Q933+log reference fa lec

درس نمودارگيري

از چاهويرايش پنجم

درس نمودارگيري از چاهويرايش پنجم

آشنايي با دوره.1اهداف آموزشي.2روش تدريس و ارزشيابي كالسي.3هاي مصوب مروري بر سرفصل.4منابع مورد استفاده.5طرح درس.6ارتباطات.7

حوزه تدريسمند نمودارگيري از چاه مطالعه تئوري و عملي نظام

5) ويرايش پنجم(نمودارگيري از چاه نيا اعلمي. ح -94تابستان

توصيف دوره آماده شده براي

مجموعا سه ساعت در هفته(درس سه واحدي (مختص دانشجويان سال سوم و چهارم دانشگاه رشته مهندسي نفتنيازها پيش

مهندسي مخزن يكزمين شناسي ساختماني


روش تدريستعامل استاد و دانشجو و مشاركت دانشجويانمسئوليت پذيري دانشجويان در امر يادگيري ايجاد محيط آموزشي چالشيتسهيل يادگيري و نقش حمايتيآموزش نكات كاربرديلزوم رعايت سكوت و عدم ايجاد اختالل در نظم كالس


روش مطالعه پيشنهاديهمراهي با كالسمطالعه مستمرهاي كالسي مشاركت در بحثپيش مطالعه و پس مطالعه مطالب ارائه شدهاستفاده از منابع مطالعاتي كمكي


اهداف اصلي ) هاي مورد انتظار حداقل مهارت( هاي مصوب وزارت علوم آموزش كامل سرفصل


) ها ساير مهارت(اهداف جانبي هاي ارتباطاتي تقويت مهارت

برقراري ارتباط صحيح و موثر مسيوليت پذيري اخالقي و

تخصصيتوانايي كار در محيط جمعيهاي آموزشي مهارت

مند انجام تحقيق نظامارايه گزارشات

هاي مديريتي مهارتمديريت پروژهمديريت زماناي دانش رايانه

يادگيري نحوه استفاده ازهاي هاي نوين و ابزار فناوري

مهندسي پيشرفته


) ها سخنراني(هاي كالسي ارائه نحوه برگزاري جلسات

بندي و تفكيك و سازماندهي مطالب بخشاستراحت بين كالسيدهي مفاهيم تيوري و عملي پوششحجم كل محتواي مورد آموزش

100-200 برگهبندي زمان

،مرور جلسه قبلآموزش محتواي جديدحضور و غياباستراحت


. . .) پروژه، تمارين و(ها ارزشيابيمبناي ارزشيابي كالسي

امتحان پايان ترم )جزوه بسته ( نمره نهايي% 70حداقلحضور و غياب

نمره اضافي 3-2حدودفعاليت كالسي

هاي كالسي پروژهتمارين

Last session (Review)

Session Outlook

Presentation ABreak Time

Presentation B

Next Session Topics

Roll Call


قالب تحويل گزارشاتبندي و دستورالعمل خواسته شده رعايت قالبذكر مشخصات مورد نيازبندي رعايت زمان


سرفصل درس نمودارگيري چاه) 1390مصوب وزارت علوم ( كليات

مقدمه نمودارگيري) اصول و تعاريف(اهداف نمودارگيريتاريخچه نمودارگيريهاي مختلف شرح ساختار و قسمت

نمودار مقررات و قواعد به كار رفته در

نمودارها محيط چاه، اثر نفوذ گل و

آغشتگي سازند و نمودار گل (Mud‐Logging)

هاي دما و قطرسنج نمودارنمودارگيري گاما

اصول پرتوزايي طبيعي گاماتوسط سازند

شرح ابزار نمودارگيريپرتو گاماي طبيعي،

هاي نمودار كاربردNGS وGR ،مشخصات ابزارطي، كاليبراسيون و تصحيحات محيمحاسن و معايب


سرفصل درس نمودارگيري چاه) ادامه) (1390مصوب وزارت علوم ( پتانسيل خودزا

،شرح ابزار ،مشخصات ابزار ،كاربرد نمودارمحاسن و معايب

نمودارگيري صوتي(sonic) شرح ابزار ،مشخصات ابزار روشcompensation ،در ابزاركاليبراسيون در لوله جداريبه كاربرد نمودار صوتي براي محاس

تخلخل و جنس سنگ و خواص مكانيكي ،محاسن و معايبه اصول فيزيك امواج صوتي و نحو

ها در ديواره چاه و ارتباط انتشار آنتههاي پيوس ها با مكانيك محيط آن


سرفصل درس نمودارگيري چاه) ادامه) (1390مصوب وزارت علوم ( نمودارگيري چگالي

هاي نمودارگيري چگالي شرح ابزار شاملLDT وFDC ،مشخصات ابزارطي، كاليبراسيون و تصحيحات محي كاربرد نمودار براي محاسبه

تخلخل و تهيه جنس سنگ و ،خواص مكانيكيمحاسن و معايب

نمودارگيري نوترون اصول پرتوزايي نوترون وهاي حاكم بر آن مكانيسم ،شرح ابزار نمودارگيري نوترون ،مشخصات ابزارطي، كاليبراسيون و تصحيحات محي كاربرد نمودار براي محاسبه

تخلخل و ،تعيين جنس سنگ ،محاسن و معايب


سرفصل درس نمودارگيري چاه) ادامه) (1390مصوب وزارت علوم ( تعيين تخلخل و جنس سنگ

ون هاي چگالي و نوتر تركيب نمودار(Cross Plot) براي تعيين

تخلخل موثر وجنس سنگط تخمين تخلخل كل و موثر توس

تركيب اطالعات نمودار تخلخلN‐D وN‐S وS‐D وM‐N واستفاده براي تعيين جنس سنگ

بررسي آثار زير روي تخلخل ،شيل گاز وتخلخل ثانويه


سرفصل درس نمودارگيري چاه) ادامه) (1390مصوب وزارت علوم ( خواص الكتريكي

ها و روابط خواص الكتريكي سنگتجربي آرچي بر روي مغزه و مفاهيم

ضريب الكتريكي سازند، ضريب و توان اشباعهاي مقاومت مخصوص نمودارگيري

مقاومت مخصوص الكتريكي سازند شامل انواع

نرمال و •) جانبي(لترال •گيري اصول اندازه مقاومت مخصوص ميكرو

شامل انواع•MSFL, MLL, ML اصول نمودارگيري شرح ابزار

ها مشخصات آنكاليبراسيون و تصحيحات محيطي ،كاربرد نمودار ميكرومحاسن و معايب ابزار ابزار مقاومت مخصوص الكتريكي

با جريان متمركز، اصول نمودارگيري شرح ابزار نمودارگيري مقاومت

مخصوص الكتريكي جانبي شامل انواع •

oLL5 ،LL7 ،LL9 وDLL ،مشخصات ابزاركاليبراسيون و تصحيحات محيطي ، ،كاربرد نمودارمحاسن و معايب


سرفصل درس نمودارگيري چاه) ادامه) (1390مصوب وزارت علوم (

نمودارگيري مقاومت مخصوصالقايي شرح ابزار نمودارگيري مقاومت

مخصوص القايي و انواع متداول آن، ،مشخصات ابزاري، كاليبراسيون و تصحيحات محيط ،كاربرد نمودار محاسن و معايبانتخاب نوع ابزار مقاومتي براساس

شرايط چاه و مخزن تعيين مقاومت واقعي سازند دو

ناحيه دست نخورده و عمق نفوذ گل با استفاده از چارت گرد بادي

(Tornado)


سرفصل درس نمودارگيري چاه) ادامه) (1390مصوب وزارت علوم ( تفسير نمودارها

ها از تفسير و ارزيابي دستي نمودارديدگاه پتروفيزيكي و

هاي مخزني شامل محاسبه پارامتر ،حجم شيل ،تخلخل تركيب جنس سنگ و نوع سيال وميزان اشباع شدگي

مقايسه ارزيابي دستيبا ارزيابي كامپيوتري

هاي با استفاده از نمودارهاي نفتي و گازي ايران حوزه


منابع پيشنهادي وزارت علومBassiouni, z. , 1994, Theory, Measurement and Interpretation of Well Logs. SPE textbook series

Vol. 4Rider, M. , 2004, The Geological Interpretation of Well logs. Tider‐French consulting, Ltd. Western Atlas International, 1992, Introduction to Wireline Log Analysis. Ellis, D. V. , 1987, Well Logging for Earth Scientists. Elsevier Science publishing company. Luthi, S. M. , 2001, Geological Well Logs: Their Use in Reservoir Modeling. Springer‐Verlag. Hearst, J. R. , and Nelson, P. H. , and Paillet, F. L. , 2000 , Well Logging for Physical Properties: AHandbook for Gephysicists, Geologists and Engineers. John wiley and sons, Ltd. Dewan, J. T. , 1983, Essentials of Modern Open‐ Hole Log Interpretation. PennWell Publishing

Company. Pirson, S. J. , 1983, Geologic Well Log Analysis. Gulf Publishing Company. Tittman, J. , 1986, Geophysical Well Logging. Academic Press, Inc. Serra, O. , 1984, Fundamental of Well‐ Log Interpretation, Elsevier Pub.


منابع امتحانيهاي كالسي ارائه

منابع معرفي شده در كالس


منابع مورد استفاده


) كمكي(منابع فارسي مباني چاه پيمايي: نام كتاببهرام موحد: نويسندهبيردانشگاه صنعتي اميرك: ناشر1371: سال انتشار


) ادامه) (كمكي(منابع فارسي چاه پيمايي: نام كتابحميد رضا رمضي: نويسندهصنم : ناشر01-01-1385: تاريخ انتشارصفحه 274: تعداد صفحات2: نوبت چاپ رقمي 13شابك :

9649171924


برنامه تدريس موضوعتاريخ، جلسه يكم


تعامالتهاي توصيه شده روش

هاي مالقات حضوري در زمانها استراحت و فاصله بين كالس

ارسال رايانامهها پاسخگويي به تمامي درخواست ،صبر در دريافت جواب

زمان معقول پاسخگويي بين چند دقيقه تا يك هفته •رعايت آداب ارسال ايميل

اختصار، پرهيز از فينگليش، •انتخاب عنوان و محتواي مناسب،

ثبت مشخصات فردي، ارسال ايميل به آدرس مربوطه

هاي زير پرهيز از روش :مالقات حضوري بدون هماهنگي

هماهنگي از طريق ارسال رايانامه برقراري تماس تلفني

)به ويژه در ساعات غير اداري (ارسال پيامك ارسال پيام فوري بصورت چت در

هاي هاي اجتماعي، شبكه شبكه. . . تلفن همراه و


سواالت شايعبرگزاري جلسات

برگزاري تمامي جلساتموضوعات قابل بررسي

هاي مرتبط با دروس ترم پرسشجاري اينجانب

امور مطالعاتي و تحقيقاتيها و نگارش مقاالت براي همايش

هاي بين المللي كنفرانسنامه كارشناسي راهنمايي پايان

تحت راهنمايي اينجانب

موضوعات غير قابل بررسيهاي مربوط به ساير دروس پرسشمشاوره كنكور كارشناسي ارشد اخذ كارآموزيبرگزاري كالس خصوصيسواالت و مسايل آموزشييطرح مشكالت شخصي و خانوادگ


هاي فعال داخلي و بين شركتالمللي

داخليWell Service )نماينده شلومبرژه در ايران (پتروصنعت حفارخارجي

شلومبرژهGOWellCNLC (China National Logging Corporation)


ابيهاي تخصصي كاري شبكه بين المللي

شبكه اجتماعي ليكنداينايران تلنت


نرم افزارهاي مرتبطخارجي

Techlog


) 94تابستان (هاي كالسي ترم جاري پوشه موقت ارايه.11. http://1drv.ms/1QG1so3

هاي كالسي و محتواي اين درس پوشه ارائه.2)94تابستان-نمودارگيري از چاه (

1. http://1drv.ms/1TCJxxDپوشه منابع نمودارگيري از چاه.3

1. http://1drv.ms/1Eu9jiq) يهاي كالس ارايه(هاي آكادميك دروس مختلف كليه فايل.4

1. http://1drv.ms/14bFKClمنابع ديجيتالي دروس مختلف.5

1. http://1drv.ms/1vbqbzV


پيمايي چاه چاه پيمايي يكي از علوم اساسي براي

هاي زيرزميني است و شناسايي، تحليل و تفسير محيطتها در محدوده ديواره چاه برحسب عمق اس به مفهوم ثبت پيوسته مشخصه .هاي چاه اطالعات مهمي را براي نگاره

ها و ارزيابي كمي و كيفي هيدروكربورها و ها، خصوصيات سنگ همچنين نوع سنگهاي درون زمين خصوصيات سيالدهند در محدوده ديواره چاه در اختيار ما قرار مي .راحل چاه پيمايي از نقطه نظر تصميم گيري ميداني، بخش مهمي از م

گردد ها و توسعه ميداني مخازن را شامل مي اكتشافي، حفاري، تكميل چاه.


اهميت نمودارگيري 5مخارج نمودارگيري كال حدود

ه درصد كل مخارج تكميل يك چا. دهد را به خود اختصاص مي

كه بنابراين در مقايسه با اطالعاتيتوان از آن بدست آورد، هزينه مي

. بسيار ناچيزي استها در نقش نمودارگيري از چاه

ان صنعت نفت به صورت چشم انسنمايد و عمل مي

،ارزيابي دقيق مخازنها در اعماق تعيين وضعيت اليه

زمين، ها وضعيت سيمان در پشت جداره

بدون استفاده از نمودارهاي كابلي . تقريبا غيرممكن است


هاي ارزيابي سازند روشها علت استفاده از نگاره

تر گيري سريع قادر سازي اندازههاي پارامترهاي مخزني و محيط

زيرزميني ها فهم بهتر ارتباط بين پارامتر. معمول ترين و سريع ترين روش

: ها كسب اطالعات درون چاههاي مستقيم روش

هاي دست خورده نمونه)Cuttings( ،هاي دست نخورده نمونه)Cores( ،

هاي غيرمستقيم روشهاي چاه پيمايي انواع نگاره

نمودارگيري ساده ترين روش • تهيه اطالعات زيرزميني محسوب

. شود ميهاي ژئوفيزيكي ساير روش

شامل روشهاي ژئوالكتريك، •ژئومغناطيس، گراني سنجي و

اي دو و سه بعدي لرزههاي سطح االرضي براي روش•

تعيين ساختارهاي زمين شناسي نمايد، ولي قادر به پيش كمك مي

ها در بيني وجود هيدروكربور. ها نيستند آن


مقايسه ارزيابي سازند از طريق خرده هايحفاري و نمودارگيري

معموال در حين عمليات حفاري، نمودارگيري از چاه و خصوصيات. آيد هاي زيرزميني و نوع سنگ هاي ديواره چاه به عمل مي محيطشود اين كار با برنامه ريزي و يا براساس شرايط زمين شناسي منطقه اجرا مي .هاي حفاري ها با استفاده از خرده ناكارآمدي شناساني سنگ

علت شوند، ب هايي كه طي عمليات حفاري به سطح زمين رانده مي ذرات و خرده سنگ. اند مخلوط شدن با گل حفاري به سختي قابل تشخيص

ها را در سر چاه دقيقا تعيين نمود توان خواص فيزيكي و جنس سنگ اغلب نمي .اند و اطالعات ها بسيار خرد شده و با مايع حفاري و يا گل حفاري همراه گاهي سنگ

. ها كم و يا ناچيز است بدست آمده از آنهاي زيرزميني بنابراين براي بررسي دقيق خصوصيات محيط

شود هاي دست نخورده استفاده مي ها و نمونه از نگاره .اند تر ها مهمتر و با ارزش ها و مغزه ها در مقايسه با نمونه گاهي اطالعات بدست آمده از نگاره .


يري و مقايسه ارزيابي سازند از طريق مغزه گنمودارگيري

بدست آوردن اطالعات از طريقر مغزه گيري مشكل تر و بسيار پ

. هزينه تر است كافي نبودن حجم مغزه براي

. انجام آزمايشات مختلف روي آن

وتر مطالعه كمي به وسيله كامپيآن گونه كه روي دادهاي چاه نگاري

دليل از طريق 2ميسر است، به . مغزه گيري امكانپذير نيست

پيوستگي اطالعات چاه نگاري داده هاي الگ به طور مستقيم

گ براي نرم افزار تحليل اطالعات القابل استفاده است


هاي نگاره برداري نگاره و روشتعريف نگاره :

هايي كه دثبت پيوسته تغييرات يك مشخصه فيزيكي، برحسب عمق در سازنكند چاه از آنها عبور مي

نگاره برداري نمودارگيري حين حفاري(مي تواند حين حفر چاه (

اي در هر مرحله اندازه گيري بدست آيد اطالعات مورد نظر، به صورت لحظهنمودارگيري كابلي. (يا پس از پايان حفاري انجام پذيرند (

ها يكجا جمع آوري شود هاي مختلف، داده بعد از اجراي اندازه گيري .


تاريخچه نمودارگيري اولين مطالعات چاه نگاري

براي اولين بار، 1927كه در سپتامبر » مارسل و كنراد شلومبرژه«منسوب به ، در محلي در فرانسه، مقاومت ويژه طبقات، اندازه گيري كرده و تحت عنوان

. ارائه دادند» مغزه گيري الكتريكي«تلف با به دنبال آن، پيشرفت هاي علمي باعث شد، ثبت پارامترهاي مخ

.شوند امكان پذير شود دستگاههايي كه هر روز پيشرفته تر مياي براي در ابتدا زمين شناسان از چاه نگاري به عنوان وسيله

. كردند ها استفاده مي همبستگي چاهگرفت ها منبع اطالعات زمين شناسي و پتروفيزيكي قرار سپس اين بررسي .

ه كند كه چشم و وسيل هاي زيرسطحي، همان نقشي را ايفا مي چاه نگاري در بررسي. دهد اندازه گيري زمين شناس، در سطح رخنمون سنگها انجام مي


كاربرد چاه پيمايي در ساير علومروش هاي چاه پيمايي متداول در اكتشاف ذخاير معدني

زغال سنگكانسار هاي سولفيديكانسارهاي آهن


سير تكاملي نمودارگيري1927 :

ياولين پيمايش الكتريك•

1931 :دزا اولين نمودار پتانسيل خو•

SWCو

1938 :اولين نگاره اشعه گاما•

1945 :اولين نگاره تجاري نوترون•

1947 :اولين شيب سنج مقاومت •

القاييويژه و اولين نگاره

1949 :لتروالگاولين نگاره •

1952 :ميكروالگاولين •

1957 :ياولين نگاره صوتي و چگال•

1961 :به اولين تحليل نمودارگيري•

كمك رايانه

1964 :اولين اندازه گيري حين •

حفاري

1965 :اين سامانه ثبت رقومي •

تجاري

1977 : اولين كاميون نمودارگيري•

رايانه اي

1985 :ت اولين ميكرو اسكنر مقاوم•

ويژه


ياجزا تشكيل دهنده ابزارهاي نگاره بردارسوند ها

گيرنده هافرستنده هاكابلكاميون نمودارگيري

استوانه تاركش و سيستم ثبت و نمايش


روش انجام نمودارگيري ،براي انجام نمودارگيري

ابتدا حفاري متوقف شدن وه رشته حفاري از چاه بيرون كشيد

شده و رقره سوند توسط سيستم كابل و ق

با سرعت تضمين شده به داخل . شود چاه فرستاده مي

اينچ و طول 8/25معموال قطر سوندمتراست؛ 15تا 6آن ها

سرعت نمودارگيري بر اساس نوعفوت در 6000تا 1800نمودار بين

. شود ساعت ثابت نگه داشته مي

د به هاي الكتريكي از سون سيگنالافت وسيله كابل نمودارگيري به دري

هاي الكتريكي موجود در كنندهكاميون رسيده و

ت در مقابل عمق، ثبت و يا به صور. شود نمودار ترسيم مي


سوندها ابزار ضروري كه براي نگاره

ها مورد نياز است در برداري از چاهل به اي شك يك لوله فلزي استوانه

. گيرند نام سوند قرار ميها گاهي تركيبي از چند سوند

باشند كه نگاره بردار مي. ها را با هم به كار برد بايد آن گاهي چند شيوه در نگاره برداري

روند بطور همزمان بكار ميها معموال بصورت سري به سوند

هم وصل و با كابلي به داخل چاه . دشون توسط تاركش فرستاده مي

ها نمودارهاي به همين دليل به آنشود كابلي نيز گفته مي

سپس به آرامي به طرف باالته شوند و به طور پيوس كشيده مي

بت ها ث ها به وسيله ابزار گيري اندازه. گردند مي

اطالعات جمع آوري شده ازها سوند عالوه بر ثبت نمودارها روي نوار

كاغذي، ره بصورت رقومي نيز در رايانه ذخي

. شوند مي


متحد المركز: موقعيت ابزار برخي از ابزارها براي اندازه

ز گيري خواص بطور متحد المركشوند در چاه رانده مي

از جمله لتروالگ و ابزارهايصوتيبدين منظور از متمركز كننده

مخصوصي centralizerهاي، . شود استفاده مي


اهچسبيده به ديواره چ: موقعيت ابزارن ها به صورت بيرو برخي از ابزار

از مركز داخل چاه رانده شده و شوند به ديواره چاه فشرده مي

گاهي اين اتفاق با كمك خارج از مركز قرار دهنده، Eccentraliser شود انجام مي .

در ساير موارد، بازوي قطر سنج. دهد اين كار را انجام مي


هبا فاصله از ديواره چا: موقعيت ابزار برخي از ابزارها با فاصله

مشخصي از ديواره چاه قرار ، گيرند كه به آن استندآف مي

stand off گويند . ابزارهاي القايي معموال به اين

. شوند طريق رانده مي


اهانواع نمودارگيري از لحاظ تكميل چنمودارگيري حفره باز

استفاده كامل از وسايل نگاره برداري امكان پذير است.نمودارگيري حفره بسته

تي در استفاده از روش هاي نگاره برداري مثل مقاومت ويژه الكتريكي و يا صو. شود ها مي گيري چاه لوله گذاري شده باعث انحراف در اندازه

اي چند هاي پرتوزايي، صوتي مخصوص و لرزه در چنين مواردي از روش. شود استفاده مي (VSP)اي عمودي منظوره خصوصا لرزه

،به علت امكان عبور نوترون يا پرتو گاما، از فلزات و جامدات سخت


گيري در پارامترهاي مورد اندازهنمودارگيري

ل موارد ها تغييرات پارامترهاي فيزيكي و يا شيميايي زمين شام نگاره: كنند گيري مي اندازه) يا زمان(زير را بر حسب عمق

ات تشخيص سنگ هاي مخزن، تعيين پوش سنگ مخزن و تعيين خصوصيپتروفيزيكي سنگ هاي مخازن

)درجه اشباع، درجه بلوغ سنگ، تخلخل، تراوايي و فاكتور ساخت و تراكم پذيري (ها با براي تعيين درصد سياالت سنگ هاي مخزن و نوع آن ها، رابطه آن

سازند با آب يكديگر، گرانروي، درجه نفوذپذيري الكتريكي و درصد ترشوندگيها و يا هيدروكربور

ي ها، ، نوع گسله ها، شكستگ)اليه ها(تعيين ساختمان مخزن، شيب طبقات. ها ها و تعيين ضخامت سازند گير درزها، تعيين شكل نفت

كنترل، نظارت، توصيف رفتار مخزن و تعيينPVT هاي مخزني افق .


ها انواع نگارهنگاري هاي چاه انواع روش

هاي مقاومت ويژه، نگاره نگاره مقاومت الكتريكي(EL)، نگاره القاء قطبي(IP)، نگاره خودزا(SP)، هاي پرتوزا نگاره، )طبيعي و مصنوعي( نگاره دماسنجي(TL)، هاي نگارهPL )Production Logs( ،

هاي صوتي، صوتي دوقطبي نگاره Sonic dipole Log (SDL)،

نگاره چگالي(DL) وهاي نگارهMWD، LWD وهاي تصويري نگارهImage Log


اندازه دسته بندي پارامترهاي فيزيكي قابلگيري

ون بد(پارامترهاي فيزيكي طبيعي)تحريكپتانسيل يا قطبش خودزا پرتوهاي گاما

پرتو گاما طبيعيطيف سنجي پرتو گامادماي سازندقطر چاه انحراف سنجي(زاويه ميل چاه(

پارامترهاي انگيزشي ناشي ازتحريك سازند

الزمه آن، فرستادن سيگنال توسط . ندهفرستنده و ثبت جواب توسط گير

جواب دريافتي، حاصل بر هم كنش. سيگنال با سازند است

شاملمقاومت ويژه و رسانايي سازند

شيب طبقات• اييپتانسيل الق(ثابت دي الكتريك(خودپذيري مغناطيسيهسته اي

چگالي سازند•سرعت صوت


هاي مهم اي از نگاره خالصه نمودارگيري الكتريكي

د و شامل رسانايي الكتريكي سازن(SP)يا پتانسيل خودزا

اع تعيين ليتولوژي، تخلخل، اشبشدگي سيال و تراوايي

نمودارهاي راديواكتيو ثبت پرتو گاماي پرتوافشاني

طبيعي نمودارهاي نوترون كه

د ثبت تخلخل با اندازه گيري درصهيدروژن

نمودارهاي چگالي و نوترون تعيين تخلخل ،نمودارهاي صوتي

ثبت زمان انتقال امواج صوتيها درون سنگ

و تعيين تغييرات ليتولوژيكي (elastic)هاي كشسان ويژگيها و خواص سياالت درون آن سنگ تخمين و ارزيابي پارامترهاي

پتروفيزيكي


)ايران(نگاره هاي رايج در صنعت نفت هسته اي

،طيف سنجي گاما طبيعيNatural Gamma Spectrometry,

NGS ،ابزار چگاليDensity Tool, DT ،نگاره اصالحي نوترون

compensated neutron log, CNL ،نگاره سنگ چگاليLitho density

Tool, LDT ،نگاره فتوالكتريكPhotoelectric

factor, PEFمقاومت ويژه

،نگاره ريز آرايش كروي متمركزMicro Spherically Focused Log, MSFL

،نگاره عرضي دوتاييlaterolog Deep & Shallow, LLD

& LLS


Headerعنوان، شامل اطالعات كلي

درباره چاه و برخي از هاي اساسي داده

مورد نياز از قبيل ،عمق حفاري ،عمق نمودارگيري ،اندازه جداره خواص گل حفاريدماي سازند


هاي مربوطه نمودارها و ستون نمودار

ها و يا پارامترگيري شده در يك چاه و يا هاي پتروفيزيكي اندازه كميتها را پارامترهاي مشتق شده از آنكند به صورت منحني تغييرات برحسب عمق عرضه مي . ،هر نمودار شامل چندين مسير يا ستونTracks )براي ) سه ستون

. هاي مختلف و يك ستون براي نمايش عمق است منحنيشوند خوانده مي 3و 2و 1هاي از چپ به راست بنام ستون . كند را از همديگر جدا مي 2و 1ستون عمق، معموال ستونهاي .ها ممكن است بيش از يك نمودار ثبت گردد در بعضي از ستون .


سرعت نمودارگيري ،سرعت نمودارگيريLogging Speed

،مهمترين فاكتور در كنترل كيفيت نمودارها، بررسي سرعت نمودارگيريبخصوص در مورد نمودارهاي راديواكتيو است .فوت در ساعت است 3600تا 9 00سرعت نمودارگيري حدودا بينشود معموال بر حسب فوت و يا برحسب متر ثبت مي عمق .شوند كه مقياس عمقي ثبت مي 2ها معموال بطور همزمان در نمودار

ها و يكي براي انطباق اليهگيرد ها مورد استفاده قرار مي ديگري براي تفسير بهينه نمودار .قابل تغييراند) 1/200و يا 1/500، 1/2000(ها برحسب نياز معموال مقياس .شوند گيري در باالي هر نمودار مستقيما مشخص مي واحدهاي اندازه .

بعضي از مقادير نسبت اعداد يا عددهاي اعشاري هستند و لذا واحدي براي آن در) . بدون بعد(شود نظر گرفته نمي


خصوصيات محيط چاهعمق چاه :

در حدود چند كيلومترقطر چاه :

اينچ 17تا 5بين انحراف چاه از حالت قائم

در خشكي معموال چند درجه است)عمودي( درجه 70تا 20در دريا بين درجه حرارت ته چاه

درجه فارنهايت 400تا 100بين .

شوري گل حفاري 300000تا حدود 1000بين

PPM )قسمت در ميليون .(ي بعضي مواقع به جاي گل پايه آب

. ودش از گل پايه نفتي استفاده ميوزن مخصوص گل

پوند بر گالن 17تا 9بينفشار ته چاه :

20000تا 500بين psi )پوند بر اينچ مربع(


هاعوامل محيطي تاثير گذار بر نمودارتاثيرات چاه

حجم و نوع سيال حفاري كهكند دستگاه را احاطه مي

قطر چاهماهيت سيال حفاريچگالي سيال حفارياثر پديده رخنهها و سيمانكاري اثر جداره

ريهاي اندازه گي اثر شكل دستگاه ،قطر دستگاه بازه(فاصله فرستنده گيرنده( ،شعاع يا عمق تجسس و . . . دما و فشار

ر هاي اندازه گيري د تحمل دستگاه شرايط دمايي و فشاري اعماق زياد


تاثير حجم و نوع سيال حفاريگاه اثر سيال حفاري بر پاسخ دست

: اندازه گيري وابسته به قطر چاه

هرچه قطر چاه بيشتر باشد، حجمد، كن سيالي كه دستگاه را احاطه ميزه افزايش يافته و در نتيجه بر اندا

. گذارد گيري بيشتر تاثير مي وقتي حجم سيال از مقدار معيني

، عمال بيشتر باشد، سيگنال دريافتيبازتاب اثر چاه بوده و اطالعاتي در

. دهد خصوص سازند بدست نمي

چگالي سيال حفاري چگالي سيال حفاري بر جذب

. پرتوهاي گاما گذار است ماهيت سيال حفاري

امكان ثبت يا عدم ثبت پارامتر. براساس ماهيت سيال داخل چاه

سيال حفاري پايه هوا يا روغني •مانع عبور جريان الكتريكي است

رسانايي باال گل اشباع از نمك •

تصحيح تاثيرات سيال حفاري ، استفاده از نمودارهاي تصحيح

اهكننده شركت هاي سازنده دستگ


تاثير محيط پيرامون دهانه چاه ،اثر پديده رخنهinvasion

براي ،در حفاري فراتعادلي جلوگيري از فوران سيال سازند وريزش ديواره چاه، همواره فشار ار ستون گل را كمي بيشتر از فش

سيال موجود در سازند استاين عمل باعث جابجايي گل حفاري

.شود از چاه به طرف سازند مي ذرات جامد سيال حفاري، روي

كند و ديواره چاه رسوب ميدهند، و اي بنام سله گل مي پديده در) فيلترات(تنها بخش مايع گل

. كند سازند نفوذ مي

مايع گل با نفوذ به داخل سازند،•قسمت اعظمي از سياالت موجود

ادي در سازند را تا فاصله نسبتا زي) . رخنه(راند به عقب مي

به دنبال پديده رخنه، سنگ مخزن در ديواره چاه و در ناحيه تجسس

دستگاه اندازه گيري، از نظر نوع سياالت، در قياس با قبل از حفر

شود متفاوت مي) حالت طبيعي(چاه شود كه اين خود باعث مي•

اطالعات بدست آمده از سيال سازند در اين ناحيه كم و بيش

. نادرست باشد


نمودار ستون سنگ شناسي حفاري شده(Drill cutting log)

هاي از بين خردهها به حفاري، نمونه

طور منظم جمع آوري به و بسته بندي شده وكمك ميكروسكوپ

. شوند بررسي مي ثبت درصد انواع

ها به مختلف سنگ صورت سيستماتيك

براي هر عمقج سپس ترسيم نتاي

روي نموداري به نام نمودار نمونه، Sample log ،

ي نمودار استراتيگراف

. يا نمودار نواري كمك به تعيين

واحدهاي چينه شناسي و سنگ

شناسي، ها لزوم هماهنگي آن

با نمودارهاي ژئوفيزيكي براي بررسي جزييات

ها، تر رخساره دقيقها و ارتباط ضخامت

ا انگشتي بين دو يچند نوع سنگ

inter – fingering

نمودار ستون سنگ شناسي در حين حفاري78) ويرايش پنجم(نمودارگيري از چاه نيا اعلمي. ح -94تابستان

(Mud logs)نمودارهاي گل رود گل نگاري براي بررسي مستمر تغييرات گل حفاري به كار مي . ،وظايف گل نگارMud logger

ثبت سرعت نفوذ مته حفاري و مهمتر از همه ها و گل در خرده سنگ(تشخيص وجود نفت و گاز(


گل نگاري نمودار گل بطور

معمول شامل نرخ نفوذعمق سنگ شناسي

خردهاندازه گيري گازتوصيف خرده ها توضيحاتي

پيرامون خواص رئولوژيك گل و ساير پارامترها









Caliper Loggingنگاره قطر ياب، كاربرد

اندازه گيري قطرداخلي چاه باز و

تعيين حجمدقيق داخل چاه ار براي تعيين مقدسيمان عمليات

سيمان كاري پشت جداره

تعيين نقاط.شسته شده است

ه تغييرات ايجاد شددر پوشش جداره

معموال همراه ابزار پرتو گاما و اندازه مته

.شود رانده مي


شيب زمين گرماييشود، دماي سازند با افزايش عمق زياد مي

،كه شيب زمين گرمايي يا گراديانGradient زمين گرمايي ناميده مي شود .برحسب محل جغرافيايي و رسانندگي گرمايي سازندها تغيير مي كند . معموال در سازندها با رسانايي كم زياد است

تعادل حرارتي در نزديكي چاه بر اثر گردش گل مغشوش مي شود ويك تبادل گرمايي بين گل و سازند انجام مي شود .


كاربردهاي دماسنجيدر چاه هاي حفره باز

تعيين گراديان زمين گرمايي و دماي متوسط چاه يا ناحيه خاص

ه تشخيص واحدهاي ليتوگرافي و بتعبيري مرز هاي اليه هاي سنگي

تشخيص ورود بهرس هاي تحت فشار

رسيدن مته حفاري به رس هاي •تحت فشار، امكان فوران چاه را در بردارد، كه بايد به وسيله گل

. حفاري آن را كنترل كردتشخيص نواحي هرزروي گل

همراه با افزايش دما

تشخيص ورود سياالت) به خصوص گاز(

همراه با كاهش دما

در چاه هاي جداره دار )عمدتا در چاه نگاري بهره برداري(

ارهتعيين ارتفاع سيمان پشت جديا گاز(آشكار سازي نواحي توليدي

)سيال ديگرتعيين عمق نقطه شروع جوش آشكار سازي نواحي ورودي سيال

تزريقي









تشعشعات هسته اير، اي بعضي از عناص تجزيه هسته

بتا به صورت تشعشعات ذرات آلفا،. شود و گاما ظاهر مي

ن و آلفا و بتا داراي قدرت نفوذ پاييتوقف توسط جداره؛

وده و مشابه پرتو ايكس ب ،پرتو گاما توانايي نفوذ تا چندين اينچ در

. سنگ يا فوالد را داردهايي كه داراي همه سنگ

هاي راديواكتيو هستند، كانيري انتشار تشعشع قابل اندازه گي

تشعشع نامرئي نوترونعي از هيچ فرايند پرتوافشاني طبي

شود و منتشر نمياداي ايج ايجاد توسط تجزيه هستهفاده در نگاره پرتوافشاني قابل است

دار، چاه جدارهcased hole و ،چاه حفره بازopen hole


عناصر پرتوزاسه عنصر اصلي پرتوزا عبارتند از :

پتاسيم؛ توريوم؛ اورانيومعناصر پرتوزاي حاصل از آن ها تپتاسيم از نظر پرتوزايي، بسيار ضعيف تر از توريوم و اورانيوم اس .

ي، تقريبا با اين حال به دليل فراواني زياد آن در طبيعت، از نظر فعاليت پرتوزايي كل. كند نقشي همانند توريوم و اورانيوم ايفا مي

يار توان نوع عنصر پرتوزا و ع ، نمي)هاي پتاس مانند نمك(بجز حاالت خاص. حقيقي آن در سازند را، از چاه نگاري گاماي طبيعي نتيجه گرفت

شود مي براي دست يابي به موارد مذكور از طيف سنجي پرتو گاماي طبيعي استفادهها فراوان ترين عامل پرتوزايي در سنگ است هاي پتاس، رس جداي از نمك

. تواند در ارتباط با وجود رس آن تلقي شود و پرتوزايي يك سازند، مي بنابراين، نمودار پرتو گاما، اساسا تا حدي بيانگر حجم رس سازند است .


Gamma Ray Logنمودار پرتو گاما، ندك هاي زمين را اندازه گيري مي ميزان مواد راديواكتيو موجود در اليه .شود استفاده ميبراي هم ترازي طبقات زمين به همراه نمودار صوتي .شود نيز استفاده ميهاي جداره گذاري شده در چاه .

به خصوص همراه نمودارCCL ها تعيين كننده محل اتصال جدارهابندبراي تعيين فواصل انتخاب شده براي مشبك كاري و يا گذاشتن مجر

. شود استفاده مي واحد اين نمودارAPI است كه بر روي كاغذ نمودار گيري معموال

100تا 0بين API شود كه اندازه گيري مي 10هر تقسيم بندي API است .


هاي اندازه گيري پرتوزايي گاما روش شمارشگر گايگر-

مولر، Geiger‐Müller

counterه هاي منفي ب الكترون

طرف الكترود مركزيحركت كرده و

تكثير الكترون، در فاصله كمي از آند

. پذيرد انجام مي

ها در فاصله الكترونزماني چند ميكرو مع ثانيه بوسيله آند ج

. شوند آوري ميهاي به وجود فوتون

آمده در نتيجه هاي بازگشت اتم

تهييج شده به حالتعادي يونيزاسيون را

در طول سيم مركزي آشكار ساز ) آند(

. دهند توسعه مي

،اطاق يونيزاسيونIonization chamber

،شمارشگر سوسوزنScintillation

counter


هاي اندازه گيري پرتوزايي گاما روش) ادامه(اطاق يونيزاسيون

اساس كار آن تبديلافت پتانسيل ايجاد شده

در اثر يونش، به يك پالس الكتريكي است

،شمارشگر سوسوزن از بين شمارشگرها، به دليل

بازده بيشتر، ابعاد كوچكتر وقدرت جداسازي قائم بهتر

. دطبقات، بر سايرين برتري دار


اصول اندازه گيري ،در داخل سوند نمودارگيري اشعه گاما

اي وجود دارد كه، حاوي گاز بي اثر با فشار باالست محفظه . ،پرتوهاي گاما منتشر شده از سازند

هاي گاز موجود در محفظه برخورد كرده و با اتمشود در نتيجه الكترون گازها آزاد مي .

شود شوند، گاز بطور الكتريكي شارژ يا يونيزه مي ها آزاد مي وقتي الكترون . جريان الكتريكي ناشي از يونيزه شدن گاز بطور خودكار، تقويت شده و

. شود در سطح ثبت مي


ي كاربردهاي اندازه گيري پرتوزايي گاماطبيعي

پتانسيل خودزااستفاده از آن به جاي اندازه گيريزماني كه اين اندازه گيري قابل اجرا نيست .بي ها با استفاده از رديا هاي تزريقي در پشت جداره ارزيابي پروفايل

مواد پرتوزا ارزيابي تقريبي تراوايي تعيين ليتولوژي

هاي سنگين پرتوزا هاي تبخيري، كاني ها، نمك شناخت رسارزيابي درصد رس موجود در مخزن هاهمبستگي چاه هاهاي آزمايش كننده كنترل عمق حفاري و دستگاه


هاي پرتوزايي تاثير چاه بر اندازه گيريگاماي طبيعي

،بين سازند و آشكار ساز، گل حفاري(هاي گوناگوني محيط

حائل شده و) لوله جداري، سيمانهر يك باعث جذب پرتوهاي گاما

شوند، لذا بايد مقادير اندازه ميگيري شده را با نمودارهايي، به

منظور حذف اثر اين عوامل . تصحيح كرد

هتاثير گل حفاري كه وابسته ب : قطر چاه، (حجم گلي اطراف سوند

) قطر و موقعيت دستگاه در چاه چگالي و ماهيت گل

و يا تركيب گل ) هوا، آب، روغن( ) . هاي محلول نمك(

ضور مثال بنتونيت پرتوزا است و ح•آن در گل، مقادير خوانده شده را

. دهد تغيير ميهاي جداري تاثير لوله

وابسته به جنس، ضخامت و چگالي . فلز مورد استفاده است

ها مقادير پرتو تمام انواع فوالد•دهند گاما را كاهش مي

تاثير سيمانتابع جنس، ضخامت و چگالي


يعينگاره طيف سنجي پرتوزايي گاماي طبوت استميزان انرژي پرتوي گاماي هر كاني پرتوزا با عناصر ديگر متفا .

ه اين لذا مقدار انرژي پرتوي گاما مي تواند مشخص كننده كاني اي باشند ك. پرتو را ايجاد مي كند

انرژي پرتوي گاماي ساطع شده از عناصر مختلف، طيف متفاوتي دارد .كاربردها

تعيين ليتولوژي رسوب گذاري) … دريايي، رودخانه اي، دلتايي و(تعيين محيطبررسي هاي ژئوشيميايي فتعيين ارتباط ميان سازند هاي مختلف در چاه هاي مختل(همبستگي چاه ها (


ف مقايسه پرتوزايي گاماي طبيعي و طيسنجي پرتو گاما طبيعي

عي حاصل در نگاره پرتوزايي گاماي طبيعي، پرتوزايي كلي گاماي طبي. از سازند اندازه گيري و ثبت مي شود

و تنها مشخص مي كند كه سازند دربردارنده چه اندازه از كاني هاي سنگين. پرتوزا هست

اما توانايي تشخيص جنس كاني ها ي پرتوزا را ندارد . ،نگاره طيف سنجي پرتوزايي گاماي طبيعي

پرتوي دقيقاً طيف انرژي پرتوي گاما و در نتيجه جنس كاني اي كه اين طيف. گاما را توليد كرده است نيز مشخص مي كند


ازه تصحيح پرتو گاما براي اندحفره و وزن گل

GR=36APIDh=12MW=12Tool

3 3/8


ازه تصحيح پرتو گاما براي اندحفره و وزن گل

t=15.8 g/cm2 1,6ضريب تصحيحواحد اي پي آي 58: مقدار پرتو گاما تصحيح شده


براي اندازه حفره و LWDتصحيح پرتو گاما وزن گل









نحوه كار نگاره پتانسيل خودزا نگاره پتانسيل خودزا(SP)

اختالف پتانسيل بين الكترودهاي درون چاهو ) چاه بايد داراي سيال باشد( كند گيري مي را اندازه) معموال در سطح زمين(الكترودهاي بيرون چاه . نگاره پتانسيل

ها با سرعت متفاوت در دو محيط با فصل مشترك مشخص از حركت يون. كند اطالعات را جمع آوري مي) مانند فصل مشترك بين ماسه و شيل( رسد معموال اختالف پتانسيل بين ده تا چند صد ميلي ولت مي .مانند ماسه سنگ و شيل(هاي رسوبي در اليه : (

مرز شيل با تغييرات بيشينه مثبتشود و مرز ماسه سنگ با تغييرات كمينه منفي مشخص مي .


خط پايه شيل و ماسه سنگ خط پايه شيل

ليهاي شي در مقابل اليه ،خط نسبتا مستقيمي در نگاره پتانسيل خودزا خط ماسه سنگ

نگاره پتانسيل خودزا، در مقابل سازندهاي تراوا از خط پايه شيل منحرف كه گردد و اگر سازند از ضخامت كافي برخوردار باشد، به حداكثر انحراف، مي

. رسد خطي نسبتا ثابت و مستقيم است مين است اين انحراف بسته به ميزان شوري نسبي آب سازند و تراويده گل، ممك

. به طرف راست يا چپ باشدرود هاي پرشده با گل حفاري غير هادي، بكار نمي در چاه ،اين نگاره .

زيرا امكان برقراري ارتباط الكتريكي ممتد. آيد بين الكترود سوند و سازند به وجود نمي


و واره آن و طرحنگاره بردار خودزامقاومت ويژه الكتريكي در شيل و ماسه


كاربردهاي نگاره پتانسيل خودزا تشخيص حدود گسترش

ها هيدروكربوري هيدروكربوري، خميدگي در اليه

دهد و و تغييرات كمتري نشان مي تعيين مقاومت مخصوص آب

سازندهاي شيلي و تشخيص اليه

محاسبه حجم شيل در مخازن امكان بررسي محل تماس گاز و

هاي شيلي آب، در ماسه

از نگاره خودزا براي محاسبهRw كه با استفاده از رابطه آرچي به

. شود آيد استفاده مي دست ميF فاكتور سازند

از طريق مقاومت ويژه الكتريكيسازند اشباع شده به مقاومت ويژه

. آيد آب اشباع كننده بدست مي


) ادامه(كاربردهاي نگاره پتانسيل خودزا هاي تراوا مشخص كردن اليهتعيين مرز بين اليه ها

ه فصل مشترك اليه شيلي و ماساي

هاي معادل از چاهي به تطابق اليه چاه ديگرهاي ه ها در چا شكل منحني

ي شناس مختلف براي يك افق زمين. خاص، قابل مقايسه است

شناسي تطابق زمين با مشاهده تغييرات نمودارSP،

ي مثل شناسايي تغييرات ليتولوژيك، بودن، متقارب بودن عدسي شكل

پذير اي بودن و غيره امكان ورقهاست


هاي عوامل تاثير گذار بر شكل، دامنه و قلهپتانسيل خودزا

قطر چاهافزايش قطر چاه، باعث كاهش پتانسيل

شود خودزا ميقطر رخنه

اگر قطر رخنه افزايش يابد، پتانسيل يابد كاهش ميخودزا

ضخامت اليه هرچه ضخامت اليه كاهش يابد، مقدار

. شود پتانسيل خودزا نيز كم ميفقط ،در واقع منحني پتانسيل خودزا

قسمتي از افت پتانسيل حاصل از كند را ثبت ميهاي پتانسيل خودزا جريان

مقاومت ويژه نواحي موجودمقاومت ويژه سازند دست نخوردهمقاومت ويژه ناحيه تصرف شدهسازندهاي متراكم

تغيير خط مبناي رس اختالف شوري گل حفاري و آب سازند

اگر درجه شوري آب سازند بيشتر از گل حفاري باشد، پتانسيل خودزا جابجايي منفي داشته و به طرف چپ، نسبت به

. شود خط مبنايي رس متمايل مي اگر آب سازند شيرين تر از گل حفاري

باشد، پتانسيل خودزا جابجايي مثبتداشته، و به طرف راست، نسبت به خط

. شود مبناي رس متمايل مي اگر درجه شوري آب سازند و گل حفاري

دزا يكسان باشد، جابجايي پتانسيل خو. وجود نخواهد داشت


هاي الكتريكي انواع پتانسيل

متغير با زمان

اييالكتروشيمي هاي پتانسيل

مايع) همجواري(پيوندگاه Liquid‐Junction

) شيل( نرنستپتانسيل

انتشارپتانسيل

پتانسيل كاني شدگي

الكتروسينماتيك

الكتروفيلتراسيونElectrofiltration

الكترومكانيكيElectromechanical

جريانيStreaming

ثابت

يل منبع اصلي پتانسخودزا در يك چاه،

هاي پتانسيلالكتروشيميايي،

electrochemical ،و الكتروكنيتيك

electrokinetic است علت آن مهاجرت

ها از يونهاي با محلول

غلظت باال به هاي با محلول

غلظت پايين است


خودزا عوامل زمين شناختي موثر بر پتانسيلهاي تشكيل دهنده خمير كاني

به جز، ذغال، سولفورهاي فلزي وهاي هاي رسانا، عموما كاني كاني

تشكيل دهنده خمير سنگ، اثري. رندبر جابجايي پتانسيل خودزا ندا

وجود رس وجود رس و همچنين هيدروكربن

ا ها ر در سنگ، تحريك پذيري يونكم كرده، و لذا پاسخ نمودار . دهد پتانسيل خودزا را كاهش مي

بافت سنگبراي اينكه جابجايي پتانسيل

د خودزا به وجود آيد، بايستي سازنتراوا و متخلخل باشد، اما هيچ

ارتباط مستقيمي بين دامنه جابجايي و تراوايي يا تخلخل

. محيط، وجود ندارددمافشار


)تجربي( SPنمودار تصحيح


يل مثال تصحيح نگاره پتانسخودزا

مثالSP=‐80mV in a 3‐m bedRm=0.5 ohm‐mRi=10 ohm‐mdi=0.80 mپاسخ

Ri/Rm=10/0.5=20SP correction factor=1.1Corrected SP, ESSP=‐80*101=‐88 mV









چاه نگاري صوتي،از سرعت انتشار امواج در درون سازند، با اندازه گيري زمان عبور موج

. آيد داخل ضخامت معيني از آن سازند، بدست ميكند اين نمودار، عمق را در مقابل زمان اندازه گيري مي

،اندازه گيري زمان عبورTransit Time ،مدت زماني كه ضربه صوتيAcoustic Pulse، را ) يك فوت(طول معيني از سنگ

كند طي مي واحد آن ميكرو ثانيه بر فوتμs/ft


هاي صوتي يا آكوستيك انواع موج موج تراكمي يا طولي، موجP

بيشترين سرعت انتشار را داردرسد و بنابراين اولين موجي است كه به گيرنده ميشود تنها موجي است كه در مايعات منتشر مي .حركت ذرات، هم امتداد با انتشار موج است . موج برشي يا عرضي، موجS

سرعت انتشار آن كمتر از موج طولي است .حركت ذرات بر امتداد انتشار موج عمود است . امواج سطحي


عوامل تاثير گذار بر سرعت صوت افزايش تخلخل

باعث كاهش سرعت صوترج تاثير ماهيت سيال داخل خلل و ف

بر سرعت صوت در تخلخل و خميره مشخص، اگر آب

توسط نفت، و نفت توسط گاز جايگزين شود، سرعت كاهش و

د ياب تخلخل به دست آمده افزايش ميو بايد تصحيح شود

حداقل تا عمق مشخصي صادق است . تخلخل حاصل از نمودار = تخلخل

اگر سيال گاز باشد) 7. 0* (صوتي تخلخل حاصل از نمودار = تخلخل •

اگر سيال نفت باشد) 9. 0* (صوتي

سرعت صوت درآب، درصورت ثابتبودن پارامترهاي ديگر، به درجه

. شوري آب بستگي دارد هرچه آب شورتر باشد، سرعت صوت

. يابد افزايش مي ،چرخه پرشيcycle skipping

عوامل ايجاداز در اثر تضعيف موج صوتي با وجود گ

در ناحيه رخنه ياهاي باز وجود شكستگينحوه ايجاد

زماني كه، عالمت به قدر كافي قويير نيست كه روي گيرنده پايين تاث

ر بگذارد، و فقط روي گيرنده باال موثاست


هاي صوتي انواع نگارهنگاره سرعت صوت

Sonic Velocity log

نگاره دامنه صوتSonic Amplitude log

نگاره شكل كامل موج صوتيFull waveform Sonic log

اي عمودي نگاره نيمرخ لرزهVertical Seismic Profile

(VSP) log

نگاره نويز ته چاهيDownhole noise log

نگاره تصويري صوتيSonic imagine log


طرز كار اندازه گيري امواج صوتي انتشار پالس توسط توليد كننده صوت

عبور اين ضربه صوتي از گل حفاري و كيك گل و ورود پالس به سازند و عبور از ماتريكس و فضاي خالي سازند

انعكاس پالس در برخورد با سازند، كيك گل و گل حفاري ويرنده پايينيتحريك و توليد عاليم و ثبت ابتدا توسط گيرنده بااليي و سپس توسط گ

گردد و از آنجا كه نوع سازند توسط نمودارهاي ديگر مشخص ميير است، با توجه به اينكه زمان عبور صوت، با نوع تركيب سنگ و سيال، متغمي توان تخلخل را با استفاده از اين نوع نمودار به خوبي تعيين كرد .


ملزومات و كاربردهاي نمودار صوتي ،ابزار نمودارگيري صوتي

در يك چاه بدون جداره وكند پر شده از مايع عمل مي

حضور گل در حفره، براي ايجاد. اتصال صوتي ابزار و سازند است

كند گل گازدار اتصال را كم مي .غير ممكن بودن نمودارگيري •

صوتي در حفره پر از هوا يا گاز، عدم حساسيت زياد

به تغييرات قطر چاه

يكاربردهاي مختلف نمودار صوتتعيين مقدار تخلخل مخزن

كاهش نقش چاه نگاري صوتي دراندازه گيري تخلخل

با توجه به تاثير پارامترهاي •مختلف بر اندازه گيري و در ع نتيجه مشكالت تفسير، و ابدا

اي مدرن هاي هسته دستگاه) نوترون و چگالي(

اتشخيص شكستگي در سنگهايي و در تشخيص ليتولوژي، به تنه

يا همراه با نمودارهاي ديگرتطابق اليه ها


لمقايسه ابزارهاي اندازه گيري تخلخ ،نمودار صوتي

كند و اي را اندازه گيري مي فقط تخلخل زمينههاي ثانويه را آشكار كند، نمي تواند اكثر تخلخل ،نمودارهاي نوترون و چگالي

كند را محاسبه مي) ثانويه+ تخلخل اوليه(تخلخل كل سنگ .هاي صوتي از مقايسه اندازه گيري

) نوترون، چگالي، مقاومت ويژه(با نمودارهاي ديگر مي توان، سيال موجود در سازند را تفكيك كرد .


ز ارزيابي تخلخل با استفاده انمودار صوتي

داده هاt = 76 msec/ft

[249 msec/m]vma = 19,500 ft/sec

[5950 m/sec]—sandstone

مقدار تخلخلphi= 18%


فاده از تعيين سنگ شناسي و تخلخل با است نگاره صوتي و انواع نگاره هاي نوترون،

CNL Compensated Neutron Log

SNP Sidewall Neutron Porosity Log


اره صوتي تعيين سنگ شناسي با استفاده از نگو نگاره چگالي سازند،


ϕ=Ti زمان بدست آمده از نمودار

صوتيشرايط استفاده

كه فقط از يك نوع سازندهاييو د باشنسنگ تراوا تشكيل شده

افزايش دقت در سازندهايي كهباشدحاوي آب فقط و تراويدهناحيه به دليل كاهش اثر

هاي آبدار در آغشته در سازنديهيدروكربودرهاي مقايسه با سازند

لزوم تصحيح در سازندهاي فاقدفوقشرايط

تخلخلروي موارد تاثير گذار سازندوجود شيل در

ل شيلزوم حذف غير مفيد و تخلخل سيالي كه شيلدر ارزيابي ذخيره

است ناتراوابه آن نسبت لزوم حذف زمان مربوط به شيل از

گذركل زمان •Ti=ϕtf+

(1‐ϕ‐vsh)tma+tsh. vsh•Ti‐tsh. vsh=ϕtf+

(1‐ϕ‐vsh)tmaسازند نافشردگيها شگستگي هاو درزه پرش سيكل ها


نا فشردگي سازنددر ديناميكيهاي ثبات ويژگي

كه به اندازه كافي سنگ هايي )فشردگي معمول(اند تحت فشار

يژه ناكافي سنگ ها به وفشردگي،هاي كم ماسه سنگ در فشار

بت به نس نافشردگيتاثير بيشترموج و گذر تخلخل بر زمان

لزوم تصحيح ير تعيين تخلخل با رابطه تجربي ز

. cpفشردگي به كمك ضريب •∗ cp=ϕ

محاسبه ضريب فشردگيcp=

Tsh زمان گذر موج بر حسب ميكروشيل پيرامون ثانيه بر فوت، در

نافشردهماسه سنگ cp=

ننوتروتخلخل با استفاده از نگاره مقدار معموالc 0تا 625. 0بين .

. است 67. 0تغيير و مد آن 7


ها و شكستگيها اثر درزهو كمتر بودن تخلخل صوتي از تخلخل واقعي در سنگ هاي درزه دار

2ϕϕt=ϕs+ϕt تخلخل واقعيϕs تخلخل بدست آمده از روش صوتي2ϕتخلخل پسين


پرش سيكاها تعريف

ش رسد اما پي گاهي انرژي نخستين موج در حدي است كه به گيرنده اول مي. رسد از رسيدن به گيرنده دوم ميرا شده و به گيرنده دوم نمي

شود لذا امواج بعدي به عنوان نخستين موج رسيده به گيرنده دوم نگاشته مي .يابد زمان گذر محاسبه شده به حد چشمگير و بي هنجاري افزايش مي .

محل وقوع پرش سيكلياحتمال رخداد باال در سازند ها با ميرايي باالي امواج

ها هاي نافشرده، نواحي خرد شده، گاز دار، پالستيك تر مانند نمك اليه: مثال


) ده در ناحيه بهره(سيمان كاري آستري هاي توليدي ها در اليه هدف اصلي سيمان كاري آستري) از جمله مخازن چند اليه(

ايزوله كردن آنها است، در نتيجههاي آستري اي در پشت لوله عالوه بر جلوگيري از جريان بين اليه توليد انتخابي از هر اليه توليد

بررسي وضعيت سيمان بنديها و آستري در چاه جدارهاستفاده از نمودارهاي سيمان بندي

از جمله نمودارCBL/VDL


آن معايب سيمان كاري ضعيف و راهكارا بر اثر سيمان بندي ضعيف و ي

ها نامطلوب آستريها به خوبي صورت جداسازي اليه

گيرد و مشكالت زيادي نمي از جمله توليد آب، تخليه با

ن مكانيسم نيروي رانش گاز، از بي به. . . رفتن توليد خالص هر اليه و

آيد و وجود مي

راهكار ،ايجاد روزنهPunch

ها تزريق سيمان به روزنهبعضاً با درصد موفقيت پائين •تضعيف، : معايبWeak Point

لوله آستري در معرض قرارگرفتن حد : علت•

هاي ايجاد شده با فاصل روزنهاسيد حين انگيزش چاه


در چاه CBL/VDLطرز قرار گرفتن ابزار اجزا ابزار

يك فرستندهTransmitter و دو گيرندهReceiver ،

،گيرنده اول دريافت كنندهCement Bond Log, CBL

دهدر فاصله سه فوتي از فرستن• گيرنده دوم دريافت كننده

Variable Density Log VDL، شود ناميده مي .ندهدر فاصله پنج فوتي از فرست•


مسير حركت سيگنال صوتي ابزار ال هاي صوتي پس از ارس سيگنال

ه از طرف فرستنده از چهار مسير ب: رسند دو گيرنده مي

خود ابزارجداري /لوله آستري سازندسيال درون چاه

هاي زياد بين با تعبيه شكاف فرستنده و دو گيرنده

عمالً باعث طوالني شدن مسير ها شده و بين فرستنده و گيرنده

لذا سيگنال ارسالي از مسير ابزار ،را در Noiseامكان ايجاد مزاحمت

. ها ندارد گيرنده


آن ها و كيفيت درصد سيمان پشت لولهوله اگر فضاي بين قطر خارجي ل

جداره تا ديواره چاه را /آسترييم، بطور نسبي به دو قسمت كن

وضعيت درصدي از سيمان كهجداري /در اطراف لوله آستري

و CBLتوسط نمودار , قرار داردكيفيت آن قسمت از سيمان را

كه در مجاورت ديواره چاه وجود نشان داده VDLاست با نمودار

. شود مي

اي از نگاره سيمان بندي معمول نمونه157) ويرايش پنجم(نمودارگيري از چاه نيا اعلمي. ح -94تابستان

اي از نگاره نمونه رسيدن به

طوقه جداره، ر با قله ايجاد شده د

منحني دامنه، و ) 2باريكه ( ،چگالي متغير) 3باريكه (

. شود مشخص مي

ه ارتفاع اغتشاش طوقله تابعي از اندازه فاصه و داري بين فرستند

. گيرنده است فوت 3دامنه، بازه ،چگالي متغير

فوت 5بازه


تصوير برداري صوتي بندش سيمان، Cement Bond With Acoustic Imaging

دو نوع ابزارهاي ارزيابي بندش سيمان وجود دارد .هاي صوتي، ابزارSonic tools

،نگاره بندش سيمانCement Bond Log (CBL) هاي صوتي از فرستنده به گيرنده اندازه گيري پيوسته دامنه پالس•

oها به سيمان تكيه نكرده باشد، دامنه بيشينه است اگر جدارهoها به خوبي سيمان كاري شده باشد، دامنه كمينه است اگر جداره

،نگاره چگالي متغيرVariable Density Log (VDL) مايش هاي مشكي و سفيد ن هاي مثبت و منفي دنباله امواج را به ترتيب با سايه اگر چرخه•

. شود دهيم، اين نگاره ايجاد مي ،ابزارهاي فوق صوتultrasonic tools


اي از سيمان كاري خوب نمونهدامنه، كم است سيگنالVDL سازند قوي استتنيازي به چپاندن سيمان نيس


اي از جداره بدون سيمان كاري نمونهدامنه قويVDL ،مستقيم

بدون سيگنال سازند الگوهايV اشكل بيانگر طوقه ه ،سيمان كاري چپانشي

Squeeze cement الزم است .


اي از سيمان كاري جزئي نمونهدامنه كم تا متوسط است .VDL هاي تواند هم سيگنال مي

منحني وار سازند و هم هاي مستقيم جداره را سيگنال

. نشان دهدل ها به اندازه كافي طوي اگر كانال

باشند، سيمان كاري چپانشي،Squeeze cement الزم است .


Microannulusاي از، ريز داليزها، نمونه(micro gap between cement & casing)

دامنه متوسط است .VDL ي هاي منحن نمايش سيگنال

هاي وار سازند و نيز سيگنالمستقيم جداره

در صورت ترديد، نگاره را تحتپام به ديواره فشار 1000فشار . دهيدل ها مسدود شده و نگاره تبدي شكاف

. شود به سيمان كاري خوب مي

عدم نياز به سيمان كاريSqueeze cementچپانشي،


سيمان كاري بدون اتصال به سازنددامنه كم استVDLهاي جداره و ، سيگنال

. دهد سازند را نشان نميهاي گل رقيق قابل سيگنال

. مشاهده است ،لزوم سيمان كاري چپانشي

Squeeze cementتواند حضور گاز در سازند هم مي

. چنين مدلي ايجاد كند


بندش سيمان در سازندهاي سختيير دامنه بين مقادير كم و زياد تغ

كند ميهاي هاي سازند سيگنال سيگنال

. پوشاند جداره را مينيازي به سيمان كاري نيست


، USIابزار تصوير برداري مافوق صوت USI UltraSonic Imager Tool











مقدمه ا را اي از نمودارهاي پرتوافشاني هستند كه چگالي سازنده نوع ويژه

. كنند ثبت مي ،در ابزار نمودارگيري چگالي

،منبع پرتو گاما و ثبت كننده روي يك كفشك فلزي سوار استكه آن نيز به يك بازوي جمع شونده متصل است .

كند؛ هاي باز عمل مي نمودار چگالي فقط در چاهكند ها جلوگيري مي چون حضور جداره و سيمان از تماس آن با سنگ .


اساس نمودارگيري چگالي ت در اين روش، پرتو گاما از منبع به سازند ساطع شده و توسط ثب

. شود كننده دريافت ميم از آنجا كه جذب و پراكندگي پرتو گاما در سازند، تا درجه زيادي به تراك

هاي موجود در مسيرش، بستگي دارد؛ مواد، و يا مقدار الكترونشود بنابراين توسط اين نمودار، چگالي كل و لذا تخلخل سنگ اندازه گيري مي .

يابد هرچه تخلخل بيشتر شود؛ چگالي كاهش مي•


نگاره جرم مخصوص، FED=Formation Density Log

براي اندازه گيري جرم مخصوصرود ها به كار مي الكتروني اليه

ها در هر كه برابر تعداد الكترون. سانتي متر مكعب از سنگ است

اساس ابزار اين نگاره يك فرستنده راديو اكتيو و دو

. هاي باز يافت است گيرنده اشعهكاربرد

ها و اندازه گيري تخلخل اليه. ها در طبقات تعيين سطح گاز

معموال اين نمودارشود همراه نگاره نوترون رانده مي . واحد نمودار جرم مخصوص گرم

. بر سانتي متر مكعب است روي كاغذ نمودار گيري معموال

گرم در سانتي متر 3تا 2بين شود كه مكعب اندازه گيري مي

گرم 05/0هر تقسيم بندي معادل. بر سانتي متر مكعب است


كاربرد، اجزا و مشخصات ابزاركاربرد

اندازه گيري چگالي كل سازند ،مرتبط با تخلخل سازند است تعيينPe سازند

ندانديس جذب فوتوالكتريك ساز شناسايي گاز

به كمك ابزار نوتروني

اجزاهقطرسنج براي تعيين قطر چا .منبع گامادو گيرنده گاما


ساير ابزارها ،ابزار اندازه گيري چگالي جبراني

Compensated Density Tool

ابزار طيف سنجي چگالي سازندSpectral Pe Density tool (SPeD)


الي تعيين تخلخل با استفاده از نگاره چگسازند









مقدمهكاربرد

ازندكاربرد اوليه، تعيين تخلخل س .كسب اطالعات ليتولوژي سازند .

با تعيين نرخ جذب آنها در سازند و نيز گاماهاي حاصله بعد از طيف

سنجي

اصولز ها ني همانند پرتوهاي گاما، نوترون

هاي مختلف با توانند به روش ميسازند واكنش دهند

هاي گاما كه برخالف سرچشمهپ منشا طبيعي دارند و يا از ايزوتو

شوند، هاي راديواكتيو حاصل ميي ي نوترون نتيجه سرچشمه. اي دقيق است هاي هسته واكنش


شيوه كار نوترون با انرژي باال از طريق

ار چشمه نوترون شيميايي يا ابزني توليد كننده نوترون بنام مي

به درون ) minitron(ترون . شود سازند فرستاده مي

هاي نوتروني پاسخ گيرندهبا هاي ارسالي را برهمكنش نوترون

. كنند سازند اندازه گيري مي ابزارها داراي فاصله گيرنده–

سانت اند 30فرستنده بيش از ،به خاطر مشكالت عملي


مراحل افت انرژي برهم كنش نوترون و هسته اتم ها

مگا الكترون ولت 4مرحله افت انرژي نوترون با انرژي اوليه در حدوديا بيشتر در اثر برهم كنش بين نوترون ها و هسته اتمي مواد

الكترون ولت افت 100تا 0,1در مرحله اول افت انرژي، انرژي نوترون به بين Epithermalكند كه به اين نوترون ها، نوترون هاي اپي ترميك، مي

neutrons گويند . الكترون ولت افت 0,025در مرحله بعدي افت انرژي، انرژي نوترون به حدود

. گويند Thermalمي كند كه به آن ها نوترون هاي ترميك، در مرحله آخر نوترون ها گير افتاده و اصطالحا به دام مي افتند و در اين

مرحله پرتوي گاما ساطع مي شود هر نوع برهم كنش، مي تواند موضوع يك روش اندازه گيري در

. بررسي هاي چاه نگاري باشد


هاي نوترون براي محاسبه انواع نگارهتخلخل

گاما -نوترونGNTمنسوخ شده ،اندازه گيري تابش كاماي حاصله با

رمول –هاي نوساني يا گايگر گيرندهو يا سرچشمه گاماي مواد طبيعي

شيميايي معموال ضعيف بوده و . كردتوان با سپرهايي حذف مي

نوترون ترمال –نوترون)NT ( هاي اندازه گيري غلظت نوترون

. ترمالي كه هنوز جذب نشده اند استفاده از گيرندهHe به علت سطح

مقطع جذب باال و توليد ذره آلفا به. ازاي هر برخورد نوترون

اپي ترمال –نگاره نوترونSNP )كاربري محدود(

مالاپي تر اندازه گيري تمركز نوترونهاي اين ابزار داراي برم فعال گيرنده

.هستند LiFشده يا بلورهاي تاثيرات حفره چاه كم شدهتصحيحات خودكاردر حفره خالي هم كاربرد دارد نگارهCNL )استفاده گسترده( نگارهDNL )نسل بعدي(

يبهبود تشخيص گاز در مخازن شيلبهبود مقادير تخلخل بخاطر تاثير

كمتر ماتريكس


توسعه ابزار نمودار گيري نوترون


نامساختار اصليو پاسخ ها ها پيشرفت-ومرادي( اولين ابزار تخلخل نوتروني با منبع

) بريليوم– گايلراه شامل دستگ مولديو ) بريليوم-راديوم(هايي با منابع شيميايي ابزار

GNAMپرتو گاما هاي گيرندهمولر و

با منابع 20ً، با دقت GNAMاز ابزار دقيقتر) بريليوم-پلوتونيوم(

گايلرستگاه شامل د مولديو ) بريليوم-پلوتونيوم(ابزارهايي با منابع شيميايي GNTپرتو گاما هاي گيرندهمولر و –

توسط ابزاري با منبع ها بعدكه ( Pu‐Beابزارهايي با منابع شيميايي 15ً برون گرمايي با دقت هاي نوترونثبت ابزارHeSNPو يك نوترون برون گرمايي ) جايگزين شد Am‐Be(شيميايي

HeCNTنوترون حرارتي ي گيرندهو دو Am‐Beبا منبع شيميايي هايي ابزار12ًبا قابليت تصحيح و دقت ابزار

ن اندازه گيري با امتياز ويژه براي تعيي نوعHGNS. باشد مي CNTابزار همانندخصوصيات سازند

گرمايي باال با خروجي اندازه گيري برون سماتريتخلخل كه تقريباً عاري از تاثيرات

. باشد ميو چهار گيرنده نوترون Heمنبع ميني ترون، يك گيرنده نوترون گرمايي

HeAPSبرون گرمايي

CNLنگاره نوترون جبراني نوعG دستگاه نوترون هاي ترميك و اپي ترميك را به طور هم زمان

. دريافت مي كند نوعA دستگاه نوترون هاي ترميك را دريافت مي كند.

آشكارساز استفاده مي كند 2براي كاهش اثر چاه از . آشكار ساز با يكديگر به وسيله نرم افزار و 2نسبت و رابطه شمارش

دستگاه هايي كه در سرچاه قرار دارد، مستقيما به واحد تخلخل يا شاخص) مقدار هيدروژن موجود در تركيب سنگ و سيال موجود در آن(هيدروژن

. تبديل مي شود


ونشرايط استاندار نمودارگيري نوترشرايط استاندارد براي چاه بدون

لوله جداري اينچ است 7/8: قطر چاه . عدم وجود گل چسبيده به ديوار

چاه درجه فارنهايت 75دماي .فشار اتمسفر . ابزار به صورت هم محور با ديواره

. چاه قرار گرفته باشد

چاه جداره دار(شرايط استاندارد (اينچ باشد 3/4: قطر چاه . اينچ 0/304ضخامت لوله جداري

. باشد سيال حفاري در چاه وجود داشته

. باشد اينچ باشد 1/62ضخامت سيمان .اه ابزار انحرافي نسبت به ديواره چ

. نداشته باشد درجه فارنهايت باشد 75دما . ابزار هم مركز با محور چاه قرار

. گرفته باشد


اصول نمودارگيري نوترونها در هسته همه عناصر غير از هيدروژن وجود دارند نوترون .دها تقريبا مشابه اتم هيدروژن است اما الكترون ندارن تركيب آن .

هاي داراي جرم مشابه نوترون، اتم. شوند باعث كاهش سريع سرعت نوترون مي

د و در شو هاي هيدروژن بسيار آهسته مي ها در اثر برخورد با اتم بنابراين، سرعت نوترون. شود تواند به وسيله نمودار گيري نوترون تعيين نتيجه محتواي هيدروژن سازند مي

اساس كار اين نگارهها است اندازه گيري مقدار يون هيدروژن موجود در خلل و فرج سنگ .

گردد ها تعيين مي سپس از روي اين اندازه گيري درصد تخلخل اليه .دهد ها را نشان مي بنابراين اين نمودار مستقيما درصد تخلخل سنگ .


مراحل ثبت نمودار نوترون ها است سوند نگاره نوترون، داراي منبع بسيار راديواكتيوي، از نوترون .

ها از منبع راديواكتيو، به سازندهاي مجاور نفوذ كرده، و نوترون. كنند هاي اتمي متفاوت در سازندها، برخورد مي با هسته

ها، هيدروژن نداشته و يا داراي حجم كم هيدروژن باشند، اگر سنگركت شود و ح هاي منتشر شده از منشا، بالفاصله سرعت شان كم نمي نوترون

خود را در سنگ ادامه داده و ها در ثبت كننده دستگاه، زياد خواهد بود لذا شمارش آن . د، هاي هيدروژن دار باش اگر منبع نوترون راديواكتيو، مقابل سنگ

ه هاي منتشر شده، در اثر برخورد با هسته هيدروژن، به سرعت آهست نوترونگردند و شده و جذب ديگر عناصر موجود در سنگ مي

برگشته لذا ثبت كننده ابزار نمودارگيري، كاهشي را در شدت تشعشع نوترون. دهد از سازند، نشان مي


محتواي هيدروژن سنگ هاها، به ماهيت سيال موجود در فضاي خالي، و محتواي هيدروژن سنگ

. مقدار رس آن، بستگي دارد ها، حاوي هيدروژن بوده و در آب و نفت و گاز موجود در خلل و فرج سنگ

. گذارند نتيجه روي منحني نوترون تاثير مي ،وقتي كه منافذ با مايع پر شده اند

،وجود هيدروژن بيشتر، نشانه تخلخل زياد بوده و برعكسمايع كمتر، نشانه هيدروژن كمتر و نشانه تخلخل كمتر است .شود ابزار نوترون نتواند وجود گاز در خلل و فرج سنگ، سبب مي

تخلخل دقيق سنگ را اندازه گيري كند، تكه اين به دليل تمركز كم هيدروژن در گازها در مقايسه با آب و نفت اس .


كاربرد نگاره نوترون، CNL=Compensated Neutron Log

مجموعه نمودار جرم مخصوص و نوترونها است ها و تعيين گاز در اليه نمايان گر ميزان صحيح تخلخل سنگ .ها همچنين با مقايسه منحني اين دو نگاره با منحني ساير نگاره

ها را نيز تعيين نمود مي توان جنس سنگ .

توان استفاده نمود هاي داراي جداره نيز مي از نمودار نوتروني در چاه. شود درصد خوانده مي 45روي كاغذ منحني، تخلخل بين صفر تا .

درصد تخلخل است 3كه هر تقسيم بندي نشان دهنده .


‐Neutronكراس پالت نوترون چگالي، density crossplot سنگ شناسي معمول


ي از شماتيك پاسخ نگاره نوترون براي برخ‐سنگ شناسي هاي مرسوم


نگاره نوترون جبراني، CNL‐Compensated Neutron Log









نگاره برداري الكتريكي، Electrical logging

گيري مقاومت ويژه اندازهالكتريكي

يكي از مهم ترين پارامترهاينمودارگيري است،

چرا كه با آن فواصل نواحيهيدروكربوردار مشخص و ميزان آب

. شود اشباع تخمين زده مي بر حسب اهم مترΩ m است .مقاومت ويژه الكتريكي محيط

ور توانايي محيط در جلوگيري از عب. جريان الكتريكي است

مفهومي معكوس رسانايي. الكتريكي است

،هدف نمودارگيريتخمين پارامترهاي بخش دست

نخورده مخزن است، متاثر لذا در نظر گرفتن تاثير ناحيه

شده بر روي ابزارهاي نمودارگيري. از اهميت زيادي برخوردار است

به طور مثال، مقاومت ويژهت الكتريكي ناحيه تدريجي به عل

نفوذ سيال از مقاومت ويژه الكتريكي واقعي

سازند متفاوت است و ها در نتايج يك نمودار اين تفاوت. گذارند تاثير مي


اساس كار ابزارهاي اندازه گيري مقاومت ابزارهاي متعددي

. ها وجود دارد گيري مقاومت ويژه الكتريكي سازند براي اندازهيريمسازد كه مقاومت واقعي سازند را اندازه بگ تركيبي از ابزارها ما را قادر مي .

خش بعضي از ابزارها عمق بررسي كمي داشته و قادرند مقاومت ويژه الكتريكي يك ب. مشخص و كوچكي را اندازه گرفته و برخي ديگر عمق بررسي زيادي دارند

اساس كار در اين ابزار ارسال جريان الكتريكي با شدت ثابت(I) از طريق الكترودها به سازند وگيري اختالف پتانسيل بين الكترودها سپس، اندازهΔV) (باشد مي

كند گيري مي ابزار در واقع اختالف پتانسيل الكتريكي را اندازه . )شود بدين طريق مقاومت ويژه سازند سنجيده مي . (


اصول اندازه گيري مقاومت ويژه الكترود يا پيچه(يك انتشار دهنده (

فرستد را به داخل سازند مي) جريان الكتريكي، ميدان مغناطيسي(سيگنالي .اي كه در فاصله مشخص از چشمه انتشار واقع شده، گيرنده

كند عكس العمل سازند روي سيگنال فرستاده شده را ثبت مي . نامند يم» بازه دستگاه « فاصله بين فرستنده و گيرنده سيگنال را .د ها موجو براي اندازه گيري مقاومت ويژه، مجموعه متنوعي از دستگاه

. كند را امكان پذير مي diو Rxoو Rtاست كه تعيين مقادير


گيري مقاومت ويژه الكتريكي اندازهشاء گل ها ناشي از اثر مقاومت گل حفاري، غ افت پتانسيل بين الكترود

. و مقاومت واقعي سازند استها فقط مقاومت واقعي سازند ولي از ميان همه پارامتر(Rt) مورد نياز است . در محيط همگن

ي جريان عمق نفوذپذيري جريان الكتريكي با افزايش فاصله بين الكترودها. يابد افزايش مي

اهري را از طرفي افزايش فاصله الكترودهاي پتانسيل، دقت مقاومت ويژه الكتريكي ظدهد، كاهش مي

. ت ثابت بماندبنابراين با افزايش فاصله الكترودها، انرژي الكتريكي بايد افزايش يابد تا دق•


Electric Survey, ESهاي الكتريكي، بررسي

نمودارهاي الكتريكي، شامل پتانسيل خودزاSP و ،نمودارهاي مقاومت الكتريكيresistivity logging باشد مي .


مقاومت ويژه الكتريكي يك سازند مقاومت ويژه

نگ الكتريكي يك سبه مقاومت ويژه

الكتريكي آب موجود در آن سازند

)Rw)، فاكتور مقاومت

سنگ (Formation factor = F) و

مقدار آب و يا نفت

موجود در آن درصد اشباع (

وابسته ) شدگي. است

مقاومت ويژهازند الكتريكي يك س

،با كاهش شوري كاهش تخلخل و يا كاهش درصد

اشباع شدگي با آبيابد افزايش مي .


اهتقسيم بندي نواحي نزديك دهانه چي از در حين حفاري به دليل فشار هيدرواستاتيك گل حفاري، بعض

. گيرند هاي تراوا تحت نفوذ سيال گل حفاري قرار مي اليه سيال ) هجوم(اين پديده تأثير(invasion) شود ناميده مي .ذ به علت اينكه ذرات جامد گل حفاري معموال بزرگتر از قطر گلوگاه مناف

(mud filtrate)است، ذرات به صورت غشاء گلي . شوند برروي ديواره چاه انباشته مي

رت پس زدگي سياالت مخزن در نزديكي دهانه چاه تقريبا به طور كامل صو. نمايد مي (Flushed zone)گيرد و ايجاد ناحيه رخنه يا متاثر شده مي بعد از ناحيه متاثر شده، ناحيه تدريجي(Transition zone) وجود دارد كه

. در آن نفوذ سيال حفاري كمتر است بعد از آن ناحيه دست نخورده يا بكر(Uninvaded zone) وجود دارد كه

. تتحت تأثير گل حفاري قرار نگرفته و سازند داراي سياالت طبيعي اس


بخشهاي مختلف ديواره يك چاه، نواحي ) . همتاثر نشد(متاثر شده، تدريجي و بكر

گيري مقاومت در عمل اندازهيه الكتريكي به دليل وجود ناح

. اي است رخنه عمل پيچيدهها افت پتانسيل بين الكترود

ناشي از اثر مقاومت گل حفاري، سله گل، ناحيه رخنه و مقاومت

. واقعي سازند است


ري عوامل زمين شناختي موثر بر اندازه گيمقاومت ويژه

پارامترهايي كه در حين: نمودارگيري اثر گذارند

تركيب سنگ: تركيب سنگ از ديد چاه نگاري

ماهيت و درصد مواد جامد موجود) خميره؛(در سنگ

عموما مواد جامد تشكيل دهنده •خميره سنگ، مقاومت زيادي

ا هاي رسان دارند، بجز بعضي كانيمانند سولفورهاي فلزي، فلزات

خالص، گرافيت و يا در اغلب . اوقات رس ها

ماهيت و تركيب سياالتي كه درسنگ وجود دارند

ها بسيار مقاوم هيدروكربن •هستند

مقاومت ويژه آب سازند بستگي •هاي به ماهيت و مقدار نمك

. محلول در آن دارد درصد سياالت موجود در سنگ و

خلل و فرج آنبافت سنگ

هاي كوچك اندازه و توزيع كانالمت ارتباطي بين خلل و فرج، بر مقاو

. گذارد ويژه سنگ تاثير ميي اگر سنگ داراي درزه و يا شكستگ

باشد، انتشار جريان، از چگونگي كند شكستگي سنگ پيروي مي

شيب طبقاتدمافشار


كاربردهاي اندازه گيري مقاومت ويژههدف اصلي :

ن تعيين درجه اشباع آب و هيدروكربدر نواحي بكر و شسته شده

در حاالت استثنايي دستيابي بهمقاومت ويژه حقيقي سازند، نواحي . تغير آلوده با سيال حفاري ميسر اس

عدم دستيابي به مقدار حقيقي مقاومت ويژه سازند در اثر فروديواره و

. فراديواره در طبقات كم ضخامته، تصحيح اثر چاه، فراديواره و فروديوار

. به كمك نمودارهاي تصحيح كننده

محاسبه تخلخل و) فقدان رس(با فرض تميزي سنگ

اشباع از آب با مقاومت ويژه مشخصهمبستگي

دهاي با پذيرش تغييرات يكسان سازنمشابه روي نگاره ها

رسي شدن(هاي ليتولوژي كاربرد بافت و(و رسوب شناسي ) سنگها

) تحوالت چينه شناسيبررسي تراكمتعيين ضخامت طبقات


رسانايي الكتريكي ،رسانايي الكتريكيelectrical conductivity

توانايي جسم در عبور دادن جريان الكتريكي از ميان خود استو نسبت معكوس دارد با مقاومت الكتريكي . انواع رسانايي الكتريكي

رسانايي الكترونيكيelectronic conductivity خاص جامدات نظير فلزات است و رسانايي الكتروليتيelectrolytic conductivity

هاي شور است خاص آب .


ها مقاومت ويژه الكتريكي سنگت هاي رسوبي از نوع الكتروليتي اس رسانايي الكتريكي سنگ

ها وجود دارد هايي است كه در خلل و فرج آن كه مربوط به آب .هاي رسانا هاي فاقد تخلخل و فاقد كاني سنگ

داراي مقاومت ويژه الكتريكي بي نهايت هستند .ها به عوامل زير بستگي دارد مقاومت ويژه الكتريكي سنگ :

مقاومت ويژه آب و ميزان شوري آبيابد مقاومت آب يك سازند با افزايش شوري و دما كاهش مي . ميزان درصد آب اشباعدرصد و شكل هندسي خلل و فرجهاي رساناي الكتروليتي هاي رسانا و كاني درصد رسدرجه حرارت و فشار حاكم در محيط


ها مقاومت ويژه الكتريكي بعضي از سنگبرحسب اهم متر

ها از نظر مقاومت انواع سنگ: الكتريكيهاي غير مخزني بدون سنگ

تخلخل مفيد، هاي آذرين، دگرگوني و نظير سنگ

ها تبخيريمقاومت الكتريكي بااليي دارنددهاي مخزني با تخلخل مفي سنگ .

ن در صورت اشباع بودن با آب شيريو يا هيدروكربن داراي مقاومت زياد،

و در صورت اشباع بودن با آب شورهاي رسي داراي و يا داشتن كاني

. ودمقاومت الكتريكي كمي خواهند ب


هتقسيم بندي نگاره هاي مقاومت ويژه بين تقسيم بندي بر اساس فاصل

ك و كوچ) بازه(فرستنده و گيرنده در نتيجه بزرگي شعاع بررسي

هاي بزرگ بازه دستگاهتاثير پذيري كمتر از گل حفاري ،

هاي شسته و انتقالي و ناحيه اندازه گيري مقاومت نزديكRt به :هاي كوچك بازه دستگاه

قرارگيري الكترودها روي بالشتك چسبيده به ديواره چاه و حذف اثر

ها، چاه از اندازه گيري تاثير پذيري از كيك گل محاسبهRxo .

ز تقسيم بندي بر اساس تمركي گسيل جريان الكتريك: (جريان

)در راستاي مشخص به سازند دستگاه هاي متمركز، براي

گيري مقاومت اندازههاي نازك يا اليههاي با مقاومت باال سنگهاي حاوي سياالت با رسانايي چاه

) با گل شور حفاري(باال دستگاه هاي غير متمركز


انواع نگاره هاي مقاومت ويژهانواع ابزارهاي بزرگ بازه

غير متمركز و 1960سوندهاي نرمال دهه

)منسوخ(جانبي متمركز

با استفاده از الكترودLLسوندهاي الترولوگ، •SFLنگاره كروي كانوني، •

)منسوخ( 1980دهه با استفاده از پيچه

ILسوندهاي القايي، •

انواع ابزارهاي كوچك بازه ،ميكروالگML )منسوخ( ،ميكروالتروالگMLL ،نگاره پراكسي ميتيPL )منسوخ( ،كانوني كروي ريز نگارMSFL


مقايسه انواع ابزارهاي مقاومت ويژهمزايا نگاره عرضي

توسعه براي گلپايه آب نمكي

با توجه به تمركزجريان، تفكيك

پذيري عمودي و عمق نفوذ عميق تر

حداقل تاثير اليههاي جانبي با

مقاومت ويژه باال تاثير اندك حفره

چاه و ضخامت اليه


سوندهاي غير متمركز شيوه آرايش الكترود ها در

ز دستگاه هاي بزرگ بازه غير متمركنگاره نرمال)Normal log(

رود الكترود گيرنده در نزديكي الكت. در درون چاه) جريان(فرستنده

شعاع بررسي :برابر بازه سوند 2تقريبا •انواع

) اينچ 16بازه (نرمال كوچك بازه •) اينچ 64بازه (نرمال بزرگ بازه •

نگاره جانبي)Lateral log (يا انورسسيار الكترودها نسبت به نگاره نرمال ب

نزديك به هم هستندشعاع بررسي :

تقريبا برابر با بازه سوند•

تصحيحات با نمودار ساده تر به نامهمنحني هاي تصحيح كننده ساده شد

معايب عدم اندازه گيري هاي دقيق مقاومت

ويژه حقيقي در طبقات نازك انيبه دليل اثر اليه هاي فوقاني و تحت . سختي دستيابي به مقدار مقاومت

ويژه واقعي سازند حتي با منحني هاي تصحيح كنندهستون گل، اغلب اندازه گيري ها را به

. شدت تحت تاثير قرار مي دهدين تعيين دقيق مشكل مرز باال و پاي

اليه هاي مختلف


تاثيرات محيطي بر نگاره نرمال وجود مايع حفاري

باعث انحرافات در مقاومت ويژه الكتريكي زمين شده وتوان يها م هاي تصحيح اينگونه نگاره و چارت) بلند و كوتاه(هاي نرمال با مقايسه نگاره

. هاي نرمال را برطرف نمود تأثير مايع حفاري روي نگاره

انعكاس جريان الكتريكي در ديواره چاهگردد باعث تغيير در شكل ميدان ميف گرددكه معموال بايد تأثير اينگونه انحرافات روي نگاره نرمال برطر .ها را نگاره نرمال تغييرات مقاومت ويژه الكتريكي در مرز بين اليه

كند، بطوري كه مشخص مين توان مقاومت ويژه ظاهري مرز بي با گذشتن سوند از يك ناحيه نازك مي

. ها را به دست آورد اليه


شماتيك نگاره هاي نرمال و جانبي قرارگيري الكترود جريان با

) متري 6تقريبا (فاصله زيادي يلدر باالي زوج الكترود پتانس

نگاره جانبي نگاره نرمال235) ويرايش پنجم(نمودارگيري از چاه نيا اعلمي. ح -94تابستان

نگاره برداري عرضي انواع

3الترولوگ LL3) :(براي سازندهاي رسانا 7التروالگ،LL7

طراحي براي اندازه گيري سازندهايي LL3با مقاومت بيشتر نسبت به

8التروالگ ،LL8 1970، دهه است 7مشابه التروالگ7الگ با بازه كوتاه تر نسبت به الترو ،التروالگ دو تاييDLL

،دو الگ با شعاع بررسي كمLLs و.بدست مي آورد LLdزياد

الكترودهاي محافظ طويل برايواه دستيابي به عمق جستجو دلخ

.ضروري است در ابزارهاي الكترودي تمركز با

استفاده از الكترودهاي محافظ، عمق بررسي با جذر طول الكترود

. محافظ افزايش مي يابد مقايسه شعاع بررسي

بيشترينLLd ) نزديك بهRt( و به دنبال آنLLs وLL7 كه مشابه

LL8يكديگرند و بيشتر تحت تاثير مقاومت زون•

.رخنه هستند


نحوه عملكرد نگاره عرضي حور و سفره اي بطور عمود بر م) افقي(گسيل جريان بصورت عرضي

به درون سازند) صفحه اي با ضخامت كم(چاه ريان پتانسيل الكترودهاي اندازه گيري توسط الكترودهايي كه با صدور ج

گيري را در كانون متمركز كرده ، جريان اندازهbucking currentsمحافظ .اند، ثابت نگه داشته مي شود

متر 5. 1طول حدود (و بلند ) ميلي متر 200تا 75طول حدود (كوتاه : الكترود محافظ(تها بطور اتوماتيك و همزمان داراي پتانسيل ثابتي اس جريان اعمال شده در الكترود .زي استپتانسيل ثابت الكترودهاي افقي باعث تغيير جريان در الكترود مرك

ها اين تغيير با مقاومت ويژه الكتريكي اليه)(Ra متناسب استزم استاندازه گيري مقاومت ويژه الكتريكي با ثبت ولتاژي كه براي ايجاد اين جريان ال.


نگاره بردار عرضي


تصحيحات نگاره برداري عرضي عوامل موثر بر اندازه گيري

مقاومت ويژه ظاهري ،تاثيرات حفره چاهRm, Rmc,

dH, hmc ،اليه هاي مجاورh, Rs ،ناحيه مورد تهاجمdi, Ri, Rxo ،ناحيه بكرRt

ه نمودارهايي با استفاده از شبي سازي رياضي براي تصحيح اين

آثار توسعه يافته اند

توالي تصحيحاتحفره چاهاليه هاي مجاورتهاجممقاومت ويژه واقعيروش هاي انجام تصحيحات

روش تحليليروش نمودار تورنادو


تصحيح تحليلي مقاومت ويژهفرض رخنه بصورت مرحله ايراه حل تحليلي

،مجهوالتdi, Rxo, Rt


گاره نحوه انتشار جريانهاي الكتريكي در نDual‐Laterolog, DLLعرضي دوتايي،

به دو اين دستگاه. نمايد روش عمل مي

ي ها به طريق الكتروداند كه نصب شده

گيري جريان اندازهرا تا حد امكان به

عمق سازند deepفرستد، مي

laterolog = LLdگيري اندازه

مقاومت ويژه عرضي عميق

)نصب) بطور قرينه ي ها به طريق الكترود

است كه امكان باز شدن صفحه جريان

كند، را فراهم ميShallow

laterolog LLsگيري اندازه

مقاومت ويژه عرضي كم عمق


ضي مسير جريان الكتريسيته در نگاره عردوتايي

جريان اندازه گيريI0 از الكترود مركزيA0 ساطع شده و مي رسد) معموال در سطح(به الكترودي در فاصله بي نهايت . جريان متمركز كنندهIa از الكترود هايA1 وA2 ) وA1’ وA2’ (

به الكترود دور جريان مي يابد . جريان متمركز كننده طوري تنظيم شده كه الكترودهايM1 وM2 ) و

M1’ وM2’ (در پتانسيل ثابتي باقي مي ماند.سامانه اندازه گيري با توان ثابت در محدوده وسيعي از مقاومت هاي

. دقت اندازه گيري را تضمين مي كند) هزار اهم متر 40تا 0,2از (ويژه ،ولتاژ و جريان اندازه گيريV0, I0 تغيير كرده و اندازه گيري مي شوند ولي توان حاصل آنI0V0 ثابت نگه داشته مي شود.


شماتيك نگاره عرضي دو طرفه


نمونه اي از نگاره عرضي ابزار

Schlumberger high‐

resolution laterolog array

(HRLA) 5شامل آرايه عرضي با عمق.نفوذ متفاوت است


عمق بررسي نگاره عرضي دو طرفه عمق بررسي منحنيLLd فوت و 6حداكثر

ها در اكثر مواقع هنگام تفسير نمودارLLd را به عنوانRt گيرند، در نظر مي ولي براي دقت بيشتر محاسبات بايد از دو منحنيLLs وLLd استفاده گردد

تا اثرات ديواره چاه تصحيح شود .

عمق بررسيLLs فوت است 5. 2حداكثر .گردند در واحد لگاريتمي در ستون مربوطه ثبت مي

ا داشته تا حداكثر حساسيت نسبت به تمام سطوح مقاومت ويژه الكتريكي ر. باشد


در سنگ LLdو LLsبازتاب نمودارهاي


Rtمحاسبه مقاومت واقعي سازند ل گيري شده از اعماق مختلف سازند شام هاي اندازه با داشتن مقاومت

Rxo مقاومت ناحيه رخنهRLLS مجموع مقاومت ناحيه رخنه و تدريجي وRLLD نخورده است مجموع مقاومت ناحيه رخنه و تدريجي و ناحيه دستتوان هاي متعددي وجود دارد كه مي روشRt را به دست آورد .

ها، استفاده از دياگرام خاصي به نام تورنادو يكي از روشturnado است كه نه تنهاRt كند دهد، بلكه عمق نفوذ فيلتره گل را نيز مشخص مي را به دست مي









ابزارهاي ريز مقاومت micro – resistivity tools

،چون داراي بازه سوند خيلي كوتاهي استتواند مستقيماً ميRxo تر براي به دست هاي عميق را جهت تصحيح مقاومت

. گيري كند اندازه ،Rtآوردن ميليمتر است 50تا 25الكترودهاي تكمه مانندي دارد كه فاصله آنها

. اند و بر روي بالشتكي عايق نصب شدهشود يگيري دقيق، توسط فنري به ديواره چاه فشرده م بالشتك، براي اندازه . قدرت تفكيك عموديvertical resolution بااليي دارد . اصوالً شبيه به لتروالگ بوده و داراي انواعي نظير

،ميكرو التروالگmicrolaterolog، ،پروكسيميت الگproximity log وmicro – spherical focused log ياMSFL است .


لعمق بررسي نگاره ميكرو و تاثير گبا نگاره ميكرو، مقاومت ويژه ديواره چاه در مقياس بسيار كوچك

. شود گيري مي اندازه ميلي متر 100عمق نفوذپذيري در حدود .ها و اندازه گيري دقيق تر به علت فاصله بسيار كم الكترود

ها اندازه بسيار كوچك الكترود متر در هر 10-15حدود (حركت كند سوند در مجاورت ديواره چاه

. كند ها جلوگيري مي از تأثير مايع حفاري روي داده) دقيقهه گيري روي اين نگاره نسبت ب تصحيحات براي محاسبه انحرافات اندازه

. هاي ديگر كمتر است نگاره


نگاره بردار ميكرو


MLنگاره ميكروالگ، مناسب به شامل بالشتكي كائوچوئي است كه توسط يك سيستم قوي

قسمتي از جدار چاه مي چسبد و يك آرايش ميكرو ) 2”(به طور همزمان از يك آرايش ميكرو نرمال

. تشكيل شده است) 1”×1”(انورس ه استدر صورت ضخيم بودن كبره گل اثر آن بر اندازه گيري قابل توج .يه با شناخت ضخامت گل كبره و مقاومت آن مي توان مقاومت ويژه ناح

. را بدست آورد RXOشسته شده،


MLLميكرو التروالك، ط است كه روي يك بالشتك كائوچوئي و توس 7كامال مشابه التروگ

. فنر به ديواره چاه مي چسبد اينچ است 1/7جداسازي قائم آن شعاع بررسي اين دستگاه كوچك است

به طوري كه اگر رخنه با گسترش كافي وجود داشته باشد.زون دست نخورده تاثيري در اندازه گيري نخواهد داشت


Proximity logنگاره پراكسي ميتي، است 3اصول كار اين دستگاه نزديك به التروالگ

ولي الكترودهاي آن مستطيلي شكل و هم مركز است .تاثير گل كبره بر اين دستگاه نسبت به دستگاه هاي ديگر(MLL)

كاهش مي يابد، به دليل شعاع بررسي بزرگتر، تاثيرRt روي آن افزايش مي يابد .


MSFLنگاره ريز آرايش كروي كانوني، مشابه آرايشSFL است

چسبند اما الكترودهاي آن روي بالشتك قرار داشته و به ديواره چاه مي .مزايا

توانايي تلفيق با ساير دستگاه ها مانندDLL وDIL را داردبه اين ترتيب مي توان در زمان اندازه گيري و ثبت، صرفه جويي كرد . اندازه گيري مقداري نزديك بهRxo حتي با وجود گل كبره ضخيم و رخنه

. ضعيف شعاع بررسي

بينMLL وproximity log, PL است .










نحوه كار ابزار القايييچ پ ميدان مغناطيسي توسط سيم

ان فرستنده، ايجاد و به صورت ميدي، مغناطيسي، به نام جريان گرداب

eddy current، به داخل سازند. يابد انتقال مي

يچ پ اين جريان مغناطيسي در سيمدريافت كننده ولتاژي را القا

كند كه مقدار آن متناسب با مي. رسانايي سازند است

برحسب ولتاژ ايجاد شده درآن پيچ دريافت كننده، و ثبت سيم

توسط گالوانومتر، ميزان رسانايي. شود سازند مورد نظر مشخص مي


شرايط به كار گيري نمودار القايي اندازه گيري مقاومت ويژهRt

هاي پايه روغني هاي با گل در چاهو گل پايه گازي و گل شيرين

گذاري شده هاي جداره حتي چاهنامناسب براي

ياد گل بسيار شور يا مقاومت ويژه زاليه ها با ضخامت كمبهترين نمودار زماني است

كه چاه پر از گل كم رسانا يا سازندها داراي مقاومت متوسط

باشند و

هاي مجاور سازند مورد نظر يا اليه. رسد به حداقل مي

مت ابزارهاي القايي نيز قادرند مقاو ،عمق كمRILS ،و زيادRILD گيري سازند را اندازه

. كنند








Education

Q933+log reference fa lec