อนกรมวธาน เปนการจดจ าแนกสงมชวตออกเปนหมวดหมตามสายววฒนาการ

อนกรมวธานเปนวชาทวาดวยกฎเกณฑเกยวกบ

1. การจดจ าแนกสงมชวต (classification) ออกเปนหมวดหมตางๆ

2. การก าหนดชอสากลของหมวดหมและชนดของสงมชวต (nomenclature)

3. การตรวจสอบชอวทยาศาสตรของสงมชวต (identification)

ชววทยาเขม 3

การจ าแนกอาณาจกรสงมชวตออกเปน 5 อาณาจกร

ดงน

1. อาณาจกรมอเนอรา (Kingdom Monera)

2. อาณาจกรเหดรา (Kingdom Fungi)

3. อาณาจกรโพรทสตา(Kingdom Protista)

4. อาณาจกรพช (Kingdom Plantae)

5. อาณาจกรสตว (Kingdom Animalia)

ชววทยาเขม 3

ชววทยาเขม 3

สงมชวตในโลกน มมากมายหลายชนด ซงแตละชนด

จะมความแตกตางกน จงจ าเปนทจะตองมการ

จดแบงหมวดหมเพอความสะดวกในการศกษา และ

การน ามาใชประโยชน วชาทวาดวยการจดแบง

หมวดหมของสงมชวต เรยกวา อนกรมวธาน

(Taxonomy) นกวทยาศาสตรทไดรบการยกยองให

เปนบดาแหงวชาอนกรมวธาน คอ คาโรลส ลนเนยส

(Carolus Linnaeus) ชาวสวเดน ชววทยาเขม 3

การจดล าดบหมวดหมของสงมชวต (Taxonomic

category) หมวดหมทใหญทสด คอ อาณาจกร

(Kingdom) สงมชวตทอยในอาณาจกรเดยวกนจะม

ลกษณะส าคญบางอยางเทานนทเหมอนกน ซงในแตละ

อาณาจกร จะแบงยอยออกเปนหลายหมวด และ

แบงยอยลงไปเรอยๆ จนถงหนวยทเลกทสด คอ ชนด

(Species) โดยสงมชวตทอยในชนดเดยวกนจะมลกษณะ

คลายคลงกนในดานตางๆ มากทสด

ชววทยาเขม 3

การจดล าดบหมวดหมของสงมชวต เรยงล าดบ

จากหมวดหมใหญไปจนถงหมวดหมยอย ดงน

อาณาจกร (Kingdom)

หมวด (Division) หรอไฟลม (Phylum)

ชน (Class)

อนดบ (Order)

วงศ (Family)

สกล (Genus)

ชนด (Species) ชววทยาเขม 3

ในล าดบชนสปชส อาจจะแบงยอยลงไปไดอก โดยมล าดบชนยอย

ทมค าวา sub เตมขางหนา เชน subkingdom, subdivision,

suborder เปนตน ระดบต ากวา Species ลงมา อาจจะแบงยอย

ออกไปอกเปน Subspecies, Variety นอกจากนยงม clone,

line, forma (f.), cultivar (cv.), individual เปนตน สวน

รปแบบในการเขยนชอวทยาศาสตร ประกอบดวย ชอสกล ชอชนด

Variety และ/หรอcultivar (cv.)

ชววทยาเขม 3

เกณฑในการพจารณาและจดสงชวตเขาไวในอาณาจกรสตว

1. เซลลแบบยคารโอต (eukaryotic cell) คอเซลลทมเยอหม

นวเคลยส

2. รางกายประกอบดวยเซลลชนดทไมมผนงเซลล เรยกวาเซลลสตว

ท าใหเซลลมลกษณะออนนมและแตกตางไปจากเซลลพช เซลลเหลานจะมา

รวมกนเปนเนอเยอเพอท าหนาทเฉพาะอยาง ซงพบวาเซลลในเนอเยอมกม

ขนาดและรปรางเหมอนกน มการประสานการท างานระหวางกน สตวชนสงม

เนอเยอหลายชนดสามารถจ าแนกตามหนาทและต าแหนงทอยของรางกาย

เปน 5 ประเภท คอ เนอเยอบผว(epithelial tissue) เนอเยอเกยวพน

(connective tissue) เนอเยอกลามเนอ(muscular tissue) เนอเยอ

ล าเลยง (vascular tissue) และเนอเยอประสาท (nervous tissue)

3. สรางอาหารเองไมได เพราะไมมคลอโรฟลล ดงนนการ

ด ารงชวตจงตองกนสงมชวตอนเปนอาหารซงอาจเปนพช

หรอสตวดวยกน การด ารงชวตจงมกเปนแบบผลาเหยอหรอ

ปรสตเสมอ

4. โดยทวไปเคลอนทไดดวยตนเองตลอดชวต มบางชนด

พบวาเมอเปนตวเตมวยแลวเกาะอยกบท

5. โดยสวนใหญสามารถตอบสนองตอสงเราไดอยาง

รวดเรวเนองจากมระบบประสาท มอวยวะรบความรสกและ

ตอบสนอง เชน การกนอาหาร การขบถาย การสบพนธ

เปนตน ชววทยาเขม 3

เกณฑทใชในการจ าแนกหมวดหมของอาณาจกรสตว

1.ระดบการท างานรวมกนของเซลล (level of cell organization) โดยดการท างาน

รวมกนของเซลลและการจดเปนเนอเยอนน ซงแบงสตวออกเปนพวกใหญ ๆ คอ

1.1 เนอเยอทไมแทจรง( no true tissue) เรยกสตวกลมนวา พาราซว (parazoa)

เนองจากเซลลในสตวกลมนไมมการประสานงานกนระหวางเซลล ไดแก พวกฟองน า

1.2 เนอเยอทแทจรง (true tissue) เรยกสตวกลมนวา ยเมตาซว (eumetazoa)

ซงเนอเยอจะถกสรางขนเปนชน เรยกวา ชนของเนอเยอ (germ layer)

ม 2 ประเภทคอ

1.2.1 เนอเยอ 2 ชน (diploblastica) ประกอบดวยเนอเยอชนนอก (ectoderm) และ

เนอเยอชนใน (endoderm) ไดแก พวกไฮดรา แมงกะพรน โอบเลย

1.2.2. เนอเยอ 3 ชน (triploblastica) ประกอบดวยเนอเยอชนนอก ชนกลาง

(mesoderm) และชนใน ไดแกพวกหนอนตวแบนขนไป จนถงสตวทมกระดกสนหลง

2. สมมาตร (symmetry) คอลกษณะการแบงรางกายออกเปนซก ๆ ตามความยาว

ของซกเทา ๆ กน มอย 3 ลกษณะ ไดแก

2.1 ไมมสมมาตร (asymmetry) มรปรางไมแนนอน ไมสามารถแบงซกซาย

และซกขวาได เทา ๆ กน ไดแก พวกฟองน า

2.2 สมมาตรแบบรศม (radial symmetry) รางกายของสตวจะมรปราง

คลายทรงกระบอก หรอลอรถ ถาตดผานจดศนยกลางแลวจะตดอยางไรกได 2

สวนทเทากนเสมอ หรอเรยกวา มสมมาตรทผาซกไดเทา ๆ กนหลาย ๆ ครงใน

แนวรศม ไดแก สตวพวกไฮดรา แมงกะพรน ดาวทะเล เมนทะเล

2.3 สมมาตรแบบครงซก (bilateral symmetry) หรอมสามาตรทผาซกได

เทา ๆ กน เพยง 1 ครง สมมาตรแบบนสามารถผาหรอตดแบงครงรางกาย

ตามความยาวของล าตวแลวท าให 2 ขางเทากน ไดเพยงครงเดยวเทานน ไดแก

พวกหนอนตวกลม แมลง สตวมกระดกสนหลง ชววทยาเขม 3

3. ลกษณะชองวางในล าตวหรอชองตว (body cavity or coelom) คอชองวาง

ภายในล าตวทอยระหวางผนงล าตวกบอวยวะภายในตว ภายใน coelom

มกจะมของเหลวอยเตม ของเหลวเหลานท าหนาทเสมอนหนงระบบ

ไหลเวยนโลหตงาย ๆ ในสตวบางพวกชวยล าเลยงสารอาหาร ออกซเจน

และของเสย เปนตน อกทงยงชวยลดแรงกระแทกจากภายนอกทอาจเปน

อนตรายตออวยวะภายใน และยงเปนบรเวณทท าใหอวยวะภายในเคลอนท

ไดอสระจากผนงล าตว ยอมใหอวยวะขยายใหญได ซงสามารถน ามาใชเปน

เกณฑในการจ าแนกสตวได แบงเปน 3 พวกคอ

ชววทยาเขม 3

3.1 ไมมชองวางในล าตวหรอไมมชองตว (no body cavity or acoelom)

เปนพวกทมเนอเยอ 3 ชนอยชดกน โดยไมมชองวางในแตละชน ไดแก

พวกหนอนตวแบน

3.2 มชองตวเทยม (pseudocoelom) เปนชองตวทเจรญอยระหวาง

mesoderm ของผนงล าตว และ endoderm ซงเปนทางเดนอาหาร ตว

นไมมเยอบชองทองกนเปนขอบเขต ไดแก พวกหนอนตวกลม โรตเฟอร

(rotifer)

ชววทยาเขม 3

3.3 มชองตวทแทจรง (eucoelom or coelom) เปนชองตวทเจรญแทรก

อยระหวาง mesoderm 2 ชน คอ mesoderm ชนนอกเปนสวนหนง

ของผนงล าตว

(body wall) กบ mesoderm ชนในซงเปนสวนหนงของผนงล าไส

(intestinal wall) และ mesoderm ทงสองสวนจะบดวยเยอบชอง

ทอง (peritoneum) ไดแก ไสเดอนดน หอย แมลง ปลา สตวม

กระดกสนหลง เปนตน

ชววทยาเขม 3

4. การเกดชองปาก ซงสามารถแบงสตวตามการเกดชองปากได 2 กลม

4.1 โปรโตสโตเมย (protostomia) เปนสตวพวกทชองปากเกดกอนชองทวารใน

ขณะทเปนตวออน ซงชองปากเกดจากบลาสโตพอร หรอบรเวณใกล ๆ บลาสโตพอร

(blastopore) ไดแก พวกหนอนตวแบน หนอนตวกลม หนอนมปลอง หอย สตวขา

ปลอง

4.2 ดวเทอโรสโตเมย (deuterostomia) เปนสตวพวกทชองปากเกดภายหลงชอง

ทวาร เกดจากชองใหมทจะเจรญพฒนาไปเปนทางเดนอาหาร

ซงอยตรงขามกบ บลาสโตพอร ไดแก พวกดาวทะเล และสตวมกระดกสนหลง

ชววทยาเขม 3

5. ทางเดนอาหาร (digestive tract) โดยทวไปแบงไดเปน 2

ลกษณะ คอ

5.1 ทางเดนอาหารแบบไมสมบรณ (incomplete digestive

tract) เปนทางเดนอาหารของสตวทมปากแตไมมทวารหนก

หรอมชองทางเดนอาหารเขาออกทางเดยวกน หรอทางเดนอาหารแบบ

ปากถง (one-hole-sac) ไดแกพวกไฮดรา แมงกะพรน

หนอนตวแบน

ชววทยาเขม 3

5.2 ทางเดนอาหารแบบสมบรณ (complete digestive tract) เปนทางเดน

อาหารของสตวทมทงปากและทวารหนก หรอมชองทางเขาออกของอาหารคนละ

ทางกน หรอทางเดนอาหารแบบทอกลวง (two-hole-tube) ไดแก พวกหนอน

ตวกลม จนถงสตวมกระดกสนหลง

ชววทยาเขม 3

6. การแบงเปนปลอง (segmentation) การแบงเปนปลองเปนการเกดรอยคอด

ขนกบล าตวแบงออกเปน

6.1 การแบงเปนปลองเฉพาะภายนอก (superficial segmentation) เปนการ

เกดปลองขนเฉพาะทสวนผวล าตวเทานนไมไดเกดตลอดตว

เชน พยาธตวตด

6.2 การแบงเปนปลองทแทจรง (metameric segmentation) เปนการเกด

ปลองขนตลอดล าตวทงภายนอกและภายใน โดยขอปลองเกดขน

ในเนอเยอชนกลาง ท าใหเนอเยอชนอน ๆ เกดเปนปลองไปดวย ไดแก ไสเดอน กง ป

แมลง ตลอดไปจนสตวมกระดกสนหลงทกชนด

ชววทยาเขม 3

ลกษณะทส าคญ

1. มสมมาตรแบบรศม (radial symmetry) หรอไมมสมมาตร (asymmetry)

2. ผนงตวของฟองน าประกอบดวยเซลลทมาเรยงตวเปนชนของเซลล 2 ชน คอชน

เซลลผว ดานนอกหรอเอพเดอมส (epidermis) ประกอบดวยเซลลเพยงชนดเดยวคอ

พนาโคไซท (pinacocyte) จงอาจเรยกเซลลผวนวา พนาโคเดรม (pinacoderm) สวน

ดานเซลลบชองกลางตว คอ โคเอโนไซท (choanocyte or collar cell ) จงเรยกวา

โคเอโนเดรม (choanoderm) โคเอโนไซทเปนเซลลทมรปรางคลายปลอกคอ มแส

(flagellum) 1 เสนท าหนาทใหน าไหลเวยนและยอยอาหาร ระหวางชนของเซลล 2 ชนนจะม

สารคลายวน (gelatinous matrix) แทรกอย ซงจะมเซลลทเคลอนทแบบอะมบา

(amoeboid cell) หรอ อะมโบไซท (amoebocyte) เรยกชนนวา มโซฮล (mesohyl)

หรอมเซนไคม (mesenchyme)

3. ฟองน ามระบบโครงรางค าจนใหคงรปอยได

4. ไมมระบบหมนเวยน ระบบหายใจ ระบบขบถาย และระบบประสาท

ซงจะอาศยการไหลเวยนน าเปนตวการส าคญในกระบวนการเหลาน ฟองน ากน

อาหารโดยกรองอาหารทอยในน าผานเขารพรนรอบตว หายใจโดยการดดซม

ออกซเจนทละลายอยในน าผานผนงล าตว

5. มการสบพนธแบบอาศยเพศ โดยการสรางสเปรมและไขผสมกน

และจะไดตวออนทม ซเลยวายน าได การสบพนธแบบไมอาศยเพศโดยการแตก

หนอ (budding)

6. ตวเตมวยจะเกาะอยกบท (sessile animal)

สตวในไฟลมนไดแก สตวจ าพวกฟองน า (Sponge) ม

ลกษณะส าคญคอ รางกายสามารถแบงไดแบบ Radial

symmetry หรอ Asymmetry กได มล าตวพรน (Incurrent

pore) ประกอบดวยกลมเซลลหลายชนด โดยแบงกนท าหนาท

อยางใดอยางหนงโดยเฉพาะ ไมมการประสานงานกนระหวางเซลล

ล าตวมชองเลก ๆ รอบตวเรยก (Ostia) เพอใหน าหรออาหารไหล

เขาไปในล าตวได และตอนบนมชองเปดใหน าออก (Ostia) ผนง

ล าตวประกอบดวยเซลลรวมกนเปนสองชน

เซลลขางในมแฟลกเจลลม (Flagellum) ท าหนาทพดน า

และมเซลลพเศษทท าหนาทดดอาหารเขาไปและยอยอาหารคอ

Choanocyte (Collar cell) ตรงกลางมของเหลวคลายวนเรยก

Amebocyte ฟองน าเปนสตวทไมเคลอนท (Sessile Animal)จะ

เกาะตดกบโขดหนหรอของแขงใตน า บางชนดมโครงรางแขงเรยก

spicule บางชนดออนนมเรยก spongin

ฟองน า อยในไฟลมพอรเฟอรา (Porifera มราก

ศพทมาจากภาษาละตน – porus หมายถง ร และ ferre

หมายถง พยงหรอค าเอาไว) เปนสตวหลายเซลลทม

ววฒนาการต าสด มรปรางคลายแจกนทมรพรนเลก ๆ ทว

ตวซงเปนชองทางใหน าผานเขาไปในล าตว มเซลลเรยงกน

เปนสองชนแตยงไมมเสนประสาทและกลามเนอทแทจรง

ไมมอวยวะและทางเดนอาหาร สวนใหญอาศยอยในน าทะเล

มบางชนดเทานนทอาศยอยในน าจด

-เปนสตวทมรเลก ๆ ทวตว มชองทางใหน าผานเขาเรยกวาออสเทย

(Ostia) สวนรใหญทอยดานบนเรยกวาออสคลม (Osculum)

-ผนงล าตวประกอบดวยเนอเยอสองชนคอเนอเยอชนนอกเปนเซลล

รปรางแบนเรยงกนคลายแผนกระเบอง ประกอบดวยเซลลเปนปลอก มแส

เซลลชวยโบกพดใหน าเคลอนผานล าตว และท าหนาทกนสงมชวตเลก ๆ ทปน

มากบน า เรยกเซลลเหลานวาเซลลปลอกคอ (Choanocyte)

-ระหวางเนอเยอสองชน จะมชนกลางทมลกษณะคลายวนเรยกวาชน

มเซนไคม (Mesenchyme) ในชนนจะเซลลทสามารถเคลอนทและ

เปลยนแปลงตวเองใหเปนเซลลอนได เรยกวาอะมโบไซต (Amoebocyte)

เชนเปลยนไปเปนสเกลอโรบลาสต (Scleroblast) เพอท าหนาทขนสงอาหาร

และล าเลยงของเสย

โครงสรางทอยในชนเซนไคม เรยกวา "ขวาก" (spicule) เปนตวคง

รปรางของฟองน า สามารถแบงสารประกอบทใชในการคงรปรางไดเปน 3

ชนดคอ

-ขวากหนปน (Calacreous spicule) มหนปนเปนองคประกอบ

พบในฟองน าหนปน

-ขวากแกว (Siliceous spicule) มซลกา (silica) เปน

องคประกอบ

-สปอนจน (Spongin) ไมอยในจ าพวกของ "ขวาก" แตเปนเสนใยท

มองคประกอบเปนสารสเกลอโรโปรตน (Scleroprotein)

1. แบบไมอาศยเพศ คอ แตกหนอ (Budding) หรอสราง

Gemmule โดยใช Amebocyte 2-3 เซลลมาสรางเปลอกหมใน

สภาวะแหงแลง เมอถงสภาพแวดลอมทเหมาะสม เปลอกกจะหลด

ออกและเจมมล (Gemmule) จะสามารถเจรญเตบโตตอไปไดและ

สรางเซลลสบพนธ (Archeocyte) ตอไป

2. แบบอาศยเพศ โดยอาศยเซลล Archeocyte สรางอสจกบไขมาผสมกนเกดไซโกต กลายเปนฟองนาตอไป

1. Class Calcarea ไดแกฟองนาทมแกนแขง เปนพวกหนปน (CaCO3)2. Class Hexactinellida ไดแกฟองนาทมแกนแขงเปนพวกแกวหรอทราย(Silica)3. Class Demospongiae ไดแดฟองนาถตวทมแกนออนนม ประกอบดวยสารประเภท Scleroprotien

ลกษณะทส าคญ

1. มสมมาตรแบบรศม (Radial symmetry)

2. มเนอเยอ 2 ชน คอ เนอเยอชนนอกท าหนาทเปนผวล าตวเรยกวา เอพเดอรมส

(Epidermis) และเนอเยอชนในท าหนาทเปนเยอบทางเดน

อาหารเรยกวา แกสโทรเดอรมส (Gastrodermis)

3. ทางเดนอาหารเปนแบบถงไมสมบรณมปากแตไมมทวารหนกชอง ทางเดนอาหารน

อยกลางล าตวท าหนาทเปนทงทางเดนอาหารและ ระบบหมนเวยน เรยกวาแกสโทร

วาสคลาร คาวต (Gastrovascular carvity)

4. มเขมพษหรอเนมาโทซสต(Nematocyst)ใชในการปองกนและฆาเหยอเนมาโทซสต

มกจะอยกนหนาแนนทบรเวณหนวด(Tentacle) ซงอยรอบปากมากกวาบรเวณอนๆท า

ใหการหาอาหารและการตอสกบศตรมประสทธภาพดยงขน

5. ไมมระบบหายใจ ระบบหมนเวยนโลหต ระบบขบถายโดยเฉพาะ แตโดยทวไปอาศย

การแพรของกาซและของเสยตางๆระหวางน าท อยรอบๆตว

กบผวล าตวโดยตรง หรอมเซลลชนดพเศษเชนเซลล ทท าหนาทในการยอยอาหาร

(nutritive cell) ชวยท าหนาท ยอยและดดซมสามอาหาร

เพอสงไปเลยงสวนตางๆของรางกายตอไป

6. ระบบประสาทเปนแบบขายใยประสาท(Nerve net)แผกระจายทวตว และหนาแนน

บรเวณหนวดดงนนการน ากระแสประสาทจงเปนไปใน

ลกษณะทกทศทกทางท าใหกระแสประสาทเคลอนทไปไดชาและมทศ ทางไมแนนอนซง

แตกตางจากสตวชนสงอนๆ

ชววทยาเขม 3

7. สตวกลมนมรปรางเปน 2 แบบ คอ รปรางแบบตนไมเรยกวา โพลป (Polyp) เชน

ไฮดรา ปะการงดอกไมทะเลและรรางคลายรมหรอกระ ดงคว า เรยกวา เมดซา

(Medusa) ไดแกแมงกระพรน

8. การสบพนธ มทงแบบอาศยเพศและแบบไมอาศยเพศแบบอาศยเพศ โดยการสราง

เซลลสบพนธมาผสมกนสวนการสบพนธแบบไมอาศยเพศโดยการแตกหนอหรอการ

แบงตว ซเลนเทอเรตหลายชนด เชน แมงกะพรน โอบเลยมการสบพนธแบบสลบ

(Alternative of generation) โดยมการสบพนธแบบไมอาศยเพศดวยการแบงตวหรอ

แตกหนอกบการสบพนธแบบอาศยเพศดวยการสรางเซลลสบพนธมา ผสมกน

ชววทยาเขม 3

ลกษณะทส าคญ 1. มสมมาตรเปนแบบครงซก (bilateral symmetry) 2. มเนอเยอ 3 ชนครบถวน (triloblastics) ไมมชองตว(acoelomate) 3. รางกายแบนทางดานหลงและดานทอง (dorsoventrally) ไมมขอปลอง แตบางชนดเชนพยาธตวตด มขอปลองแตเปนปลองทเกดขนเฉพาะทผวล าตวเทานน 4. พวกทมการด ารงชวตอยางอสระจะมเมอกลน ๆ หมตวเพอใชในการเคลอนท สวนพวกทด ารงชวตแบบปรสต (parasitic type) จะมควทเคล (cuticle) หมตวซงสรางจากเซลลทผวของล าตว ท าหนาทปองกนอนตรายซงเกดจากน ายอยของผถกอาศย (host) 5. มทอทางเดนอาหารทเปนปลายตน หรอเปนแบบทไมสมบรณ มปากแตไมมทวารหนก 6. สตวในไฟลมนเรมมการรวมตวของอวยวะแสดงลกษณะหว (cephalization) คอมปมประสาทสมอง อวยวะรบความรสกและชองปากมารวมกนอยทางดานหนาของล าตว 7. ระบบขบถาย มอวยวะทเรยกวา โพรโตเนฟรเดย (protonephridia) มลกษณะเปนทอทปลายดานในปดและมทอไปเปดออกดานนอก 8.ไมมอวยวะทใชในการหายใจโดยเฉพาะ ในพวกปรสตจะหายใจแบบไมใชออกซเจน (anaerobic respiration) เชนพยาธใบไม 9. ระบบประสาทประกอบดวยปมประสาทดานหนา (anterior ganglia) หรอปมประสาท รปวงแหวน (nerve ring) ท าหนาเปนสมองเชอมระหวางเสนประสาทใหญตามยาว (longitudinal nerve cord) ซงทอดไปตามยาวของรางกายจ านวน 2 เสน และมเสนประสาทตามขวาง (transverse nerve) เชอมระหวางเสนประสาทใหญทงสองดวย มอวยวะรบสมผสแบบงาย ๆ บางชนดมตา (eye spot) 10. ระบบสบพนธแบบอาศยเพศโดยมสองเพศอยในตวเดยวกน จดเปนกะเทย (hermaphrodite) มการปฏสนธภายในตวเอง (self fertilization) และปฏสนธแบบขามตว (cross fertilization) และมการสบพนธแบบไมอาศยเพศ โดยการงอกใหม (regeneration)

ศกษาวงชวตพยาธใบไมและพยาธตวตดชนดตางๆ http://mylesson.swu.ac.th/mb322/flat.htm

ลกษณะทส าคญ 1. มสมมาตรแบบผาซก (Bilateral symmetry)

2. มชองวางในล าตวแบบเทยม (Pseudocoelomate animal) โดยมชองวางอยระหวางเนอเยอชนกลางและเนอเยอชนใน 3. ล าตวกลม ยาว แหลมหวแหลมทาย ไมมขอปลอง ผวล าตวเรยบ มสารควทเคลหนาหมตว 4. ไมมระบบหมนเวยนเลอด แตใชของเหลวในชองวางเทยมชวยในการล าเลยงสาร 5. ไมมอวยวะหายใจโดยเฉพาะ พวกทด ารงชพวตแบบปรสตหายใจแบบไมใชออกซเจน แตพวกทอยอยางอสระใชผวหนงเปนสวนแลกเปลยนกาซกบสงแวดลอม 6. ระบบขบถายประกอบดวยเสนขางล าตว (Lateral line) ซงภายในบรรจทอขบถาย (Excretory canal) ไว 7. ทางเดนอาหารสมบรณประกอบดวยปากและทวารหนก 8. ระบบประสาท ประกอบดวยปมประสาทรปวงแหวน (Nerve ring) อยรอบคอหอยและมแขนงประสาทแยกออกทางดานทองและทางดานหลง 9. มระบบกลามเนอยาวตลอดล าตว (Longitudinal muscle) 10. เปนสตวแยกเพศตวเมยมกมขนาดใหญกวาตวผเนองจากตวเมยตองท าหนาทในการออกไข

ลกษณะทส าคญ 1. รางกายแบงเปนปลองอยางแทจรง มสมมาตรแบบครงซก (bilateral symmetry) 2. เนอเยอแบงออกเปน 3 ชน ผนงรางกายประกอบดวยเอพเดอรมสซงมชนควตเคลบางๆปกคลมอย ถดเขาไปเปนชนกลามเนอวงกลม (circular muscle ) และกลามเนอชนในเปนชนกลามเนอตามยาว (longitudinal muscle) 3. มรยางคเปนแทงเลก ๆ เรยกวา เดอย (setae) เปนสารไคตน (citin) เชนไสเดอนดน มเดอยชวยในการเคลอนทและการขดร สวนไสเดอนทะเลมเดอยและแผนขาหรอพาราโพเดย (parapodia) ยนออกมาทางดานขางของล าตวใชในการเคลอนท แตปลงไมมรยางคใด ๆ 4. มชองตวทแทจรง ชองตวถกแบงออกเปนหอง ๆ โดยมเยอกน (septum) กนชองตวไว ภายในชองตวมของเหลว (coelomic fluid) บรรจอยท าใหรางกายไมแฟบ 5. ทางเดนอาหารสมบรณเปนทอยาวตลอดรางกาย 6. ระบบหมนเวยนโลหตเปนแบบปด (closed circulatory system) น าเลอดมสแดงเพราะมฮโมโกลบนละลายอย 7. หายใจผานทางผวหนงหรอเหงอก 8. ระบบขบถายจะเปนอวยวะขบถายทเรยกวา เนฟรเดย (nephridia) อยทกปลอง ๆ ละ 1 ค เนฟรเดยจะชวยขบของเสยออกจากชองตวและกระแสโลหตออกนอกรางกายทางรขบถาย (nephridiopores) 9. ระบบประสาทประกอบดวยปมประสาทสมอง (cerebral ganglia) ตดตอกบเสนประสาทใหญดานทอง (ventral nerve cord) ซงทอดตามยาวของรางกาย เสนประสาทใหญทางดานหลงจะมปมประสาทประจ าปลอง (segment ganglia) ปลองละ 1 ปม 10. หนอนปลองบางชนดเปนกะเทย (hermaphrodite) แตมการปฏสนธขามตว เชน ไสเดอนดน ปลงน าจด พวกนมการเจรญเตบโตโดยไมตองผานระยะตวออน หนอนปลองบางชนดมเพศแยกกน(dioecious) และการเจรญเตบโตเปนตวเตมวยตองผานระยะตวออน ทเรยกวาโทรโคฟอร (trochophore) เชน แมเพรยง เพรยงดอกไม ดวยเหตทหนอนปลองมระยะตวออนโทรโคฟอร เชนเดยวกบพวกมอลลสกทอยในทะเล ท าใหนกชววทยาเชอวาสตวทง 2 กลมจะตองมความสมพนธกนอยางใกลชด

ลกษณะทส าคญ 1.มสมมาตรแบบผาซก 2. มเนอเยอ 3 ชน และมชองตวแบบแทงจรง 3. ล าตวมลกษณะเปนปลอง และแบงออกเปนสวนๆโดยทวไปแลวม 3 สวน คอ สวนหว(Head) สวนอก( Thorax) และสวนทอง(Abdomen) เชนพวกแมลง แตบางชนดสวนหวและสวนอกจะรวมกนเปนสวนเดยวแยกออกจากกนไมไดเรยกวา เซฟาโลทอแรกซ (Cephalothorax) เชน กง ป นอกจากนในพวกกงกอและ ตะขาบสวนของอกและทองจะมลกษณะเหมอนกน 4. มรยางคยนออกจากล าตวเปนคๆ เชน ขาเดน ขาวายน า อวยวะสวนปาก หนวด ปก และรยางคเหลานมกมลกษณะตอกนเปนขอๆดวย 5. มโครงรางภายนอก (Exoskeleton) เปนสารจ าพวกไคทน(Chitin) แขงหมรอบตว ดงนนในขณะทมการเจรญเตบโต สตวในไฟลมนหลายชนดจงตองมการลอกคราบ (Molting)

6. ทางเดนอาหารเปนแบบสมบรณ มปากและทวารหนก ส าหรบสวนปากมอวยวะทชวยในการกนอาหารและมการดดแปลงไปเพอใหเหมาะสมกบสภาพของอาหาร เชนมปากแบบกดกน ดดกน เจาะดด เปนตน

7. ระบบหมนเวยนโลหตเปนระบบเปด (Open circutory sysytem) โดยเลอดเมอออกจากหวใจเทยม (Pseudoheart) แลวจะไหลไปตามเสนเลอด ตอจากนนจะไหลเขาสชองวางในล าตว (Hemocoel) แลวไหลกลบเขาสหวใจอก จะเหนไดวาเลอดไมไดอยภายในหวใจและเสนเลอดตลอดเวลา แตมบางระยะทเลอดไหลออกมาอยนอกเสนเลอด จงเรยกระบบการหมนเวยนแบบนวา ระบบเปด นอกจากน สตวกลมนอามเลอดเปนสฟาออนหรอไมมสเนองจากสาร เฮโมไซยานน (Hemocyanin) เปนองคประกอบหรอมสแดงเนองจากเฮโมโกลบน (Hemoglobin) เปนองคประกอบ 8. มระบบขบถายเปนลกษณะเฉพาะของกลม เชน แมลงม มลพเกยน ทบล (Malpighain tuble) ซงเปนทออยททางเดนอาหารเปนอวยวะขบถาย กงมกรนแกลนด หรอตอมเขยว (Green gland) ทโคนหนวดท าหนาทขบถาย 9. ระบบหายใจประกอบดวยอวยวะหาบใจหลายชนดในพวกทอยในน าเชน พวกกง ป หายใจดวยเหงอก (Gill) พวกแมลงหายใจไดดวยระบบทอลม (Tracheal system) ทแทรกอยทงตว แมงมมหายใจดวยบคลง (Book lung) ทบรเวณสวนทอง ซงมลกษณะเปนแผนบางๆซอนกนอยหลายชนเปนตน 10. ระบบประสาทมปมประสาททหว 1 ค และมเสนประสาททางดานทอง (Ventral nerver cord) ทอดไปตามความยาวของล าตว 1 ค และมอวยวะสมผสเจรญด เชน ตาเดยว ตาประกอบ หนวด ขาสมผสเปนตน 11. ระบบสบพนธเปนสตวแยกเพศ มกมการปฏสนธภายในตว และออกลกเปนไขทมไขแดงมาก ในขณะทมการเจรญเตบโตมกมการเปลยนแปลงรปรางไปดวย

ลกษณะทส าคญ 1. ขนาด ซงมขนาดตงแตเลกมาก จนถงขนาดใหญทสดในบรรดาสตวไมมกระดกสนหลงดวยกน เชนหมกบางตวยาวถง 16 เมตร ความยาวรอบตว 6 เมตร และหนกหลายพนกโลกรม ซงขนาดทว ไปยาวประมาณ 1 – 3 นว 2. รางกายออนนม ไมมปลอง ประกอบ ดวยสวนตาง ๆ

2.1 สวนหว บางชนดมสวนหวชดเจนแตบางชนดไมเจรญ บนหวอาจมหนวด (tentacles) บางชนดมตาเจรญดมาก เทยบเทากบตาของสตวเลยงลกดวยน านม เชน หมก แตบางชนดไมมตาเลย

2.2 สวนเทา (foot) เปนสวนของกลามเนอทอยทางดานทอง (ventral) ใชเคลอนทหรอไชดน 2.3 กอนอวยวะภายใน (visceral mass) ซงประกอบดวยระบบอวยวะตาง ๆ 2.4 เยอแมนเทล (mantle) เปนเยอบาง ๆ ทปกคลมตวและตดตอพนดานในของกาบ (shell) เยอแมนเทลท าหนาทสราง

เปลอกหมตวและรบความรสก สวนชองทอยระหวางเยอแมนเทลกบกอนอวยวะภายใน เรยกวาชองแมนเทล (mantle cavity) ภายในชองแมนเทลมเงอก (gill) 3. ระบบทางเดนอาหารเปนแบบสมบรณคอ มปาก และทวารหนก ทางเดนอาหารมกมลกษณะเปนทอขดเปนเกลยวหรอรปตวย ประกอบดวย ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะ ล าไส และทวารหนก มตอมสรางน ายอยและตบ นอกจากนน มอวยวะทใชในการบดอาหารในบรเวณคอหอยมลกษณะคลายตะไบ เรยกวา แรดลา (radula) ซงไมมในสตวกลมอนๆ 4. มชองตวทแทจรง (coelom) มลกษณะลดลงมากเหลออยในลกษณะเปนชองรอบหวใจ (pericardial cavity) ชองไต และอวยวะสบพนธ

5. ระบบหมนเวยนโลหตเปนระบบเปด (open circulation system) ทเจรญมหวใจ 3 หอง คอออรเคล 2 หอง เวนตเคล 1 หอง อยภายในเยอหมหวใจ (pericardium) มเสนเลอดน าไปตามสวนตาง ๆของรางกาย นอกจากนน เลอดยงซมแพรเขาไปในแองรบเลอด (blood sinus หรอ hemocoel) เซลลเมดเลอดของมอลลสก เปนเซลลประเภทอมโบไซด ลอยอยในน าเลอด (plasma) รงควตถในการแลกเปลยนแกสเปน ฮโมไซยานน(hemocyanin) ซงเมอรวมตวกบออกซเจนจะเปนสฟาออน มบางชนดเทานนทเปนฮโมโกลบน (hemoglobin) เชนหอยแครง 6. หายใจโดยใชเหงอก (gills) หรอปอด (lung) ผวหนงและเยอแมนเทล 7. การขบถาย ม ไตหรอเนฟรเดยม (nephridium) 1 หรอ 2 ค หรออาจมเพยงอนเดยว ไตมลกษณะเปนทอยาวปลายขางหนงเปดเขาในชองรอบหวใจ ปลายอกขางหนงเปดออกสภายนอกในบรเวณชองแมนเทล 8. ระบบประสาท ประกอบดวยปมประสาท (ganglia) 3 ค และมเสนประสาทใหญ (nerve cord) 2 ค เสนประสาทคทหนงออกจากสมองหรอปมประสาทสมอง (cerebral ganglia)ไปยงปมประสาททเทา (pedal ganglia) สวนเสนประสาทคท 2 ออกจากปมประสาทสมองไปยงปมประสาทอวยวะภายใน (visceral ganglia) ส าหรบปมประสาทสมองนนมลกษณะเปนวงแหวน (nerve ring) ลอมรอบหลอดอาหารสวนนท าหนาทเปนสมอง 9. เพศ สวนใหญมเพศแยกกนเปนตวผและตวเมย (dioecious) แตบางชนดเปนกะเทย (hermaphrodite)และสามารถเปลยนเพศได (protandry) การปฏสนธนน เปนทงแบบภายในตวหรอภายนอกตว พวกทอยในทะเลจะมระยะตวออนทเรยกวา โทรโคฟอร (trochophore larva) ดวย

ลกษณะทส าคญ 1. รปรางในวงชวตของสตวกลมน มรปราง 2 แบบ คอ มสมมาตรครงซก ซงพบในระยะทเปนตวออน เมอตวออนเจรญเตบโตเปนตวเตมวยแลว รปรางจงคอยเปลยนไปเปนแบบสมมาตรรศม ไมมสวนหวและไมมปลอง 2. รางกายประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน ชนนอกเปนเอพเดอรมสชนเดยวบาง ๆ ปกคลมโครงรางภายใน (endoskeleton) ซงเปนแผนหนปนทเจรญมาจากชนมโซเดอรม (mesoderm) เชนเดยวกบระบบโครงกระดกของสตวมกระดกสนหลง แผนหนปนบางแผนมหนาม (calcareous spine) ตดอยดวย 3. ล าตวแบงออกเปน 5 สวนในแนวรศมเทา ๆกน มลกษณะเปน 5 แฉก (pentamerous) แตละแฉกเรยกวา แขนหรออมบลากา (arm หรอ ambulaca) ดานลางมเทาทอ (tube feet) ซงชวยในการเคลอนทหรอจบอาหาร 4. มระบบทอน า (water vascular system) ภายในรางกายซงเจรญมาจากชองตวในระยะตวออน ภายในทอบรรจดวยน าเคมจากภายนอก ลกษณะภายนอกของระบบนทพอเหนไดคอ เทาทอ (tube feet) เมอท างานรวมกนท าใหสามารถเคลอนไหวจบอาหาร หายใจและรบความรสกได ระบบนถอวาเปนระบบไฮดรอลก (hydraulic system) ซงไมมในสตวไฟลมอน 5. มชองตวกวาง และมเยอบชองตว (peritoneum) บอยภายใน ภายในชองตวมของเหลวและมเซลลอะมโบไซต (amoebocyte) ลอยเคลอนทอย 6. การหายใจ อวยวะทใชในการหายใจ คอ เหงอกทผวหนง (skin

6. การหายใจ อวยวะทใชในการหายใจ คอ เหงอกทผวหนง (skin gill or dermal branchia) นอกจากนนยงหายใจดวยทอขา บางพวกหายใจดวยอวยวะหายใจทเรยกวา respiratory tree ซงมลกษณะเปนทอแตกแขนงตดตอกบทวารหนก หายใจโดยน าน าเขาและออกจากทอนผานทางทวารหนก เชน การหายใจของปลงทะเล 7. ระบบหมนเวยนโลหต มลกษณะลดลงไปอยางมาก บางชนดไมมเลย สวนการขบถายไมมอวยวะขบถายทท าหนาทโดยตรง 8. ทางเดนอาหารเปนแบบสมบรณ ยกเวนสมาชกใน Class Ophiuroidea ทางเดนอาหารจะไมมทวารหนก เชน ดาวเปราะ 9. ระบบประสาทไมมสวนสมองทแทจรง แตพบวามระบบประสาทวงแหวน (nerve ring) ลอมรอบหลอดอาหารไว และมเสนประสาทรศม (radial nerve) แยกออกจากประสาทวงแหวนไปเลยงทแขน อวยวะรบความรสกเจรญนอยมาก 10. มเพศแยกกน (dioecious) มอวยวะสบพนธและทอสบพนธแบบงาย ๆ อยบรเวณโคนแขนแตละแขน มการผสมนอกตวซงเกดการปฏสนธในน าทะเล

ลกษณะทส าคญ 1. การมโนโตคอรด (notochord) พวกคอรเดตทกชนดจะตองมโนโตคอรดอยางนอยชวงหนงของชวต พวกคอรเดตชนต า เชน แอมฟออกซสจะมโนโตคอรด ตลอดชวต พวกคอรเดตชนสงเชนสตวทมกระดกสนหลงจะมโนโตคอรดในระยะตวออนเทานน พอเจรญเตบโตจะเกดกระดกสนหลงขนมาแทนทโนโตคอรด ลกษณะของโนโตคอรดจดเปนเนอเยอเกยวพนทเจรญมาจากเนอเยอชนมโซเดรม ประกอบดวยกลมเซลลทคอนขางออนคลายวน แตมเปลอกหม (sheath) หมอกชนท าใหมลกษณะเปนแทงแขงแรง แตยดหยนไดด และไมแบงเปนปลอง แทงโนโตคอรดเปนโครงสรางค าจนทอยทางดานหลงใตระบบประสาทสวนกลางแตอยเหนอทางเดนอาหาร notochord = a rod-shaped supporting axis, or backbone 2. การมชองเหงอก (pharyngeal gill slits) คอรเดตทกชนดโดยเฉพาะพวกทอยในน าจะมชองเหงอกตลอดชวต สวนพวกทอาศยอยบนบกจะพบชองเหงอกในระยะตวออนเทานน เมอเจรญเตบโตขน ชองเหงอกจะปดซงอาจจะพบรองรอยเพยงเลกนอย (ในคนเกดการเปลยนแปลงไปเปนทอยสเตเชยนเชอมระหวางหสวนกลางกบหลอดลมบรเวณคอ) การเกดชองเหงอกจะเกดขนในบรเวณคอหอยของตวออน โดยบรเวณคอหอยจะโปงออกไปนอกผวตวทางดานขางและมรอยแตกเปนชองเหงอกซงเปนอวยวะหายใจ พวกแอมฟออกซส ปลาปากกลม ปลาฉลาม ตลอดจนปลากระดกแขงจะดดน าเขาทางปากและผานออกทางชองเหงอก ท าใหเกดการหายใจขน พวกสตวมกระดกสนหลงทอยบนบกและหายใจดวยปอดจะมชองเหงอกในระยะตวออน และ (อาจจะ) ท าหนาทหายใจในระยะเวลาอนสนเทานน

3. การมระบบประสาทดานหลง (Dorsal Hollow Nerve Cord) คอรเดตทกชนดจะตองมโครงสรางนตลอดชวตมลกษณะเปนทอยาวตลอดล าตวทางดานหลง เสนประสาททางดานหวอาจเปลยนแปลงไปเปนสมอง สวนทางดานทายเจรญเปนไขสนหลง (spinal cord) การเกดระบบประสาทนเกดขนในระยะตวออน โดยการมวนตวเขาหากนของเนอเยอชนเอคโตเดรมทางดานหลงกลายเปนทอฝงอยใตผวหนง