� a"&�� "-�Y� 1F� a�8 "-�Y�� ���� 1F� 7�l0 K� I#�>� !�68 �e�� Q-�:� !
B �"��� �*E, �4 �"d%^� " ���� 1F� ��,� � P� $e:/� �´�,�/l, �"%& � �*�² ~YE, a� IW^��[@� ®�, �*8��� B �*�l, �� da� �*E& �� "6�l�8 ���:� 1�9 QW� ��"%:� $e:/k A�8���� D�l �*E& #�Yl� �/8
� � ��E6�� ���� 1F� � ���& ¾V68 ��W^��k �"�� ���"^�, ��"� �*8 �� 7t�� ��/��� "-Y� 1F� cC��& �� v�C� }� v�C�� vC�l:� .
(�¬¼b) ����Y� 1��[9 $H�:� G��� �WF Cl#�.c��� " �l: #C+ 1�E_ . #C#�� QC� P� !�c���mq. 1�%� B IC�<:@� ���":@� !+�C#�� �Q]� ![%�E_ � ~%/� "F QW� ma�:��� Û� !"/ C�#� O� ��� #�*�E��
"F � !� !"/ C�#� � �F5i Q:�l� ��H */� M.�"& �, �)E8 �*�:�l� � p�u ��:�4�� M��Y�� M�S�� #�F���� #�"���� C�#��� da� ?�l� �$J#�S� C"J"� 1�lJ B ���"�:@� ���"%:@� #�F���� C�#��� O�¶ ��� l�� =N�/4�
� B G�E+ }� A�C#�"� �, a�H 1�E �Q� ~%9 a�:�_ B G�El� QW� �Q]� 1�E��� K� ����E� C�s ¾� � ����� da� ��H !���8 P� l� � �� P� K� ���E� ?�@�H $*8 ������ a�:� C�#�� ��H �8�E.m� � ��&�"�� �` da�8 ���%/�
K� ����E� C�s � � �*E�0��l#� ��E� !H�"8 7��H � �*�6� B �*N�E8 � �´dW B ���Y/E �*E�0��l# � �ER� !H�"8 �, ~%/� da�8 M�>��@� ~%9 �l, K� ����E� ������ B �, �W�8 �N�C �*[%H� K��+ 7�9 ��H �*%H� ��/ � ��ER� ����
%�� A"�%@� a�_C ?il� ��mR�� P%@�l� P%@� ��_# A"�%@�l� A"�%@� ��& �, $+"�%k ~%/� B �,� �W�8 ��� ��m�8 �l�L� �, ��*E� ���8 � I^��l� ������ B ~%/� 1F� O, !���8 #"e��l� ���� �0��l#� �����iL� A�C#�"�
�Y�� ��2�� a�"%+ ~�u !+��%� a�"%:, � !_�� # �N�lC ~%/� a�:�_�8 F"R� �, �;S� ��m� � $9�l�� �, ��6� A�6���,l ���E:, � �� � ®�+, a�:�_�� �WF B ~%/� 1F�8. � ���l, a��# F�d�� a��� B 1�E��� a� $6h � �
A�C#�"� da� K� I#�>� P� ! �� �k � ���q ���# ! �k ����R� B 1�o�:�8 ���# ! �� !E� =N�/4� �WH���0 '"_�4@� 1��9 �, �*d%H ~%/� 19���8 ����_0 '"�4@� 5m� 1��m9 �, �*d%H �F#�F�m� � ����� C�#�m� da� K� � �
a�H a� � !���8 =N�/4� a"%H C�¤� a"m%� �:i� � � ¾��% ��0 ! a�H a� '"�4@� K� '"�4@� 5� �, 1/E�8� ~%/� B ���"%:@� �� �i�. �� �i�. �� �, ��0m� �, � �� �i�. �����Y� �%�e8 ��_� !E, � �*E, 1e
da� P� � a"����Y� a����� �, �J#C ��E� v9� !"9 ^� C#�� B K C#� �W` � ��� 1F� N� K� ���E� A��lF�4@�� a�m/��� v"%/� l�. � ����Y� 7��&�� C��J�� F�"b � a�U( �"6E� ��Y� A�J#C 7���
l� a����� a�H �d@ � at> B ���/E, 5� a�� '"� 1H K��+ �� da� A��%<:� cW` ���� m� � ��� A��%� X�"�� � ��Y� =%]_, B 1,��� a���( �(H�4:, 1�_J !+#". !�� p�0 �, ���Y� 1�8 B *b� ?q��� ��Y��� WF
·�
� ��¥ �0�� dalC �, «^� �%�� !�%& $��& a� G�¥ �9 �& � A��%<:� �(:^� ~�l0 $%& Û��.�� �6%:� 7�9 �W � ��Eq� � ��F�b ������. a�mH � !��l> O�T B I5Yl $%& a�H 1 !%�8 B $�&� a�H �, !:80 � �(F�lJ $�&� $/��8 C"Y/@� $%& �� 7��:Z ��� !J� �& ¾�.�9 �*�0�. �� �=0 '"%�� lO�T a� ��`�� ������ $F ��H ���>�� ���#m� �v# �%l�� !�%l& 7�9 �W � �_�� C�6� 1�9 ,m�� �/�/0 $%& �"9"� �� 7t�� �%�� I#". B
�¬»a) I�"�E� IN�C B 1^�� ��� dK� � ��� 1H da�8 �´"�%, � �*/N�/0 �, �*�%& $F �, $%& �´�lF�4, C�@�� �� � �� ��n� cWF �� ���"�� �C� �v# 19 � �8�, !:/�%^ 1�H�� �,m� K��+ 7�9 �W � �6>��@� '"%� ��
���%&. 7�;iH A��%<:� 7"�/ $*:E@� A�C#�"% ���:�@� ~%/� a� K� Q^� �I#�>� 54� 1�E��� 1�o�:� a� � !��8 #"HW@� ~%/� �W�8 !:<8�l� _~�]�8 Q#�-�Y� B 1�E��� $&� !��8 P��@� #�-l. B A�lC#�"L� 1 �El $&�
'�l4@� '"H;l, �&�4@� ��l, a�H �l, ��,� � ��%�� ���� 1F� d�� !��4� � � P�@�H �"6� l� !�0 ~�]�8 �q��� ~�]� p%¥ �H���C �, dK� ~��_0 �%��� !�%& 7�m9 �W � �40"� 1F� �_F5� � �Z�[�� 1Fm� �4� 1F�8 !H#�_� (8
)�E�� � � �$`�� ~��-:� dK� ~��0 Q� p���� �WF �> B �# Q�El � $��> 7�9 I"%�Y� B ?�& I�9 7���� ��,� I"%Y� "F p�o�� ���E� "F ��o�� ~�d]� $F 7���� p%¥ �H���C B �%�.��� �)�>�� �, dK�� a����
� ��,� � I����� ��[�� V�m� !�8 �lJ"_� !��(m8 !�8 �J"� !�(8 p�o� ��,� l� �%._"�� � /� V�m� !�8 �J"� !��(8 ��o#�Y:^� $*:�� I�lF�4@�l� �6>��@� V��. �~��� 7�9 p�0 ®#�� B a���� A��Z��� K��+ �� �Î,� �9 �
�9 � ����6@� D� �E& � ®l# �l��� �E& '"�4@� "F a���� da�8 a���� MY���� ®_& �, �%�� !�%& 7 a�� ������J a�H " � ����H ��6�6^ a�H ����0�_# a"H ���8 Q� 1��� M�6^ da�8 c�Cl� (8 a��# !�%& $%& !N�/�� !,��4: � � !��0 $%& �WF �E,"l� K� �,m�� 1F� �~Hm� P� �, � �C_� � a� $i�E�8 �l�R�H ��64H
�9�@�� �6�4� A�#�;@� �0����8 ����¥ � ��� �* °# B ]& � a��# �& �P6E+ � �FË���� da� $�:0 �6�]m%� �*:��%8 �q��� B ��,� � A�+���E� N� K� ���E� �´#�E%8 F��� B ��,� �q���l� F��� B 1,��� a������ I#"_.
� ��4� ��"d��� ��E� a�H �W � ���"� � ����]� �, ��m O�"�� =�%��:� �WF a�H a� � �,���� $%& �*/�%�+ ���Lm�� ���;:� ���F 1o@ $i�E� (8 F�d�� B �rZ�m � d¡# $/�/0 /8 1F� ��"� ���8 ��Cm� � =�d]� 1F� O��
��ER� �, GJ^[� A�+��E� 5iH G��m ��"m� � �*E��� B ��;� �, A�/�%�+ � I^�6� � ���9 !�, d1H G�� � a�H �ER� �, «^� �d@ �%��� ��*�%& ��"0 � 'Cy da�8 V��� O,l��H 1,��� a����� ��;J� D� �, ���q ���# ��*&"_,C �, �� =%^ d�� ��� �, � ���# Q� 1H ��*:��# �, G�� d�� �E`� �, a��k ��, ��8 �ER� ���# ��*�%&
�%�H #�9 !�, �WF B�E� � � ��� Cl#"� «���@� �%� �%��� !�%& �E���� Vl& �, =%^ �WH � �²"� � a�Jm@�� � �, ���# ��>� !9& a�H !�� �*��q B �9l& �%� ���E� G��H �WH � �� C#� !%�9 ���� B a"�� a�
��� 5¥�:� �, d�� �� �WF da�8 �:�+ ���8 �0���� ���# I(e8 �, ��4� a�H ������ 1F� D� da� $�:0 ?q��m9 �> 1H $%& ��� !9& �& �(e8 P�@�.5Ym@� !�� l�.5�l& 1H ���, "F �.
·�
(�¬»b) K��+ !"9 $-�e� G9� Cl#�.��l� P d1Y8. -E� � K��+ v� I�J�E, K� I"%�Y� #�>��, I�J�E@� O��", ���� K� A� �4@�� A�"H�@� �8�oH �, 1Y� ~�i� ~�u O��"@� P%+ � V��Y�� -�E�
!�<�� Q� 4& !/�� � I��/� Q� B ®�+#� !���8 #"d]� B �%��� !�%& $ ", 7�0 a�H ��H �*%�%/+ ~<�8%& �E��� a�H � ��%� �� #m� $ ", ���&�� �� � K��+ 7�9 ��H a�H �, c,� �, a��8 D� B ®�+� �%�� !�
����� cWF � ?�/�� � ?��]� $� # �E& G� m� $%o, ���� !"9 � <�� �]l�� ��> "F � !%�8 !�%& d7C ���0�L� a�8 5oH � 1�%9 7(0 $%& I�, !:%� 1H #�]8�� d�� 1N�q $%& 1Y-l� � ª�0�� ��8 !6�l� � «�;@� I"9 ~�u
m�� �, �(:,� Ê��&C � I�J�E@� a�,0 ~J"_� A�0��@� v��+#� B �� ��� #���� D� 7�9 �9 � �)&C � 7( $%& ]6� 7;� �%8 �:E �, v/� �k !+"l, 1�9 Æ"�]@� �& !�6� P�,m� !0�_# �� ��# Q�E � $��> a�H
!�� K� I#�>� !�8 � c� �� ���9 ���� P%+ $%& A�, $�:0 Cs ;�^ � �), !��8 A"@� 1�9 a��� ��/E+ �, �� � A��"6_� 1�;[@� ��0":� �, �/�/�� B 1_Y� 3��6:�� $m%�� '�l& a�H a� � �/� B ��R� 3��6+ '�& $%& ��_,�F � �q��� B ���*> �� F��� B ���*> �"��H ��"l ���*�4�� ������� C��Jm� ®#�� $%& �� '�0 �9 � a��� '�/, �, $F � $*:E@�� Q�:��% I5oH �N�"8 ����% da� 1�.�m��� I"�E� '�/, $%+ ��/���Y� da�8 a"/���Y� c�E�8#� K��+ 7�9 ��H ����� K� X�6+#�� �%��� !�%& l��#C� 1lY0 '"E�� 1Hm�� O]9 � C<:� � �����Y�
$l��& � eS�� ���� � "_F a��8 ���%& ����, ���� da�8 ���� � eS� � ¾V8 !��� d�� ����0�_# �%��� !�%& � D�/� �& ���EH ���� da� �"�9 �W � Ge�9 � ����l0��� c�"9 B ��J�;@� c�"9 G�%*: � p�0 v4@� �$��#C�
~�i� ��& K� ����l0��� c�"9 � IC�*4� ��& K� ��J�;@� c�"9 G]�l���8 eS� �,� B a�:d6�� a�+�F G�:&�8 a� �WF B�E� � � £�l�� �& ���EH eS� a� �"�9 �W l� ��" ��0 $%& !�� ��*:��� G��H p�u cC"J_� a�;�, ®#�� "F ��� a� F�b !*Jl� l� -�� B ����� ��� B a"�� eS� a� �"�9 �W � �$J#�^ C"_J_� ��` a"��
l& �%�:4, ®#��� �%�� !E, � !:�����J ~��lJ ���� ��%� �%�� !E, � !:���0�_# ~��lJ -��8 c5� � -�� $% ~�� ��@� da� ��H $l ", 7�0 ��l& ��%� �%�� !+t4� $%& ~�i� a�H a� � �²(H eS� B a�H � �$&4�
����0��� !�%& ~�i� a�H ��%8 ���� ��,� � ®Z#m�� oH� $%& I"���l� �%�� O�E, "F QW� ~�i� ~��lJ ���"� (H �, cC�� ��J �9 � $l��& 7�l0 ��*�%& �9 l� ���� P%8 �, Ol �m� ![�%8 eS�8 -�� B C��,�( ����+
����9 ��F�� a�H !�� ��o�l� vm�� ��l.�� !:� m(, ! Z��� �%8 £/m8 �'�� �, �d"+ !�� 7���� �*Jl"� !�8�E� m� � � K� lG%.� �WlF G8l& ���8 C<:� B�E� m� '��d]� 1H� C�s �� '��d]� a(H�� ���H !�,� =0 B � !�8 K��+ !"9 l� �0�# A"[�%@� ��& K� �@ 1Y�:� ! � ���� '�/, K� $9:� 1Y� ��� da�8 ������ C<:� �N�"8
����J.�¬Áa) �E� a� �%&�� º� $*E ��%8 �E�%l& � �E !�� �/m6> $� !E� 7�l."� '". �& $*l� �%��� !�%& l� !�%& �� m� !H+ "%8 �� � � � �E�%& ��/6> C�*>�� ,� !���8 ��E, 7�& Q�� ���*>m� � K��+ !"9 K� Q+ ��
cN��� !�%& �9.
·¦
�� � Q��� I"-e� G9� $H�:� G��� �WF Cl#�~9�_, �.a"H" Q�+� #"*b #����# � . 7C ! a"H" Q�+� #"_ $%F�. ��0��#� A���%<:� #"_. B *b }0 ���6� ��jH a�H � !+�6. � !N�2� =N�/0 K��+ c�
P%+ � $J#�S� C"J_"� I"�H �F�l��8 ���� !2� =N�/�� $%& �0# K��+ !�� ��� K� M��� � ��,��J� �� G/%^ �@ \� " Cl#� PW � =N�/m�� N� $%& �0# �/�/�� cW� K��+ "*8 ������� �/�/�� �& I#��& =N�/�
��# d�� \�E% #� �, � K��+ !"9 �, P� �_& M�4� � �� P� �/�/� ��*�, �%�� !�%& a��8 \(8��, ��.�^ � �/%]_, ��,�& ��� cWF da�8 �@��% cW� £�+, !��J � !0� � d�� ��"l�� �, ��& �, ��8 I���/
���+#� �, ��>� 7��� M�Y� B �, ���+#� a�H � �,� �� ��l�+#�� �Jl� ���� #�/ � �������� ������� �/�/�� '�,�� v9 K� v�� X#�4� a� Q+ �� '��Jm��l� ���#�� B P� � p�o�� ��o� "*�� �, �% m� !��
'�,�� ������H ad��@� �^ �� �� �)]S��. a� � "F � '��Jm��� ���#( $%<:� '"l� K� I#�>� a"H" !"9 � �� #�8 #"_ !"9 �ÜHW_� � ^� ;,# !�8 � �^�� � I^y � ���C ��� � ��:f !�E� �/�/�� B ��/E, 5� ���y a�H
z�� ����lJ ?�k � #"*b ~��l� ~%/� 1F� da� ?�l� ��m�"� �� l� ��� � � !E� V8 �9 � �t@� ��� �F"� � I#�>� !�68 �������� ��4E�� #�À�� B �����R� P%+ 1F� 7�-H !�-H a�H ���s N�l � ~%/� B ���
#":6�� ��i� B �t@� 1F� 7�l-H v�<�� 1F� 7�0 da� K� a"�� � ����� B PW a"��:� � �_F a� � ®��/���� ! ��0�� '�& a�H �� � ������ B ma�H lv�W�� da�8 v�W�� �"9�W8 K��+ !"9 !�%& d7C I4& � |��� 1F� ���
���� B !�"H#�� � �"��H a� � I^��� ������ B a" dW�_, �*8 v�<�� ��%� l� ���4�� !:�%� �, �WF �, ��8 �� �(�� ��>� ���8 ����9 � ���%9 Q� ��� � �08 � �q�4� $&�:�+ c��& � � �� � �� ���8 ���"� �> �/:� PEb ��8 �W�F ���"� �> a�H ���8 !N(: � $%& ~�/�� �� ~%/�8 1o,��8 1o,�� � ����m�� � �)����� $%l&
� I�"�E� �4 ���� 1 �,�� ��( $%& �)����� �l. �� _"� P%: l� ���"� �, �q�0� ���� � O �m� �*���8 �� ���%�;R� !���� $%& � ����� !/�/� =�l �, $%& ~N�lY@�� ���;� ���W%+ 1 ���e�l� ����� B . c�l��]& �
�%�%R�.!�"� � !%em8 ��;, $%& ! ��4��.":, �!�e8� O �::, � cC"_J +�.cC�l& $Y� � ���> � ����. � �c�,m� O]/E� .
(�¬Áb) !"9 Yl�� �� Cl#�.P� ,�� Q#�lY9 a�H � P%�9 ¾�0� �,� �,. �"[6�Y� A��6+ K� #�>�8 �F�� ��f a�U�� B '�9m� ��`�� Iem�� $%� QW� 7���� M�Y� 1F� a�8 ���#�� ��& B �"E,� ��� �F�� �, da�
� ?�@�� =�/-�:� �, v9m� l� ��%/:� �, �% m� !�0�. a�H �] �� ( v/� a�H ��%H � �*����: l� �*:] �" lGE,�8 Ie�� I���± B P�"m� 1�� 1�9 v�]S� G�2 QW� lG�� P��8 ��� G�� 1�9 �0 P%�9 �0m� �,�
m� ��/�/l0 �����& ���U� �WF Q� P� '��ZJm�� ��& K� ����E� Q� !:��� l� ,�� Q#�lY[9 a�H � ���2l# ����� ����U� QC�E_� �, IC����� v�� m� �, �$J#�S� C"J_"� �WF B P�8 *b �9 ?�� !�8 ��Z,�� �H�#C� \#�_� � ��-_� QW�
& P:��� #�Y8 ��0��� �$�%�� C"J_"� B P+C��l $%& ����F *b �@ 7��� ���E& m� " � P:��� ~�l0 $% '�/@� $%& 1�C K�:�8 � ��. !�� � 7���� 1/l�� "F A�9"%�@� '�9� da� G�¥ �9 l� '(�� �WF ?�, �, G%9 a�8
·¬
/� 7��H a�� '(�� �WF �, C"Y/@� �� � ��� G%9 ~+�@�l� #�"q�� O��lJ B Ie�� $%� QW� "F v �, '�9m� ~q��@� �WF a"[�� a� !E, ';%� m� � !�%� �, � ��o� M�Y� a�U� 1�9 O9� ~q��@� a�U� a� � ��0��� a�l����� �W*8 ��."_Y^ cC�8� �, Cm8 � ��/%], 1,��� a������ ~q��@� C�_� a� �" !��� $%& 7��� 1/��
l� da� ��H 7���� 1/l�� B «#l�E, �, ��/%^ K��+ 7�9 PW l� v�+ �, �� !/%l �0 !�8 «l#��� �9 'Cy � a�H 7���� 1/�� �� !:¥�#l� p�0 �, !���m8 1,��� a���( ���l& M�4+ !�8 � �)@� �, a"9"%�l, ��� O, v�+
_F 1�9 ��H ?�m@� C�-�+� B X�/� � #l"_Y� C���+ � !+#"_Y ��F�b � !��0 B �8mq ��� Q#�_� � ��6@� �m/%��mH � �,y d1H a"E,�@�� !� # �, !�� 7;�� �k 7"_ � �,y K��+ 7�9 ��� �W` l� \��lF �, $%& �� �>�� �*8�8 �8�F
� V6� ��& ��0 "F �, $%& ! �� �:� �E,�@� � � l� !:�+_# p�0 �, ����� 7" � '��9 ?�l� � �� �*E�l OT �,y d1H !"9 B V8 5m� �,.
$H�:� G�l�L� �WF Cl#�.�, ÞE�!%�� �� ""q �%9.!%�� c�> ~�0�lY, !%�" #��,#��. K��+ !"9 K� #�>� '�/k ���:�[@� 1,��� �,�@� "_F �,�@� C�@� a"��8 $/:� Q��l& ~%9 ?� � �� � $N�2m� � $�#m� ?� l� �,
/� �� a"�� am� c#"E � K��+ �� 1,�m�� �,�@� �WF ~%9 �Í:,� �, ';%� � � �� z& � �� G� "F QW� ~% ��0m(, 5� �, ���>�� N�l K� ����E� ~%/� �� _� a�� C�@�8 ��± � £�-_, K��+ !��8 ��q�± ��C��-l, K��+
WF 7"/� ��� $%& ���<�:�� �q�l0�� ��0 l� ���� ~%/% a"�� a� ��/+ $%& "F ��� #�[W�� �, H� QW� � '�l& $&�:Z�l� �d�� ���� '�l& da� C��± 5� �e�� !��l� QW�8 C��Z± 5� a�H ���8 P� ! �� � C��-l,
=%S� ��& �, ��"� IC��± $F � �� "El. �ie, ~%/�� �WF M�H G%9 a�8 ���@L� ���� �� G%9ÜP%@�� Ol �� ~�i�� ?�m@� ��l& �, ��"� $F l� �*�8 �� �*&lC �� }� I�"/� 1 �9"%�@L� �ie@� cWF ~%/� C�@�
�¯Åa) ���H #"_Y± "*8 �"�� ��l�� 7��� � B���� ~�i� ��l& ���#�� ��& da� ���#m��� '��J�� ��l& �, ��& �(� '��J��~%/� B XC�[� QW� a����� � $%� QW� =m%]@� ~�li� . '�*6: ��� ��o� ��Y@� ?�l, �
!:�-. da�8 $/�/�� a������� 1,��� �,�@� �WF 1o, �� Ol, ~0�Y, � C�0m�� �, �0m� �� ?�l� �Q#������� � !�l, "*8 ! ��r%:f a�H ��� !�%9 da� c5� ��-. �, Q"9�m� da�8 PWH c5� �� � C"*> l� #"e^ � ��6Y �
!�%9 a�H �l, ��� � ��%�� !Jl� $%& m� ��N;R� !J� $%& "*8 cC���: � ~�u "F ��� �0� 1H B �=�� #"*b K� �F#�"�� 1Y� !���8 MN�. '"l� B G�m%q ��� ��4�H �*��T #"*� �$%<l, a�H ��f ����� D�l #"*� �I��,
�lJ ��� '"� B Gl�%q ��� � �*� # #"_E ®#�� G9>�� K��+ !"/ I#�>�� !�� � c��l#� ���� � ��"_.� #�]9�� O� 5i !E�l � v�<�� ��#� �, $%<:� � ¾V68 ~_<�� K� I#�>� ��i�8 MN�l. '"� B }�H G�Z� �F#�"�� da�m8
*6Y� � ��4� X"[%q � ¾V8 �WH l� v�<0�*�%& ��� m� � �*&"[%q � � ��i� B �.
��l�� G�l�� �WF Cl#�.$%:f ���;l0 ¾~%9 �E�%9.$%, FC B a;[�� 7�;� m�. �%:f ��;0 ~%9 �E�%9 Q� � V�">m�� 1�� a;0 !��� #���� cWF B �E,C �, ��� � ?�l� I���l, I��, � 7"mq FC B !�;_0 7�_;� � p�u a;[��
·¯
7���� G%9 �"�9 ��H ����� ��,�/, a;�� ��� G%9 a�8 '��l� � ��;� 1 ��� � 7�;l� M��8 V�:4@� It4� !�&�:Z�l� 1�.�":, a�H �%��� !�%& �E� a� Q+ �� !:%H�> $%& 1��l� 1�8 O�8�� K� ����E� �&�l. � Oe�:@� K� ����E�
v"/�� da� � ��6� �N�C a�;0�� !�%& �E���� da� � $�&m� #�l. }0 ��,�& �� #m� a;�� G� B $� �%��� !�%&��� � ��� l� a;_0 � a;_0 � ¾V68 !EF �� $�# ��F � !E � A"@� $� �%���. Q�E � $��> _G��# �9 l�
m�� a�H }0 ���& A��%H 7"/� � A��, '"� B $��� c�& ^��m� B c� �� ��9 �9 � !N��� a"��l� a��� � $9��# _G�8": � $���8 �WF ��l A�l�@�l� I"��� �$%& ��" 7"/� !:�2 �9 �� �F��#l� ���� � ���� K� �(�.�� a�H
1lY0 �, K 1Y0.
V�>�� ��0"+ B ��/6� Ol, ��� � Cl#�.���� B ��/6� �l&.�yl#C��� B �)�E��� ��J �. �& ?��� O9� ��H �l�� K� ~%/� �, �FC"*> ���� �9 � ��� � �*E& :l:�l� � �v� da�8 �?i� �v� 7�T ��N_# B ��/6
�%��� !�%& �E���E «���@� �%�m. �W � /8 1H 1.m� "F /6 ��/8 ��_#�. ��� ��� � �0�� B �´�� � �*E�& �e�� l�m� "F �?i ���E�� ��_#�.����� ?i� �WF B a"�d%/:, �F � a"h:�� � M��8 �?� 1H 1.. ���E��� F"J ��,� �
���lY8 $9��� $%& ��6� ��#�:^� ��� a�"m �� ��#C��� $68 �QF��� ?i� �� �*8 ��n� '�� m� a�*[@�� ���*_, �e�� !�8 � 7�@� �~u ��"[%9 ��l# ~�� �*� # �& a"_ "<± �E& ���9 � #�9 ! QW� �Q#"Y� F"mR� K� I#�>�
a;� � �� ���%8 l���/�/�� ��/6� �E& � �� �E& Q���_+ � �FF�"<8 �H��� \"%@� �E& d�� �J"� � � ��E��F"� � F�"R� M��8 ��"l� ��EJ �� �E& �*�8 �, � ������.
(�¯Åb) K��+ !"9 *�� �� Cl#�.l#���6�H 7�lY%l. �, a����� =%. � a� �8#�l�� �E& �P> � da� a������ 5.�E& �, a����& a(.� �² ��W%� �)@�� v�:� l� �� �E@� � da� �> � �> � ª#�lJ �� �E@�
�)�%��� ��"�� O�T B a��� a�+�"9 "F � ��%&�6� I�"9 ���% da� ��H ���% �/� I�"9 � ��0�_# �%�%�:, A�EN��� � �r�4� �0m� ���% �/ d�� �µY� � ���E� �WF � ���"E�, �� ��#". ���E�� «��C��� �, �*%_�%�l+ B �� � � ����J O9l� �d@ � HW� �jk �)@�� ?¥�� �jk v�:� a��8 HW� �6. ��%&�6�� ?¥�� �6. ��% �/�8 ^�� !:%&�8 �
� a�E:,�� '�/, B 7�Y%l. �, a����� =%^ d7lC � ~�i� ~�<�� M�4� a������ ��*E� �, «^ ��*E� ��/% � ��#�9 \"%@� ��&� a� $�:0 $o��� �> $%l& ��"E����� ��E��� �&"E:@� K��+ !�� a�� B �*,��: I#"��� da�
J����H a"�� � ��#�J K� 1�U ���> �*�8#� I#". ����� a�H a� � �/�/l0 �*,�/, O8#� ��8 «��C��� �E& �` � K��+ �� =%^ �W l� ��/%� �, �F � d�� C"J"l, �, ��8 5i P�Eb ��8 A�9"%�@� �>� 1.m� �¥"��� G��H ���8
�� Bu kelime A nüshası »¯a nolu varakta ��#�lY8 ; E nüshası ¯�b nolu nüshada ���lY8 (B nüshasıyla aynı
) şeklinde yazılmıştır.
�� Bu kelime yerine aslında anlam açısından v�:% (toprak için) kelimesi olmalıdır. Ama kelime diğer
iki nüshada da aynı şekilde intinsah edilmiştir. Bkz. A nüshası vr. »¯a; E nüshası vr. ¯�b.
··
� 'C)8 v��:� $F }� $o��� �, Gm/%^ ����8 �F�":�l� � �*�� ��� 'Cy O%� �, �y�"0 HdW� I#". B $o� a�H �d@ � �����> ����6�� 1�6�� l� �*�� 7��8 'Cy B �*�J¥� p�0 $o��� I#". B H� �y�"0 �, �d"+ p�0 M�h � l� a�H �), �Q� l� a�H �$0 �Q� ��@� �, �$0 �> 1H �� 1�lJ cF�b � ,�� I#". B �>� HdW�
� "F � da�mR� =%^ � K��+ !"9 P� 1.� a"�� a� �" !�� ��"`� �]%:� #�� �, Q� #�� �, «#�, �, ��R� " � v�:� !E, =%^ QWd� ��@� "F � vWl�� Q� �)@� $%& !>l& a�H � K��+ !"9 !�%& 7lC ��@� "_F #�E�� ��"`�
�E�l� ��"`� �, �W�8 ��E�q 5Y�8 ��@� �, 1�6E� v��:� da� ��H � c"� ! QW� � �l�� �]� "F � ��Y%. 5Y�8 # 1��6� �6. #��E�l� ��"`�� ��@� �, d1� � ����:� 1�J �W l� 7��6��� �6. v�:%%8 !��_� O��_� A"l. Q� �%lY%l.
B ��"m �H � �%�l� �"*��� B ��@ a�H � ®��/���� � "_��� B v��:�H 'C)8 �����9"8 1�J �W l� #�@� Q� �;S� "F � #���6� 7�Y%�Y� �� !��> �W � �Í��:Z �� #�E� �6. a�8 ~ei�� I���� B #�E�H � a��-��� p�0 �, ���� �6E� �, � !:������J p�0 �, !��:� �, � 7�Y%. �, �9"%� a�����8 #��E� Æ"�]@� �d]�
���� =%^ K��+ �� da� !:���0�_# ��6� µ:6 �6E� P� a��8 C� ( #��/@� I#�/� =%�+ "F � �H ��%� A"�Y�� �6�E� $%& '(��� A��%��� ����� v��:� $%& £�l��� ��R� da� ��H !�%& £����8 ���� K"�lF
'Cy B �� 36� �W � �z# � µ># 36E� B l� 1.�� B ��l"F � µ�# �6E� da� P> � l� ��l �E@� �)<8 !0�_# B A�� �E@� $%& G/%^ ���>�� a�8 I#". ��6�] ^��� �6�oH �²_�0� a�H a� � !0�_# � c��J � ��e�� �, 56� ��J !�� ~F� a� � ��R�� ���� � �-H�E@� �" � !�� ��_� !E, � A�J��C��� G%lY0 A�� �E@� �
=%^ ����� da� P� l� ���%�� V"%_�� 1�<8 =�l ��H ��@�� v��:� �, �¯�a) $o��� �0# B �)@�� �)/� !�8 !:6. �, � V"%�� �" M��8 $o��� �0# B ��"`� �)/� !�8 V"%�� 1�<8 ��"F � #�� �, =%^ da�R� da� �
� �W l� ��"`�� #��E� ���i� !:6. �, � � ��@�l� v�:� !:��i� � I�"E�H A�� �E@� d�� #�<>�� B ��/%� �" �y"0 �, v/� � 'Cy da� P� � ��ER� C�� �, a�H 'Cy �l� 1� �9 !�� a�H �l, 7"9 C�l�8 ��� !E, � �F5�
;, $%& ������� I#". B ���ER� G%do� " ��� P��@�H µ�# "F ��� � �), �ER� B ��%8 �d%_ " � ��ER� B ^y «� l� �WF $%& 7"�± ��/% A�"8 ���EJ «��;+ �%��� !�%& a���% ��/% � � da� 7�9 �, 7"m9 d1� l� V"%_�� ��, � a�,�_� �, a"%�6� � �F,� �, �� a"Y�� � �*8 ��N(@� �, ���H a� ����8 A�#�l, � A�_#�F 7�0 ��� !E,
�"[�9 �, $%& a��Y�& ��*E& #�Yl� M��8 «�;, $%& ��*%�lJ ®#m�� K� ��*]�F� �0 K��+ �� a� 7�/� a� d�� �, ��*E& #�lY8 ��4�L� I"�H 1o, Q^[� I"��H ��*l���� ����%@� ��� ��*E& O%^ l� 4�� «�;�H ©"Y�
C �J�;, � I#". ��R�� P%@�� 4�� �l ��m� K��+ �� da� $%& �"/�q� ���%�� da�8 #�. =%^ �*E, d(H da� !�%& d7 1do�:� ����0��� !�%& G�m%� �, da�8 1do�:� ~�u "F ��� 4�� I#". B �R�� ��N(@� a"�8 �l."_Y� I�C�, �, ~�l� A"�%@�l� ���#�� ��� !�Y�+� PWH �e�� �0�:@� a����� a� }0 #"�Y� �, ��> I#"_. �Q� B
�& Æ(����l� C<:� !�8 c5� I#". �& �(e8 !:/�/0 5� �/�/0 B *�� ��> ��� !��� }0 � ��4�� ��.�� B P%@� 7"^C ;<�%8 P%@� �/�/0 B 4�� 7"^C ��J� ��8 �*:��i ��H�#C� �� *�� � 5d]� �/�/0 B �(o, 1^
·¼
#"_. B 1do� ��� P%@� a� ��� !E, � c"� � Æ(���� 4�� �/�/l0 �, I#"�Y� P%+ '��"% 1o� 4�� I ! da� K� �I#�>� !J8 $%& ��@� �zl# �%��� !�%& �E% �"�_"� �%��� !�%l& 1��J �d%& �d@ �E � �F"� � ��e&�� H� 7�o,� �"��� }0 '"_ �� ���%& �WF 1o, B ��� �9 � !+l#". B 1do�:, !�� p�0 �, 4�� «6H �J8
��: B C#� �9 � 7��S�� �Fl"� v�> �l& ��8�Y� �Y�S� v��� �& �(e8 ���%��� 7"/�� �*El& "�E� I���l A(� a�H �@ �� �*E& K��+ !Fdj+ O, A���4:@� �, "F ��f �F"� � ���� ~�<�:�l� P-e�� � 7�j� A��¥� X�4�
� A�� : ��� A�dj:� ~+�, ~�u P� !�o,� B K����8 !(J � !��� d1h �� !��¿ �4� �f !�� ��� =%q� �@ P� B �� $%& �"��H " � �*�*8 #��/k �%�+ X#�4� a�8 v�� �/�%l $%& a��R�� 1��t:� '�l&
l 1���:� K� ��&�C I#�e%8 ��^�:@L� A(���+ �+� � $�:> �)S� K� !%l #� l� '(�� a� � 'm(�� �& �J#� ��+, B K��+ �� '(H c��l0 �m@ �� O2 !"9 da� �/�/0 1F� 7�9 �EF �, l� !+�� p�0 �, P� $e:/� '(��
a��l�� �WF ~l<&� �, ���8 =�� a�� =%S� a�l� �"�9 � DN�6� v9.a��E@� �� �, l�. "F �, $%& ,�� \�#C�a�H ��E�� !�%& .
(�¯�b) ��L� G��� �WF 1�%� �"J B Cl#�.!�8 �l, !�&�:�l� 7"/� µ�l.. B ��@�� X�6e� 7"/H!�8. "F � ��"/�, �"9 $&�:�� 7"/�@� ?�@� a� ?�� ��"/�l, a�H �, !�. 5� � �b"6%, a�H �, 7"/� µ�l.
�k Ú"6%@� 7"m/� �WF µ>:� $�:0 ��b"6%, ��"9 $&�:�� B !-���l+ � X�6e� 7"/H "F � 7"/�@� ?�m@� �, !�8 �8 B �, �WH � GYE� � � G��� � � ��:� µ����:� A�"�� !���8 X�6�e�H ��, !�8 B ��8 !�8 B ��@�� -��
l� a��_��H ?�@� a� K� I#�>� !�8 � #�� � #�/� � �d%�:� am� � �� m� !���m8 D�6� ��, !�%9 �/�:� ��� $&�:� �, 7mt�l+ ���8 ®#m�� B ��"8�m@� �dR�mH � #"�Y� �, �� =�%� �k #"_*�� Gl&�: � =N�/�� a� ��H ��:� �-:�� }0 K�-m@�� F��@� B =N�/��� a��@� O��lJ $%<:� a� ��`�� ����� Ge:9�8 v"_�> l� X�[6 ��#"*b ��
��2�� �d6E:� l� �F_#�¥� $/�l� �6d"l, �6�EY, ��/%]_, '"%_�� 1F� Q+ �W l� A�W� �< �, gd%�:+ � A�6�Y�� ����� $e:/k 1F�R�l� ��`�� ����� !�e:/� m� �k �l�q �/8 �WF B �l�q ��8 �F#�"q� *�� l� �F_#�"�� 4:E�
�� �"�� a���� � a�"�l0.
l�L� G�l�� �WF Cl#��.P%@�� a�]%��� P ���� P.P%6� P �)@� P A"�� P. =�] C#�� �WF ��H�:>� � \5i � =%]@� ���� P ?�� �H�4� �]l m(, V& Q��¤L� C"J"� 1F� ~%9 Z�, O]/� g�Y-:�
P � �*E� ��� ��l� 7�9 ��H Q^��l� K��� B �H��� G�m�8 ��(/: � � � ��� 7�9 ��H ��%i�l� a�]%��� P � ����� '"l� P�, 7�9 � ®#��� A�"��� P%, � l� 7�9 ��H P�@� G��8 P%@� P l� c,m� $%l& ~�m� K� I#�>� "F � ��@� P � ����Y� 7��&�� K� I#�>� "F � �)@� P l� ����Y� 7��&�� K� I#�>� "F � A"[��
`�� D�6� ����4� �E�6l K� I#�>� "F � -�� B A�4E@� #�"R� ! l� 7�9 ��H �E�6��� Q� P%6� P � �$ l� �³ ����� ���E�� µ�# �/8�"k X��4� �WF 1��: � ��8 v�C��l� '��0m�� X�4 I�Z0l"� u B Q� �/�]�l�
·»
%+ !:6�^ �9 � !%²m� �, l� C�@� 10�l K� 1.� }0 7"_.�� £�e P�%�8 V& l� -�� #���+ B P%lF µ��� P7"_."L� K� �/�q ��.
��� G�l�� �WlF Cl#�.v"%/� ®#� $F �� � +.v"_ER� �%��L� �, �*�8 G�El�. B ®#�� B v"%/� !��>� �:� da� ���8 �� � + 7�9 p�0 K��+ !�� �8���� �*8�> � A����� K��+ 7�9 ��H v"_ER� X�;�� G�E_+ ���]�
��� !"/ �%��� !�%& $��& 7�9 �9 l� ��8�E� '"%�L� G�E_+ ��8��Y� v"%/� �W�8 !� # a�� !+��� «h ~�d]� �%���/0 "F � O��":� K� #�>� ®#m�� 1o, ~%9 B �� G�El+ � ����� PWH 7�/8 ®#�� B �"�m9 ���� G�E+ �/�
m� ����l�6� ®�&� $%& �?�l, "F �� �> B O��":� �, ��%8 =%�:� �,� l� �(.m� �l ��# ��*�l, �� }� ��C"��� �, ����� O� �El� ��0��l. �� #m� � gm%^� �, �e�� �%��� !�%& 7�9 �9 l� ��C"�_�� �*�l, �µY��¯�a) $%& !�%9
l� µ� �E�� a� �P> � � !��l� OT� ®#m�� G��H �W � ®#m�� B d�� a"�+ � c#"_*b � �)@� X"_E O��", $F a�����8 1�-:�� A"����� a"��� B 1,��� a����� I#". B G��H � �*E, ��9"%� a����� a"� =N�/��
$d%�� ��E6� K� �� #�4, I�<��� G��H �W � v��:� ��& cCl� �, ^y 1,��� K� �I#�>� �F5� a�_C ®#�� B1.m�� X6� X"J#.
K 1�9. �� �,� }E � a� �$`�� ;�;�� v�]S� �WF ~�l a�H K��+ �� #��9 �, d�� a"[�� � � _��Y+m� ?�� _�Y+� � ]e_, �EJ B GE��� 1�%� �"J B 1�/8 �´��0 ��� �� O9� p�u �����> ��, �e�, A#�l. A��@�l� I"��� �, ®"6-m@� �"m%� B ~:H � 7��� B K��+ �� Q��9 �, d�� a"�� � !���8 P:E � ®, $%& �Z.�� £���� !%8 £� �, l� c�/%� a� K� !E, �)�� !%8 $�# ��8 OE�Y� ��0� � 5 ���:� � C � l�C�/@L� #��9 �9 !��m8
c�/%� am� K� !E,.� (8� 1�9 �#�_��Y� B �, 1ÂY_0 � #"�/� B �, o� ��� �%�. ���� #�>�8 �(,�0 $+�,� G��H � �l0� "F l� #"_*�� K� a"]�� �, 1/:E� � $-l� #�_��Y� B A�",�� D� � #"�[/� K� 5Y� ���0�� D� a� K�
#�>�� $F l� Q^� I#�>� �*�8 l� at> B "F '"� 1H K��+ !"9 ���, �, #"*b � �F#��_. � v"%/� #"�9 K� I te/� $�# $%& �E%� am� K��+ �� 7t�� �F#":�l, � �*��6^ �, �*�8.$�� p�0 ���l� l�.
!"/ 1�%� �"lJ B �# ?�q�^.I^��� ������ B dK� lG��. �%��� !�%& =���Y� M "_� !�9 �9 �?��8 V8 ��*E� � K��+ � �� �]^ �, ������� ����� ���� �, �$%& Ge8� �*��, � Q#"_,� K":, G�� M "� 7"9
!�d"+ �, � �,��� P:�d"+ � �&�]� ?:�d"+ QW� G�� c��� �� �]^ �� 7"m9 ?�l, � ��4� a�l� !E& Y/�/� A�Jl#C K� I^�� B � IC����� v�� m� K� ������ B !:���F c��l� a�H �, � �� v"�± "F dKl"�8 ��n�l� �
7�m�� B IC��l �, a�H ��8 7�m�� I��, � m�� �� ���N�C $��� !%8 I^�� B �� v"�± "*8 ����� B �� v"�±��:�� � �� B ��i:� m(8.*%8 �E]%È��H I�"�E�l� ���� '"�_& �*%8 I#�l�"�H ���"� da� �%&�� m� �*:s 1�8 !."Y_ �
�(� C�*:J��� ��R� µ:/ � C��Z�l, ��� da�8 �lE]%��� ��+, 7�El� a� ';%� m� ��H I"�E� ��+l, 7�El� a� ';%� 1H �`�El� a� ';%� m� �� � ":� v� =%i� a� K� =%i� m� �"_:6, �*_ ��8 ���/� '"l� K� ��9� ���8 ���"� ��+l, �*:s
·Á
!"9 !�%& d7C �/�/�� B !:�.�Y:^� ��N�]& �*%H A�J#��� ~+�@� N�l � I#��"�� �E]%��� ���"�� I�"�E� �� ���J�l# �%��� !�%& �E� a��m P� B 1^�l, C�*:J( a�H " �� v�:�� P�� $/%� am� "J+ GEH �, l� K��+
�0 1�J B ����� cC�*:J� =�l� P� P� a� C�*:J�� ~�/& �.�/@� D�l 7"_Y0 �, ���� v"���� c"� � ��\C�*:J� I�"9 P�i� (8Üv�� m�� � !E, ����0 v�� �� �E& 1�6� K��+ ��� !�%& ?�,. B �� $%& 1H":8
\C�*J.
(�¯�b) V�>�� ��0"+ B �y/6L� Ol, ��� l� $&� �� �WF O9l�.%�%8 #�/4& |�EJa#�_���_C . �Gm�l0a#����_C %�%8 #��C.1H"H Q��� v�l�H c��� |+y.a#��E�"_ #��,#�� z� =0 D�8. ��� A�EN��� a� �%&��
� !+�� 1�l, �& I#��& K��+ !��0 � �&[� a� _G��0�8 �$ �/� p���� B K��+ 7�9 ��H �$`�� �~�� �, *bK� !+�6. l� !N�2� �Q"E�@� �**J"+ 1l =�>�l& K��+ �� da� 7�/� m� �� =4��� ! 7�/� �~�� ~%� ��� � C� ��
=�] =%]_� � 7�/_� a� d�� �*%m� ��l�� A�6YH �*�8 ��8� � 7��:&�� $%& K��+ !+�6. da� P� � �~±& �e�� �v�l� � "9 v�9 ��+, B Q� !� =�>�& ���� 7�/� !���8 1H�4:� K� 1l.� ���8 ��+@� P%+ B ! =>�
A��6]�� �9 l� =�]� B G��H =4��� I#�0 da� =�>�& ! 7�/� � �)/�� �)E6� �� ! 1Y0 l� �Cm� �m� ��+,����� ���± a�H !�� !%�9 � =4��� �� �%.��� ����� Q� �~± ! 7�/� 1 7��� 7�:&� l� V"_4�@� K� 7"_."� ��:�@� IC#�l�� �EH���� ����� #"� ZG�/ � �q6@� I�#��� #��E� ~F� � c#�E �9:-_, #�Y8 =4& � ���� #"E ��#�"E, 1�:i, �WF P%J DH#� �%�� !�%& lv"��� K��+ 7�9 � ��F � $%& ��,( � ��C �"H #�� �� K��+ 7�9 ��H
#�l ��@� a��8 v�> � C#� � F�d�� �0 C�l !+C���8 �)@� C� �� !Ed��8 ��� I#�0 ��8� �, !�%l& a�H �@ �C I�"9 !�68 �$`�� �~�� $%& �?�, cC� � � d�� C"J", �, �, !��� �/�:� �WF �, (*�8 �q��� ��� C�l � �> !�"�
mR �%È�� !�%& 7�9 �W � ��:�L� =4���� �~�� !�8 ����� ¥� #"*� !_Y�YÄ � !��� � �E��� ¾�0[� �E��m@� B �0[� 1� A�H�± I#"�Y� B �` a�H a� � a�#���� B \(8�L� G�9� P� �, � 1�6�H I�"/� �� � c5� a�_C 1�6�
G���� z�� 7"l0 a�#�È�� B ��N(@� G�9� �WH � ���"%& 1H��lF � ��N(@� �, !�8 «��<�� lX"9_� #"��@� ��� a���( v"_F"@� =4��� ��+k P� ��� � a� � ����� ¥� �, Z��"%9 B �, K� I#�>� ����8 ����� 7"l0 ®#�� K� 'Cy £�F[� � �, � ����� =%], a�_C �(�� $&�:�� =4�� a� �P> � � a�����H �E�� 1Fm� �, �"_��
�, a"�� O��lJ �*J �, ! �� ���� a� 4�� 5i È��:� � QWd� ��"� �#C !E, «�:�l� �(�� u B �9i: c5� /8 ��,� � �?�� 1H 1.�" $d%H /8 "F � /6� �6� O9� �W l� �*R� cWF �, �� K� c#�/:8� da� ��H !N�2�
�$N;J !J� �, cn�E� #�. �W � �$N;J /68 � !9�:Z0�� O8�l� (8 /6� #�� B V:-_, $d%�� /6� 5/6�8 �e�� �E& a�H QW� "F D�6� �WF � �*:���0� l� �)2�� O�T c"J_" �]� �� 5� �, 1.�m�� �$`�� D�6� d�� !+#�0
�"���� �e��� O�l� � �� c5� a�_C �` !:��%F� ����,m� 7"*R� '"%�� a����� �'�:� �)E6� d�� 1Y� � � ®#��� A� "�_�� �, �*9�6+ � �*9�/4�� �� d�� ]@� D�8 K� 1Y+ � ®#m�� a� ��H. 1Fm� a� K� I#�>� ��H� ���8 �
#"*� ! g�4� 1F�: � ���8 !%F� d1� a�#l���� a� �`"m/ C�@� "F � �F_5� m� a�#���� 1F� �F =4�L�� �~��
¼Å
�, lG�� 'm� K��+ !"9 HW� l� ~E:Z<�%8 d�� � P� !%8 1��6� !�%9 B =4��� ¥��¯¦a) #�:^� �9 � l��&(� v"%i, a"�� a� 5� �, �H�� ����& � a�#�C � �Hl0 5� �, ��C"�[9 � ��,��9 HdW� ��R� ��+"%R� �E:/�q 1Fm�
vC�� \+ �, #��:^�� v"%�l, 7��� am� Æ(���� �,(& � 7dj:% � $9:% "F ��� HW�� 7dj:� ¡#"_� !H+ � g�> � g�> �l �H�� B V8 !�� 1.�m��� �%¤� 1F� �, ���0�l� � � �%¤� m�� !�6� � ��� �
��/�� B c�� QW�� ���, �q���l� F��� B !:H0 l� P� !%8 ��E6� B c� QW�8 !�� l� �/8 �q��� B !:H-8 � $*:E@�� Q�:��% ��,�& �q�l�� �H-8 v�-È�� �, �� $F � I�,�J �*��� 7��R� Q+ � K��+ !"/ I#�>�� am� d�� �$`�� �~�� $e:/k X����� �E& !Eq� B �H0 ! 1Y� � d�� �0m� �, �, !��8 �/�/��� ��¤� 1F� �WH
�, a"�� ��(]_� � ~+�@� G%] d�� l� 1F�� 5i �*�8 d£^ m� �*%Fm� ��.��8 F�d�� �H0 ��,� l� �8�� 1Fm� �, �d":� Ç1�l, !+��� D� B !E& �� $�# d1J�� �E��> 7�9 �9 �Ü��Y���� =�8":� �� �, � =N�/�� G%]
> X����� �E& �l��� A"�Y% ����d]� ���m], X����� �E& a��m��l� a��iE� �l��], B �6�E� �, �d":� 1�l, � I"* ���� �, �":� 1�, � =4�& X����� �E& K��+ =�� 7��8� #"� ���], ~�� ~%/� �, �":� 1�, � �Q"F
� #"� I�F�4, ~�l� ��� �, �d":� 1�, � a"� � #"e_0 � ��± K��+ !+�6. #"� ���], ~�� ��[� K��+ !+�$*:�� d���# !�� ��/%], 7(l0 $9m���� ��]�> !�� �*:,0 B �*�> � X����� �, a�����l�. l� �Q"9 #���, �W*8
�l, ��/:�_, ��]Z�9 � º"9 a�;�,)��*E, �0�� 1H Q� (7� "�l� 7(�e� ~��J $%& ~%/� 7�l, l� !E& ���. �K�;iL� '�,�� cH� �, d1H "F � M�H � ��H� �, $%& �?�, "*8 v��� �WF B �Y^�� �, '"%�L� �)�0� B �#
P_:�E�� �9 � �WF ~+�@� $%& d�� 7"/� =%]� m� � �d/0 d�� 7"/� (8 �)���� IC�*4 �/�d]� ����& �,���Y�@� �& ���.��� .����Y� �, 1�%� lG8& !l:H#C� G�� a�m8.
"+ B Cl#�c#"� Q#"� � Q#"� c_#"� G��L� �WF V�>�� ��0.c#"_ Q#"_ � Q#"_ c#"_ . ?�k #"��� � ��8��� � ��,��q Q� ��#"_ �� OE. �9 �� �J da� V�ES� 1F� �� 7�9 ��H �%��� !�%& �E� �*8�> �� #�8 �8���e�
� ^�� ?�@� #"��� da� �8�] V�ES� O, #"��� OT B V�E�% º(, �E��@� £��0 "F. K� I#�>� G��� �c� ���9 �H�L� 3�4� 7"9 K� � c� Q� � Q�� a����� �� K��+ _!"9 "F QWd� �$ �/� p�����¦ "%8
���H QWd� a�H �m@ ��m�" l� cm�. !��H #"*b da� l� ���� � *�@� F��� ���+#� K� I#�>� !���8 OE:f �$N)2�� !���: � "F #�W��� �$N�2m�� � $+�dW� 7���� B "F ��� 5i� =�� 7���: � X�E:,�8 ���"�� F��@� a��
K��+ Q#��� A�� B a�Y/E� ';%� (8 !+�6�. l� !N�2� � c5i . #��:&�� ��� da� #"�E� ��� �& ��& !��� ��E� l� �?q��� a�8 *b �, *b � ��l �, �l� #"�E��8 #"�E� !2� c� *b� ��� K��+ �� da� �QF��� #��:&�� #"
�¦
Bu kelimeden sonra A nüshası Á�b nolu varakta X harfine benzer işaret (B nüshasında da mevcut
olan), E nüshası ¯¯b nolu varakta bulunmamaktadır.
¼�
C� ��l� gm%S� #"E �²#�"E_, Q� ®#m��� A�"��� #"� �� K��+ 7�9 �9 l� c5i �*�_, !+�� B F�b #"�E�. �C�6:�@� C"J"� K� '��� �, �²*�_,.
(�¯¦b) O9�$-�e� 1�9 �$ #)6� G�l�L� �WF .c�> a�C�> �, a�;± q�^. a���l, '� !�Y� Q�E�E+c�>. K��+ 7�9 ��H #����� �6� �, �> !�8 O�l� �, $/�� � p�u ~%/% =��e� 1Y� ��Yi�� �i� da� �%&�
p�u �i�l� �40"� �6 ��"%9 Ñ:,� Q� �*�[6�� �*�%& G9�� l� ���L�� �0��� �, �> �*�4� �, �*�8 =�� � #�¥� �, ��i�� c�> a���l, 7�9 PW � X���+�L� "F QWd� c�� 1Y-l� � =��e� 7�;� �iL� �WF 7��;�8 #�����
��� da�8 ������ B �@� '�C �, ���)8 ���y #��l� ��*E, d1H � 7��R�� M]%� #�¥� �, #����� 7(S�� */� ��,�lJ ��� ���8 �l��]l�� ��E.m� '�E:��� ���� a�> � ��(l�� X�"�� �(: �� ��R� a�48 ����� ��<% 'Cy �����l ��` �, 1H 7�;� Qm� ����d]�� �6�E� �, !��:� �, � ��R� ��0 7��;H ���]�� 1F� �, ��(�� 7�;l� I^�� a�H
(: �� 1Y-l� ! �, � �(: �� ��+k ��ER� a"%^�� ��� �*���8 �e-m@� ���]l�� $/�l� � ����d]�� �6E� ��+, �, � C�l�J�� 5Y� � �F#l"_Y 1do�:+ Q� C��ZJ�� I#"_. B �*0��#m� 5Y� �W l� �8�]%� ����> l� ����� ~%/�
� #�Y �� �*� # a�l� �W � �8�]%� m���� ��6�] IC�s ��0��#m� �����o� v�" �� �, I�0�l� ��8C B a"%^�l� � IF�� ���8 7�J�� �, M�]%:� 1Fm� K� Q+ m�� !E& �����l, �6�4�� C��J�� a"� ������ B �WF 1o, #dW�+ O, ��E<%
���J ���� m� �8�]m% v�" m� 5i a�#�R� �, a�W6E�.�Y� �4 1Y� ��� $/�/�� #��� da� � K��+ 7�9 ��mH # B I, �)9 !0�# �� ���# Q�E � $��> a�H �9 � �*%F� �*8�� ~+�l, �4� �W` � \#�l. P �4� �� ��q�l4� � �d6^ �Jl� !��l �, P� 1lY6�� ��%8 A��, �M�� �1, #��/, ��0":� IoH �, ��9:± ��,lC !�l0 £ ���
� P� � �F��#� ���� � ��#�_ � ��4E� a����� �<l� �d6S� cW� � !�6 �, PW ��^m� ��H �/�� !�+�� a� K �& �=�� m� ~<:� (8 V6� A��9l� � O�R� A�C#�" 1�:� �� � M."� � p�u A�C����� A�&�]� B
Q"Y/� ���i� $F cWF � �=�� �& =%S� � � =%S�
$H�:� G��� �WF Cl#� .m(:�,��:� P/%^ !�%�� a��[� �� Q. #���� c��� Z�l $�� Q�EH !��EmH���. �� ��,� � ��l<% ~�W_, �:�_, �� ��*E, d1H � V�6� �"^ �, ��,� � I^�� 7"lF �, ��,� ��i� da� �%&�
@� ���i� �, �0�� B O9l� ��8 ! ��9�& � l� ��6� =d%�:, �� !�� �:�_, 5i8 ������ �� K� ! �J�0 (8 ��#"HW �0�l� �� !�6�� !��8 �*�� G6:%� � a� ��% $i�E� �� IoH a� l� ���� � � '"_�`�� '"�i� a� ?�� �(.� «#�^ � � 5i� ���� a�d�t:� m� � �� �� 1F� � I^�� 1F� #�. �W l� c5� �� �, g%^ !��� !�%& ~m%� ��8
ªz�� K� a"��:�l� B 1�9 ��Wd� ����m�� �, !��8 �� B !@� � � !�;_0 � �� !À�� a�H �@ �"]8 ½ªv�> � ªX� � �*Eq", B a;��� �"S� �, q"L� �"e9 �9 l� a"�;� � a"8�h M�H l� a"�;� �F � � �*�%& �"^ � �*/0
#����l� a;��� �"S� °��l, $F ���� K� �"%.l� �.E, l�#"�m��� M]%�� */� O�. 7��mR�� 7(R� a��l, �#"E�� .
¼�
(�¯¬a) $-�e� �,"l� �, c)�:��L� �� $H�:� G�l�� �WF Cl#�. a�J !��J ! #"�� ��_, à�lJ !��lJ!: .!:� P�� 1�E 7"> #"�� a�;8� $ !��C.H !�� dK��� V"4�@�� $/�/m�� v"_��� ! C�#� à�J !"9 ����
I���8 m(8 ªa�m8 V"%�@� �~0 � V"%� ���� a� ���� �~u !/d%�+ �, ��>� !��u !/d%�:H !��� ~%/� =d%�: a�l�� B �] �l� "F �� ! ~%/� =d%�+ ��� � �] �l� "F � ��� �] �� a�H �d@ ���� �� =�S� �~0 �(� !��0 B
/�/�� ! "�± � � !E� ��4� #"� a� ��H Q"/�� �)e&�� B c_5¥�+ 4:E, �0�l� ,� !���8 C���:� � ����� $ a�8 �E¥� a�H ��� G��� B «�Â�� da� ��H C��,�� �Ht:� � Q�"/:� !�E� l� #�]9��� V�8�� B ¾4:�� �0�� #"_�
E��� �e�� c5�� � �0�� #"E� da� O, ^�� Q�"/:� �²�0m� ��;� !��� !�8 �"�9 ���8 A�,"�4@� �, "F QW� 1� B �0�"� d�� !E& #�Yl� � �0�"� �� I�0�� 1.�� B !:��l0 �WH � �0�� 1�E���8 �� �:� �Z�_u �E 1H B !+���0
&m�� �WH � ^�� �*E, I�0�� 1H Q�"/+ l� !+���0 C�� A�6�Y�� �)2�� IoH $e:/k �� �/�/�� $*:E+ ���8 C�� °��, �, 1.�� B ���8 A�d/4@�H � !%�Y6+ ~+�, �, "*8 c��& �, 1H � Io�� B #��� QW� "F � �0�"� K� �9 � �6�Y� O, A�W� K� ��� #�4@� �:��4 ZGl:�� l�0 I�0�"� I�"E� G�l� ��� �WF 1Jm� � #�Ym@� "F �0��
�6:� �WF 1�9 �6�Y� G��H B I�"/� �� I��0�� 1.�� B ��*8 ��*:6Y A�W� A*�8 I�"�E� A�� B �� l� O�R� ��& �, ���t:� K� Y�E� #�>�8 �E,�@� l� cYE \���� QW� "F K��+ 7�9 ��e�� ��� �W` l� ��*&��:J�
F � A�dW� ��& "F O�mR� ���8 V6� ��& �, ����:� K� �E,�@� � A�6�Y� ��& V6� ��& � I�0"� $e:/� " ����:� �WF �%�� !�%& ! 1Y� � ���0�L� A�W� � '�/, � �� '0 ����� G��H �@ l� Io�� $e:/� "F�:8 ���0�l"� A�6Y� #"� '�/l, � �%��� !�%& �E� '0 �E��@� K� � � 1 �d�, B �Q�0�"� '�/@� �, $+�6Y� ���
Cl#� �W � I5o�� v"%/�l� ���#�� �jk K��+ !q�_#� M�4� !�%9 a��8 !�%9 � !0�_# I�"9 C�� � �E,�@� \�EF c5i 1Y� � �, C��,��� X��:J�� �W� 1_Y� � �0�� 1J# ~%9 $%& �� B a�"^�� da�8 �� B ���"^� �"�"H
��H �����8 C���:�l� V�6:� �, �*&8 � G �¥ �*%.m� I<4H a�H ! "�> oH ��%H � 1�E���H !�8 a������ a�:� ����� B I�"/�� #"�E� #��C�� �� 1_Y� �´�El�0 K�s � �´��l�H F��, ���`�� ������ �~0� � �, � �)��� B
_ # �~0� � �� �~0� �l, �~0� ����� ��� �WF $%& M9� �l, � I^��� B � !�6� �(.�� B $�l � !" ��@� ��� 1�Y6@� � � ~�u !:�+m@ �(�Y6+ a"�+ ! I�, 1�Y-l+
(�¯¬b) ZYl�� �� $H�:� G�l�� �WF Cl#�.%�%:�^ #���4�� a�E(lJ. !:��,C ##�H*9 PEl %�. B oH� �*�E� #����� #�iY% ��#�& X�J���� ®�,�� da� �%&� a"_&�d]� 1o, �'��� �� "� ���: � #�i�Y�
a� P> � l� Q^[�� Gd6^ ��*��0� G%/¥ ��� a�;�@� }d6H 1o, �6�Y� O, A�W� a� c� � �²5� � Q#�[R�� �� \(`� K� Q�C��8 A�6�Y� IoH ~�l� A�dW� M�e:8 F��@� IoH ~�� ®�+ ��� X�J�m��� ®�,��
K� Q+ a�H oH� G��H ��%H � G�¥� � Q"9m� �*%.� a�H d19� ���lY�� � �*&�8 G��H ��%H ���8 I<4� ��& K� ��8 ~�l� #���� �, ~%�� #�i�Y� B M��e� l� �*:d%9 � I�o� IoH �*�m%& �9 � $^#m� � M���
^ � A�dW� �mq K� �"�%/�� ®#�"l�� �Cm� �` ®l& ���8 A�dW� �` da�8 #�l��� �(� A�6�Y� IN�C �& �"J
¼¦
c5�� � �$%.� ���� �� ®#�& M�� ~�l� #�i�Y� ��0 B a"�� a� d�� #�i�Y� \���: � V"8 �H���: � �e�, #�l. �� ���� |�� �m �,�o� *4� B «^ "%8 M�le�8 O ���� *4� B �����> �H� \-:� !��8 �ER�
��& ���, IN�C B ��H"H �,�o� *4� B �� QW% �³ � ���� �/%], �)���� 7�9 �W l� A�",�� C�l��& �, ! !�8 d¥�� � !,�l& � ®m@� da� � �(J� �6� d1� #��9 K��+ �� a� B�E� � c��H� QW� 'm(�� �WF l� ~H�"��
�m@� v�� �� �]�+, ��#"ÀY� v�� �� da�8K��+ �� 5¥�+ �, �²m(H � ��"E. I#�>� X�J���l� ®�,�� �WF da� � ~�l� ��_#�Y8 ��� 7��H K� Û"%�� a����Y� D�l� Gl�]9 �*��� ���8 \"%���� 5��� B �l�9�"� Æ���� K�
D�� G�]9 Æ���� P%+ PW�8 ��#"ÀY� I"��� O8�E, �& �,�_± �Q#"�Y� \(`� B �_F ��W� ������ 1F� ���/�/�� ��"E�@� I"l��� O8�E, �& �,�_;± �Q"E�m@� \(`� ~�� ��#�Y8 C�@L� '�� K� 7"_."� a���Y� ��0 G�]9 �k# ���m8 IF�d�� ®�,m�� !�%& �9 � 7��� �/�/0 \�#ZC� �& ����-:, 7(R�� */� IN�C B �"��m�8
d�� =�d]� A��%� � A���9l+ �` ®�,��� ��(�� IoH da�8 ���: ��� £� ":� � �)*:��� 1F� �, P���� a"�� a� ��8�& M� $%& ����� !+C�#� ~�u �` �� c����F ��0�� �Í a"<�0_� � �` �� C�#� �, d�� �*�8 a�_��_� � �F l�
� ��,� ��� � �*�6�� �` �����_� �q", B �=�� $%& A��o� "F � �VC� �²_�0� ��E�l, $%& ��8�l�� 7��� X#��4 }� v"�W� !�%& K��+ �� �"6�� a� ��o�� ��Y�& � ��8�& �Q� ��ZY& � ��8�& "*8 �%�� !�%& v"�� A��oH �Í��
���Y_, �, �� �.� �, � 7�9 K��+ �� a� �6�E� I��4� d1� �*%J� �, 5oH �& "6�l� � �����m� G��H ���8 I^��� ������� ����� B ��8���� "6l�� �� 7t��.
$H:L� G��� �WF Cl#�.A�C#�� '��,C c�q�^ #"%H.AyC#�l� 1HC !�%9 !H ?�, ">. �'�+ ���Ä !�8:�� A�lC#�"� a��m@�� ���� "�� �J�"`�l� q�"S� d1± ~%/� da� C"Y/@�l� �, !�� $/� QW� a�H a�8 A��%<
v� ��/� 1 �] �l� ( �� º�� P%@� �l� A��J !:���F l� �� �/� !��8 !�%& 1��9m� � !%�9�m8 ��`�� A�C#�"L� 1��9�¯¯a)�8 !E& C� � c�C# � !Z0lq�m8 ����]��4� ���l "�� �����6�E� �J�"`� 1��9 �, a�H a� l� ��0�� � �, !�
�*�8 I���8 � }� q�"S�� A���E� oH� !�8 1^C � 7� "� B P�9"� � 7��� P�%& ��6_� ��H. ~%/% da� �%&�l� 7"�/� !d/%:8 �=0 "*8 �*R� cWF �, P�%& 1^C �, d1H � C��6� "F � ~�i� ��& $%� 7���� !J"�8 �*J�
� #��Y� "F � IC�*4� ��& $%� ��o�� �/�/��l� X4� a�;�k !��l� !�8 1�,�:8 ~��R� �WF �, P�%& C#� �, d1H ��Z�m��� P%@� �& PYd%h !�8 �=�� K� P��*l� �� d1�.
I<0 K� I#�>� !�8 � l��4� !&��> ~%� l� ��q�� ���� #"_� Yl�� �� I<�� I�"H �, 1^lCda�8 I�0"� #"� � ~�li� I�"H � ~%/� ��H C"J"� ���9� #�]9� #��� C��6� ~��J �, ~%/� 1^C ��� #"�E� �mWF
PWH ®#�� #�]9� $%& �F#"� �, 1N�0 ( G�%q ��� ��4� da� ���8 �*� # #"E ®#m�� G9>� � K��+ 7�9H �`"0 �, � F��� I<0 K� ���� �`"0 �l, � �q�l�� I<0 ! #�E: � ���8 #"�E� �WF ��4� #"� ���<:� ��
¼¬
#�"��� !�%& �9 l� Ê�)2 � ���#� V�8�� 1o, ��0�_# � ����J �6���8 1N�l0 c�Cl� � � ®#�� K� A�"���� �,��"E�@�l� ��#"�Y� ��"�m��l�.
1�%� �"lJ B 5/6� ��l�� �WF �=0 B 1�9.!�8 I#�_, � IC�s IdW !���.��`�� �8�@� #��:&� I�m(0 ���8 A�r���� "6l& #��:&� �� I�(0 ( «^ �*9W� � � ����� �, «^ �, �W � �F�*>� l� ���>�� $%0� I�(0 �Q� ���� � � #�E� �, �@� g%�:� � '�C ��8 ���]/�l� ����� #�E� "F ���l� �%."�l� � /�� �ER� $F IW%� a�8
�� � ��ER� � � �/%], ���-8 �E/%^ GE��0 ��H �*%� a"�� $��m� � a�H a�� ��m�� =%[S� #��:&� �� ��/%], �*9��$H�:� G��� �WF !��/l& Cl#� !��� �e�� !�%& d7C l� �E/%_.=%_ ��_0 Q��� Cy�,� ��l&. c#�l v�-.m� ��H !:��
=%_ 1�^. ���&m��� C��,��� ��J ��l�H =%S� ��_0 da� ?�l� #� '"l� �n�J =% 1�^ $%& ��H�� ��N(@�H � �W l� �*E& �� $�# ��0��Y� V(^m� ��_0 �, �"/%^ ��N(@� ���F a� K� I#�>� !�8 l� v�-Z.m�� C��,���
��� B !9#�6� � ������ B !9#�m6� � ���8 !��0�l. V#�6� � =%S� ��0 a� ��H I��4� �q", B �F"9#�6� B � Æ '�l� ������ B 4�� �F�l� � ~�i� �*E�[� ���8 ��N(@� I#"YH I#"_. �l�0� $%& �� c#�"l. � I^�� Øq�^ �9 l� a����� ��N(@� Ol, =%S� ��-H ��m�� �� !E, =%h � !��8 ��0 "F �, d1H da� *�8 �` �*%���
<6� �E �l C#�"� �WF ���. �� !"/ #�"E@� �E��@� B Q"�E� ��� �E& Øq�^ ��H P%l, �� !"m/ �*�8 � �#�4 P%@� � � �`"m9 �,� � ��`�� �8�m@� $%& �#�& �� !"9 � =%S� ��_0 $%& P%l, �� !"9 d7�8 �#�& ��
� ����T ��,� � �/%_ �,� � �/%l ��,� !E�_0 #��:&� a"�� a� 1�:-�8 V#�4@� =%�:� ���% ��%:� �& #�& !E =%[S� ��_0 a� *�8 !+�6EY, B !,m(H !�%& d7C =N�/�� 1F� �, � '"_ � 1F� �, "*8 ��/�/�� ��`�� V(^�� "F � C�m@L�� a"�� �� �, l� �*���J� a�_C �/�d]� v#�m9 � "_F ��� �8d]� (� =%��:�� �q� � F�b a�8q !
�E���.
(�¯¯b) !"9 B Cl#�.#�E� �, �J� �*%�. l� vi@�l� <6� }�E �� A��, O�l !+��9 K� v��_� !��� O�l ! �&C ��8 g�E� B C#� �, $%& '"_�/, �;J �*E, v� d1� v�" m� ���l #��E% da� $%& !+#��� P� d7C
, �� c#�J� ��#"[HW@� �:9"� B A��, ���" � �6�E� ��E*J �, c#�Jm� �WH � C�l�� � "F � ���" m� ���l� #�E� � �~0 � 7�@� �~0 � ~eli�� ������ �l���� ~<_��� ��� $F l� #�E% ������ v�" m�� �% �/, B $F }� ������
F ! $&��d% a� l� v�" � ����Ð ��E<% da� $%& !+#�>� d7C � c�R� ';%:�l+ #�E� �, I#�J��8 �����o� v�" �� cW ?%^C�� ������ ���" m� #��E� �, �Jm� �*%� 7�9 !����8 ��ER� £��-8 ��&�� ��,� � a�#�lC #��� da� ��ER� 7�^C�
!+#�>� d7C � vim@� ��E �� !+°9 �WH � 7��m�� $%& !+#��& d7C �����o� ���" � �, ��ER� !+°9 �WH � ��o� $%& �& Q"[/�l� ��e&�� 1d]�+ � '�E@� ���"�� v�" m� C������ �*�8 � ��%�� �& I#��& 1�%� a� P� � <6� ��E �� �*/�C�E. � �*:� �"l+ V��]�� � �*:�%b p�0 �, ��E*J � �*�68 1em6�l� V��� ��i: � �, �*��:� �, l� A�H��
� �*%Fm� $%& �*%�8 �F"� � ����Y�� ������ '"9�;� ��,� � �lF"� � ���E�� v4�l� 1H�� ���l� �l& ���l,0
¼¯
��,� � =�l ���8 �_& ��H 7�@� B a"��+�� �F l� $+�6�Y� ����E� �` a"�� $��m� � ���� l� v�"¥ � ��� � v�W&�"�� v�" � ��:6�� !�8 � #"�E� �& I#���8 #�*�E� A�H�� B O� "l:�� z�6� �, '��/�l� c��:���� �e/�� �
V��#�� 7�_;� a�,� "_F QWd� ����Y� G9l� ! ��&��� ~ �lE8 ���l� 1H d1± ��� ��ER� �, 7j� ��� V���8 V���l�l� !�J":� M�4� G9"� P� $%l& #���� Ì8�0 �W � ��"E�l, �m� ��#"_. ����� �, �,���_, � #�H��� �,�(,
K� �� #�l4@� 1�%� A��%b �, �*F�d³ �, $%& K��+ �� a���-l� � ��/%], V��#m�� a�_]�:�l� ���H C�#�m�� � ~%/� ��"�m� � ��ER� #�"�m� K� �� #�4@� #�*E� #�"�m� �_F��m� �, $%& !���4� l� �6E� A��%b l� #�E� A�l�%b
d%� �%��� !�%& �E� !E, ��"�+ �W � ��E� oH� K� ����E� �` ~�l !��� �~�@� V6� #��E� �%T �, a�H � !+�� 7;�� l� /6� #�� �, ���R� '"�� �WF B �Jm� �*%� 7"/l� 1N�/� da��8 ��"l �*_ �� � � #��E� �� #��E� �, ��"�+ ��mH
j+ }d� P+�H �, �$%& !���H � !F��:�� G9l� c"� � V�� "&�l� �%��� !�%l& a�H � ����Y� G9� ®#�� $%& 7 7�;: � ~�l � #"_� �i� �WF � #�l� ��i� P� da�8 P��� $�� 1�J� l� \�"� �@ �i� #�� �, �J� 7"/� ��e��
#�*E� K� �d%�8 �%�d%� !+�l� �9 a������ a� ����Y� B ���� V��� ~%]� QW� "F v��l� vm�� �jk "_F QWd� ��l"� ~%]l� �, V��� #�*E� 7��� B 7���� �� �, ~%q�8 ����Y� !�� #�4@L� ICm�"� 7��� !���m� � !E, ~%]� ��
�:@� I�"/��� V��� ��� !�,� �, �l�%� !+Cm�� 7���.��@� a�/� 7;�� !E, l�.
(�¯·a) �*0> O, I�0 $%& �´C#�m� �9 l� $-�e� �,"l� �, c��:��� �� ������ A�� m�� cWF Cl#�. " !l�]/� v"9� Üa%�"_ a"� � 7�C � c�:��0"áwa%�"_ a"E8 V. $F � ��9�W� ����� $F ����� C�@�
� A�dW�� A�6�Y�� 7��8�L� =N�/0 �& �o0�l�� ��`�� ������ ���0 l� !�%& $F �, $%& ���>�� �8�, ����� a ��*E� OT �9 � �6 (6� K� � "_�E@� ��o-�� ����� � $F ��H ���>�� ���#m� �v# �%�� !�%& !"/ I#�>�� !��
,m� �]/E�� a"E� C�@�� V�>�� ���0 ~l�E_� !�� � ~%0 B 7":/@� ����� v�*> 3�4� ��,�� cWF �, �0�l� C��, O�:s $F }� ���0m�� ��+, $F l� v�:�� �'� "F QW� C"J"� v�:H 1l.� $F � �]/�E� a"� a"E� a� I#��� I����@� ����0�"� ��+l, A*�8 G���4+ ��"E8 � �]/E� P%+ Im��C K� I#�>� 7����� ���� z"/� �C�"l,
�d6E+ �]/E� da� ��H Io�� $*:E@�a"E6� Al*b }l0 A��%��l� ���� �*E, G�H:8 ��q�/� A#�. � ZG. ?��8 !�%+ }� a"_E6�� d7����� �, !�%& d7�� �, � $+�dW� O�R� a"E� ��& �, $���� ����� cWF B �d%�+� $��� G�l��
, l� A�8��Y� K� I#�>� a�/� B © da�8 �d6l. A�8�ÈY�l� K��+ 7�9 ��H I#"_ B �*�� #�4@� �����Y� ��+ �, � �]/�E� � !�68 ������ B C"J"l, 1H da� P� l� I5oH ��"E8 Il�0�� �]/� �, �d%�+� $��� �e�� � ©(^�� �6E $� l# A��%� ��C��, -�� a�H " 19 K��+ 7�9 �W l� ! ���� m� !+�6�. l� !N�2� �48 �]/E� !�8 a�H !�6l� ��%H ~:�� a� 1�9 �6E� -��8 !+�#��/l, � �� A�,"%�l, A��%�� C�@�� $� # A��%H �6E+ a� 1�9 -�� $*:El+ A��0l"� O��_J �� � A�o�� ~��4+ � A��0l"� IoH K� I#�>� '(�� B � A��%�� N�l �& �(e8
T da� ��H I�0�� �I�0� 5Y:8 ���0�� A�W� K� � ���0�� ��#"� 5Y:8 !�m%& ZGl�%q �lf D�/E+ ��4� #�"�� O� 1.�� K� �C+ I<4� X�_8 O�T da� ��H �I�0�� IoH 5Y:8 ���0�"� A�dW� K� $*:E+ A�o�� O�T �WH
¼·
� 1�%/�l� C���:@� ��0�"� G�m�8 ��E� ���,�8 I�0l"L� d�� �l�� B ��%8 I�0�� �I<> 5Y:8 �8�@� �� 7t�� do�:@!E%.m� Zv"[9�l \C"J_� �G^#�C.��%Z�"_ a"_<>�� '�"_ ;�EHCC. ��H ���0�� A�dW� $F C"J"� I<> 1.m�
a��� �jk "F QWd� �$&6� 1.�� #��:&� � I<4� I�"� �jk "F QW� $/�/�� 1.m�� #��:&� P� � =�l 1.�� �WF da�8 I<4� X�6� G���4+ !E, � ��o� 1.�� !E, *b 7���� 1.��8 ���0�"� A�W� $F �$&6�
Y-E, 5� �*�%& 'm(�� a�H �/�/m�� B IY-E, 5� K��+ !N�2m� G��H ���%8 a"<4� I#�>�� !�� l� a�Y�m���C��-k G�� A�W�l� A�W� K� I�E:�, $F � �` #�Y��� M�H � �e�� �` a� �F#�Y�� '�& �, �%& � ���]9 I
�� K��+ 7�"0m�� X"E:� l� '"[%�� o�:� � V����� C�<:� l� A��%<:� a�"%:� ! � p���� a"<4H �6%:� ��"<>7�/l, �� M�.� !]�� a� �& 7��:@� P%@�.�(��l !*EH K� ¾�0� � ��.�(�9 �� �, V�.� �, �.� K��+ 7�9 �9 �
a"H4� ��& K��+ � !��-�_ !E��l� A���"]l, A�"���� !:le�9 ����¶ ®#��l� c#�9 =0 �� ��#�9 �,
(�¯·b) �C���ء �%/�� �m� a"_�.P��"âa%�"_ a�]�l� �, l� a. !��� a"�E� ���_� ~%/� 1�J�"%� ��,� � ���0�� A�W� ��"�m� O%], � $+�dW� O�R� #�"�� $%s �W � ���E� P%: �� �+ ���E8 Ú"6-m@�
� ! 1l<�: P��l� ! \�� � !"/ I#�>�� !�� � �©�S� !Jl"� �, $0"% ��� �+ �'��� !Jl"� �, $0"� 1�_J ��H ��"��l� MN�-�Y� $%& �%/� �l�� !�:�� a"�E� ���� �, ~%/� ���� $%& C� �, 1H da� �%/� ��� 1�J
7�9 �, 7�9 ��H A(8���� #"]�� �, !�%l� �, $%&�� �%/� ~:mH K��+ �� a�.A���l& �8�_0 �EH �/. B �E;� �%�8 a����� I��4� K� $*:E+ a� K� ������R�� ����0��� A�E���:� a�]�� �, � !"/ C�@�8 A(8� #"]
�0�_# �%8���� c#"] � C"_J" � �:H a� !E, � ���� ~+�H da� ��H !+m�dj+ � $%&�� �%/� ����+ ����J � � !�8 � d�� �0 �, �, � �l0 �*�8 � d�� ��%H �, �, !��� �%�� !E, l� !+(���+ � ��lY/� �%/� ����+ ����E� c#"]_
�, ��Y0 !�8 � d�� C"J"l, �, �, !��� ��H �� �:^ � �]/E� $N� �9 � �]/� � !:�+, #�/ ������� �/�/�� #��:�l� P��l> �E !E,�e� �E6% � �9 =��l& =�9C � "F � �%��� !�%& �E% ������+ a�"H�� �d��� �W � cC���: �
�E%Z�"_ .� a�> " âa%�"_ a"r> P� �"� c. !�+�l, �, ��+, d1H � ~+�, ! l� $/�/�� a����� a�> C"Y/@�dj+ "*8 �*�:H da� ��H �%�� !�%& �E���� A�dj+ �, �%�� �*�%& '���� ������� �, !��C �, � 'C)8 !+�dj+ �, 7
1H �� A�;<�[@� 1¸� !+�;<�_, � ���`�� ~:�� OT� a�/� a�H �W l� !�� � "_�E, �´�;<�_, � ! �:H ��;J� �,!E& #�l. � �*J�"� !�8 �J_� �9 c5i I;<�, da� ?�� �*8#��l, � �´�,�H l� �)���� �*�%& �9 � �*%H�4� �,
I;<�, dKl"� �,�H A#�l. �W � !�� � "_�El, �*8#��l, � �[ �,�lH � �%�� !�%& �E� C"J" 1�Y6+ �*E, d(H%& c�"&lC "*8 A����� �4� ��8 �*E, �0�� �& #�. Q�"&lC 1H �WH � �%�� !�%& ��E% ��m !E� �%��� !�
#C�/� ��l& 3�4� 1o�8 ��C"��� 1 IC����� K �8 � Q��8 m� � 'Cy � l� ��� ��� 7�9 ��H #��:8( a#�/k �, a"&��� �, a"&��� ���8 Q��&��� 1Fm� �, �Fl#� � �� ��9 �²5� � $,�]�l�� ��;� �m� 3�4�� �(���
E� a�l� �, 7���� "F ��� F��@� 7��mH � cF��, �*8 �8(S�� ¡#�� =�] d�� P� �` �� �� �%��� !�%& �
¼¼
1F� a�> �, �� Q"&��� a� ��l� Z�*���l&C B � �*�8 �l�q 1�%R� ��� �WF ��� � �, l� F�d�� 7��H�¬ %�lJ a� $%& �4�� I#�/�#"_*b ½da��, B A"���� Q"9m��8 �)E6� G69� �WF lG8& ���8 PW �Iy�, K��+ �� !
X��<: � !d%± �4 a�4� N� a�> �, �m�&� !��8 $/�/�� a����� a�l� �� �+ A���4� O�T da� $%l& a� 1�9 �ER� v� $%& � z�� V� $%& �� ~:H �W � 1�6� �F#�¥� � �*,�m�0� #"*b � A�6�Y�l� �)2��
N�l =%h �, 7��� 7dj+ !�� K� I#�>� �*:-l+ � �(R� $%� ��± � � 1�<8 �� 7" # ���± �� d�� !� � =%S� 'Cy B 'Cy C��m� «�l#��� !�8 «#l�E_, !�� c5� H� Q"q � !��> ��� HdW� !Y�Y�8 ���0�� A�dW� A�dj+
2�� OT� 'Cy � � da� ���8 v�+ �, �� !/%^ �0 � �*E, 1� ��,C�� A��¥� 'Cy �"E cC��� 7�/� �W � �) ���± 'C�8 �/�/m�� B cC"_J� � �%�� !�%& ��± � � �W�8 H� ��H !�8 C���� «�#��� A��dW� OT !+�� �WH
!8Z&�m8 c5� �WH � �$N;_J !Jl� �, �� � ��C"J_� � ��2��¯¼a)�$ !�� P�y �El #��y !� ."_ � Lam9 w !³" ca%�"_ a�[9. C�#���� A���� O�T ��/�� !E, l� ��/E@� 5i� a�� "F l� �$/�/�� C"J"� "F a�� da� �%&�
�)2�� X��<: � ~�u "*8 d�"�� a�� �,� � !E, ��Y0 !%8 C"J", d1H � $+�dW� a�� "F l� #�"q��l� #"F������ d([H 1��6� A�6�Y�� l� c#"*b #�/ !E�_0 ay � !E�_-8 I"/� 1 1�6� d1�% Iy, �0� d1H ��m �� �e�
���± �, � M "� �, � a���%_ �, l� 'Cy ��8 ����� B ��C"*4� A�J#���� ��C"_J"� A�/l�d]� G/%:^� �W� O�.� �-���[@� G%�<8 ��� B O �.�� ~+�l, G6%:^� }0 �%��� �*�%l& ��"� � �`��:&� !�� I#�>��� ��0":
QW� $/�/�� C"J"� a� "F A���� O�T �'�8 ~�]@� B A��6:� �� ~+�@� B ��8 �WlF $%& l� I"��� *�l, l� a�� �WF � K� 1l.l� ��8 $0�_# �, !�8 G�6� � !"/ !8�> �W l� cF��, 1�H� 1,��� a����� a�H
, $%& $4, � !:���mR �� � ��0�� a� B ��Y-E, !r�s a� a�H a� � a�/� O��lJ �, �%�:� "*8 a��,��� !�+� �E/%^ �/ !"9 ��o� K� l� �²"� l� Y��l� !"9 � Ù� ��6� ��jH GEH !"9 #�>� 7���� a�� K� l� !:q�0�
#"_. ��0�8 �H#�". l� !"9 � º"/+ ��0� B a������1�Y6�:� ��;l, $&�:�l� '�/@� �WF � �²5� l� �H. ��1�%/L� �W� �E�6:H�.1��� 5o�� $%& !��.�El �4�� !ZF�b 1Fm� #�l�.a%�"_ a"[] � � F�mb �� !H. da� K� 54�
���`�� ������ !//0 �, $%& !Eq� l� ���%�� c��8 �, $%l& cF��8 ��E] � ��*b a�/% B 7"�/l, ��*E, d1H � $%& O%d], "*8 =N�/�� $%& O%d], d1�8 ��À� ���� =N�/��l� ��R� �6. '��0��m8 =N�/0 � '�m�0� !�� !,�/, $%& O%], 1H �� l� ��C"_J"� A��%<:� ¹N�:� $F ��� ��C"*�4� A��%<:� a� �P> � l� �*:] �� ��� '��0��
� $%& ���%], '��0m�� =N�/-% ���E, '��0�� $%& O%d]@� a�H ��� ���: � ��*E� �(:^��� ����:� O9"8 =N�/m� a��%� 1F� �, a������ ~�0�Y_, a"�� a� �, �� (8 a"�E�l� �~e� ��-_YH �E���:@� ��-_Y8 ����:� Q"/�8
�, � a��4� �WF B �%¤� �/& �, I�N�6� 1_Y� }l0 a�8�L�l� O]9 l� I"%SL� ��_#�:^� � a"8#�l�� Pl�,� � D� $�E, ��:� �9 � V��#��� �� V����� �, �Fl�E& '(��� �'�"`�l� A�4��H ���m8 �'�"�� �& =N(l�� �¬
Bu kelime A nüshası �ÅÅa nolu varakta 1F� (B nüshasıyla aynı); E nüshası ·Åa nolu varakta !%F�, şeklinde yazılmıştır.
¼»
�WF �4� ��E¥� B K 1�9 �� �² �� ��9 K��4� 3�> |�4, � � I"%. �> '" � 1F� �, ���%��G�l��. �%9#Cl $��� c��y => $��� #C�FCã� .� ��F# P�y #�� Fl� ~dH,w#C�e_, c. 1/l& a� _G�%�8
$0� �9 �"_���l ��%8 �8�"Y:@� D�l �,��@� ��, B a�H �WH � ! ����H a"�� 1 _G�:H �, 1�-:� m� 1N������ �, D�l �` #�9� _GE�8 ��`�� #� �� D�l 7�� B ��W^� � º�/� P(� $6 P�� K 1�9 }0 K M4
º�/� 7m(e�8 K�u G%i:>� � �*�� _A#W:&�8 �% m� A"���� A�J"8 !�%& _G*��_E8 �WF 1o, !%�9 #�l. a�H �9 �, «Ä � ��� $%& $,;�m8 a�� �*�:H� }� #� �� cWF � #� �� D�l ��48� �, �WF 1�9 O9� QW� "F
d�� I<�� K�/:�� � $+�8� ��l �¯¼b)a"� � ��H ��d/l0 a"H" #��El .� �� ���"H !<�H"wa%�"_ a. C�@� 5/6% !�"H ?�l, � !�d6%+ � ��"�:�� C� ( #��/@� I#�/� =d%�+ �8#�l�� �E& "F � �H "_F a"�E�� ����
-�:� cWF P� �, � I#�/� ��& �, �r�> ! da� $d/l0 B !�8 � !E, � ! �%�:� �� �6�%^ P� B "*8 A������� �� a�> $%& �Í/�� d7�:�l� !+#�9 #�¥� *�_� � �)�@�� µ��Y�. $%& V"[%�@� a����� I#"_. B !�d%� �
º"/+ �l�0�.I#�>�� 1F� �, lGEH a� P�� _A;,# �/8.I#���� �& ���<:� �]6:� P�%�8.
� �WF Cl#���� $&� .7�m�� B ¾º�9 �%�& �E�%&.7�;� � ���l& D�8 �Ee�8. � M�> 7�0 �E�l07�_;�.7�l;_� � º"9 � �E� . ���� �%�& ��,� l� !+"�� ���:� ���+"�do� !+�6�. �, "F � dK�m� º�m9 K��+ �� �%& da� �%&�
*J � ¡C��� �6. !�"� ¡��[�� �*J a�:*J !%8 B c#"_*b ¡C��� ��� � �/�/�� B �� �%& !�"� '��/� � C"J" �"El, cl#"*b da�8 F�m�@� =%�:@� K��+ � $%�6� �%���H �%�� £N�> N� � cC"_J_" �"El, !�� ��l��
�+ !"9 B �)�%�� D�l 7�9 �, c5�� � I#�/�� !�%�� =%l�:, !�"0� � "F QW� *�@� !�d%& Q� ay/� �d%& K� ��%�:� '��9 #��:&�� �W� � a�l�E� "F � �d%l�@� C"_J" ��q"E, ��%�:� P� #"_*b l� ���l�� !��%�+ a��8 7��� B c����& B ��C"_J� IC"J"m@� ���>�� O��mR da� Q+ m�� $6h m� ��H ���� $e:/� $+�dW� ~�+�:�8 d�� � =%S� $%& �%
B G �¥ º�9 �L%�& �E�%& da� '(�� ?��8 �¥C�0 �$J#�mS� �FC"_J� a�H a� � dK�� �$�%�� �FC"_J"8 K��+ �� �WF ��W^� ���� �$J#�S� C"_J"�� �QYE�� ��R� �W� �q"_El, ���l����� �E�"H p�0 �, c_#"*b a�H a� � 7���
A"U � QW� �$�� �, M��4� �%�� �*,"[%_& ��W^� ���8 '"_ � 1F� �, ��5� �(� �$0 �& �$0 �%�& �E�%�m8G��, �& G�, �%�& �*_�%& � ?6� � A"U QW� $�� �,. O��R ���m� ���/@� D�m6� p�0 �, �Ee�8 l�
� ���@�l� #"�Y�� '��J��� ���#( 1,�> �WH � a"�� B �, ���� 1,��� a�4� �� A�EN��� �WF 7�;� m� � m� �����o��� �����ER� I�4E� B l� 4�� B � ��� B � A"m@� �E& l� A"m@� K� ������ B ��;� 1 ��� � D�6� �)/ 7�o,�L� C�<: V� !E� !Jl� K� !Jl� �, ���"-:, ���l0 a�H a� � !���8 7�_;l� � M�> 7�0 �E�l0 � C) ��
8 ! ®�&m�� �*�8 _~%/:� 7��� _~�0�. 7�;� � �&�"E:, �6%:� A��%� �6�4� 7�"0�� �� � X"� l� ~FW� X"lEa�> B "F '"� 1H K��+ !"9 $e:/k. � � 1�;, ���� !�0 �& 7�;_� � ��/:, º"9 ~%9 �E�%9 ?�l� �E� l�
a�U�� !�8 �� ~:H �9 � M�H l� ��± M�-: �-E�.�> �a������ �/l�� 7��m� !8. 7�l�R� �, G�¥� "*8 ��5� 7�l ��,� � ��E�/� ACC�� �, �)]i� M4H " ®# $%& '�,�� ���� 7�9 �WlF �,� #"��Y� ��_. � �$ ����
¼Á
�� oH� B ��E� Q+ �W l� !%F� 1�%9 l� cC"J l� !%em6 �� !Hl#��:� am� d�� !�l0 �& ��i:� 1�:-�8 #�Y&Q#��l .Q#��l0 ,�� �/�/0 \�#C� �l& �.��%/�:� $%& �F�EZ�l, a"� �> $%l& a":�o� m�. ���� ,� B a"_ ]Zel� �
��0":� v�l B �F#"_Y/ .
(�¯»a) !"9 C#�.!�6� B V�Y� a���� �����.!�Z,m� �, ��5^ !,"� 1�_J. �i�. $%& V��Y� Cl#��cC�� K� I#�>� X#�le@� � c#"� C�C;� !���8 VC�Y� µ�Y� K� Q+ m�� !�,m� �, ��5^ !,"� a"�� PW �� ��)8 ��y
!���l � c#"� B a�H " l� ��%b !�/�� v���� µ��Y� da�8 ��9C�. !�"H ��_� ! l� ��4� X"[%q K� C�<:�PWH a�H �@ �9C�.. "F �:�@� V��Y� a� K� !�6� B !"9 #�>� l� � !E� V��Y� � !� # � � ��l�� � V��Y�
A�6�Y� v"> �& gd%�:� V��Y�� �*9Z�. �9C��Y� O6E� '"l� K��+ !"9 1�� �WF $%& � £/8 =%S� � Q": � �, C#� �9 � !9Z��. ~�� VC��Y% $9�:� 7"_Y0 K� !�,m� �, �5^ '"l� 1�J !"9 #�>� � �����6�E�
"*8 c�,"l� 5i� a��� $/�/�� '"l�� !���8 �6l� 1H B 1 '"� d1H $9�:� $%& a"�� a� P���% $i�E�8 a"�i, B � #"e�� �> $%& �*��� I^�� '"�� B 1^C l� ��,� � '���� $d8_& ��0�� '"� $68 !�8 G�m� QW� ��/E@�
� �q�l��� P%@� �WF �q� "_F I^�� 1 C"_J"m@� ��0 a� �" � ��#":�, � �<0 �l�� B da� 5� F�d�� V#�6� a���Y� Am�dj+ � �����@� �i��� 1J� A��9+ K� I#�>� !�8 l� I�8"� '"l� '"�� � IC�"� '"l� �,m�� C��
m� �� �� '�H � "F ��� V���� �� �*:��#� Z�� �E/�m� K��+ 7�9 PW � ���m � � �´�J#C K� �"im% ��#W� a� '"%_�� ~�u $9�:% d�� �� a��� ���� =d%�+ a� �%�l� !E, � �*�+�l, B �d%/:�_, �"��H 1 �"[/��[� �@ d�� 7��� �(.��� ,�� \#��+ B �Y9 �� M�%�:� ��0 K� 7"."� 1�9 A�l, a� $9:� �WF �l& '_0 ��8 7��&���
�$J#�S� C"J"� ���# ��4� � l� ���#m�� ��& B $/ ������8.
Cl#�.�ER� ���# ?�0#m� �*%�. «^ ��f PE, ~�9 P�8 1^C �, �� ~%/� �EJ $F l� ���m/� �ER� Q� I����� �ER� ���# �> ! 1*l �/8 ���m/� �ER� ���# ��> ��8 ��#"ÀY� I����m� �EJ $F � PE& � K��+ 7�9 �W l�
_~�/�:� ������l� �/:�% ��ER� G6�[�.
!�8l� Ù��Y� 1���l� ~��]� �%�� ��Yl� !�� $%&�� -�� B HW� 1i:4, ��� � Cl#�. O8��� da� �%&� �%�� da� ~��]� �%�� "F X"8@�l� º�� �� !J� ! $i: � �, "F l� Ù��Y� 1�l�� "F A��¥� "F ��� ~��]�
� A�6�Y� ��& �, "*8 �0�"� C"J_"� A�6. =�/-: "F ��� Ù�Y� 1���� A�W� ��& �, "*8 C"J"� I�0l� 1�J a� ��& " l� a����� B ����� I#�>�� !�� l� A�6�Y� ��E¿ �� A�W� 5]� (8 A�dW� ��EJ A�6�Y�
�# X"8@�l� �&"8, O8�� K� Q+ �� 7��&�� 7"�9 B O6El� QWd� "F ��0"�:� B ©(^�� da� P� � ��lJ ���8 B �, «�:�� a� ��l�� $%�8 �*N�H> K� 1Yl� "*8 � ma�H �l,� �� K� 1Yl� (8 �*N�H4 a�H ��8 K��+ !"9
���-_, �%�_� a� � 7��&�� A�,�(k 7���� �, !+�"9."� 1.� �W�Fa"%^���� v/� '0 B 1^C l� a_"%�.� .
ȁ
(�¯»b) K��+ !"9 Cl#�.�@�d�� �, GEH �� P��-�_ . �%b �%�� C�@�8 !Eq� ��,� l� F�b c_F�b�� ��/��� �F�"lF IC��& O�"l, !+�� B �)E6� l� �� IC�l�& O�" �6E�. �& ;<�� �& PF�;�� Q� P��-� !"9 �
l��� 7�lY�� K��+ !"9 ��H� �, $%& 7C � "_<&� 1H �E& �� a�-�_ 1o, PW8 �%�� �, ��%�� ��+� cWF K� C� �) �� '�l&� $���� ���,�� cWF 1o, 1� da�8 a����� �*%� � !"9 �m�� ��@� '�/, B ��"*lJ �,"%b a�H !��
�d² da�8 a����� ©"_Y�@� ���`� �"%& �, �*E& �� P��-�_ !"9 da� �:��� �l Vm6�8 ��+l, #�/ C"J"l, 1H IC�*> ��"*J ��,"%b a�H !�� !"9 � V6� ��& ��0 "F � ���,"%�� !�6E ���� �, IC�*> �@�d�� �, GEH
/�/u *b �, �� K��+ �� 7"m/ =��Y+ ���� 7"/8 O�R� ��& ��0 "F � �� c��� �� �, �'� cF�b � 1i6� !:cN��� !�%& �9 � ��, �Q� ��, !Eq� �.
!"9 Cl#�.�� _GE,y. 7��H $&�:Z�l� ���/�/0 ���%.m� ��9�� ���64H ���E�/� ���C"*> ������& ���U� ! GE,y Q�l� C���� � 7(� � �� 5� �, !+�6�. K�s � !N�2� F��, B c#"*b !+�0� l� cC"J" =��Y:� �, 7�9 �EF �,
��N�/& !��� B =N(S� �/l& 7�9.���/:&� �, O�T A�/:&� ��� �. '�/l, !�&�:�� µ�. a�U� 1 6� �� �WF l� 1Z<�� IC��& B �Q,���� '"9 1�8 ��H F��@� c"_J� �, !J" =�� C"_J� ���/+ B 6�� ��� � µ��Y� M4��
6H �e�� V(q��8 G%9 a�8 �, $%& !��-� �� ���:8 1�l�� '�/, � �%�� '�/, � V8 G%9 ��0":� B�E� !�� !J� a�C !Jl" �%��� ���/+ !E, ';%� � �� � ��"%+ a�C =�/� � \�>�� a�C ��0"+ � �)�# a�_C ©m(^� c,�
�@�� �%�� B ��"l ���Em��� �<�@�8 1�l�� P%8 �, Ol �m� !�%8 da� ���"H B ��"l 8���� �,�@� a� ��H �8 �, ';%� m� ��H �N�E�� B '�E.m�� ���� l� �J��m@� B �� ���� a� ��*�8 1��� ��"�+ !E, ';%� � � �� =L%l
V6� m� a� C"J"� I�0� �8�l, $e:/, $��� 1.���� 6��l� a�lU�� ��"�+ =%S� B 8���� �,�@� ��"�+ B ���>� ���>�� G��H a� � Vm(q�� $%l& !+�6. � !N)2� � � #"_*�� da� d1�� � O�³ 1 �> � �> �l �%���
'�/@� �WF P �E-l��� �9 � l*�@�� F�d�� � ¾V68 ���/:� ©"YS� $%& �*�6� B. I5Yl $%& ��8 =� ���8'��9�� =�;, �, !��8. �8�, ��m �� �, c"� � M9�"@� v�:H B ��8 I�.�/� 7"/_�� a�> �, C"J_"� I�0�
� ��H M�>��@� K� ����E� ,�� �6� B ��]S� ';%� m� � !�*8 K� ¾OJ�8 #���lC c5� #���� B �� 7�m9 �, �r]��6>��@�l� � "<�� � ��8 !"�9 �, ';%� ��� l� #�6H��� �, 6�� ';%� �, $N��� vi@L�� V4@� � ��H
�� K� ���68 �� �:E,� �:EH a�8 a"_�lFW+ ���8 �/d/-_, �& K� d�� �E� � ~�9 �, b��E�l� �-�>�� Q� � ��� � =�d]� �*�%& O½� "_� O �"� � ��� K� �"�J#m�8 ���%Z�l, � ���FWl, B =�� �� 1lY0 a�8 �:EH ��E�m� l� !:���
7"/�� =��el, �& �"Yd%�:+ }l0 M4��� ������ =4��� !:�C.7"i� !�� �H�&lC ��& �"�J+ l�. K� ���:´ l�=�]� 1Fm� �lJ �, �"�%�+ l� #�:/, P�%, �E& ��/� N�]^ B ����� ®��#. 7��� �/�/0 �& M4��
=�/-:� '�/l, K� 7"_."�l�.P �E�#� �*%� .
»�
(�¯Áa) K��+ !"9 ����:� '"� B Cl#�.���& µ W c�E��8 �. � ���� µ dW� Ml.� K��+ �� da� �%&�� !+�6. � ?��� !N)2� �, ����� a� �P> � � �� Vm(^� �"/%Ä C#� !�� �%��� !�%& 1��2� �6. �/�/�� B "F
=/-:� l� =%�:� �WF B 1.m� a������ ��%_�� a� ���� �Q�� G/%^ 7�9 � ��2�� 'Cy �d%& l� K��+ 7�9 �W l� �$�#�& µ dW� B ����� MZ.l"8 ����� � G�T �9 a����� 1�9 �/�/0 ��� �%8 �*d%H ����R� ��2�� �& I#��&
�%& 1��2�� �/�/m�� B µ dW�� �$+�� "F �� ����� �y�8 a�H !�� p�0 �, ! �� !6l.� I#"_Y 1do� �9 �%�� ! G��m ��,�J �l*J !E�l � !E�l da� |��� I#"_Y ��."Y_ !:/�/0 �����R #"�Y� O��¿ 1do�:� a��Z��(� |��� cWF X��+� �E �:H B �� ��,m� �9 � �%��� !�%& ��F � �d%k IC�@� $F }d� C��/���� ��%�:� �6. $F � �²5� �
d%@� �%o,� �, ���o�, µ W� P� a"� � !8&�m8 5i� �d%k X��+�� ';%� m(8 �E& �, !��� p�0 �, �*&��+� a"��8 � 1:9 ~J" !:������� p�0 �, 1��2� I#"_. �"_ W@� a�H " � �*�� vl�� l� �/�/�� �%��� !�%& �E� X> 1��2�
�d@ �� �´Cm�� �E& �*-Z � � C���� �E& ���6� �E�FW, B �~-: � I#"HW@� !:6. p�0 �, !+#"_. a�H da� P� � $o�( �0�l� |�H � HW% a�4�H $F � !+�"�� ��l !�L6� �/�/& �%��� !�%& µ � ��� �W` � IC�"�
�8 ?�@� ��,� � µ W� I#"Y I#�>�� �*��8 I#"�Y� ��,� ?�@�� I#"�Y% 1�,�l0 1J�� 1��2� I#"Y I#�>�� !� ��8 �0�"� $%& �*�8 Y:9�8 $o�� � Hm� |��� da� ?�@� $%l& I#"_Y/, �`�-8 $o��� ��,� � a�E¥�� ! �~-: �8
��%�:� I�*_& �& «^ �/8 cCm��� � !�6E �=&. � a� Q� !�6E �=& �E"9 ?�, � ��F � � 1��2� �%, B 1^lC �!��l� !E& �=���%��� !�%& �E���� 1�8 �l�H IC�"� �E& . !�"� �*��&m� � A�&�d]� �>� a� /� "F QW� '��� �W*8
��<8 1��2� 1��2� Q�8 �� da� ?�l� c�E��8 l� !"9 � I#�>�� cWF 1o@ c5m� $%& �¹�� µJ# �W l� A�dW� '�/, B/� a� !�%& a�E:,� c5i ��� � � !�6� ���8 ~�u ��"E���� ��5i� ��� � �l�� B 5� � �� P Ê���8 GEH ��� 7"
?�m@� ��E�& B�E+ � $F � I#"�Y�. V:Z0� }0 �½��%l, ��FC ����� #��J $%l& ��/d%�, a�H |��� P� a9 da� �%&�l�� �)���� �, ���l� �)e� #�� �*9� ����� � �9 � �WF M�H G%9 a�m8 cWF 5li ��(0 � �m/L� '�"� ��� � �
B a"�e� �"��H 1�Ny �� ? da� !�%l& 7C �*d%H $%& � �" W@� ��;Jm� D�l 1H� $%& 7"�± V�0��� G%9 ��,�� µ����:� $%& 7"_�± V�0�� a� 7�/� a� �" � �*9-�8 #�� �<�8 !N�;Jm� ~�qm� � ! �¥ � !,"-> a� /� G� ��9�"� �"_�/@� � �/� 7�0 $F cWF � ��EmR� B $&_# � 1�[/8 'Cy �l� 1� �F a� 9 a�H ����� µ �W� a� !�%& d7lC ��YZ�m@�� \�4� 1F� �, � I:6�� ��%F�R� a�,l� B V�0�� ';%� (8 �%�� �*�%& �*N�6%^ � ������� a�,� B
�8�l, ! �l, $%& $6h m� ��H.
(�¯Áb) $-�e� �,"� �, c)�:��� ��l K 1�9.z�� ���0��� �/�/�� _'�/,. ��l& $%� z�� a� � '�/, �` ��%8 �*%�9 �,� � a�� �� �9#�6, �� ���#( ��,�/, a"�� a� ~l �E8 �)�>�� O �m� "F ��e�� � ���#��
E� � � �E& �WH l� ��`�� ������ �E& I;��-:k G��!"9 ��,� � �.O8#�� d1�� �, P�� G]�lF. ��;�+ A�� ��9# l�O�E� �. � � ����J ��� � ��8 d�� � �Y:�� 5 �:� =d%�+ a�l�� �6E� =d%�+ !�FW, 1& !�8 �"�`� C�@�8
1^lC � ��0��� ���� "F QW� O8#m�� d1�� "F � $%&�� �, 7�;�E� MY�:� m� ������J ���#� ���#�� B
»�
$%&m� ���8 ���d]9 � �,��@� �d��H ����@� �"%_& ';%:�l� a��@� �"%_& � �F5� l� z�� �%� �, ��N(@� 1��8m� �W l� ���0�� A�W� I#"_. ����� da� A�W� ��+, 1F� K� I#�>� ��� � �� #�"J B ��"� �F5m� �, �����,
���� ���> a�H $%& �"%�_J �*���8 I#�"E@� �E��@� a�d� �(� �FH d�� �F��l& �l, K� a":6:%� m� p�u �"%��l� �)=%S� ��_0 � O��":�. G��H ��"l a�� �� �9#�6_, ��l 1&m�� z�� �*_,�/, a�H a� l� ��0��� �/�/�� a� �
��6:_, ��� #m� A�/�q da� d�� A"@� �� '"�E� ~�u �*J#�l�, � �*J#��, da�8 A�*�J":�� 7��&�� A��6:H �+ V6�H A�,�/@� B � �/@�l� #� m�� � V68 ������R� =N(��l� ����"�� A�l#���� �l& �´"6. � �*."%^
� ~�u �*]9��, � �`��lE, PW�8 ��<�� 1F� � I�Y_�� ��,� l� A�*�J":�l� 7��&�� B �*E� � v�<�� ��% ¹N�:E� �, �Q"%�� ��% �E��� ��n� a� �WF �, �%_& � ���l�� !J#�l�, K� «�_�� �� 7t�� !:d9# l� !:8�EH
!8m(^ !�%& �9 � �*�# ~�q �, �> ! 1Y�:� !��8 �0���� � 1^C �, da� Q+ �� '�/@� =N�/0 l� I"6�Y�.
���� G��� �WF C#�.q G9�c��:>� !�8 ��m ����.!�� a��0�� ��q �, !���. �8�m@� V�� ��d]� C�@� !+"�� �%& �%��� !�%& �E� a� Q+ � � =d/�� �Q#��e� B 7��>� m� �� !/N�mW c��:>� V�dW� �WF B ��m I ��`��
K� P� B ¹:-l� � � �%�� !�%& 1�Z�J �s G9l� Q#��e� �%�� � �^ !�� GJ�:0� a� � 7m��: ��� � c����_, �, VWl� � l� !2� H� �l, 1�l�L� ��� M�H � ��� �%8 VW� � �, ��,� � �*E& �� $�# Q��� ?�� �%�%9 ���`�� �8�@�� I5oH '"%_�� a� �©�S� �$`�� a��0�� ��q ��+, �, �$*4� V�dW�� W�W%� ��]� �WF
9 "F a�l�0�� �e�� � ��+�6�Y�� ��N�2�� '"�ä]� X�"�� l� =N�/�� �I"d%f ������ ®#�� G��H a� � �*/N�� d1 �� d�� �� �/�/�� B �*9�� � 7���� $%& �8�@� ��mq a� P� l� a������ I�lF�4@� ��+, "F l� a�U�� �q�
�H � v"<[�� �����, � V"_4�@� C"*> a� F�d��� I�4�, B dK� 5>[� �, $%& �8#��� �, �# ��&�� �E,�,� a �, �# $�8��4� '�,�� a�H � !%�9 1.��� g9�E� a�8�� � 7"_."� $%l& ~�+:@� 1,��� a�8�� "F !��8&
�6:� ��`�� �#�l�@� � 7"_."� =%], �, $%&m� �8�m@� �J#C a� V6�l� �%.�"� C�8�� D�l da� }0 ����m�� 1�'�/@� �WF V�m� 1Fm� d�� c� � � 1�N� �� ? ������ �, �0�" £�_� � �l, �8�@� �, ! $]�_�. _��l� � QW� m�
'���� �, �@� �, "%��.���E�� �� �, � .�·Åa)��4� '�,��� ��&m�� '�,�� �l V6l� �$`� � �EF � ��*�# �$�8 1^�C !�"� "F � a�� �$�8�4� '�/, "F $��F �� '�/@� da� "F l� �� '0 B $+#��<_, �0 !E& _G6>"H �� 1F� �, � �%.�"� �, a�H $�8�4� da� K� 54� ! � $%& 1�:4+ QW� �*R� �yW�0 � ����� v9 l� ��]@�
�$6E�� 16�� ��,� l� O�R� l� v/� a�H �6�E^ � � da� K� 54� ��FdW� v�;�@� �% �/, B � ��]@� «#�^ !�"m�%8 QWd� V6� ?�lk � l� �)E6�l� 7"_."� 1�9 Ìl0(_� QW� ��_�� ?�lk � �� V6�l� ���� 1F� �, � �8#��� �,
�Q� v�<�� 1F� _V8 7���� Vm6� "F l� ��/%�� O�R� 1�9 �:�_� QW� ��_�� ?�lk 1l Q��;� ��È;� 1Fm� v�<0 K� �C� �m� ��+l, �, «���@� �%�m �%��� !�%& �E� X"_J# !�� #�>� QW� $+�6�Y� ��_�� "F l� v/� �& B 1Y�
m 7�/� � ���:� 1Fm� V8 "F l� ��/�� 7�l0 B 1_Y� QW� V6L� ?�k 1 � $*:E@� I#� �W� � ��o� V6� ! !�� O�mR� �& ~<:� V6� �WF B "F l� C�>#�� �, C�>#�� 1Fm� �d��:l� ���:� B ��"%:�� ��/��l� V6�
»¦
Q^� �;� c�# �/ l� K��+ !"9 !�%& d7C Cy�6� #�"E, #Z��Y� ��_4l,. �%��� !�%& !�� ��H ?�� $*:E@� I#� �E&/, B !� # Q�# O, "F l� c�� � M�H l� �:�n� B ��"l ��0 $%& a��8 I5o�� I#�� �E& cy# PWH I�0l"� '�
W^�l� � !%�/:Z�l� !�%& 7"^ 7"^��� 1�9 !��8 �8��e% !N���0� �;&� �l&C �m�� '���� �, ����0�� da� Q+ �� ��� � �$N@�c#�lC B ��9�"� Q��� !+��� !��_� � c�� O, ~�mR� PW8 c#�lC �, «#�l K� !�, OJl� !��8 OJl� a� C�#m� ��� �
!J�^ � !"^C B !��J. 1�9 a��8 �F��l 7�l0 � I<`� 1�9 7�0 am��0 �%�� !�%& �E% a�H 7"/� � OJ� � K� J�F �d@ � �*J � �*J � �96+ 5� �, ����� K� $d%Y� �d�, B "F � I<`� ��� � v�;�@L� K� 1l�/:Z �� �E��@�
Q"9� ������ !�%& \+ �k W^��l� !�"0m� ^��m� #��:&� � a�� !�%l& "F � ~��R� P� K� c�<�l, lv�± 1�J �� a"H �,� � =8�� v�;�@� K� 7�l�/: �� ��<m8 c�& ^� B !�� 1�/: � �@ �/8�", �$6E�� 16-m@� a��8 c5m� �, P
a�H ��H ��"%:�l� �)E6� 7�0 �, $%&� "F � ���:�� �)/�� 7�0 K� I#�>�m8 ��]@� «#�^ B M�E@� 16�� c���� �W l� ��/�� 7�l0 K� I#�>� I<`� a"� ��, B "F � !�l0 �, $%&m� �E��m@� B "F � �%��� !�%& �E� 7�l0
�E,Z�[@� � cZYlE �E��@� B �� ! 1�9 !m]� "+ ���%8 ��u 1^lC !�� '�,�� Iel0 M4�� 1Fm� D�l Q� #�9 � a��8 d�� l� C�*:J�� �%s '�,�� �%J ~��� �W` l� I5Yl $%& �*&C� l� �� C��& �>#�� 10��� K� OJZ#��
1e8� !�0 #�Y8 �Q�0�� O�R� '�/, B �� 7�i:>��� ��E� �& I"%S� �Y9 cC�>#� $%& ��E 7���� !�l0 �, c ��9 �H�� 3�4� Ie0 !�%& �g� �, $%l& �� #�� C�+��� �, $�8��4� '�,�� a�H � K�� Q���:@� 5S� a�8 K� K M4�E� �%8 ��*E& �� $�# P�l, � ��� a(�%R� a� ^�� a�,�,�� ��,� l� ����@� A�l0":6� B *q�L�
8 a��l�/���Y� �, ��� � �� K� a"[%�.�l� ��N�L� lO�T da� _F�d��� �> ��*�. 1F� �E& �4 �� �*�8 _��]�l�����.
(�·Åb) $H�:� G��� �WF Yl�� �� Cl#�.�d/> Q��[� !%e�m8 ��%9. $e�8 " !�Z��H Q�,#"[H�d/l0.�, D�6_� ��d/�� da� ��H !�� ��/��� �%/� !��> D�m8 c#�/E, �, D�6� �%/� PWH ��@� D�8 � �/� �8
®���6� "*8 K��+ �� ���8� �� �+ !:��8� � ~%/� ���8� X8 ���8�� cWF B �%/�l� ���8�� B �*l �4:8 �%���C"J"� F�� �)�0�� �%/�l� a��%� K� !&4, �~YE� � D�6:Z�l� !e�8 ®"l0 �, ~%/�l� =m%]@� da�8 !Eq� �
!d%± D�m6� ~�Y_� }0 |]�� V�:0�� �, � � �� �$`�� D�6�l� ��%� �%�� ���: � I"�l-% ~� �%�� !�� ~+�@� $%& C"J"% !e�m8 � 7���� 1/l�� �%9 K� �F#�>� !�8 � #"��Y� $%& �)��� D�6H a"��8 d�� �
#�Y8 ���/@� D�6� �� c_�J�� l� Q#"�Y� D�6� ?�, � �I#"_. _A�EN��� 1l�%�l+ � �, � D�6� �W` ��*�, 7�/� �W` l� ��E�� ��ER� �, �r�> + � l� ��6��� G�]/� � ���� C��,�L�� D�6� P� O]/�� " p�u �Q"E�@�
� D�8 C��,� K� I#�l>� ��0�l� � Mm� �"_� � M� '"l� 1H B A"U !�� C�@� O]/E� �l&���� v9 a�H ���8 C"J_"!8&�m8 c^� K� $*:�� a� K� a�Y/E� B C"0"� W^t�8. �%9 �, �~YE� QW� D�m6� �WF da� ��o� X�Y@� ?�l, �
~�0 !6%:� ®"�6�l� A�C���:Z �� ~�u �&�"E:, A��%<:� a� P� � C"_J"� B ¾�0� !m%o, � � 5/6� �����©�S� !2� $%& Q<l� d1��8 A�6�Y� l� �)2�� �(:^�.©�Y:^� ! ! QW� !e�8 �. #"*b a�H ��%�8
»¬
!l��_C QW� �, �;&m� !��0�l. a�H 8Z�m� ~%m/� �"_E_ � oH� D�m6�.!��> � cl�t> Z\#�_� � �f 1e8� �. B ��%8�/�/m�� ~�u Q"&lC '(��.
����Y� 1��[9 K 1do� A��%H !�8 l� c ��9 Q�E � $��> Iel0 K� �(�Y6_, �(�"mq � �:H ~:H� $���$H�:� 7"/� �WF _G�:�8 c^� K� G�*:�� }0 �8�m@� �, ���l&.; ��� £�-_, QC"J� ®#m�. K� I#�>� 3�4�8
C"J"� ®#� !:q�0� !��> D�m6�l� �%��� '�/l, � �8�m@� O�El, !�� ��À� a� =�l �9 � ��"l�� zl�L� �q�0� !:� �, $%& ~��/, 7�& P%8 d1H a� �$9�8�� ��l�� I#"_Y £�-_, z�� da� ��m�8 ��/%]_, ���#m�� '�/, "_F z����& O8�E, 1_Y� !:q�0� �, � $�6��� ��l�� I#"Y £�± ��À� �W�8 */L� P%8 K� $*:E� a� K� 18�l �, ��
B a"�� (8 �y�&�L� C( $%l& K":�l� � ���9�� µ:6� !��8 M�l ~�0�. ���l& a�H ��� a�]%�H �6�> �N�"8 l� l� !8&�m8 ��l� ����8 ��^�� ~Y�S� o�� l� �E:6� �, ��E�,� !�l& MEH B ���l&�� µ�:�l� � v��Z0m�� d�� !�#m�
m� B O9� ��� D�6� a� ��� !_e�8 �l, ���m8 I��4�� v�mR� �& "%Ä � !E& ���S� ®#m�� da�8 ®#m� a�_C ®# a�H ��� !���8 !8(� !�%& �9 l� ��;Jm�� O�T $%l& £��E, *qm�� ��9�� D�6� �, �e��8 $d%H !e�8 ��f �$N;J
7�9 �W l� C"J"� ®#� ��6� !���8 ��mR�� �6E� ~��lJ B �(�:Z ��� �*�0(.� ��l ®#�� B �����6_+ � � K��+ � !�%b ��l �, v�+ ��8 ��9�8� � ���6�� ��lC��l� $.�9�L� K� ��#�l C�E�8��� C��6� '"> � ��YZ�@� !: "� a�8
l� 7"�m/� �(e6:, ����0l# �%�� A��%b �, $el, �@ ��+�l ��#"6� �� �lJ� 7�l�� X�"�� !�l0 µ%.� �, l� $6;� a"��� I�9 �, ���L� 7�l� ]h m�.