- 1. SU Sularn %3 tatl sudur. Tatl sularn %68,3 buzullar, %31,4
yer alt suyu,%0,3 yzey suyudur. Yzey sularnn %87si gller %11
bataklk %2 nehirdir.A) OKYANUS VE DENZLER Denizler i deniz ve kenar
deniz olarak 2ye ayrlr. okyanus vardr. Bunlar Byk (Pasifik),
Atlas(Atlantik) ve Hint Okyanusudur.
2. B) GLLER: Gller ac, tatl, tuzlu ve sodal olabilir *klim, kaya
yaps, *Gln gideeninin olmas *Beslenme kayna gllerin ac m tatl m
olacandaetkilidir. Oluumuna gre gller:1) Doal Gller: a) Tektonik
Gller: Tektonik hareketler sonucu oluanukurlarn su dolmasyla oluur.
Bu graben veyasenklinal olabilir. r: Manyas, Ulubat, znik,
Lut,Baykal, Aral, Tuz Gl 3. b)Karstik Gller: Obruk, dolin ve Polye
tabannda oluan gllerdir. r: Kestel, Salda c)Volkanik: Kaldera,
maar, krater, gibi ukurlarn su dolmasyla oluur. Nemrut, Acgl, Meke
Tuzlas d)Buzul Glleri: Sirk ukurunun su ile dolmas ile oluur.
Aynal, Karagl glleri 4. Salda Gl (Karstik) 5. e)Set Glleri:
*Heyelan Set Glleri: Heyelan sonucu vadinin kapatlmasyla oluur. r:
tortum, sera, uzungl *Alvyal Set: Alvyonlarn koy ve krfezi
kapamasveya vadiyi kapamas ile oluur. r: Mogan, Eymir, amii
*Volkanik Set:Lavn havzay tkamas sonucu ile oluur. r: Van gl *Ky
Set: Koy ve krfezin deniz kordonu ile kapatlmas ile oluur. r:Byk ve
kk ekmece, Terkos, ldeniz 6. 2)Yapay Gller: Bu ksma barajlar
girer.Yapay gllerin faydalar; Erozyonu yavalatr. klimi yumuatr.
Turizm ve balklk yaplr. Sulama ile tarmda dalgalanmalar nlenir,
nadas alanazalr. Sanayi bitkileri ekilir. me suyu salanr. Elektrik
elde edilir. 7. C) AKARSULAR1) Rejimine gre akarsular: *Akm
miktarna debi denir. *Akmda grlen deimelere rejim denir. *Akm yl
iinde ok deiirse dzensiz, tersi ise dzenlidir.2) Dkld yere gre
akarsular Akarsuyun su toplad alana havza denir. Denizeulayorsa ak,
ulamyorsa kapal havzadr.Ulaamamasnn iki nedeni vardr. Tamam da
nedir? 8. Komu havzalar birbirinden ayran snra su blm izgisi denir.
9. 3) Beslenme kaynana gre akarsular: *Kaynak yeralt suyu, yamur
suyu, gller, kar ve buzsuyu olabilir. *Farkl iklim blgelerinden
geen akarsulara karmarejimli akarsu denir.r: Frat, Nil, Kzlrmak,
Sakarya 10. D) YER ALTI SULARIGeirimsiz tabaka zerinde biriken
sulara yeraltsuyu bu sularn bulunduu boluklara Akifer denir.
1)Artezyen Kaynak: ki Geirimsiz tabaka arasndakisuyun sondaj yolu
ile dar fkrmas ile oluur. 11. 2)Karstik Kaynak: Erime sonucu oluan
boluklardakisuyun yeryzne kmasyla oluur. Tuzlu ve kirelidir. En ok
Akdeniz blgesinde grlr. 12. 3)Fay kaynak: Krklara bal olarak oluan
kaynaktr. Kaplca, lca veya termal kaynak da denir. Mineral bakmndan
zengin olup hemen hemen her blgede bulunur. 13. 4)Yama Kaynaklar:
14. 5)Gayzer Kaynak: Volkanik arazilerde sndan yeralt suyunun
yeryzne scak ve basnl bir ekilde kmasyla oluur. Trkiyede yoktur.
15. TOPRAK *Yer kabuunun fiziksel, kimyasal, biyolojik olarak
ayrmasylaoluan rtdr. *Fiziksel znme gnlk scaklk farklarnn yksek
olduuyerlerde oluur. Kimyasal znme su ve scakln etkisiyle
oluur.Fiziksel ve kimyasal znme nerede olur, rnek veriniz.Topran
oluumunda etkili olan faktrler: 1) klimin etkisi *Souk yerlerde
toprak ge oluur. *En kaln toprak oluumu ekvatordadr. *Yal blgelerde
toprak tuz kire ve besin ynnden fakirdir. *Kurak blgelerde toprak
tuzlu ve kirelidir. *Humus: Bitkilerin rmesiyle oluan verimlilii
artran organikmaddedir. Humus iklime gre deiir. 16. 2) Ana kayann
Etkisi *Rengi, kimyasal ve fiziksel zellii ana kaya belirler.
*istli arazide killi toprak oluur *Kaya sert ise toprak oluumu
yavatr. Kalker varsa krmztoprak oluur.3)Zaman *Toprak oluumu uzun
zaman ister. *1cm iin 100150 yl aras bir sre gerekir.4) Canllar ve
Bitki rtsnn etkisi: *Bitki rts gelimi ise: Humus miktar fazladr.
Erozyona kar korur Kklerdeki asit oluumunu hzlandrr. *Tarla faresi,
kstebek, solucan, stteki topra aa,aadaki topra yukar iter. Topran
havalanmasn salar. 17. 5) Yer ekillerinin Etkisi: *Ykselti arttka
s, ya deiecei iin topranyaps da deiir *Eimli yzeyde toprak
kalnlaamaz, dz yzeylerdekalnlar. Sebebi erozyondur. 18.
Horizonlar:Topran katmanlarna horizon denirA Horizonu: *Organik
maddeler youndur. *Ykanmtr, rengi koyudur, toprak oluum
srecibitmitir. Humusa zengindir.B Horizonu: *Toprak oluumu devam
etmektedir. Demir, Kil, tuzgenelde bu katmandadrC Horizonu:
*Anakaya paralara ayrlmtr.D Horizonu *Anakayann kendisidir. 19.
TORAIN SINIFLANDIRILMASI:A) Zonal topraklar: Tm horizonlara
sahiptir yerel topraklardr1) Laterit: Ekvator evresindedir.
Verimsizdir2) Podzol: Souk ve nemli blgelerde bulunur. Verimsizdir.
Rusya ve Kanadada bulunur.3) Kahverengi Orman: Orta kuakta bulunur
ve verimlidir. Muson blgesinde bulunur.4) Kahverengi ve Kestane
Renkli Step: Kireli ve tuzludur. Verimsizdir. Orta Asyada
bulunur.5) Terra-Rossa: Kalkerli arazide oluur. Demir oksitten
dolay rengi krmzdr. Akdeniz klimine zg topraktr. 20. 6) ernezyom:
Gr ayrlarn olduu yerde oluur. Enverimli topraktr. Orta Avrupa, Gney
Sibirya, ABD veArjantinde bulunur.7) l: Tarma uygun deildir. Tuzlu
oran yksektir.8) Tundra: Kn donar, yazn bataklk haline gelir
tarmaelverisizdir. Kutuplara yakn kesimlerde grlr. 21. B)
ntrazonal: Genelde A ve C horizonludur.1)Halomorfik: Kurak ya da
yar-kurak blgelerde tuzkarbonat gibi maddelerin birikmesiyle
oluur.Tuzlu, tuzlu sodik (Alkali) olarak ayrlrlar.2)Hidromorfik:
Bataklk ve sazlk gibi yerlerde oluur3)Kalsimorfik: Kil ta
(vertisoller) ve kireta(rendzina) zerinde geliir 22. C) Azonal:*D
kuvvetler ile tanan topraklardr1)Alvyal: Akarsular tarafndan
oluturulur.2)Kolvyal: Yamalarda fiziksel ufalanma sonucu
oluanmalzemenin da eteinde birikmesiyle oluur.3)Regesoller: Akarsu
ve volkanlardan kaynaklanan kumboyutundaki malzeme zerinde
oluur.4)Lsler: Rzgr tamas ile oluur5)Morenler: Buzul biriktirmesi
ile oluur. 23. BTKBTKLERDaln Etkileyen Faktrler1) klimAna etkendir.
Bitki rts bize o yerin iklimini verir.2) Yer ekilleriklimi etkiler,
bak ve ya koullarn etkiler.3) Toprak4) biyolojik FaktrlerYerleim
yeri, tarla ama, baraj yapma gibi ihtiyalardan dolay bitki tahrip
edilir.* Orman tahribi: Antropojen bozkr (Ergene)* Maki : Garig 24.
BTK FORMASYONLARIA) Aa Formasyonu:1) Ekvatoral yamur ormanlar:
Ekvatoral iklim blgelerinde younolarak grlr. Rejim dzenli olduu
yerde doal olarak yetiir.2) Muson ormanlarBu ormanlar Muson
Asyasnda grlr. En nemli zellikleri yaprakdken ormanlar olmasdr.3)
Orta kuak kark ormanlarIlman Okyanus iklimi evresinde ve yan
1000mmyi at yerlerde grlr. (Bat Avrupa, Karadeniz)4) Tayga
ormanlarRusya, skandinavya, Kanada ve Alaska boyunca uzanr.
neyaprakldr. Yaprak hi dkmez. 25. B)al Formasyonu1) MakiAkdeniz
klimi blgesinde grlr. (defne, keiboynuzu, mersin, zakkum)2)
GarigMakinin tahrip edildii yerlerde grlr.3) PsdomakiOrman tahribi
sonucu makiye benzeyen bitki rtsdr.Ama makilerle herhangi bir ba
yoktur. 26. C) Ot Formasyonu:1) SavanSavan iklimin grld yerde yal
dnemde oluan gr ot topluluudur.2) StepYal dnemde yeeren yazn
kuruyan ksa boylu ottopluluudur. 27. 3) ayrDa zirvelerinde veya
yksek kesimlerde yaz yalar ileyeeren gr ot topluluudur.4)
TundraKutuplara yakn kesimde yazn topran zlmesiyleoluan kaya
yosunu, ksa boylu allardan oluan bitkirtsdr. (Sibirya sahilleri,
Grnland ve kuzeyKanada kylar)5)lKurakla dayankl kakts ve clz
otlardan oluur.(kuzey Afrika, orta Asya, Arap yarm adas)
