Pl lecture3

L o g o

Програмчлалын хэл

Монгол Улаанбаатар Их Сургууль 2013 он

Java-гийн үндсэн үйлдлүүдбагш Б.Ганзориг

L o g o

Програмчлалын хэл Монгол Улаанбаатар Их Сургууль 2013 он

Агуулга

Арифметик үйлдлүүд3

Үйлдлийн дараалал4

Програмын тухай үндсэн ойлголт

1

Хувьсагч болон өгөгдөл2

Харьцуулах үйлдлүүд5

Нөхцөл шалгах үйлдэл6

L o g o

Програмчлалын тухай үндсэн ойлголт

1. Програмчлалын аливаа хэл нь програмыг бичихэд ашиглах тэмдэгтүүд, тусгай үг болон өгүүлбэрүүдийг бичих дүрмүүдийн цогц байдаг юм.

2. Өгүүлбэрүүдийг зөв бичих болон бичсэн өгүүлбэрийн утгыг тодорхойлох хоёр төрлийн дүрэм байдаг.


L o g o


1. Өгүүлбэрийн зөв бичгийн дүрмүүдийг уг хэлний синтакс гэдэг.

2. Бичиж болох өгүүлбэр бүрийн зөв утгыг тодорхойлсон дүрмийг хэлний семантик гэдэг.


L o g o


1. Тухайн хэлэнд ямар цагаан толгойн үсэг, цифр, тэмдгүүдийн яг ямар дарааллыг бичиж болохыг тодорхойлсон дүрмүүд нь уг хэлний синтакс болно.

2. Програмчлалын хэлээр програмыг бүтээхэд “үндсэн материал” болж хэрэглэгддэг зүйлүүдийг уг хэлний “үндсэн элементүүд” гэж нэрлэнэ.


L o g o


1. Энэ үндсэн элементүүдийг ашиглаж зөв бичгийн дүрмийн (ө.х. синтаксийн) хувьд зөв програм (бүтэц) -ыг бичих замыг хэлний синтакс дүрэм бидэнд зааж өгдөг.

2. Хэрвээ бидний бичсэн програмд уг хэлний аливаа дүрэм зөрчигдсөн байвал тэр програмын синтакс алдаатай болж, алдааг бүрэн засах хүртэл компилятор зөв хөрвүүлж чадахгүйд хүрдэг.


L o g o


1. Хүмүүсийн харилцааны төрөлх хэлэнд олон утгаар ойлгож болох өгүүлбэрийг ярих, бичих тохиолдол зөндөө байдаг.

2. Харин хүн өөрөө тунгаан бодох чадвартай учраас зөв ойлгож чаддаг.

3. Жишээ нь: “монголчууд буруу ярьж, зөв ойлгодог” гэдэг.


L o g o


1. Гэтэл ямарч компьютер бодож чаддаггүй, програм зохиогч юу хүсч тухайн өгүүлбэрийг бичсэнийг мэдэхгүй учраас, нэг талаас ийм олон утгатай зүйл гарахгүй байхаар програмчлалын хэлний синтакс дүрмийг зохиосон байдаг.

2. Нөгөө талаас хэлний дүрмийг өөрийг нь маш тодорхой бөгөөд энгийн хэлбэртэйгээр тайлбарлаж хүмүүст хүргэх шаардлагатай байдаг.


L o g o


1. Гэтэл ямарч компьютер бодож чаддаггүй, програм зохиогч юу хүсч тухайн өгүүлбэрийг бичсэнийг мэдэхгүй учраас, нэг талаас ийм олон утгатай зүйл гарахгүй байхаар програмчлалын хэлний синтакс дүрмийг зохиосон байдаг.

2. Нөгөө талаас хэлний дүрмийг өөрийг нь маш тодорхой бөгөөд энгийн хэлбэртэйгээр тайлбарлаж хүмүүст хүргэх шаардлагатай байдаг.


L o g o

Жава програм ажиллах зарчим

Windows, Linux, Unix, Mac зэрэг ихэнх системүүд дотроо Java 2 Platform-ийг агуулсан байдаг.

Java платформ нь дотроо 2 зүйлийг агуулдаг.

Java 2 Platform

Java Виртуаль Машин

Java Application Programming

Interface (Java API)


L o g o

Жава виртуаль машин

JVM нь програмын аргаар бүтээсэн хийсвэр компьютер юм

Компьютер болгон өөрийн машины хэлтэй

Виртуаль машин ч мөн өөрийн гэсэн машины хэлтэй


L o g o


Java кодыг Java хөрвүүлэгч програм (javac) байт код руу хөрвүүлдэг

Виртуаль машины үүрэг нь байт кодоор бичигдсэн програмыг тухайн үйлдлийн системийн машины код руу хөрвүүлэн ажиллуулдаг


L o g o


JVM-ны ачаар Java код нь Windows, Linux, Unix, Mac зэрэг бүх төрлийн үйлдлийн системүүд, компьютер дээр огт ялгаварлахгүй ажиллаж чаддаг


L o g o


Програмын код (Source code)

Java компилятор (javac)

Байт код (Byte code)

javac New.java

New.class

Байт кодыг хүн ойлгохгүй тул нууцлалт болж өгдөг


L o g o


Java Виртуаль Машин (java)

Байт код (Byte code)

How

Java New

Виртуаль машин нь ажиллах гэж байгаа байт кодонд нууцлалт хамгаалалтын зарчмын шалгалт хийдэг. (Санах ойн зөвшөөрөлгүй хэсэгт хандах эсэх…)

Шалгалт ОК бол ажиллуулна…


L o g o


Java Код Байт код

Виртуаль Машин (BM)



Windows

Linux

Mac


L o g o

Java API

Java Application Programming Interface буюу Java API нь Java програм ажиллахдаа шаардах функцуудын санг дотроо агуулж байдаг.

Жишээ нь: Хэвлэх үйлдэлд Print функц ашигласан. Энэ функы нь API юм.


L o g oЖава хэлний үндсэн элементүүд

КлассОбъектТогтмолХувьсагчФункц

Аргументууд Буцаах утга


L o g oЖава хэлний үндсэн элементүүдКлассын жишээ:

рublic class Human {String name;String firstName;int age;Head head;void eat (String food, String tea){

….}void go(String direction, int speed){

…..}public static void main (String args[]){

…..}

}

Хувьсагчид

head бол Head классын обьект юм. Тиймээс класс дотроо өөр классын обьект агуулж байж болно.



Объект: Класс нь өгөгдлийн хийсвэр төрөл

учраас шууд ашиглах боломжгүй. Классын объект бол уг классын бодит дүр юм.

Класст объект зарлахдаа new оператор ашигладаг.

Жишээ:Human ganaa = new

Human( );



Хувьсагчид: Хувьсагч бол өгөгдөл хадгалах

санах ойн жижиг орон зай юм. Хувьсагчийн нэр:

• үсгээр (a…z)• _ (доогуур зураас)• $ -ээр эхэлж болно.

Том жижиг үсэг ялгаатай байдаг тул name, Name гэсэн 2 хувьсагчийг ялгаатайд тооцно.



Жавагын түлхүүр үгээр хувьсагч нэрлэж болохгүй.Жавагын түлхүүр үгс: abstract assert boolean break byte case catch char class continue default do double else extends final finally float for if implements import instanceof int interface long native new package private protected public return short static strictfp super switch synchronized this throw throws transient try void volatile while Жавад түлхүүр үгээр ашиглагддаггүй боловч нөөцлөгдсөн байдаг const goto



Хувьсагчид: Java нь програмыг хөрвүүлэхийн өмнө

кодыг Unicode руу хөрвүүлдэг Тиймээс хувьсагчдын нэрийг Unicode

дээр бичиж болно


L o g oЖава хэлний үндсэн элементүүдХувьсагчийн зарлалт нь

<Өгөгдлийн төрөл> Хувьсагч1, хувьсагч2,..;

гэсэн бүтэцтэй байна.

Өгөгдлийн үндсэн төрлүүд: boolean Үнэн ба Худал char Тэмдэгт int бүхэл тоо byte бүхэл тоо short бүхэл тоо long бүхэл тоо float бутархай тоо double бутархай тоо String тэмдэгт мөр Програмчлалын хэл Монгол Улаанбаатар Их Сургууль 2013 он


Төрөл Хэмжээ (бит) Утга Стандарт boolean True , false

char 16 '\u0000' –ээс '\uFFFF' (0 –ээс 65535)

(ISO Unicode)

byte 8 –128 to +127 (–27 to 27 – 1)

short 16 –32,768 to +32,767 (–215 to 215 – 1)

int 32 –2,147,483,648 to +2,147,483,647 (–231 to 231 – 1)

long 64 –9,223,372,036,854,775,808 to +9,223,372,036,854,775,807 (–263 to 263 – 1)

float 32 Сөрөг хязгаар: –3.4028234663852886E+38 to –1.40129846432481707e–45 Эерэг хязгаар: 1.40129846432481707e–45 to 3.4028234663852886E+38

(IEEE 754 floating point)

double 64 Сөрөг хязгаар: –1.7976931348623157E+308 to –4.94065645841246544e–324 Эерэг хязгаар: 4.94065645841246544e–324 to 1.7976931348623157E+308

(IEEE 754 floating point)


Төрлүүдийн хэмжээ:


Хувьсагч зарлалт:Жишээ нь: int count; byte hour, minute, second; String firstName; float $pi, _salary, Zeel;

Анхаарах зүйлс: String ээс бусад төрөл жижгээр бичигдсэн байгаа. String бол өгөгдлийн үндсэн төрөл биш харин класс учраас томоор бичигдсэн байгаа. Том жижгийг нь сольвол алдаа гарна. Тэгэхээр firstName бол хувьсагч биш объект юм. Объект нь дотроо хувьсагчдыг агуулж болдог бол хувьсагч нь цаашаа задардаггүй.



Өгөгдөл: Бүхэл тоон төрөл нь int төрөлтэй

байдаг. Тиймээс 1, -999, 12548464 тоонууд нь int төрөлтэй гэсэн үг.

Хэрэв long төрөлтэй тоо ашиглах бол хойно нь L үсэг нэмдэг. Жишээ нь: 216554L, 1L

16-тын тооллын систем дэх тоог бичихдээ урд нь 0x нэмж бичдэг.



Өгөгдөл: 16-тын тооллын систем дэх тоог

бичихдээ урд нь 0x нэмж бичдэг.

256

4660

57007

3243

10-тын системд 16-тын системд



Өгөгдөл: 8-тын тооллын системийн тоог

бичихдээ урд нь 0 нэмж бичдэг. Жишээ нь: 037, 065

Тайлбар: Дээр үед компьютеруудын санах ой бага хэмжээтэй байхад 3 битийн санах ойг хувьсагчид хэрэглэдэг байсан. Ийм зайнд 8-тын тооллын системийн тоо л багтдаг байв. Харин одоо 8-тын тооллын системийг бараг хэрэглэхээ больсон.



Өгөгдөл: Long bigOne; гэж зарласан байхад энэ

хувьсагчид анхны утга олгодоггүй. Хэрвээ анхны утга олгоё гэвэл: • Long bigOne = 2222L ; гэх мэтээр олгож

болно.



Өгөгдөл: Бутархай тоонууд нь double төрөлтэй

байх бөгөөд хэрвээ float төрөлтэй тоо ашиглая гэвэл f хойно нь нэмж бичнэ.• 1.0f , 345.254f г.м • float pi = 3.14f;

Энэ цэгийн оронд таслал тавибал алдаатай болно.



Өгөгдөл: Хэрвээ маш том тоо эсвэл маш жижиг

тоо ашиглах шаардлага гарвал E тэмдэглэгээг ашигладаг.

Дэлхийгээс нар хүртэлх зай 149.600.000 км гэхийг 1.496E8 гэж бичвэл илүү тохиромжтой.

Double sunDistance = 1.496E8;

810*496.18496.1 E

xEx 10



Өгөгдөл: Электроны масс нь

0.0000000000000000000000000009 гр хэмжээтэй гэхийг:

float electronMass = 9E-28F;

2810*0.9289 EПрограмчлалын хэл Монгол Улаанбаатар Их Сургууль 2013 он

L o g o

Арифметик үйлдлүүд

Нэмэх: x = y + z; x = x + 1 гэхийг x++ эсвэл ++x гэж бичиж

болдог. x = x + z гэхийг x += z гэж бичиж болно.

Хасах: x = y - z; x = x - 1 гэхийг x-- эсвэл --x гэж бичиж болдог. x = x - z гэхийг x -= z гэж бичиж болно.


L o g o


Үржих: x = y * z; x = x * z гэхийг x *= z гэж бичиж

болно.

Хуваах: x = y / z; x = x / z гэхийг x /= z гэж бичиж болно.


L o g o


Утга олголт:Утга олголт Жишээ Тайлбар Утга int c = 3, d = 5, e = 4, f = 6, g = 12; гэж үзье

+= c += 7 c = c + 7 с – ийн утга 10 -= d -= 4 d = d - 4 d – ийн утга 1 *= e *= 5 e = e * 5 e – ийн утга 20 /= f /= 3 f = f / 3 f – ийн утга 4 %= g %= 9 g = g % 9 g – ийн утга 3 Арифметик утга олгох операторууд


L o g o


Үлдэгдэл олох (жиших): y тоог z-д хуваагаад гарах

үлдэгдлийг x –д олгоё гэвэл: x = y % z;

Нийлүүлбэл: y = a * x * x + b * x + c; z = ((a + b + c) / 2 – d ) % 3;


L o g o

Арифметик үйлдлүүд Жишээ:

Эхлээд хэвлэх үйлдэл хийгдээд дараа нь нэмэгдэх үйлдэл

хийгдэнэ

Эхлээд нэмэгдэх үйлдэл хийгдээд дараа нь хэвлэх

үйлдэл хийгдэнэ

x++ ба ++x ийн ялгаа юу вэ? ++x нь түрүүлж боловсруулагддаг.

Жишээ:int x = 2;

System.out.println(x); \\ 2

System.out.println(x++); \\ 2



System.out.println(++x); \\ 3



L o g o


Boolean төрөл Boolean төрөл нь true, false (үнэн, худал)

гэсэн хоёр утгатай. Ихэвчлэн нөхцөл шалгалтанд хэрэглэгддэг.

Жишээ: Boolean start; start = false;


L o g oЦонхонд мэдээлэл үзүүлэх програм

package javaapplication1;import javax.swing.JOptionPane;

public class Welcome4 {public static void main(String[] args) { JOptionPane.showMessageDialog(null, "Welcome \n to \n Java \n programming!"); System.exit(0); }}



JOptionPane бол javax.swing сангийн класс юм. Түүний тусламжтайгаар тусгай цонхонд мэдээлэл үзүүлэх, хэрэглэгчээс мэдээлэл хүлээж авах зэрэг олон үйлдэл хийж болно.

Үүнийг ашиглахын тулд бид уг санг зарлаж өгөх ёстой:



Мөр 1-4: тайлбар явж байна.

Java API дотор хоёр бүлгийн package байдаг: Үндсэн package

• java гэж эхэлдэг • Java 2 Software Development Kit –д агуулагдсан.

Өргөтгөл package• javax гэж эхэлсэн байдаг.• Шинэ Java package-ууд юм.

import тодорхойлолт

• Java програм дотор хэрэглэгдэж байгаа классуудыг олоход тусалдаг (компиляторт).

• JOptionPane классыг javax.swing package-аас ачаалахыг компиляторт зааж өгнө.

4 // Java packages

5 import javax.swing.JOptionPane; // program uses OptionPane



JOptionPane классын showMessageDialog функцийг дуудаж байна. Хоёр аргумент шаардагдана. Олон аргументууд нь хоорондоо таслалаар тусгаарлагдана. Одоохондоо эхний аргументад үргэлж null утга хэрэглэнэ. Дараачийн аргументад нь хэвлэх гэж байгаа тэмдэгт мөрөө дамжуулна.

showMessageDialog нь JOptionPane классын статик функц юм. Статик функцийг дуудахдаа <классын нэр>.<функцийн нэр>

12 JOptionPane.showMessageDialog( 13 null, "Welcome\nto\nJava\nProgramming!" );



Бүх бичлэгүүд ; ээр төгсөнө.Нэг бичлэгийг хэд хэдэн мөрөнд таслан бичиж болно.Тодорхойлогчийн дундуур бичлэгийг таслаж болохгүй.12-13 мөрийг ажиллуулснаар доорх dialog box гарч ирнэ:

OK товчийг автоматаар оруулсан байна.Дарвал уг цонхыг алга болгоно.Title bar дээр Message гэсэн текст байна.



System классын статик exit функцийг дуудаж байна. Програмыг дуусгана. График хэрэглэж байгаа бүх програмуудад хэрэглэдэг. Статик функц тул, классын нэр ба цэгийг хэрэглэнэ (.) Томоор эхэлсэн тодорхойлогчид нь ихэвчлэн класс байна.

0 гэсэн аргумент нь програм амжилттай дууссаныг илтгэнэ. 0 оос ялгаатай утга нь ямар нэг алдааг илтгэдэг.

System класс нь java.lang сангийн класс юм. Import зарлалт шаардлаггүй байдаг. java.lang сан нь бүх Java програмд автоматаар

импортлогддог.

15 System.exit( 0 ); // terminate application with window


L o g o

Бүхэл тоотой ажиллах програм

Жишээ програм:

Input Dialog ашиглан хэрэглэгчээс 2 утга хүлээж авна.

Уг хоёр утгын нийлбэрийг message Dialog ашиглан буцаан үзүүлнэ.


L o g o



L o g o



L o g o

JoptionPane классын тогтмолуудМэдээлэх цонхны төрлүүд Icon Тайлбар

JOptionPane.ERROR_MESSAGE

Алдааны цонх. Алдаа гарсныг мэдээлэх үед хэрэглэнэ.

JOptionPane.INFORMATION_MESSAGE

Мэдээлэх цонх. Хэрэглэгчид мэдээлэх зорилгоор текст үзүүлэх үед хэрэглэнэ.

JOptionPane.WARNING_MESSAGE

Сануулгын цонх. Жш: хэрэглэгчид ямар нэг болзошгүй алдааны талаар сануулга өгөх үед хэрэглэнэ.

JOptionPane.QUESTION_MESSAGE

Асуух цонх. Хэрэглэгчээс асуулт асуун хариултыг хүлээн авах цонх. Yes, No товчнуудтай байдаг.

JOptionPane.PLAIN_MESSAGE Icon

байхгүй Ямар нэг Icon-гүйгээр зүгээр л мэдээлэл хэвлэн үзүүлэх цонх


L o g o

Харьцуулалтын операторууд

Жиших:Тэнцүү эсэхийг шалгахдаа ==Жишээ нь x == yТэнцүү биш эсэхийг шалгахдаа !=Жишээ нь x != y


L o g o

Харьцуулалтын операторууд

Java тэмдэглэгээ Математик тэмдэглэгээ Ашиглах жишээ

yx

yx

yx

yx


L o g o

Нөхцөл шалгах оператор

Нөхцөл шалгах IF операторАшиглах хэлбэр:

if ( нөхцөл ) Бичлэг1;else Бичлэг2;

Тайлбар:Хэрвээ хаалтан доторх нөхцөл үнэн бол (true) Бичлэг1 ажиллана. Худал бол (false) Бичлэг2 ажиллана.


L o g o


if(нөхцөл)нөхцөл үнэн бол үйлдэл хийгдэнэ; Жишээ1: a=20; b=10; if(a>b)

b=b+a; System.out.print(b);


L o g o


if(нөхцөл){ үйлдэл1; үйлдэл2; …. үйлдэлN;}


Жишээ2:

a=20; b=10;if(a>b){

b=b+a; System.out.print(b);

}

System.out.print(“program togsov.”);

L o g o


if(нөхцөл) үйлдэл1;else үйлдэл2;


Жишээ3:

a=20; b=10;if(a<b)b=b+a; elseSystem.out.print(b);


L o g o


if(нөхцөл){ үйлдэл1; үйлдэл2;…. үйлдэлN;}else{ үйлдэл1; үйлдэл2;…. үйлдэлN;}


Жишээ 4:

a=20; b=10;if(a<b){ a=a+b; System.out.print(a); }elseSystem.out.print(b);


L o g o


if(нөхцөл){ үйлдэл1; үйлдэл2; …. үйлдэлN;}else{ үйлдэл1; үйлдэл2; …. үйлдэлN;}


Жишээ 5:

a=20; b=10;if(a<b){ a=a+b; System.out.print(a); }else{System.out.print(b);System.out.print(b);}


L o g o

Шинэ үгс

repeat: Давтах Repetition algorithm: Давталтын алгоритм Variable: Хувьсагч.declare: Зарлах. Variable declaration.

Хувьсагч зарлалт.Statement: Програмын нэг бүлэг бичлэг. Програм

нь statement-уудаас тогтоно. Statement –ууд нь “;” аар тусгаарлагдана.

comment: Програмын тайлбар “//”


L o g o

Шинэ үгс

execute: Програмыг ажиллуулах.Blank line: хоосон мөр.ignore: Үл хэрэгсэх, алгасах.keyword: Програмчлалын хэлний түлхүүр үг.reserved: Нөөцлөгдсөн. Ашиглагдахгүй байгаа

зүйлийг хэлнэ.identifier: Идентификатор. Програмд

ашиглагдах нэрлэх нэгж үг. Жишээ:myNumber = x + 2; myNumber ба x нь

идентификаторууд юм. digit: 0-9 хоорондох тоо.


L o g o

Шинэ үгс

Case sensitive: Том жижиг үсгийг ялгаатайд тооцдог (a <> A) програмчлалын хэлийг case sensitive хэл гэдэг.

Application : Програм.constant: Тогтмол.Parenthesis : “{“, ”}” ийг хэлнэ.

Left brace: {Ritht brace }

semicolon : Цэг таслал. “ ; ” тэмдэгтийг хэлнэ. Interpreter: интерпретатор. Хөрвүүлэгч програм.

Байт кодыг ажиллуулна. Өөрөөр хэлбэл class өргөтгөлтэй файлыг ажиллуулдаг програм.


L o g o

Шинэ үгс

Escape characters: Хэвжүүлэгч тэмдэгтүүд тухайлбал \n , \t , \r гэх мэт.

Comma: “,” Таслал.dot: “.” цэг.Quote: ‘ тэмдэгт.Double quote: “ тэмдэгт.terminate: Дуусгах. Terminate application.

Програм дуусгах.capital letters : Том үсэг.type: төрөл. (хувьсагчийн төрөл)valid: зөв.


L o g o

Шинэ үгс

Invalid: Буруу. Primitive types: Өгөгдлийн үндсэн төрлүүд: int,

byte, char, long, float, double (String орохгүй, String нь класс юм)


L o g o

Даалгавар

Гурван тоо хэрэглэгчээс хүлээн авч дунджийг нь, их, багыг нь хэвлэдэг програм бич.

Хэрэглэгчээс тойргийн радиусыг бүхэл тоогоор аваад тойргийн урт, талбайг ол. Pi утганд 3.14159 утгыг хэрэглэ.

Хэрэглэгчээс 4 тоо хүлээн аваад эрэмбэлэн хэвлэнэ үү (if бичлэг ашиглана).

2rS rL 2


L o g o

Монгол Улаанбаатар Их Сургууль 2013 он

Програмчлалын хэл

Education

Pl lecture3