A segunda metade do XIX

1850 1900

Primeira Internacional (1864)

Época victoriana (1838 -1901)

Imperio alemán(1871)

Triple Alianza (1882)

Nace o cine(1895)

Primeiro automóbil(1885)

Tour Eiffel(1889)

1.- As innovacións filosóficas, científicas e técnicas e a súa influencia na creación literaria: Marx, Darwin e Freud

Auguste Comte(1798-1857)

Charles Darwin(1809-1882)

K. Marx(1818-1883)

L. Pasteur(1822-1895)

G. Eiffel(1832-1923)

S. Freud(1856-1939)

Mendel (1822-1884)

Claude Bernard(1813-1878)

Edison(1847-1931)

K. Benz(1844-1929)

No seu libro Sistema da filosofía positiva (1850), Auguste Comte expón as súas ideas sobre o positivismo, coas que defende a primacía do observable e o mensurable, e polo tanto da Ciencia, sobre o idealismo, a metafísica e a imaxinación.

Mendel no ámbito da bioloxía, Pasteur no da medicina e Edison no da técnica, son bos exemplos dos froitos do pensamento positivista durante o século XIX.

Influidos polo positivismo, os escritores realistas intentarán ser observadores obxectivos que dan conta da realidade como se fosen investigadores da sociedade.

En 1859, Charles Darwin formula a teoría da evolución na súa obra A orixe das especies.

O concepto de selección natural e da importancia do medio na evolución das especies tiveron gran importancia no pensamento da época.

A idea de o determinismo biolóxico e ambiental, procedente das ciencias naturais e da medicina da época, tivo gran importancia no desenvolvemento do naturalismo.

En 1848 publica con Engels o Manifesto Comunista, un escrito propagandístico que propuña un programa revolucionario. En 1867 publica O Capital, obra na que expón a súa doctrina económica.

Marx non so propuxo un sistema filosófico de interpretación da realidade, senón tamén de transformación da mesma.

Moitas novelas da época plasmarán as contradicións da sociedade burguesa. O naturalismo aspira a ser un instrumento de loita pola igualdade social.

Os seus estudios sobre a mente, baseados fundamentalmente na psicoanálise e na interpretación dos soños, abriron novas portas ao coñecemento do ser humano.

O estudio psicolóxico dos personaxes será unha das características da novela na segunda metade do XIX.

2.- Da narrativa romántica ao realismo en Europa

Romanticismo Realismo

Importancia do “eu”, dos sentimentos individuais

Interesa a realidade externa ao autor, as relacións e contradiccións sociais.

Amor polo exótico e extraordinario O cotián é o centro do interese

Personaxe s extremos, heroes históricos ou míticos

Personaxes próximos e mesmo vulgares

Ambos movementos comparten unha certa insatisfacción ante a realidade, propia das convulsións revolucionarias do XIX

Stendhal(1783-1842)

O vermello e o negro

A cartuxa de Parma

Nos seus personaxes está moi presente o iealismo e individualismo propios do período romántico, pero as detalladas descripcións e os profundos análises sicolóxicos dos personaxes antcipan o Realismo.

Balzac(1799-1850)

Eugénie Grandet

Papá Goriot

Na súa obra, á que el chamou en conxunto A comedia humana, fai un retrato minucioso da sociedade francesa da época.

Víctor Hugo (1802 – 1885)

É un dos autores máis importantes do século XIX. Nas súas novelas, mesmo as que están ambientadas no pasado, aborda temas que estaban de actualidade na súa época. Os pobres adquiren na súa obra un papel relevante, de tal xeito que se poden intuir os profundos cambios que se estaban producindo na sociedade europea. A obra de Victor Hugo anuncia xa a chegada do Realismo e do Naturalismo.

O costumbrismo, que é moi típico da época romántica, anticipa tamén algúns trazos do realismo na súa descripción das paisaxes e tipos dunha zona.

3.- Literatura e sociedade.

A sociedade é o obxecto de análise da novela.

O interese pola sociedade non é só testimonial; os autores fan fincapé nos aspectos negativos do funcionamento social con mirada crítica.

A novela é un documento moi útil para coñecer os distintos espazos, oficios e costumes da época.

Nos argumentos teñen cabida todas as clases sociais, aínda que a burguesía é a que aparece con máis frecuencia.

A novela alcanza unha gran difusión. Moitas veces aparecen publicadas por capítulos nos periódicos.

4.- Técnicas narrativas do realismo

Narrador omnisciente

Nos diálogos, inténtase reproducir os distintos rexistros da fala

Uso do estilo indirecto libre

Buscan a máxima claridade na expresión

O ritmo da narración é lento, xa que abundan as digresións.

5.- O Naturalismo

Foi creado polo francés Émile Zola, e como o seu nome indica, está moi influenciado pola filosofía positivista e polos estudios médicos e biolóxicos.

A novela é un “laboratorio” no que se analiza a condición humana dentro da sociedade

O fisiolóxico está por encima do psicolóxico

O comportamento humano ven determinado pola súa herdanza biolóxica e polo contexto social: determinismo.

Descripción minuciosa dos detalles, como un científico cando describe un hábitat. O escritor é como un fotógrafo

Tendencia a centrarse nos aspectos e ámbitos máis crudos da realidade

Zola enunciou en varios ensaios os principios do Naturalismo, pero na práctica esta corrente literaria non sempre se distingue con facilidade do Realismo.

6.- Principais autores realistas da Europa do XIX

Francia

Stendhal

Balzac

Victor Hugo

Vid. supra

Gustave Flaubert

Émile Zola

Gustave Flaubert(1821-1880)

Émile Zola(1840-1902)

Inglaterra

Irmás Brontë (vid. Escritoras na primeira metade do XIX)

Charles Dickens

Charles Dickens (1812-1870)

Rusia

Fiódor Dostoievski

Liev Tolstoi

Dostoievski(1821-1881)

Liev Nikolaievich Tolstoi(1828-1910)

Portugal

Eça de Queirós(1845-1900)

España

Benito Pérez Galdós: Fortunata y Jacinta

Juan Valera: Pepita Jiménez

Emilia Pardo Bazán: Los pazos de Ulloa

Vicente Blasco Ibáñez: Cañas y barro

Leopoldo Alas “Clarín”: La Regenta

7.- As personaxes femininas na novela do XIX

En moitas ocasións son as protagonistas

Un amplo sector dos lectores eran mulleres

Madame Bovary

Ana Karenina

Jane Eyre

En España: La Regenta, Fortunata y Jacinta, Pepita Jiménez…

Eugéne Grandet

O papel da muller está bastante tipificado, e normalmente xira arredor dunha relación amorosa.

Unha muller sensible e cunha certa educación

O seu entorno social é asfixiante, e intenta fuxir del grazas ao amor

A relación traspasa moitas veces os límites da moral convencional: ten unha relación adúltera, ama a un crego…

Con frecuencia a muller acaba soa ou mesmo morta.

Emma Bovary

Esposa de Charles Bovary

Acaba abandoada polos seus amantes: Rodolfo e León.

Suicídase, xa que non pode facer frontes ás débedas que contraeu sen coñecemento do seu marido.

Anna Karenina

Esposa de Alexandr Karenin

Amante dun militar, Vronski, co que fuxe

Cando regresa a San Petersburgo, é dsprezada pola sociedade “benpensante”

Tírase á vía do tren cando sospeita que o seu amante xa non a quere