Upload
dives-gallaecia
View
488
Download
7
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Regras evolución fonética do latín ao galego e castelán. Versión para imprimir.
Citation preview
PRINCIPAIS REGRAS DA EVOLUCIÓN FONÉTICA DO
LATÍN AO GALEGO E CASTELÁN
Álvaro P. Vilariñov.1.3 xaneiro 2012
1
INDEX - VOCAIS
Tónicas breves en sílaba inicial (abertas)
Tónicas breves en sílaba inicial (pechadas)
Átonas breves en sílaba interior ou final
Ditongos
Semivocal i- en inicial de palabra
Tónicas longas
Vocal final -e (m)
☞☜
☝
2
INDEX - CONSOANTESConsoantes simples en inicial de palabra
f-
c- + e, i
g- + e, i
Consoantes oclusivas intervocálicas
-p-, -t-, -c- (oclusivas xordas)
-b-, -d-, -g- (oclusivas sonoras)
Consoantes líquidas intervocálicas
-n-, -l- (líquidas)
Consoantes en final de palabra
-m, -t
-s, -l
-r
Grupos -li-, -ti-, -ni-
Grupos en inicial de palabra
cl-, pl-, fl-
Grupos en sílaba interior con perda do ŭ átono
-c`l-, t`l-, -g´l-
-gn-
Grupos en sílaba interior con nasal
-m´n-, -mn-
-nn-
Grupos cultos en interior de palabra
-lt-, -ct-
-cs (x)
Grupos cultos en interior de palabra
-ns-, -rs-, -ps-, -r
-pt- ☞☜
☝
3
Vocais tónicas breves en sílaba inicial (abertas)
pĕtram
Galego: abertas mantéñense
Castelán: abertas ditongan:
pedra sĕptem sete
mŏlam moa pŏrtum porto
pĕtram
mŏlam
piedra
muela
sĕptem siete
pŏrtum puerto
ĕ > ie
ŏ > ue
ŏ > o aberto /ɔ/
ĕ > e aberto /ɛ/
☞☜
☝
4
Vocais tónicas breves en sílaba inicial (pechadas)
sĭtem
Galego e castelán: pechadas abren
sede pĭlum pelo
lŭmbum lombo lŭpa loba
sed
lomo
ĭ > e
ŭ > o
Galego ŭ > o pechado /o/
Galego ĭ > e pechado /e/
☞☜
☝
5
Vocais átonas breves en sílaba interior ou final
hedĕram
Galego e castelán: soen desaparecer en sílaba interior
manĭcam
scutŭmvigintĭ ĭ > e ŭ > o
a
Galego e castelán: ábrense en sílaba final
vintescud
hed
veint
☞☜
☝
ee o
raĕ m
hiedramanĭgc m
6
Ditongos
Galego e castelán: monotongación
ae > e praemium mio caecum gogo
* castelán tamén ae > ie
oe > e foedum f
au > o Aurum roro
paupĕrem bre
* galego tamén *au > ou
☞☜
☝
pre ce*cie
eo
*OuO
po
7
Semivocal i- en inicial de palabra
Galego: fricativo prepalatal xordo x [š]
i- > x [š] iŏcum ogo iam
i- > j [x]
a ianuārius aneiro
Castelán: a) fricativo velar xordo j [x]
iŏcum uego
iam
ianuārius
a
enero
i- > y [ʝ]
i-> ∅
Castelán: b) fricativo palatal sonoro y [ʝ]
Castelán: c) desaparece i- > ∅
☞☜
☝
x x x
j
y
8
Vocais tónicas longas
mātremGalego e castelán: mantéñense
/mai ā = a
dreārborem rbore rbol
ē = e stēllam la llavēndĕre nder * galego e pechado
ī = i fīlum o loformīcam ga ga
ō = ocohōrtem rtesōlem l * galego o pechado
ū = u dūrum romūrum ro
☞☜
☝
ain amá áestre estrevefí hiformi hormicoso
dumu
9
Vocal final -e (m)Galego e castelán: pérdese diante de -l- -n-, -r-, -s-, -c-
-l- + e (m) male
canem
mare
mensem
pacem
mal
can
mar
mes
paz
-n- + e (m)
-r- + e (m)
-s- + e (m)
-c- + e (m)
☞☜
☝
Galego: mantense diante de -t-
societatem sociedade-t- + e (m)
libertatem liberdadesociedadlibertad
10
Consoantes simples en inicial de palabraGalego: manténse
f- fabamCastelán: pérdese e deixa a grafía h
ficatum ígado aba
f- > ∅ (h) ficatum ígado fabam aba
c- + e, i > c [θ]
Galego e castelán: fricativo dental xordo c [θ]
cĭrcum ircocĕrtum erto ierto
g- + e, i > x [š]
Galego: fricativo prepalatal xordo x [š]
gestum esto gigantem iganteCastelán: fricativo velar xordo g [x]
g- + e, i > g [x] gestum gigantemesto igante☜
☝
f f
h h
c cc / ercoc
x x
g g☞
11
Consoantes oclusivas intervocálicas
Galego e castelán: sonorización
-p- > b lupumcapillum ca oello-t- > d
-q-, -c- > g
fātum o o mĕtum o o
ĕquam ua ua amīcum o
Xordas
Sonoras Galego e castelán: pérdense
-b- > ∅
-d- > ∅
-g- > ∅
tibi ticadĕreregīnam raíña
☞☜
☝
belo cab blo
fad had med mied
eg yeg amig
ercad ebi
inareg m
12
Consoantes líquidas intervocálicas
-l- > ∅
-n- > ∅
Galego: pérdense -l-, -n- > ∅
lunamsalīre
Castelán: mantéñense
-l- =
-n- = lunam asalīre ir
☞☜
☝
esaliíúl n ma
sallun
ru
13
Consoantes en final de palabra
-m > ∅
-m (en monosílabos) > n
Galego e castelán: desaparecen en posición final
quĕm
amabam amabaamat
quiequecum co
-s, = -s,
Galego e castelán: mantéñense en posición final
minus meno
-t > ∅ amarosam rosa
cantabat cantaba
-l = -l animal animaamabas amaba
Galego e castelán: metátese interior de sílaba
-r > metátese inter ent semper semp☞☜
☝
m mt t
n nn
s sl
re re siempre
14
Grupos -li-, -ti-, -ni-
-li- > ll [ḽ]
Galego: lateral palatal sonoro > ll [ḽ]
aliēnum eo alium o
-li- > j [x]
Castelán: fricativo velar xordo > j [x]
aliēnum eno alium oGalego e castelán: interdental fricativo xordo > z, c [θ]
-ti- > z, c [θ] ratiōnem ónambitiōnem ión
☞☜
☝
all all
aj aj
razambic
-ni- > ñ /ɲ/ Hispania aEspañcĭcōnia acegoñ acigüeñ
Galego e Castelán: nasal palatal sonoro > ñ /ɲ/
15
Grupos de consoantes en inicial de palabra
cl- > ch [ĉ]
Galego: africado palatal xordo > ch [ĉ]
clāvem ave
pl- > ch [ĉ] plorāre orar
fl- > ch [ĉ] flamma amaCastelán: lateral palatal sonoro > ll [λ]
cl- > ll [λ] clāvem ave
pl- > ll [λ] plorāre orar
fl- > ll [λ] flamma ama
semicultismos cl- > cr clericum ego
semicultismos pl- > pr plateam aza
semicultismos fl- > fr flaccum aco
semicultismos mantéñense clericum érigo
semicultismos mantéñense plateam aza
semicultismos mantéñense flaccum aco
☜
☝
ch cr
ch pr
ch fr
ll cl
ll pl
ll fl☞
16
Grupos de consoantes en sílaba interior con perda de u átono
-c`l- > ll [ḽ] spĕcŭlum ll
Galego: lateral palatal sonoro > ll [ḽ]
aurĭcŭlam ll
-t`l- > ll [ḽ]
-g`l- > ll [ḽ]
vĕtŭlum o
rēgŭlam re
Castelán: fricativo velar xordo > j [x]
-c`l- > j [x] spĕcŭlum o aurĭcŭlam a
-t`l- > j [x]
-g`l- > j [x]
vĕtŭlum o
rēgŭlam a☞☜
☝
espe o ore a
vell
lla
espej orej
viej
rej
17
Grupos de consoantes en sílaba interior con nasal
-gn- > ñ /ɲ/ agnum oGalego e castelán: nasal palatal sonoro > ñ /ɲ/
pugnum o
-m`n- > n /n/
Castelán: nasal palatal sonoro > ñ /ɲ/
Galego: nasal sonoro > n /n/
dŏmĭnum o
-m`n- > ñ /ɲ/ dŏmĭnum o
sŏmnum o-mn- > n /n/
sŏmnum o-mn- > ñ /ɲ/
Galego: nasal alveolar sonoro > n /n/-nn- > n /n/ annum o
Castelán: nasal palatal sonoro > ñ /ɲ/
annum o-nn- > ñ /ɲ/ ☞☜
☝
añ puñ
donson
dueñsueñ
an
añ18
Grupos cultos en interior de palabra -lt-, -ct-
-lt- > ditongo -t multum oGalego: ditonga sílaba anterior e simplifica
cultelum elo
-lt- > ch /tʃ/ multum oCastelán: simplifica a africado palatal xordo > ch /tʃ/
cultelum illo
-ct- > ditongo -t noctem e
Galego: ditonga sílaba anterior e simplifica
Castelán: simplifica a africado palatal xordo > ch /tʃ/
-ct- > ch /tʃ/ noctem e
☞☜
☝
moit coit
much cuch
noit
noch
19
Grupos cultos en interior de palabra -cs-(x)
-cs- (x) > j [x]
Castelán: fricativo velar xordo > j [x]
Galego: fricativo prepalatal xordo x [š]
-cs- (x) > x [š] fixum ofix
proxĭmum imopróx
fixum ofij
proxĭmum imoprój
☞☜
☝
20
Grupos cultos en interior de palabra: -ns-, -rs, -ps-, -pt-
-ns- > -s- mensăm a
Galego e castelán: simplifican en s
-rs- > -s- ursŭm o
-ps- > -s- ipsam a
-pt- > -t- ruptam a
☜
☝
mes
os
es
rot
21