ÜROGENİTAL GELİŞİM(BÖBREKLERİN GELİŞİMİ)

Prof. Dr. İsmail Hakkı NUR

Epiblast tabakası amnion boşluğuna bakarken, hypoblast vitellus kesesine (yolk) bakar.Amnion boşluğu doğuma kadar devam eder. İçindeki amnion sıvının büyük bölümü ise difüzyon yoluyla gelen, anneye ait doku sıvısıdır. Azlığı böbrek hastalığının, fazlalığı ise MSS de rahatsızlığın belirtisidir.Vitellus kesesi sindirim sisteminin dışarıya açılan besin değeri yüksek kesedir.2-3 hafta bebeği besler. Barsakların gelişimi vitellus kesesi artık sap konumunda kalır. Bazen ince barsakların son kısmında bir kese görümünde artık şekillendirebilir (merkel divertikülü)Allantois kesesi ise pirimitiv idrar kesesidir. Chorion kesesi; Plasenta bağlantılı olna bu zar Embryonun her tarafını sarar. Daha sonra palsentanın yapısına katılır. Geri kalan kısmı atrofi olur.

Zonar placenta

Zigotun uterus içindeki bir haftalık süreçte en uygun yer arayışı

İmplante olmaya başlayan zigot

Zigotun gömülme safhaları

Uterusa gömülmüş zigot

Amnion kesesi

Embryo ve Fetus kavramı

• Organ taslaklarının şekillendiği safhaya embryogenesis safhası denir. Bu dönemde canlı EMBRYO olarak isimlendirilir.

• Organların şekillenmeye başladığı dönem ise Organogensis adı verilir ve canlı FETUS adını alır

Plasentasyon süresi

• Blastositler başlangıcta intra uterin boşlukta serbesttirler. Uterus duvarına yapışmaya (İnsanlarda –Guina-Pig lerde çöküntü ile

üzerini kapatma şeklinde olur) başlayıncaya kadar gecen süre:

• Kemiriciler:5-6 gün• İnsan: 6-7 gün• Kedi-köpek-koyun: 14-18 gün• Sığır:3-5 hafta• At:3-8 hafta• Ayı: 4 ay

ÜROGENİTAL SİSTEMİN GELİŞİMİ

• Ürogenital sistem, fonksiyonel olarak birbirinden tamamen farklı üriner ve genital sistem olmak üzere 2 bileşene ayrılabilir. Embriyonik , topografik ve fonksiyonel bakımından bu sistemler birbirinin içine geçmiştir.

• Embrolojik olarak şekillenen her bir organ kendinden daha önce ortaya çıkmış, gelişmiş bir organ yada dokunun etkisiyle oluşur.

• Ürogenital sistem karın boşluğunun arka duvarı boyunca uzanan intermedier mezodermden gelişir.

• Başlangıçta her iki sistemin de boşaltım kanalları kloaka ya açılır.

Nöral oluk ve kabarıntılar ve somitlerin şekillendiği safha

• Embriyo horizontal olarak büküldüğünde mezodermler ventrale doğru çekilirler ve somitlerden uzaklaşırlar.

• 4.hafta başında, boyun bölgesindeki intermedier mezoderm somitlerle olan bağlantısını kaybederek nefrotomlar olarak bilinen segmental olarak düzenlenmiş hücre kümelerini oluştururlar. Sağlı sollu dizilirler.

Urogenital organların Pozisyonları

Ürogenital kabartıların lateralinden üriner sistem

Ventro medial kabartısından ise gonadal kabartılar ve gonadlar şekillenir

The Urogenital kabartılar

MesonephricDuct

Paramesonephric duct

Gonad

Cr.

V DCa.

(genital ridge)

Mesonephros(nephrogenicPlate)

İntrauterin hayatta Nefrotomlar

1-Pronefroz,

2-Mezonefroz

3-Metanefroz olmak üzere üç farklı böbrek sistemi oluşturur.

Boyun ve üst torakal bölgede intermedier mezoderm segmentlidir. (Pronefroz böbrekler) Alt thoracic, lumbar, and sacral bölgede ise solid kitle konumunda ve segmentsiz bir formdadır.

Bütün bu yapı nephrogenic cord adını alır

Unsegmented mesoderm(metanephric system)

Her üç böbreğin cranialden caudale doğru dizilişlerine NEFROJENİK CORD adı verilir. Bunlar Pro-mezo-metanefroz yada böbrekler olarak tanımlanır.

PRONEFROZİnsan embriyosunda pronefroz, servikal bölgede 7-10 çift solid hücre kütlesidir.

4.haftanın sonunda pronefrik sistemin tüm belirtileri kaybolur.

Koyunlar hariç fonksiyonsuzdur.Koyunlarda oldukca iyi gelişmiştir.

Şekil A: Pronefrik, mezonefrik ve metanefrik sistemlerin durumunu gösterir. Torakal ve servikal kısımların üst bölgesinde intermedier mezoderm segmenti, Torakal, lumbar sacral bölgelerin alt kısımlarında ise segmentsiz nefrojenik kordon olarak tanımlanan segmentsiz bir bölge mevcuttur. Pronefron tarafından şekillenen toplama kanalı mezonefron tarafından devam ettirilir.Şekil B ise: 5. Haftasını doldurmuş bir embriyonun Pronefrik ve mezonefrik sistemin akıtıcı tüplerin olduğu bir şemadır

Pronefroz böbrekler

• Pronefrik primitif tübüller (7-8 çift) pronefrik kanala açılır. Evcil memelilerde genelde 7. ile 14. somitler seviyesinde bulunur.

• Pronefrik kanalda kloakaya açılarak sonlanır.• Pronefrik tübüller kaybolmaya başladığında

pronefrik kanal mezonefrik adıyla kalmaya devam eder.

PRONEFROZ, MEZONEFROZ ve METANEFRİK SİSTEMLER

Şekil A: Pronefrik, mezonefrik ve metanefrik sistemlerin durumunu gösterir. Torakal ve servikal kısımların üst bölgesinde intermedier mezoderm segmenti, Torakal, lumbar savral bölgelşerin alt kısımlarında ise segmentsiz nefrojenik kordon olarak tanımlanan segmentsiz bir bölge mevcuttur. Pronefron tarafından şekillenen toplama kanalı mezonefron tarafından devam ettirilir.Şekil B ise: 5. Haftasını doldurmuş bir embriyonun Pronefrik ve mezonefrik sistemin akıtıcı tüplerin olduğu bir şemadır . Bu hafta ureterik tomurcuk metanefrik tomurcuğu delerek nüfuz eder.

MEZONEFROZ

• Mesonephronlar and mesonephric kanallar bütün memelilerde torakal ve L3 seviyesinde intermedier mezoderm’den şekillenirler.

• 9.-26. somitler arasında bulunur.

• Memelilerde 70-80 çift mezonefrozlar, mezonefrik tübüller aracılığı ile mezonefrik kanala bağlanırlar.

• İnsanlarda belli bir dönem bir fonksiyon gösterir. Oysa büyük balıklarda ve amphibianlarda fonksiyoneldir.

• İnsan ve karnivorda en küçük, domuzda en büyük geçici böbrektir.

• İnsanlarda 4. haftanın başında mezonefronlar görülmeye başlar.

• Pronefroz böbrekler her bir somit seviyesinde bir tane tübül sistemine sahipken mezonefroz böbrekte birden fazla tübül gelişir.

• Gelişmekte olan sağ ve sol mezonefrozlar embriyonun karın boşluğuna doğru ayrı anatomik yapılar olarak uzanır. Bu yapılar at, rum, kedi ve köpeklerde domuzlardan daha belirgindir. Kemirici ve insanlarda zayıftır.

• Atlarda gebeliğin 65. gününde• Sığırlarda:58.gün• Köpeklerde:36.günde mezonefroz böbrekler regrese

olmaya Metanefroz böbrekler gelişmeye başlar.

Pronefrozun gerilemesi sırasında, mezonefrozun ilk boşaltım tübülleri ortaya çıkar.

Her bir tübülün cranial ucu, Glomerulus’un etrafında onu saracak Bowman’s kapsulünü şekillendirir. Glomerular arterler ise dorsal aorta’dan ayrılan arterlerdir.

Kapsül ve glomerül birlikte renal korpüskülü (böbrek cisimciği=Corpusculum Renalis Malpighi) oluşturur.

Mezonefrik tübüllerin caudal uçları mezonefrik kanal veya Wolf kanalı olarak bilinen toplayıcı ana kanala bağlanır.

• Her bir mezonefrik tübüllerdeki dejenere erkekte ductuli efferenteslere, mezonefrik kanal ise erkeklerde testise ait ductus deferense, ductus epididymis’ dönüşür.

• Kadında ise, mezonefrik tübüllerin kalıntısı epoöforon ve paraöforondur.

• Mezonefrik kanal, kadında ileri gelişme göstermez ve körelir.

• Wolff kanalı Gartner kalıntısı olarak kalır.

• Dejenerasyon atlarda ve Ruminantlarda gebeliğin yaklaşık 8.-9. haftasında cranial uçlardan başlar.

5 HAFTALIK EMBRİYODA MEZONEFRİK SİSTEMİN BOŞALTIM TÜBÜLÜNÜN OLUŞUMU

Şekil A: 5 haftalık bir embriyoda toraksın alt bölgesinden yapılan bir kesitte mesonefrik sistemin akıtıcı kanallarının şekillendiği görülmektedir. Bu aşamada bowman kapsülü ve gonadal kabarıntılar görülmemektedir. Mesonefroz ve gonadlar urogenital mesenterik bağ aracılığı ile karnın arka duvarına bağlıdırlar. Şekil B: Gonad ve mezonefronların yakın ilişkisini gösterir. Dikkat edilirse mezonefronların geniştir. Mezonefrik kanal (Wolffian kanal) mezonefronun lateral kenarı boyunca distale doğru uzanır.

5 haftalık bir emriyonun transversal kesitinde torakal bölgenin alt kesminde ürogenital kabarıntı ve mesonefrik sistemin akıtıcı kanalı görülmektedir.

Dikkat: Bowman’s capsule and the gonadal kabarıntı görülmektedir.

Mezonefronlar ve gonadal kabartılar

• 2. ayın ortasından itibaren orta hattın her iki yanında büyük oval organlar olarak şekillenmeye başlarlar

• Orta tarafta gonadların gelişim için gelişen kabarıntıyla birlikte her iki kabarıntıya urogenital kabarıntı adı verilir.

• Mezonefrotik kanalın Cranial tüplerinde ve glomeruluslarda dejeneratif değişimler başlar. İnsanlarda 8., atlarda 9. sığırlarda 10. haftada sonunda artık bu tüpler görülmezler

• Caudal tüpler hala farklıdır• Caudal tüpler ve mesonefrik kanallar kaImış ise erkek,

kalmamış ve kısmen değişime uğramışsa dişi genital olarak görünürler.

Mezonefroz böbrekler

• a,b,c, mezonefroz böbrekler ve d mezonefrik tübüller. e,mezonefrik kanal(Wollfian kanal). f,mezonefrik kanalın üst ucu.g,mezonefrik kanalın terminasyon kısmı.h,paramezonefrik kanal(Müllerian kanal).i,Müllerian kanalın karın boşluğundaki ucu.k,ürogenital sinustaki alt ucu, l,genital kabarıntı.X, urogenital sinus

Gonadların ve mezonefronların yakın ilişkisi.Mezonefronların hacmine dikkat ediniz. Mesonefrik kanallar mesonefronların hemen yanında kloakaya doğru ilerler.

Metanephros (KALICI BÖBREK)• 3. Üriner organıdır. Metanefrik

mezodermden gelişir.Kanal sistemi bakımından diğer böbreklerden farklıdır.

• Metanefroz böbrekler, ureter ve kalıcı dediğimiz böbreklerdir.

• Metanefroz böbrekler ruminantlarda 26.-28. somitler seviyesinde bulunur. Embriyonun boyu da yaklaşık 6-7 mm kadardır.

Metanefik böbrekler• Metanefrik böbrekler 2 yapıdan gelişir. • 1- Ureter: Mezonefrik kanalın kloaka yakınında dışa doğru tomurcuklanmasıdır. • Ureter, pelvis renalis’i ve toplayıcı kanalları şekillendirecektir

• 2-Metanefrojenik kitle: Nefrojenik kordonun kaudal kısmından şekillenmiştir ve nefronları oluşturacaktır. Böbreklerin işlevsel birimi olan nefronlar , metanefrik kitle (blastema)den gelişir

• İnsanda 5. haftanın başında gelişmeye başlar. 7.haftadan 32. haftaya kadar 11-12 toplama borusu şekillendirir. İdrar oluşumu bütün fötal hayat boyunca devam eder.

• Akıtıcı kanalı metanefrik mezodermden şekillenir ve mezonefrik sistemdekiyle aynıdır.

• Akıtıcı kanalı diğer iki böbrek sistemlerinden farklıdır. Çünkü üreter yoluyla idrarı bırakır.

Metanefroz

• Üreter tomurcuğu gelişmezse veya metanefrik dokuyla temas etmezse, böbrekler gelişmez.

• Üreter tomurcuğunun normal çatallanma ile büyümesiyse, indüktif sinyallere bağlıdır.

• Nefronun gelişmeye başlaması için, her kıvrıntılı toplama borusunun kör ucu, kendi çevresindeki metanefrik blastemanın mezodermal dokusunu uyarır.

Nefronlar

• Nefronların (kan süzen glomerulus ve toplayıcı kanallar bütünü)sayısı:

• Kedi:200.000• Köpek:300.000-500.000• Rum-pig:1.5-4 milyon• İnsan: 1-3 milyon kadardır

Metanefroz

• 10. haftada, distal kıvrınıtılı tüpler toplama borularıyla birleşirler ve kalıcı böbrekler, işlev görmeye başlar.

• Fetal böbrekler, doğuma kadar idrar üretir ancak artık maddeleri kandan temizleme işi plasenta tarafından yapıldığı için, fetal idrar büyük çoğunlukla sudan ibarettir.

• Ancak, fetal idrar amniyon sıvısının oluşumuna katıldığı için çok önemlidir.

Barsaklar dışarıya vitellus kesesine ve son parcası olan cloaca’da allantois kesesine açılır. Metanefroz böbrek gelişmeden önce idrar cloaka’dan allantois kesesine atılır.

Metanefroz, 5. Haftanın sonunda barsakların son kısmında cloaka’ya açılır. 4. ayın sonunda mezonefrozun büyük bir bölümü ortadan kalkar. Erkekte, birkaç kaudal tübül ve mezonefrik kanal varlığını sürdürürken, Mezonefrik kanal dişide tamamen dejenere olur.

Toplayıcı Tübüller• Ureteric tomurcuklar, metanefrik tomurcuk içinde

genişler primitif pelvis renalis’i oluştururlar. Daha sonra cranial ve caudal iki ana portiona ayrılarak kalises majorları oluştururlar.

• Herbir calyx formu tekrar bölünerek iki yeni tomurcuk şekillendirir. Metanefrik doku içine yayılırlar.

• Bu yayılan tomurcuklar tekrar tekrar alt bölümlere ayrılırlar . Yaklaşık 12 bölüm oluştururlar.

• 5. ayın sonunda bölümlenme tamamlanmış olur.

Toplayıcı Tübüller

• 3.-4. bölümlenmeler calices minoresleri şekillendirir.

• Toplama kanallarının şekillenmesi ile renal pyramid de şekillenmiş olur.

• Kısaca: Ureterik tomurcuk– ureter,– renal pelvis,– major and minor calyces,

Toplayıcı kanallar

• Metanefrik tübüller toplayıcı kanalların üst ucu bowman kapsülünü oluşturmak için içe doğru bir çöküntü meydana getirir. Alt ucu ise toplayıcı kanallarla birleşir. Toplayıcı kanallar uzadıkca kıvrılmaya başlar ve henle halkasını oluşturur.

• Sonuç olarak: Kalıcı böbrekler metanefrik mezodermden ve üreterik tomurcuktan şekillenir.

• Yeni doğan bebeğin böbreği loblu iken süt çocukluğu döneminde nefronların büyümesi üzerine loplu yapı kaybolur.

Ureteric tomurcuk

5. Haftasını dolduran bir embryoda mezonefrik sistem ve pronefrik akıtıcı tüplerinin gittikce kaybolmaya başlaması. Boşaltma sistemini mezonefronların üstlenmesi demektir.

Metanefroz kalıcı böbreklerin gelişimi; A’da 5. Haftalık bir embryonun lateral görünümünde metanefroz primordiumu izlenmektedir.B’den F’ye kadar metanefrik diverticülün (ureterik tomurcuk) gelişme safhaları görülmektedir (5.-8. Haftalar arası)

Ureterlerin ; pelvis renalis, caliyx renalis ve toplayıcı tubullerin gelişimi

A-6.hafta B-6.haftanın sonu

C-7.hafta D-Yenidoğan

4Proximal tube ucu genişler ve içe doğru çökerek Bowman's capsulünü şekillendirir 4Distal tube ucu, toplama kanalına bağlanır4Glomerulus renal corpuscle şekillendirir

Fusion

Endotheliallayer

Fused basal lamina

Podocyte layer

Glomerulus

Bowman’s capsule

Capillary

Proximal tubule of nephron

Distal tubule of nephron

Collecting tubule

Arteriole

ArterioleToplama kanalıduct

Structure of renal corpuscle (Bowman’s capsule and glomerulus

Toplayıcı kanalların renal corpuscul şekillendirmesi

Collecting tubuler sistemin gelişimi

• Sığırlarda ureterik kabarıntı yukarıda bahsedildiği gibi önce önce 2 ye ayrılır daha sonra 12-24 arasında alt bölümlere ayrılır.

• Küçük dalların genişleyen uçları calices renalesleri yapar.

• Kaliseslerden metanefroz dokusuna doğru ışınsal biçimde uzanan tubulus kollektivus’lar, metanefroz borucukların şekillenmesini sağlar.

• Kemirici ve tavşanların böreklerinde pelvis renalis metanefrik doku içine birçok dal uzatır. Her bir dal yukarıda bahsedildiği gibi bowman kapsülünü, glomerulusu ve nefronları oluşturur.İdrar toplama kanalları olan konik bir şekilde yaklaşarak medullar pramitleri oluştururlar. Pramitin tabanı cortex le kaplanırken tepesi papilla renalis’i yapar.

• Böylelikle bir böbrek lobu şekillendirilir.• Bir böbrek lopcuğu bir bir tubulus collectivus ve nefronlardan oluşur.• KEMİRİCİLERİN ve TAVŞANLARIN böbrekleri tekbir pyramital yapıdan oluşan

UNİLOBAR yada TEK LOPLU BÖBREKLER olarak isimlendirilir.

BÖBREK LOBU

• Her bir piramit üzerini örten korteks ile birlikte bir lob olarak kabul edilir

• İnsan böbreğinde 8-18 lob bulunur• Her bir papillanın apeksi sayıları 10-25

arasında olan toplayıcı duktuslar tarafından perfore edilmiştir, bu oluşum Area Cribrosa olarak adlandırılır.

Tavşan böbreğiTavşan böbrekleri unipapilladır. Yanlızca tek bir papillası vardır ve caliyx’e açılır. Tavşan dışındaki memelilerin büyük çoğunluğunda böbrekler multipapillardır.

Tek papillalı Rat böbreği

ÇOK LOBLU BÖBREKLER

• Fok, su samuru, balina gibi aquatik hayvanlarda ureter tomurcuğunun terminal ucunun her biri metanefrik kitle ile kaplandığından RENCULUS olarak tanımlanan bir böbrek lobu şekillendiren çok sayıda dal oluşturur. Bu türlerde böbrek, multilobar böbrek olarak tanımlanır ve her bir lobun üreteri ayrı ayrı drene olduğu için üzüm salkımına benzer.

• Ruminant böbrekleri aquatik hayvanlara benzer şekilde multilobar böbreklerdir. Ancak medullar kısımda birleşmeleri ile onlardan ayırlır. Böbreğin cortex ve medullar kısmı lobludur ve pelvis renalis bulunmaz. Her bir pyramid’in ağzında idrar toplayan calix renalis’leri mevcuttur.

• Koyun,keçi, köpeklerde pramitlerin birleşmesi bütündür. Unilobar izlenimi uyandırır. Ancak böbrek kesitinde görülen a.interlobarisler’in varlığı ile pyramitlerin varlığı doğrulanır.

• Papilla renalisler birleşerek crista papillaris’i (crista renalis) şekillendirir. Carnivor böbreklerinin önemli bir özelliği Pelvis renalis, lateralde recessus lateralis denen derin cep bicimindeki yapılarıdır.

• Atların böbrekleri yaklaşık 40-60 böbrekciğin birleşmesinden şekillenir. Yapı olarak carnivorlara benzer. Böbreğin kenarlarında idrar toplamaya yarayan recesus terminalisleri mevcuttur.

Kedi böbreği, cortexteki toplar damar izleri ile köpeklerden ayrılırlar

4. Yaşındaki bir çocuğun böbreği

Böbreğin yükselişi

• Başlangıçta pelvis içinde yer alan kalıcı böbreğin daha sonra karın içinde daha yukarı lokalize olmasına böbreğin yükselişi denir.

• Pelvis’te arterial dalını pelvik arterden alırken yukarı doğru çıktıkca aortanın daha yukarı kesimlerinden ayrılan renal arterlerle beslenir. Bu süreç boyunca altta kalan arter dejenere olur.

• Kısaca gerek pronefroz gerekse mezonefroz daki tübüller arterial beslenmesini aortanın karın duvarından alırken , metanefroz böbrek de hangi seviyede olursa olsun a.renalis’ten alır

• Böbrekler göç ederken domuzlar hariç bütün evcil memelilerde sağ böbrek , sol böbrekten daha kranialde yer alır.

A’dan D’ye kadar embryo ve fötüslerin ventral abdominal pelvik görünümlerinde (6-9. Haftalar arası),böbreklerin pelvisten abdomene yükselişleri ve medial rotasyonları görülmektedir. A ve B’de mezonefrozların gerilemesi de görülmektedir. Cve D’de böbreklerin yükselişi ile birlikte damar beslenmelerininde daha üst seviyelerden temin edilmesi böreklere sinirlerinde giriş yeri olan hilus’un anteromedial yöne dönüşü izlenmektedir.

Böbreklerin kanlanması

BÖBREKLERİN YÜKSELİŞİ

Resimlerde görüleceği üzere; Böbreklerin yükselmesinde, mesonefrik sistem ile metanefrozlar arasında pozisyon değişimine olur. Mezonefrik sistem dejenere olur ve gonadlara yakın olan kısımlarda birkaç kalıntı bırakır. Hem erkek hem dişi embryolarında gonadlar da orijinal seviyelerinden daha aşağı pozisyona gelirler

Metanefrik böbrekler sacrumun ventral’inde pelvis içine retroperitoneal olarak yerleşmişlerdir.

Karın ve pelvis’in büyümesi üzerine böbrekler yavaş yavaş karın içine doğru yerleşirler ve yukarı doğru hareket ederler.

2. ayın sonunda erişkindeki pozisyonuna ulaşırlar.Böbreklerin bu göçü rölatif olarak embryonun caudal kısmının böbreklere doğru büyümesinden kaynaklanmaktadır.

Bu nedenle böbrekler sonunda karnın arka duvarında retroperitoneal olarak bulunurlar.

Böbreklerin yükselişi Gonad’ların inişi

BÖBREKLERİN YÜKSELİŞİ

AT NALI BÖBREK gibi böbrek anomalileri

ÇİFT ÜRETER ve AT NALI BÖBREK anomalileri

CLOACA

• Barsakların arka kısmına verilen isimdir. • Çünkü; Üriner, genital ve sindirim sisteminin

ortak açıldığı yerdir.• Kuşlarda, sürüngenlerde ve amfibianlarda

gelişmiştir.

• Evcil memelilerde cloaka; ürorectal septum ektoderm ile kaplı kloaka membranına ulaşmasıyla dorsalde rectoanal (anal membran) ve ventralde ürogenital sinus (ürogenital membran) olmak üzere iki farklı zara böler

• Her iki bölümdeki sistemlerin ağzında bulunan cloacal membran erir ve her iki sistem amnion boşluğuna açılırlar.

• Urorectal septum ise fibro-muscular bir yapı olarak perineayı oluşturur.• Evcil karnivorlarda rekto-anal bağlantı dışa doğru paranal sinuslar ve

bunlara bağlı olarak gl.circumanales’leri şekillenidir.

Canalis analis, craniale doğru rectum olarak devam eder ve mukozası endodermden gelirşir.

Canalis analis’in geriye doğru linea anorectalis’ten itibaren caudal kısmı ise ektodermden gelişir ve protectium olarak adlandırılır.

Köpeklerde protectium ektodermi, laterallerde anal keseleri oluşturur.

Cloacanın bölümlenmesi

Ürogenital Sinus 3’e ayrılır• 1) Vesical parca: Kranialde (allantois ile devam eden

parca-Urachus ) bulunur.

• En büyük parça olan vesica urinaria: Başlangıçta, kese allontoisle devam eder. Allontois lümeni kapandığında, kalın fibröz bir kordon olan urachus , idrar kesesinin apeksini göbek kordonu ile bağlı tutar. Doğum sonrasında median umblikal ligament olarak kalır.

• 2) Pelvik parca: ortada yer alır. Erkekte uretra’nın prostatik parcasını, dişilerde ise uretranın tamamını içine alan kısımdır.Vestibulumu şekillendirir.

• 3) Fallik parca: Caudalde yer alır ve genital kabartıya doğru büyüyen kısımdır.

• A ved B: Farklılaşmamış safha: 1: Mesonephros ve genital kabarıntı; 2: Mezonefrik kanal (Wolffian duct); 3: Ureteric tomurcuk; 4: paramezonefrik kanal (Müllerian duct); 5: Sinus urogenitalis (daha sonra idrar kesesi oluşacak) ve primer urethra (5 ). 6: Cloaca; 7: Rectum; 8: Septum urorectale. C: Dişi genital organlar: 1: Ovaryum; ′2: Gardner kanalı (mezonefrik kanalın kalıntısı); 3: Metanephros ve ureter (3 ); 4: Uterus; 5: Vesica urinariya , ′urethra (5 ) ve vestibulum vagina (5″); 6: Perineum; 7: Rectum; 8: Septum urorectale; 9: Clitoris. D: Erkek genital ′organlar: 1: Testis; 2: Epididymis; 2 : Ductus deferens; 3: Metanephros ve ureter (3 ); 5: Vesica urinaria ve ′ ′urethra (5 ); 6: Perineum; 7: Rectum; 8: Septum urorectale; 9: Penis. Courtesy Sinowatz and Rüsse (2007).′

VESİCAL PARCA(idrar kesesi)

1-Vesica urinaria (idrar kesesi) sinus ürogenitalis’in cranial ucundan gelişir.2-Urachus kanalıyla allantois kesesine bağlanır3-Mesonefrik kanal ve ureter, sinus ürogenitalis’in dorsal duvarına açılırlar.4-Dorsal duvar üzerinde craniocaudal yönde uzanan ureter ve mezonefrik

kanalların arasında üçgensi bir alan oluşur.

Bunu sebebi : Mesane genişlediğinde mezonefrik kanalların distal uçları organın dorsal duvarına dahil olurlar. Bu nedenle üreterler mesaneye ayrı ayrı açılırlar.

Böbreklerin yükselişi sırasında üreterleri de öne doğru çekerek traksiyona tabi tuttuklarından ureter’lerin idrar kesesine açılma yerleri de öne ve yanlara doğru kayar.

Mesonefrik kanalların yerleri ise tam tersine birbirine yaklaşır ve uretranın prostatik parcasını oluşturur ve ejakulat kanala farklanır.

Dişilerde ise mesonefrik ductusların distal uçları dejenere olarak kaybolur.

• A-Ureter, mezonefrik kanalın hemen dışında tomurcuk halinde.

• B-D:Böbkrek yükselmeye başlayınca idrar kesesine girişi farklanacakır

• 1-Mezonefrik kanal• 2-Ureterik tomurcuk• 3-Vesica urinaria• 4-Trigonum vesica• 5-Urethra

VÜRETER ve MEZONEFRİK KANALLARIN GELİŞİM SIRASINDAKİ İLİŞKİLERİ

İdrar kesesinin dorsalden görünümünde gelişim sırasında mesonephric ductus’lar ile ureterler arasındaki yakın ilişkiyi gösterir.Ureterler başlangıcta mesonefrik ductuslar tarafından şekillendirilirken, idrar kesesi içine ayrı ayrı açılırlar. Mesonefrik ductuslar birleşmesiyle idrar kesesinde trigonum vesica olarak adlandırılan üçgensi bir alan şekillenir.

Urethra

• Vesica urinaria’ın caudalinde sinus urogenitalis’ten gelişir

• Cinsiyete göre gelişimi farklıdır.

• Dişilerde: Sinus ürogenital’in orta kısmından gelişir. Pelvic urethra vestibulum vagina duvarına açılır.

• Erkeklerde: Sinus urogenitalis’in caudal kısmından gelişir. urogenitalis’in caudal ucunun uzamasında dolayı da penil urethra gelişir.

• Sinus urogenitalis pelvic ve penil uretrayı şekillendirir.• Pelvic uretranın endodermal epiteli cranial ve kaudal

olmak üzere 2 kabarıntı daha şekillendirir.

• Öndeki kabarıntıdan bütün evcil memelilerde prostat, • Caudal kabarıntıdan ise yine bütün evcil memelilerde

var olan köpekler hariç gl.bulbo-uretralis şekillenir.

• Paramezonefrik kanalların cranial bölümü testislerin apendix testisini , caudal bölümü ise kaynaşarak uterus masculina’yı (prostatik utriculus’u) şekillendirir.

NOT

• İntra uterin hayatta yavru idrarını urachus kanalı ile allantois kesesine boşaltır.

• Urethra vasıtasıyla amnion kesesine bırakır.

• A- Sinus ürogenitalis’in son safhası ve mesanenin oluşumu

• B-Erkeklerde sinüs ürogenitalis’in penil ürethra’yı oluşturur. Prostat bezi, üretra tomurcuğundan gelişir

• Vesica seminularis ise ductus defens’ tenden gelişen tomurcuk tarafından oluşturulur.

Erkeklerde ürogenital sinus , uretral penisi şekillendirir.

Uretradan şekillenen tomurcuklar prostatı şekillendirir.

Vesicula seminularis, ductus deferensteki tomurcuklanmadan şekillenir.

Urachus kanalının göbekteki anomalisi