MEKÂNSAL BİR SENTEZ: TÜRKİYE

9 Bölüm

TÜRKİYE’NİN JEOPOLİTİĞİ

GEÇMİŞTEN GELECEĞETÜRKİYE’NİN JEOPOLİTİĞİ

Türkiye’nin Jeopolitiği

Devletlerin uluslararası alanda yürüttükleri siyaseti; coğrafi özellikler, ekonomik, askeri, teknik, kültürel bağlantılar oluşturmaktadır.

Siyasi coğrafya, ülkelerin coğrafi özelliklerini dikkate alarak onların siyasi açıdan dünya üzerinde bulundukları yeri ve etkilerini araştırır.

Coğrafi özellikler, aynı zamanda bir ülkenin tespit ettiği veya yeni koşullara göre belirleyeceği stratejiyi de oluşturmaktadır.

jeopolitik (Harita 1); devletlerin coğrafi özellikleri ile siyasetleri arasındaki ilişkileri inceleyen bilimdir.

MATEMATİK KONUM

Türkiye 26 0 ve 45 0 doğu meridyenleri ile 36 0 ve 42 0 kuzey paralelleri arasında yer alır…

Bu konumuyla Türkiye orta enlemlerde ve ılıman iklim kuşağında yer alır.

Bu durum Anadolu ve Trakya topraklarında çok önemli uygarlıkların kurulmasını sağlamıştır.

Türkiye’nin Jeopolitik Geçmişi

Türkiye, bulunduğu coğrafi konum nedeniyle siyasi, ekonomik ve kültürel açıdan dünyanın en önemli ülkelerinden biridir. Bu özelliğini tarihin ilk çağlarından beri korumakta ve artırarak devam ettirmektedir.

Türkiye, ilk çağlarda MÖ 2. yy.ın ortalarından MS 395’e kadar Roma, 395-1453 yılları arasında Doğu Roma (Bizans İmparatorluğu) daha sonra 1453-1922 arasında Osmanlı Devleti’nin ve son olarak da 1923’ten sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenlik sahası olmuştur.

Jeopolitikte Etkili Olan Unsurlar

DEĞİŞMEYEN UNSURLAR ZAMAN DEĞİŞEN UNSURLAR

Stratejik kaynaklar

Ülkelerin Coğrafi Şekli(ada,yarım ada,kıyı,kara

devleti vb)Coğrafi

Bütünlük

Su

İklim

Jeolojik ve Jeomorfolojik özellikler

Coğrafi Konum

Sosyal-Kültürel Değerler

Bilimsel Ve Teknolojik Değerler

Ekonomik Değerler

Politik değerler

Askeri Değerler

E t k i n l i k

Türkiye’nin kıtalara göre durumu

Türkiye dünya tarihinde önemli yeri olan üç kıtanın birbirine en çok yaklaştığı

alanda bulunur

Denizlere göre durumu

Önemli su yollarına göre durumu

Yüzey şekillerine göre durumu

İklim özelliklerine göre durumu

Aşağıdaki tabloda Türkiye’nin jeopolitiğini oluşturan unsurlara göre

durumları verilmiştir, Tablodaki boşlukları ön bilgilerinizden de

yararlanarak doldurunuz.

Üç tarafı denizlerle çevrili olup Önemli

Ticaret denizi olan Karadeniz Ve

Akdeniz komşudur.

Türkiye en önemli ticaret yolu olan

Çanakkale ve İstanbul boğazlarını

elinde bulundurur.

Türkiye 1132 m ort. İle yüksek bir ülke

olup dağ sıraları doğu batı yönlü ülkeyi

Kuzeyden ve Güneyden çevirir.

Ülkemiz yaşam için en uygun olan Orta

kuşak Akdeniz iklim alanına dahildir.

Su kaynaklarına göre durumu

Kültürel ve sosyal özelliklerine göre durumu

Tarım alanlarına ve faaliyetlerine göre

durumu

Önemli ulaşım ve ticaret yollarına göre durumu

Günümüzde sahip olduğu özelliklere göre durumu

Su kaynakları bakımından ve su kullanımı

bakımından yetersiz olan ülkemiz,Su kaynakları

çok fakir olan ülkelere komşu durumdadır.

Tarihten beri pek çok medeniyete ev sahipliği

Yapmış olan Anadolu bir kültür abidesi

durumundadır.Sosyal anlamda da bir çok

milletten insan barındırır.

Tarım için yeterli alana ve ovaya sahip olan

Yurdumuz da görülen iklim çeşitliliğine bağlı

olarak tarım çeşidi de fazladır.

Kara,Hava ,Deniz ve Demir yolları bakımından üç

kıta arasında köprü olan Türkiye İstanbul ve

Çanakkale boğazlarına da sahiptir.Aynı zamanda

enerji koridoru durumundadır.

Anadolu’nun Asya ile Avrupa arasındaki köprü durumu, Avrupa’ya çok yaklaşan bir yarımada oluşu ve Boğazların bulunması Anadolu’yu Orta Doğu’nun hatta dünyanın ticari ve stratejik bakımdan çok önemli bir coğrafyası hâline getirmiştir.

Bu nedenle gerek Anadolu’da gerekse çevresinde kurulan devletler, gelişebilmek ve varlıklarını güvenle sürdürebilmek için bu kilit noktada özellikle de Boğazlar üzerinde egemenlik kurmaya çalışmışlardır.

Boğazların Stratejik Konumu

Karadeniz’i Akdeniz’e ve Avrupa kıtasını Asya kıtasına bağlayan Boğazların iktisadi, askeri ve siyasi bakımdan büyük önemi vardır. Boğazların hukuki durumu, Boğazlar meselesi deyimleri daima kullanılmış ve 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne kadar uluslararası gündemde kalmıştır.

20 Temmuz 1936’da imzalanan sözleşmeyle Boğazlar tamamen Türk devletinin idaresine geçti. Her iki boğaz bölgesinde müdafaa ve tahkim tesisleri modern bir şekilde yeniden kurularak kara, deniz ve hava sahalarındaki yasak bölgeler tespit ve ilân edildi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, bütün tesisler bugünün tekniğine uygun bir duruma getirildi.

Zamanla siyasi ve askeri gücünü kaybeden Osmanlı Devleti 20. yüzyılın başında tarih sahnesinden silinmiş onun yerine Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde yeni bir Türk Devleti olan Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulmuştur.

Cumhuriyet Döneminde Türkiye’nin jeopolitik önemi eskisine nazaran daha da artmıştır. Özellikle 2. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasındaki gelişmelere bağlı olarak Türkiye’nin daha da artan jeopolitik önemi 1980’lerden itibaren özellikle Orta Doğu’da, Kafkasya ve Balkanlar’da meydana gelen siyasi ve ekonomik gelişmelerle had safhaya ulaşmıştır.

Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı’nın Bakü terminali