Stratejik İletişim Aracı Olarak Sosyal Medyanın Halk

Kütüphanelerindeki KullanımıYrd. Doç. Dr. Esmeray KARATAŞ ATEŞÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

ekaratas@comu.edu.tr

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı KYGM 53. Kütüphane Haftası Ana [Uluslararası] Kutlama ProgramıSosyal Medya Kütüphaneciliği Paneli, 29 Mart 2017

Milli Kütüphane - ANKARA

Stratejik İletişim• Modern yönetim kuramında sürekli rastladığımız stratejik yönetim kavramı kurumsal etkinliği

artıran iletişim programları ile örtüşmektedir. Çünkü iletişimin kurumsal etkinliğe katkıda bulunabilmesi için stratejik olarak planlanması ve yönetilmesi gerekmektedir.

• Stratejik iletişim yönetimi, bir kurumun iletişim hedeflerine ulaşmak ve iş sonuçlarına katkı sağlamak amacıyla o kurumun iç, dış, iş ve sosyal tüm paydaşları ile iletişiminin çift yönlü ve simetrik olarak yönetilmesidir.

• Stratejik iletişim aşağıdaki yedi evreden oluşmaktadır (Grunig, 2005).• Paydaş evresi• Kamu evresi• Gündem evresi• Hedef belirleme• Planlama• Uygulama• Ölçümleme

Stratejik İletişim Bileşenleri• Kurumsal itibar yönetimi• Medya ilişkileri yönetimi• Konu ve gündem yönetimi• İç iletişim• Kriz iletişimi• Etkinlik yönetimi• Sponsorluk iletişimi• Kurumsal sosyal sorumluluk iletişimi• Web iletişimi

Kütüphanelerde Stratejik İletişim Yönetimi• İş dünyasında kullanılan güncel yönetim modellerini ve uygulamalarını kar amacı gütmeyen

kurumların kendilerine uyarlamayı denemesi önemli bir çabadır. • Stratejik iletişim evreleri ve stratejik iletişim bileşenleri amaç ve hedeflere uygun biçimde, içerikte

ve kapsamda planlanma gerektirir.• Stratejik iletişim, hedef kitleye uygun kanallardan uygun biçimde açık, öz, inandırıcı ve sistematik

fikirlerin sunulması sanatıdır.• Reaktif değil proaktif bir yaklaşımla kurumun erişilebilir kaynakları ve durumunun en üst seviyeye

çıkarılması, misyonun ilerlemesi ve vizyonun gerçekleşmesi hakkındadır.

Sosyal Medya kavramı• Sosyal kelimesinin anlamı TDK Sözlüğünde «toplumla ilgili» olarak tanımlanmaktadır ancak günlük

kullanımda sosyal kelimesinin bize çağrıştırdığı «insanın diğer insanlarla aktif bir iletişim kurması»dır.

• Medya kelimesi «iletişim ortamı» anlamına gelmektedir.• Sosyal medya ise “kullanıcıların tamamen veya kısmen açık birer profil oluşturup, ilişkide oldukları

insanlar listesi hazırladıkları, sergiledikleri, paylaştıkları ve diğer kullanıcıların profil ve ilişkilerini gözlemleyebildikleri sanal ortam” olarak tanımlanmaktadır (Boyd & Ellison, 2007: 211)

Sosyal Medyanın hızla yaygınlaşma nedenleri* Sosyal medyanın günümüzde bu kadar yaygınlaşmasının ve geleneksel medyaya göre cazip olmasının nedenleri şu biçimde sıralanabilir (Woodall & Colby (2011): • Kullanıcıların sosyal medyada iletişime geçip geçmeyeceklerini ve geçecekleri zamanı kendilerinin

belirleyebilmesi • Kullanıcıların sosyal medyayı diğer insanlarla deneyimlerini paylaşabilmek ve iletişim ağlarını

genişletebilmek için kullanabilmeleri• Kullanıcıların sosyal medyada iş, aile, politika, hobi, teknoloji vb. konularda diğer insanlarla ve

çevrimiçi tüketici toplulukları ile ilgi alanlarını tartışmak, fikir paylaşımında bulunularak interaktif bilgi artışı sağlanması

• Sosyal medya kullanıcılarının deneyim paylaşımlarında genellikle güvenilir olarak görülmesi ve onların ticari kaygıdan uzak tavsiyelerine başvurulması

İlk Sosyal Medya Siteleri• 1997 yılında kurulan Six Degrees.com adlı site ilk çevrimiçi

sosyal ağ sitesi olarak bilinmektedir. Site, üye profil özelliğini bir adım ileriye taşıyarak anlık mesajlaşma sisteminde yer alan arkadaş listesi özelliği ile birleşmiştir. Bu arkadaş listeleri sayesinde ilk sanal topluluklar ortaya çıkmış ve bireyler arası bağlantılar sağlanmıştır (Boyd & Ellison, 2007: 212; Güçdemir, 2012: 35; Ahorony, 2012: 358; İnce, 2017: 71).

• Kültürel bir fenomen olarak kabul edilen sosyal ağlar daha sonra çeşitlenerek artmıştır; Livejournal (1999), Friendster (2002), LinkedIn (2003), MySpace (2003), Facebook (2004), YouTube (2005), Twitter (2006)

Şekil 1. Sosyal Ağ Sitelerinin Lansman Tarihlerinin Zaman Çizelgesi (Boyd & Ellison, 2007)

Facebook hakkında yapılmış ilk araştırmalar• Alanımızda Facebook bilimsel bir konu başlığı olarak ilk defa 2007’de ele alınıyor (Ahonary, 2012;

Scale, 2008)• YÖK Tez Kataloğu’nda; Acır’ın Prof. Dr. Metin Kazancı danışmanlığında 2008 yılında tamamladığı

“İnternet’in Türk toplumunun iletişimindeki rolü: Facebook’taki Türkiye” isimli yüksek lisans tezi• Türk Kütüphaneciliği Dergisi’nde; Prof. Dr. Yaşar Tonta’nın 2009’da yazdığı "Dijital yerliler, sosyal

ağlar ve kütüphanelerin geleceği" isimli makalesi• ULAKBİM Türkçe Veritabanları’nda; Ekinil’in 2009’da yazdığı "A new era on the internet:

Facebook.com To face the facebook" isimli makalesi

Sosyal Medyada Ölçümleme• Sosyal medya ölçümleme amacıyla kullanılabilecek bazı ücretsiz araçlar;

• Google Analytics / Google (Web trafiği ve akışını ücretsiz ölçüyor) • BoomSocial / Boom Sonar (Sosyal ağ performansı ve rakip analizi yapılabiliyor)

• Hoffman & Fodor, (2010) Farklı sosyal medya siteleri için farklı ölçümleme kriterleri önermiştir. Özellikle ticari firmaların Facebook kullanımlarını ölçmek için kullanabileceği kriterler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Sosyal Medya Platformu

Marka Bilinirliği Marka Bağlılığı Ağızdan Ağıza İletişim

Sosyal ağlar Facebook

Üye, fan sayıları Uygulamanın yerleştirme sayısı Etki sayısı İşaret sayısı Eleştiri/puan sayısı ve değeri (-/+)

Yorum sayıları Aktif kullanıcı sayıları Beğenme sayıları Kullanıcıların yarattığı içerik sayıları Uygulamaları kullanım ölçümleri Faaliyet oranı (üyeler ne sıklıkla sayfalarını güncelliyor)

Arkadaşların zaman tünelinde görüntülenme sıklığı Duvara gönderme sayısı Paylaşım ve gönderme sayısı Arkadaş tavsiyesine yanıt sayısı

Tablo 1. Facebook Ölçümleme Kriterleri (Hoffman & Fodor, 2010)

Sosyal Medya EğilimleriÇeşitli sektörden uygulamacı uzmanların görüşlerini içeren bir raporda 2017 için sosyal medya eğilimleri şöyle özetlenebilmektedir (Social…, 2017);• Sosyal medyanın kullanımı sürekli geliştirilen araçları ile her alanda yaygınlaşacak• Daha fazla hedefleme yapılacak ve daha fazla entegrasyon sağlanacak• Anlık mesajlaşma, canlı yayınla iletişim kurma ön plana çıkacak,• Facebook live, Instagram story gibi uygulamaların kullanımı hızla artacak• Yeni teknolojilerle markaların müşterileri ile daha çok iletişim kuracak

Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Medya Kullanımı

Şekil 2. Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Medya Kullanımı (Dijital, 2017)

Dünyada ve Türkiye’de En Aktif Kullanılan Sosyal Medya Platformları

Şekil 3. Dünyada ve Türkiye’de En Aktif Kullanılan Sosyal Medya Platformları (Dijital, 2017)

Dünyada ve Türkiye’de Facebook Kullanıcı Profilleri

Şekil 4. Dünyada ve Türkiye’de Facebook Kullanıcı Profilleri (Dijital, 2017)

Türkiye Facebook Kullanım Analizi

Şekil 5. Türkiye Facebook Kullanım Analizi (Dijital, 2017)

KYGM İl Halk Kütüphaneleri (İHK) Sosyal medya kullanımı• Kütüphanelerin yazılı bir sosyal medya politikaları yok• İl Halk Kütüphanelerinin % 80’inin Facebook hesabı var (65/81)• Facebook hesaplarının % 70’i sayfa değil "kişi profili" olarak açılmış (46/65) • En çok beğeni alan Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi, 23 Mart 2017 itibariyle 7506 kişiye ulaşmış • Facebook etkileşim (paylaşım, yorum vb.) oranı çok düşük• Facebook sadece etkinlik vb. duyuru amaçlı kullanılıyor• Facebook sayfalarında Kullanıcı gönderisi yok denecek kadar az • İl Halk kütüphanelerinin % 0,03’ünün youtube kanalı var ama aktif değil (3/81) (İstanbul, Nevşehir, Manisa İHK)• İl Halk kütüphanelerinin % 0,01’inin twitter hesabı var (1/81) (Sakarya İHK)• İl Halk kütüphanelerinin % 0,08’inin instagram hesabı var (7/81) (Ş.Urfa, Kayseri, İstanbul, Yalova, Karabük,

Aydın, Kırıkkale İHK) • Belirli bir iletişim stratejisi dahilinde gönderim yapılmıyor

İHK Facebook Üye / Arkadaş Sayıları [23 Mart 2017]

İSTANBUL Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi7506 sayfa

MANİSA İl Halk Kütüphanesi4952 kişi

AYDIN İl Halk Kütüphanesi3832 kişi

EDİRNE İl Halk Kütüphanesi 3655 kişi

ERZURUM İl Halk Kütüphanesi3429 kişi

İZMİR Atatürk İl Halk Kütüphanesi3137 sayfa

KIRKLARELİ İl Halk Kütüphanesi2772 sayfa

ESKİŞEHİR İl Halk Kütüphanesi2681 kişi

MALATYA İl Halk Kütüphanesi2589 kişi

BİNGÖL İl Halk Kütüphanesi 2146 kişi

Tablo 2. En çok üye / arkadaş sayısına sahip ilk 10 İl Halk Kütüphanesi

Kütüphane Konusunda İnternet ve Sosyal Medyada Yürütülen Stratejik İletişim Uygulama Örneği• Kütüphaneleri Seviyorum Girişimi (KSG)• Kuruluşu: 29 Mart 2009 (Kütüphane Haftası)• Kurucu ve Koordinatör: Esmeray Karataş Ateş• Türü: Tamamen gönüllü ve tüzel kişiliği olmayan bir oluşum• Vizyon: Türkiye’de Kütüphanelerin daha çok kullanılmasına yol açmak• Misyon: Kamuoyunun ve yetkililerin dikkatini Kütüphanelere çekerek modern kütüphane ve bilgi

hizmeti konusunda bilinç ve duyarlılık oluşturmak • Web sayfası: www.kutuphaneleriseviyorum.org • Facebook sayfası: https://www.facebook.com/kutuphanesever/ • Twitter: https://twitter.com/kutuphanesever

KSG İletişim Çalışmaları• KütüphaneSever logo• KütüphaneSever Bülten • KütüphaneSever Kitap Kulübü• KütüphaneSever Söyleşiler• KütüphaneSever Harita• KütüphaneSever Video• KütüphaneSever Görseller• ÇocukLink…

KütüphaneSever Logo

• Logo, kitap ve kalp figürlerinden oluşturuldu.

• Logoda sıcak, sempatik ve genele yayılabilir renkler kullanıldı.

• Kütüphanesever bir grafik tasarımcısı tarafından ücretsiz olarak tasarlandı.

Şekil 6. KSG Logosu / tasarlayan Aybars Gürlü

Kutuphaneleriseviyorum.org • İçerikler ve iletişim çalışmaları kütüphanecilerin* de dahil olduğu

çeşitli meslek gruplarından kütüphaneseverler tarafından gönüllü olarak hazırlandı.

• Sitenin kütüphane konusunda genel bir bilgi platformu olması amaçlandı. Sitede Kütüphane hakkında tanımlar, adresler, görseller, tarihsel bilgiler, Kütüphane adresleri, Kütüphane katalogları vb. bilgiler yer alıyor.

• Web sitesi alan adı, hostingi, tasarımı kütüphanesever bir yazılım uzmanı** tarafından sağlandı.

• İngilizce dilindeki çarpıcı haberler ve iyi uygulamalar ülkemizde örnek teşkil etmesi ve kütüphanecilere ilham vermesi amacıyla Türkçeleştirilerek facebook sayfamızdan paylaşıldı.***

• Güvenilir ve sade bir sayfa olması için siteye reklam vb. bağlantılar alınmadı.

• Son yıllarda aktif çalışmalar yapılamadığı halde en çok kütüphane haftalarında olmak üzere yılda ortalama 30.000 ziyaret alıyor.

Yıl Aralığı Görüntülenme

2009-2010 14365

2010-2011 31747

2011-2012 33306

2012-2013 31868

2013-2014 28441

2014-2015 35604

2015-2016 22881

2016-2017(25 Mart) 20804

Genel Toplam 219016

Tablo 3. 25 Mart 2017 tarihli Google Analytics verileri

* İçerikler Esmeray Karataş Ateş ve Yeliz Uluçay Ören ** Site kurulumu ve hosting Ersin Akyüz *** İng.den çeviri Merve Kutun

Kitabını Kütüphaneden al, Her yerde oku!

Şekil 6. Kitabını Kütüphaneden Al Her yerde oku afiş örnekleri / tasarlayan Kenan Ören

KütüphaneSever Takvimli Masaüstü Arkaplanı

Şekil 7. KütüphaneSever takvimli masaüstü arka planı örnekleri / tasarlayan Kenan Ören

14 Şubat KütüphaneSeverler Günü

Şekil 8. 14 Şubat KütüphaneSeverler Günü rozet, afiş ve ayraç örnekleri / tasarlayan Kenan Ören

ÇocukLink• Çocukların internette ölçülü, verimli

ve keyifli vakit geçirmelerine destek olmak amacıyla ilk defa 2010 yılında çocuklara 23 Nisan armağanı olarak yayınlanan ÇocukLink isimli elektronik rehber, her yıl güncellenerek ve genişletilerek yayınlanmaya çalışılmıştır.

• Google araçlarından «customer search engine» ile Çocuklink’te yer alan web siteleri içinde arama yapılabilen arama motoru yapıldı.

Şekil 9. ÇocukLink maskotu / maskot tasarım Aybars Gürlü, yazı uygulama Cem Kutay Ateş

KSG Etkileşim / Geribildirim• Kütüphanelere sempatik bir bakış açısı getirildi• Kullanıcılara karşı empatik bir yaklaşım sergilendi • Mesleki ve akademik çevreler tarafından ilgiyle karşılandı• Çalışmaları merakla ve heyecanla takip edildi• Facebook grubu kısa sürede 4000 üyeye ulaştı• Basına, radyolara ve çeşitli konulardaki blog yazarlarına konu edildi• İletişim çalışmaları tüm kütüphaneciler için ilham kaynağı oldu

Öneriler• Halk Kütüphanelerine yönelik yıllık stratejik iletişim planlarının hazırlanması ve uygulanması• Halk Kütüphanecilerine yönelik sosyal medya kullanımı hakkında çalıştay düzenlenmesi• Halk Kütüphaneleri için sosyal medya kullanım prosedürü hazırlanması• Facebook kişi profili olarak yürütülen kütüphane hesaplarının facebook sayfasına dönüştürülmesi• Web sitelerinin mobil uyumlu hale getirilmesi • Kütüphanelerde facebook dışındaki sosyal medya sitelerinin de kullanımının yaygınlaştırılması• Kütüphaneler ve ilişkili konular / kişiler hakkında özgün ve yaratıcı görseller ile kaliteli videolar

üretilmesi

Kaynakça• Acır, E. (2008), İnternet'in Türk toplumunun iletişimindeki rolü: Facebook'taki Türkiye (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.

• Aharony, N. (2012),"Facebook use in libraries: an exploratory analysis", Aslib Proceedings, 64 (4): 358-372.

• Boyd, D. M. and Ellison, N. B. (2007), Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13: 210-230.

• Digital in 2017: A study of internet, social media and mobile use throughout the region Western Asia, We are social, https://www.slideshare.net/wearesocialsg/digital-in-2017-western-asia adresinden 20 Mart 2017 tarihinde erişildi.

• Ekinil, B. (2009), "A new era on the internet: Facebook.com To face the facebook", İletişim Fakültesi Dergisi, 28: 93-114.

• Grunig, J. E. (2005). Halkla İlişkiler ve İletişim Yönetiminde Mükemmellik, İstanbul: Rota.

• Hoffman, D.L. & Fodor, M. (2010). Can You Measure the ROI of Your Social Media Marketing?, MIT Sloan Management, 52(1): 41-49.

• İnce, A. (2017), İşletmelerdeki pazarlama uygulamalarında sosyal medyanın önemi ve kampanya örnekleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Beykent Üniversitesi, İstanbul.

• Karataş Ateş, E. (2016). Kütüphane ve Bilgi Merkezlerinde Stratejik İletişim Yönetimi, İstanbul: Hiperlink.

• KYGM İHK Web sayfaları http://www.kygm.gov.tr/TR,134547/kutuphanelerimize-ait-web-sayfalari.html adresinden 15 Mart 2017 tarihinde erişildi.

• Scale, M.S., (2008),"Facebook as a social search engine and the implications for libraries in the twenty-first century", Library Hi Tech, 26 (4): 540 – 556.

• Social Media Trends 2017 (2017), BoomSocial & Social Brands Turkey.

• Tonta, Y. (2009), "Dijital yerliler, sosyal ağlar ve kütüphanelerin geleceği", Türk Kütüphaneciliği, 23 (4): 742-768.

• Woodall, G. & Colby, C. (2011). The Results are in: Social Media Techniques vs. Focus Groups for Qualitative Research, MRA’S Alert! Magazine, March: 23-27.