ОПШТ ПЛАН ЗА ГРАДБА НА

СИСТЕМОТ ЗА ДИГЕСТИЈА

1. ФУНКЦИЈА на системот за дигестија:

а) обработка на храната (механичка и хемиска)

б) ресорпција на хранливите материи од храната и

в) отсртанување на несварените состојки од храната надвор од организмот.

2. Според функцијата ОРГАНИТЕ ВО СИСТЕМОТ ЗА ДИГЕСТИЈА се поделени на:

а) систем за дигестија (дигестивен тракт)

б) додатни органи – жлезди (дигестивни жлезди)

3. СИСТЕМОТ ЗА ДИГЕСТИЈА СЕ СОСТОИ ОД:

а) усна празнина

б) голтка (голтник)

в) хранопровод

г) желудник

д) тенко и дебело црево

ѓ) анален отвор

• Сите овие органи заедно го сочинуваат гастроинтестиналниот тракт, кој преку спојка за поврзување (mesenterium) се поврзува за ѕидот на стомачната празнина.

• Сите органи од дигестивниот тракт се обвиткани со стомачна кошулка (pitoneum).

4. ДИГЕСТИВНИ ЖЛЕЗДИ СЕ:

а) плунковни жледи

б) црн дроб

в) поджелудечна жлезда

• Ѕидот на дигестивната цевка е изградена од два до три слоја на мазни мускули, меѓу кои има сврзно ткиво, а внатрешноста на каналот е обложена со слузокожа.

• Контакцијата на мускулните слоеви овозможува:

- мешање на храната и

- движење на храната.

• КРУЖНИ МУСКУЛИ (сфинктери)

- Се наоѓаат во ѕидовите на цревото и го помагаат еднонасочното движење на храната, а се наоѓаат при преминување од:

желудникот тенкото црево

дебело црево ректум

Работата на дигестивниот систем е регулиран од:

• Нервниот систем и

• Ендокриониот систем

ДИГЕСТИЈА НА ХРАНАТА ВО ОДДЕЛНИ ДЕЛОВИ ОД СИСТЕМОТ

1. УСНА ПРАЗНИНА•почетен дел од системот за дигестија;•органи во усната празнина се: јазикот, забите и плунковните жлезди;

Јазикот е: • мускулен орган кој ја прима и учествува во

мешањето на храната; • тој е и сетило за вкус и учествува во

артикулација на говорот;• на него разликуваме: врз, тело и корен преку

кој е прицврстен за дното на усната празнина.

забите• се цврсти органи, сместени во забни јамички

(alveoli) на горната и долната вилица;• учествуваат во механичката обработка на храната,

ситнење на храната и мешање со плунката;• млечни се 20 на број и се јавуваат меѓу 6 и 12 месец

од животот;• постојаните заби се 32 на број и ги заменуваат

млечните меѓу 6 и 8 година;• на секоја вилица има по 16 заби (по 8 на секоја

половина);• се разликуваат по формата, бројот и функцијата (4 –

секачи, 2 – песјаци, 4 – преткатници и 6 – катници); • на секој заб се разликува: слободен дел (коронка),

корен на забот (кој лежи во алвеолата) и врат (кој ја поврзува коронката со коренот на забот).

плунковните жлезди се: • доушни, подвилични, подјазични и мали

букални плунковни жлезди;• лачат плунка (saliva);• дневно се лачи од 1-1,5 л плунка (во зависност од конзистенцијата на храната)• плунката содржи: - серозен дел – кој содржи 99% вода и

ензими (пријалин, малтаза и лизозим) и соли на Na, K, Cl, бикарбонати и др. и

- мукозен дел – се состои од густ и лигав секрет муцин.

плунковни жлезди

ДИГЕСТИЈА ВО УСНАТА ПРАЗНИНА

1. МЕХАНИЧКА ОБРАБОТКА НА ХРАНАТА – - Учествуваат

јазикот, забите и плунката

(која ја навлажнува храната со што се олеснува џвакањето, формирањето на залакот и голтањето на храната);

2. ХЕМИСКА ОБРАБОТКА НА ХРАНАТА

• Во усната празнина делуваат ензимите од плунката врз скробот од храната

А) ПТИЈАЛИН – го хидролизира скробот (полисахарид) и го разложува до малтоза (дисахарид);

- Ако храната подолго време се задржи во устата, ензимот малтаза ќе ја разложи малтозата до глукоза.

• ПЛУНКАТА СОДРЖИ:- голем процент на вода- минерални соли- ензими (птијалин, малтаза, лизозим)- муцин (лигав секрет)

Б) МУЦИН – го обвиткува залакот и формира меки и влажни топки за полесно голтање;

В) ЛИЗОЗИМ – ензим со бактерицидно дејство кој ги уништува микроорганизмите внесени со храната;

Г) БИКАРБОНАТИ – ја одржуваат неутралната рН во устата во границата меѓу 6,5 и 7,5 рН (дури и кога со храната се внесуваат некои продукти со кисел вкус).

• ГОЛТНИКОТ е заеднички орган на системот за дигестија и респирација;

- Овде оформениот залак со помош на јазикот рефлексно се бутка наназад и се голта, преминувајќи во хранопроводот.

- Потоа отворот од гркланот се затвора со капачето и на тој начин се спречува навлегувањето на храната во дишните патишта.

• Во системот за дигестија, голтникот продолжува во хранопроводот, а во системот за респирација на неа се надоврзува гркланот.

- ХРАНОПРОВОДОТ е мускулест орган долг околу 25 см, кој ги поврзува голтникот со желудникот.

- Хранопроводот на патот од градната во стомачната празнина, зедно со крвните садови и n.vagus , преку посебен отвор поминува низ дијафрагмата.