Ο ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου και το τουρκικό εθνικό

κίνημα Φωτογραφία:http://epihirimatias.gr

Ο ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας

• Μέσα 19ου αι.: μεταρρυθμίσεις Χάτι Χουμαγιούν (1856) + δυνατότητα οικονομικής ανάπτυξης => μετανάστευση Ελλήνων στη Μ. Ασία

Η βουλγαρική μετάφραση του Χάτι Χουμαγιούν (Hatt-i Humayun), 1856.Σόφια, Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος".Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 29.© Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος", Σόφιαwww.ime.gr

Χάτι Χουμαγιούν• 1856: Ο σουλτάνος κάτω από την πίεση των

Μεγάλων Δυνάμεων μετά την ήττα του στον Κριμαϊκό πόλεμο προχωρά σε μεταρρυθμίσεις = Χάτι Χουμαγιούν

• Hatt-i Humayun = Νόμοι Ευεργετικοί• Στόχος: ισότητα όλων των υπηκόων της

Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ασχέτως φυλής ή θρησκείας

• Περίοδος ανάπτυξης του ελληνισμού της Οθωμανικής αυτοκρατορίας

Ελληνικές κοινότητες

• Μουσουλμανικοί πληθυσμοί = μεγάλη πλειονότητα• Ελληνορθόδοξες κοινότητες = εύπορες, καλά οργανωμένες

=> έντονη έως πρωταγωνιστική παρουσία• Πρόκριτοι & αρχιερείς τους εκπροσωπούν στις αρχές• Σμύρνη, 1912: 400.000 Έλληνες = πλειονότητα• Άλλες «ελληνικές» περιοχές: Κυδωνίες-Αϊβαλί, Αϊδίνι,

Προύσα

http://www.dreampontos.com/

Soloúp, Το Αϊβαλί

Κερασούντα: Οικογένεια Ελλήνων Ποντίων, 1910http://noctoc-noctoc.blogspot.gr

Οικονομική & κοινωνική ζωή• Εμπόριο (κυρίως)• Σμύρνη = εμπορική πύλη Ανατολής: πολλές

ελληνικές επιχειρήσεις:– Εμπορικοί οίκοι– Ναυτιλιακές εταιρείες– Τράπεζες

– Πολλά ελληνικά σχολεία– Πολιτιστικοί σύλλογοι– Τυπογραφεία

Φωτογραφία: http://sitalkisking.blogspot.gr

Χάρτης: www.greek-language.gr

Ο ελληνισμός του Πόντου• Ζουν οργανωμένοι σε ακμαίες

ελληνορθόδοξες κοινότητες• Κυρίως αγροτική οικονομία &

εμπόριο• Μεγάλα εμπορικά κέντρα:

Τραπεζούντα, Κερασούντα, Σαμψούντα

• Τέλη 17ου αι.: ίδρυση «Φροντιστηρίου» Τραπεζούντας κέντρο ελληνικής παιδείας για την περιοχή

• Η αλματώδης ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας έγινε μετά το 1856, όταν εκδόθηκε

το διάταγμα Χάτι Χουμαγιούν, που ανάμεσα σε άλλα επέτρεπε την ελεύθερη και

αυτόνομη διοίκηση των σχολείων. Σε λίγα χρόνια ο Πόντος γέμισε, κυριολεκτικά, με

ελληνικά σχολεία όλων των βαθμίδων. Στα αστικά κέντρα λειτουργούσαν

νηπιαγωγεία, δημοτικά, αστικές σχολές, ημιγυμνάσια, γυμνάσια και σε πολλές

περιοχές κατώτερης και μέσης βαθμίδας παρθεναγωγεία. Η αγάπη και ο σεβασμός

που έδειχναν οι Πόντιοι στα γράμματα και η προτεραιότητα που έδιναν στις

σπουδές των παιδιών τους φαίνεται από το γεγονός ότι κάθε ελληνική κοινότητα

που αριθμούσε πάνω από 10 οικογένειες διατηρούσε ελληνικό σχολείο. Το 1914

στον Πόντο λειτουργούσαν 1047 δημοτικά και σχολαρχεία, 7 ημιγυμνάσια και 3

γυμνάσια και δίδασκαν συνολικά 1247 εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων. Σε

σύνολο περίπου 700.000 Ελληνοποντίων φοιτούσαν 75.000 μαθητές, αναλογία

εντυπωσιακή για τα δεδομένα της εποχής. Τα έξοδα λειτουργίας των σχολείων

καλύπτονταν από τα μέλη των αντίστοιχων ελληνικών κοινοτήτων.

Το Φροντιστήριο της Τραπεζούνταςwww.pontos-news.gr

Μαθητές του Φροντιστηρίου σε ώρα γυμναστικής, 1910.www.epm.gr

http://www.epm.gr

Μαθητές του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας με τον σχολάρχη Ματθαίο Παρανίκα 1903 – 4www.epm.gr

Διωγμοί• Επικράτηση Νεοτούρκων (1908)

ενίσχυση τουρκικού εθνικισμού+

• Γερμανικά συμφέροντα θέλουν να εκτοπίσουν Έλληνες, Αρμενίους, Εβραίους από οθωμανική οικονομία

=• Συστηματικοί διωγμοί ελληνορθόδοξων (1913 κ.ε.)

Χιλιάδες Πόντιοι εκτοπίστηκαν με τη βία από τα χωριά τους... http://www.mixanitouxronou.gr

Διωγμοί• 150.000 Έλληνες εκτοπίζονται στην ενδοχώρα ως τον

Α’ Παγκόσμιο πόλεμο

• Αμελέ ταμπουρού = τάγματα εργασίας =

καταναγκαστικά έργα σε λατομεία, κ.α., για άντρες

άνω των 45 εξόντωση χιλιάδων

• Ίδια τύχη και οι Αρμένιοι

Αυτονόμηση στον Πόντο;

• Αυτοδιάθεση των λαών: αρχή που αναγνωρίζεται με το τέλος

του Α’ Παγκόσμιου

• Αυτονομιστική κίνηση Ελλήνων του Πόντου

• Ιανουάριος 1920: ίδρυση ομόσπονδου

ποντοαρμενικού κράτους

συνθήκη Σεβρών

• Δεν έχει διάρκεια

Το τουρκικό εθνικό κίνημα: ας θυμηθούμε…..

• Συνθήκη Σεβρών (1920): τι χάνει η Οθωμανική αυτοκρατορία;

Το τουρκικό εθνικό κίνημα• Ήττα Οθωμανικής αυτοκρατορίας +• Παρουσία στρατευμάτων Αντάντ • Αισθήματα ταπείνωσης στους μουσουλμανικούς

πληθυσμούς διαδηλώσεις• Πολλοί αξιωματικοί σουλτανικού στρατού:

απροθυμία να παραδοθούν

Μουσταφά Κεμάλ• Αξιωματικός• Ανατολή (περιοχές που δεν

ελέγχει η Αντάντ) κίνημα αντίστασης

• Ιούλιος 1919, Αμάσεια Πόντου: σύσκεψη με στόχο την οργάνωση κινήματος

• Στόχος κινήματος: δημιουργία νέου εθνικού τουρκικού κράτους

Η εθνική διακήρυξη• Καλοκαίρι 1919, Ερζερούμ +• Φθινόπωρο 1919, Σεβάστεια: • Πραγματοποιούνται συνέδρια αντιπροσώπων όλων

των τουρκικών οργανώσεων αντίστασης• Στα συνέδρια αυτά:

– Γίνονται δεκτοί οι στόχοι του κινήματος– Αναδεικνύεται ο Κεμάλ ηγέτης– Διατυπώνονται οι βάσεις μιας εθνικής διακήρυξης, δηλ.

πολιτικό πρόγραμμα για ανεξαρτησία• Σουλτάνος + Δυνάμεις: τους αντιμετωπίζουν ως

στασιαστές και καταδικάζουν τον Κεμάλ

Ο τελευταίος Οθωμανός σουλτάνος

Οι Κεμαλικοί στη Βουλή

• Τέλη 1919: έδρα εθνικού κινήματος: η Άγκυρα• Γενικές εκλογές: πλειοψηφία οι κεμαλικοί • Η νέα Βουλή αποδέχεται την εθνική διακήρυξη

Εθνικό Συμβόλαιο (1920)• Μάρτιος 1920: οι Βρετανοί

διαλύουν τη Βουλή• Κεμάλ: Α’ Μεγάλη

Εθνοσυνέλευση Τουρκίας στην Άγκυρα

Τα μετά της Εθνοσυνέλευσης

• Ψηφίζεται νέο σύνταγμα, το οποίο προβλέπει:– Η χώρα θα ονομάζεται Τουρκία– Καταργεί το θρησκευτικό χαρακτήρα του κράτους– Η νομοθετική εξουσία από τη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση – Ο Κεμάλ αρχηγός κράτους και πρωθυπουργός

• Νοέμβριος 1920: Διαλύουν το ποντοαρμενικό κράτος

• Η σύγκρουση στρέφεται στη Μ. Ασία: • Εθνικοί στόχοι Τούρκων vs Ελλήνων

Καλή σας μέρα