U 4. ríos e mares

UNIDADE 4RÍOS E MARES

RRíos e maresíos e mares1. A auga na natureza

2. O problema da auga

3. Océanos, mares, ríos e lagos da Terra

4. A dinámica oceánica

5. Ríos de Europa e da Península Ibérica

IntroduciIntroduciónón• Denomínase Denomínase hidrosferahidrosfera o conxunto de auga que o conxunto de auga que

forman os mares e ocforman os mares e océanos, os ríos, os lagos, os éanos, os ríos, os lagos, os casquetes polares, os glaciares, a auga subterránea e o casquetes polares, os glaciares, a auga subterránea e o vapor de auga da atmosferavapor de auga da atmosfera..

• A auga é a substancia mA auga é a substancia máis abundante da Terra, pode áis abundante da Terra, pode atoparse en estado atoparse en estado sólidosólido, , líquidolíquido ou ou gasosogasoso. .

• A auga A auga salgadasalgada representa un 97,21% e a representa un 97,21% e a docedoce s só un ó un 2,79 %2,79 %..

• A auga forma parte dun proceso circulatorio (A auga forma parte dun proceso circulatorio (ciclo da ciclo da augaauga) e resulta imprescindible para a vida.) e resulta imprescindible para a vida.

Auga en estado sólido

Auga en estado líquido

Auga en estado gasoso

CICLO DA AUGA

http://www.youtube.com/watch?v=YswL4dIDQuk&feature=related












CICLO DA AUGA













2,79%TOTAL PARA O

CONSUMO HUMANO

0,01%ATMOSFERA

0,62%CAPAS E

HUMIDADE DO SOLO

0,02%RÍOS E LAGOS

0,64%LÍQUIDA

2,14%ICEBERG E GLACIARES

2,79%AUGA DOCE

97,21%AUGA

SALGADA

HIDROSFERA 100%

Actividades introduciónActividades introdución• ¿Que é a hidrosfera?¿Que é a hidrosfera?

• ¿De que forma se presenta a auga na ¿De que forma se presenta a auga na Terra?Terra?

• ¿Que abunda máis, a auga doce ou a ¿Que abunda máis, a auga doce ou a salgada? ¿En que proporción?salgada? ¿En que proporción?

• Explica o ciclo da auga.Explica o ciclo da auga.

• ¿Por que se considera que a auga é un ¿Por que se considera que a auga é un problema?problema?

• A auga na naturezaA auga na natureza1.1. Auga salgada: océanos e mares 1.1. Auga salgada: océanos e mares (V.Vives 50)(V.Vives 50)

• A maioría da auga da Terra é A maioría da auga da Terra é salgadasalgada (97,21%) e (97,21%) e atópase nos océanos e mares.atópase nos océanos e mares.

• Un Un océano océano é unha gran masa de auga que separa é unha gran masa de auga que separa continentes. Son o continentes. Son o AtlánticoAtlántico,, PacíficoPacífico ee ÍndicoÍndico. Os . Os tres xuntos no sur forman o tres xuntos no sur forman o océano Glaciar océano Glaciar AntárticoAntártico e o Pacífico e o Atlántico, forman no norte o e o Pacífico e o Atlántico, forman no norte o océano Glaciar Árticoocéano Glaciar Ártico..

• Os Os mares mares son unha prolongación dos océanos nas son unha prolongación dos océanos nas zonas máis próximas aos continentes, como o mar zonas máis próximas aos continentes, como o mar Cantábrico, Mediterráneo ou Caribe, que son unha Cantábrico, Mediterráneo ou Caribe, que son unha continuación do océano Atlántico.continuación do océano Atlántico.

• A auga na naturezaA auga na natureza1.1. Auga doce: ríos e lagos 1.1. Auga doce: ríos e lagos (V.Vives 50)(V.Vives 50)

• A A auga doceauga doce (2,79%) repártese entre ríos e lagos (2,79%) repártese entre ríos e lagos (0,02%), capas e humidade do solo (0,62%), iceberg e (0,02%), capas e humidade do solo (0,62%), iceberg e glaciares (2,14%), e a atmosfera (0,1%).glaciares (2,14%), e a atmosfera (0,1%).

• Os Os lagos lagos son masas de auga permanente depositadas son masas de auga permanente depositadas en depresións e que se alimentan de auga de chuvia e en depresións e que se alimentan de auga de chuvia e da que achegan os ríos.da que achegan os ríos.

• Os Os ríos ríos son correntes continuas de auga. A auga son correntes continuas de auga. A auga procede de fontes mananciais de chuvia ou fusión da procede de fontes mananciais de chuvia ou fusión da neve. A cantidade de auga é o neve. A cantidade de auga é o caudalcaudal. O caudal dun . O caudal dun río depende das características da súa río depende das características da súa cuncacunca, isto é, , isto é, do conxunto de terras cuxa auga vai parar ao do conxunto de terras cuxa auga vai parar ao devandito río.devandito río.


• O O réxime réxime dun río son as variacións que experimenta o dun río son as variacións que experimenta o seu caudal ao longo dun ano.seu caudal ao longo dun ano.

• Se o río ten un Se o río ten un réxime pluvialréxime pluvial significa que as súas significa que as súas augas proceden principalmente da chuvia. O caudal augas proceden principalmente da chuvia. O caudal depende da extensión da cuncha do río e da depende da extensión da cuncha do río e da regularidade e máis da cantidade das chuvias.regularidade e máis da cantidade das chuvias.

• Se un río recolle a auga dunha cunca que recibe Se un río recolle a auga dunha cunca que recibe chuvias abundantes todo o ano será chuvias abundantes todo o ano será caudaloso caudaloso e e regularregular..

• Se as chuvias da cunca non son regulares, o río terá Se as chuvias da cunca non son regulares, o río terá enchentes enchentes na época de chuvia ena época de chuvia e estiaxesestiaxes na seca.na seca.

RÍO CAUDALOSO

ENCHENTE

ESTIAXE


• Cando a alimentación é de Cando a alimentación é de réxime nivalréxime nival a a maioría da auga procede maioritariamente da maioría da auga procede maioritariamente da fusión da neve. Este tipo de ríos presentan fusión da neve. Este tipo de ríos presentan enchentes na primavera e comezos do verán, enchentes na primavera e comezos do verán, pero o seu caudal é baixo en inverno.pero o seu caudal é baixo en inverno.

• Curso e traballo dos ríosCurso e traballo dos ríos. . Curso alto-Curso alto-erosión, curso medio-transporte, curso baixo-erosión, curso medio-transporte, curso baixo-sedimentación. Con algunhas excepcións.sedimentación. Con algunhas excepcións.

A ACCIÓNDOS RÍOS

¿Situación?¿Acción principal?



¿Situación?¿Situación?¿Acción principal?¿Acción principal?

http://www.youtube.com/watch?v=NNb209bP-x4&feature=fvst

O RÍO XALLAS

http://www.youtube.com/watch?v=3Q6OvVGfs9c&feature=related























OS TORRENTESOS TORRENTESConca de recepción: arroiosque reciben auga de zonaspróximas e a canalizan á canle de desauge. PredominaA erosión

Canle de desaugue: conducea auga cara as zonas baixas. Son igualmente importantes a sedimentacióne o transporte

Cono de dexección: depósitodos materiais tranportadosna zona baixa do torrente

A CIRCULACIÓNDA AUGA

Actividades apartado 1Actividades apartado 11.1. ¿De que forma podemos atopar a auga doce na ¿De que forma podemos atopar a auga doce na

natureza?natureza?

2.2. ¿En cantas partes se divide o curso dun río e como se ¿En cantas partes se divide o curso dun río e como se chaman?chaman?

3.3. Explica a diferenza que hai entre un río, un torrente Explica a diferenza que hai entre un río, un torrente e un regato?e un regato?

4.4. Define río, caudal, cunca, curso e réxime dun río.Define río, caudal, cunca, curso e réxime dun río.

5.5. ¿Que diferencias hai entre un réxime pluvial e nival ¿Que diferencias hai entre un réxime pluvial e nival dun río?dun río?

6.6. ¿Que traballos realiza un río durante o seu ¿Que traballos realiza un río durante o seu percorrido? Explicaos.percorrido? Explicaos.

2. O problema da auga2. O problema da auga2.1. Un recurso escaso 2.1. Un recurso escaso (V.Vives 52)(V.Vives 52)

• Do 2,79% de auga doce da superficie Do 2,79% de auga doce da superficie terrestre, soamente oterrestre, soamente o 0,64% é auga 0,64% é auga subterránea ou superficial, isto é, apta para o subterránea ou superficial, isto é, apta para o consumo humano.consumo humano.

• A auga é un A auga é un recurso escasorecurso escaso e as necesidades e as necesidades cada vez son maiores.cada vez son maiores.

• Actualmente, case o 40% da poboaciActualmente, case o 40% da poboación ón mundial sofre graves problemas coa auga.mundial sofre graves problemas coa auga.

2. O problema da auga2. O problema da auga2.2. O desigual consumo de auga 2.2. O desigual consumo de auga (V.Vives 52)(V.Vives 52)

• Da Da auga doceauga doce destinada ao consumo humano, calcúlase destinada ao consumo humano, calcúlase que o 65% se destina á que o 65% se destina á agriculturaagricultura, o 25% á , o 25% á industriaindustria e, soamente, o 10% ao e, soamente, o 10% ao consumo domconsumo domésticoéstico..

• O consumo elevado de auga potable dáse en paO consumo elevado de auga potable dáse en paííses ses ricos e desenvolvidos, mentres que paricos e desenvolvidos, mentres que países de África e íses de África e Asia Occidental padecen problemas de abastecemento.Asia Occidental padecen problemas de abastecemento.

• Debido á contaminación ambiental, unha parte Debido á contaminación ambiental, unha parte importante da auga doce dispoñible sofre algún tipo de importante da auga doce dispoñible sofre algún tipo de contaminacióncontaminación..

• A auga para que poida ser consumida sen que sexa un A auga para que poida ser consumida sen que sexa un perigo para a nosa saúde debe ser augaperigo para a nosa saúde debe ser auga potable potable..

APROVEITAMENTOSPLANTA POTABILIZADORA

APROVEITAMENTOSENCOR0

APROVEITAMENTOSAGRICULTURA

APROVEITAMENTOSVÍA DE COMUNICACIÓN

APROVEITAMENTOSTURISMO

Actividades apartado 2Actividades apartado 2

1.1.¿De onde se obtén a ¿De onde se obtén a auga doce apta para o auga doce apta para o consumo?consumo?

2.2.¿Por que dicimos que a ¿Por que dicimos que a auga é un recurso auga é un recurso escaso?escaso?

3. Océanos, mares, ríos e lagos da Terra3. Océanos, mares, ríos e lagos da Terra3.1.3.1. A auga do planeta A auga do planeta (V.Vives 54)(V.Vives 54)

• A meirande parte da superficie A meirande parte da superficie terrestre está cuberta polos terrestre está cuberta polos maresmares e e océanosocéanos..

• Os continentes e grandes Os continentes e grandes arquipélagos separan as principais arquipélagos separan as principais masas de auga da Terra en cinco masas de auga da Terra en cinco océanos : Pacífico, Atlántico, océanos : Pacífico, Atlántico, Índico, Ártico e Antártico.Índico, Ártico e Antártico.

Actividades apartado 3Actividades apartado 31.1. ¿Como se chaman os océanos da Terra? ¿Que ¿Como se chaman os océanos da Terra? ¿Que

costas bañan cada un deles?costas bañan cada un deles?

2.2. ¿En que océano desembocan os ríos máis longos ¿En que océano desembocan os ríos máis longos de América do Norte? ¿E os de América do Sur? de América do Norte? ¿E os de América do Sur? ¿Por que?¿Por que?

3.3. Observa onde nacen as dúas cabeceiras do río Observa onde nacen as dúas cabeceiras do río Nilo e verás que nesta zona tamén hai lagos? Nilo e verás que nesta zona tamén hai lagos? ¿Poderás relacionar estes feitos co que xa ¿Poderás relacionar estes feitos co que xa estudiache sobre o relevo de África?estudiache sobre o relevo de África?

4.4. Agrupa os ríos asiáticos segundo o océano onde Agrupa os ríos asiáticos segundo o océano onde desembocan: océano Glaciar Ártico, océano desembocan: océano Glaciar Ártico, océano Pacífico, océano Índico?Pacífico, océano Índico?

4. A dinámica oceánica4. A dinámica oceánica4.1. Os movementos de mares e océanos4.1. Os movementos de mares e océanos (V.Vives 56)(V.Vives 56)

• A auga dos ocA auga dos océanos e dos mares está sempre en éanos e dos mares está sempre en movemento debido á acción das movemento debido á acción das ondasondas, das , das mareasmareas e e das das correntes mariñascorrentes mariñas..

• As As ondasondas son ondulacións que se producen cando o son ondulacións que se producen cando o vento axita a superficie dos mares e dos ocvento axita a superficie dos mares e dos océanos.éanos.

• As As mareas mareas son ascensos e descensos do nivel da auga son ascensos e descensos do nivel da auga do mar provocados, bdo mar provocados, basicamente, pola atracción da Lúa asicamente, pola atracción da Lúa sobre a auga dos océanos e dos mares.sobre a auga dos océanos e dos mares.

• As As correntes mariñascorrentes mariñas son como grandes ríos que son como grandes ríos que discorren polos océanos.discorren polos océanos.

4. A dinámica oceánica4. A dinámica oceánica4.2. A acción do mar na modelaxe das costas4.2. A acción do mar na modelaxe das costas (V.Vives 56)(V.Vives 56)

• A acciA acción da auga, sobre todo das ondas ón da auga, sobre todo das ondas e das mareas, modela as costas, e das mareas, modela as costas, desgastando os cantís e provocando o desgastando os cantís e provocando o seu retroceso.seu retroceso.

• Os sedimentos que os ríos depositan no Os sedimentos que os ríos depositan no mar, son arrastrados polas correntes mar, son arrastrados polas correntes costeiras e deposítanse en zonas costeiras e deposítanse en zonas resgardadas, onde forman praias, resgardadas, onde forman praias, albufeiras, etc.albufeiras, etc.

4. A dinámica oceánica4. A dinámica oceánica4.3. As correntes mariñas4.3. As correntes mariñas (V.Vives 56)(V.Vives 56)

• As As correntes mariñascorrentes mariñas modifican o clima modifican o clima das costas porque as quentas ou as arrefrían. das costas porque as quentas ou as arrefrían. As costas bañadas por unha corrente fría As costas bañadas por unha corrente fría adoitan ser moi áridas porque a auga fría adoitan ser moi áridas porque a auga fría non se evapora e, xa que logo, o aire é seco.non se evapora e, xa que logo, o aire é seco.

• As costas que reciben correntes cálidas As costas que reciben correntes cálidas adoitan verse libres de xeo e as chuvias adoitan verse libres de xeo e as chuvias acostuman a ser moi abundantes.acostuman a ser moi abundantes.

http://www.youtube.com/watch?v=17exOZv81vU









CORRENTES MARIÑAS

http://www.youtube.com/watch?v=YwIOmEMl11c&feature=related













4. A dinámica oceánica4. A dinámica oceánica4.1. A auga do mar4.1. A auga do mar (V.Vives 56)(V.Vives 56)

• A auga do mar contén sales minerais. De A auga do mar contén sales minerais. De todos eles os máis abundantes son o sodio e todos eles os máis abundantes son o sodio e máis o cloro, que ao xuntarse forman o máis o cloro, que ao xuntarse forman o cloruro sódico ou sal mariño.cloruro sódico ou sal mariño.

• O contido de sal é máis elevado en augas O contido de sal é máis elevado en augas cálidas e pouco fondas, onde a auga se cálidas e pouco fondas, onde a auga se evapora rapidamente. Por iso o Mediterráneo evapora rapidamente. Por iso o Mediterráneo é un mar salgado e o sal é mínimo nos mares é un mar salgado e o sal é mínimo nos mares polares.polares.

SALINIDADE NO MAR MORTO

http://www.youtube.com/watch?v=Kl7FcMLDfDA&feature=related













COMPARA AS FOTOGRAFÍAS

http://www.youtube.com/watch?v=43BLvy1E2ck










Actividades apartado 4Actividades apartado 4

1.1. ¿Que orixina as ondas? ¿Por que ¿Que orixina as ondas? ¿Por que dicimos que as ondas non dicimos que as ondas non avanzan cara á costa?avanzan cara á costa?

2.2. ¿Que son as mareas? ¿A que ¿Que son as mareas? ¿A que chamamos marea alta e marea chamamos marea alta e marea baixa?baixa?

3.3. ¿Que son as correntes mariñas?¿Que son as correntes mariñas?

A RIQUEZA DOS OCÉANOS E MARESA RIQUEZA DOS OCÉANOS E MARES (V.Vives 58)(V.Vives 58)

• Vía de comunicación.Vía de comunicación.

• Pesqueiro.Pesqueiro.

• Turístico.Turístico.

• Salinas.Salinas.

• Fondos mariños: gas e petróleoFondos mariños: gas e petróleo

• Desalinización: auga potable.Desalinización: auga potable.

VÍA DE COMUNICACIÓN

PESCA

TURISMO

SALINAS

DESALINIZADORA

FONDOS MARIÑOS: GAS E PETRÓLEO

5. RÍOS DE EUROPA5. RÍOS DE EUROPA5.1. CARACTERÍSTICAS5.1. CARACTERÍSTICAS (V.Vives 60)(V.Vives 60)

• Gardan relación co clima do lugar polo que Gardan relación co clima do lugar polo que transcorren. Divídense en tres grupos:transcorren. Divídense en tres grupos:

• Tipo continentalTipo continental: Dvina Occidental, Dniéper ou Don. : Dvina Occidental, Dniéper ou Don. Enchentes en primavera (fusión) e verán Enchentes en primavera (fusión) e verán (precipitacións).(precipitacións).

• Tipo oceánicoTipo oceánico: Garona, Loira, Sena, Támesis ou Elba. : Garona, Loira, Sena, Támesis ou Elba. Caudalosos e regulares porque reciben precipitacións Caudalosos e regulares porque reciben precipitacións durante todo o ano.durante todo o ano.

• Tipo mediterráneoTipo mediterráneo: : Alimentanse de auga que Alimentanse de auga que discorre de elevadas cordilleiras, son curtos (excepción discorre de elevadas cordilleiras, son curtos (excepción do Ebro, Ródano e Po) e sofren estiaxes en verán do Ebro, Ródano e Po) e sofren estiaxes en verán como o Turia e o Segura.como o Turia e o Segura.

O Rin enlaza o centro de Europa co Mar do Norte.As súas múltipes canles comunican países industriaise prósperos, e as súas augas aturan un gran Tráfico de mercadurías. O porto de Róterdam, na desembocadura, é o máis activo de Europa.

O Volga é o río máis longode Europa e forma unha redede afluentes e canles quecomunica ríos e mareschegando do Báltico ao Caspio.O Volga xea no inverno e,malia iso e ás súas enchentes,é a arteria vial máis importantede Rusia.

O Danubio e os seus afluentes forman unhaRede fluvial que une o centro de EuropaCo Mar Negro. É unha gran vía de comunicaciónE de transporte entre nove países e tamén foiUnha vía de penetración de moitos pobosProcedentes do Leste. Ao pé das súas marxesAtópanse cidades como Viena ou Budapest.

Actividades apartado 5.1.Actividades apartado 5.1.1.1. ¿Que océanos e mares bañan a costa Europea?¿Que océanos e mares bañan a costa Europea?

2.2. ¿Que mar se sitúa máis ao norte? ¿Cal máis ao ¿Que mar se sitúa máis ao norte? ¿Cal máis ao sur?sur?

3.3. ¿Que outros mares aparecen no sur de europa? ¿Que outros mares aparecen no sur de europa? ¿E no océano Atlántico?¿E no océano Atlántico?

4.4. ¿Que ríos desembocan no mar de Barents, ¿Que ríos desembocan no mar de Barents, Báltico, Norte, Atlántico, Mediterráneo, Negro e Báltico, Norte, Atlántico, Mediterráneo, Negro e Caspio.Caspio.

5.5. Le a información sobre o Volga, Rin e Danubio. Le a información sobre o Volga, Rin e Danubio. Fai un resume.Fai un resume.

5. RÍOS DA PENÍNSULA IBÉRICA5. RÍOS DA PENÍNSULA IBÉRICA5.1. CARACTERÍSTICAS5.1. CARACTERÍSTICAS (V.Vives 61)(V.Vives 61)

• Agrúpanse en tres Agrúpanse en tres vertentesvertentes, , no mar que desembocan:no mar que desembocan:

• Vertente cantábricaVertente cantábrica: curtos, moita corrente porque as : curtos, moita corrente porque as montañas onde nacen están preto do mar Cantábrico e teñen montañas onde nacen están preto do mar Cantábrico e teñen moito desnivel. Son caudalosos porque teñen abundante moito desnivel. Son caudalosos porque teñen abundante precipitación todo o ano. precipitación todo o ano. EoEo, , NaviaNavia, , NalónNalón, , NerviónNervión..

• Vertente atlánticaVertente atlántica: longos (salvo os galegos), o nacemento é : longos (salvo os galegos), o nacemento é lonxe da desembocadura, reciben moitos afluentes. Polo xeral son lonxe da desembocadura, reciben moitos afluentes. Polo xeral son caudalosos, aínda con notables estiaxes en verán. caudalosos, aínda con notables estiaxes en verán. Miño-SilMiño-Sil, , DueroDuero, , TajoTajo, , GuadianaGuadiana, , Odiel Odiel e e GuadalquivirGuadalquivir..

• Vertente mediterráneaVertente mediterránea: curtos, salvo o Ebro, escaso caudal e : curtos, salvo o Ebro, escaso caudal e irregulares. Enchentes cando chove de xeito torrencial na irregulares. Enchentes cando chove de xeito torrencial na primavera e outono. Fortes estiaxes en verán. primavera e outono. Fortes estiaxes en verán. TerTer, , LlobregatLlobregat, , EbroEbro, , Turia Turia e e SeguraSegura..

O Nalón é un dos ríos destacados da vertenteCantábrica. As súascaracterísitcas son aspropias desta vertente:curtos, currentosose caudalosos.

O Ebro é o río máiscaudaloso de Españaporque ao longo doSeu curso recibenumerosos afluentes.O Ebro na súa desembocaduraforma un delta

O Tajo é o río máislongo de Españae un dos máis caudalosos.Desemboca en Lisboa(Portugal) formandoun esteiro.

Actividades apartado 5.2.Actividades apartado 5.2.1.1. Observa as cuncas dos ríos Duero, Tajo e Observa as cuncas dos ríos Duero, Tajo e

Guadiana. ¿Cal delas é a cunca máis extensa?Guadiana. ¿Cal delas é a cunca máis extensa?

2.2. ¿Que ríos discorren pola Meseta e desembocan ¿Que ríos discorren pola Meseta e desembocan en Portugal?en Portugal?

3.3. ¿Que ocorre co Guadiana?¿Que ocorre co Guadiana?

4.4. ¿Cales son as a características dos ríos ¿Cales son as a características dos ríos europeos? ¿Como se clasifican?europeos? ¿Como se clasifican?

5.5. ¿Como son os ríos españois por vertentes? ¿Como son os ríos españois por vertentes? ¿Cales son os máis destacados?¿Cales son os máis destacados?

RÍOS DA PENÍNSULA IBÉRICA

69

79

129

159

350

657

778

895

1.007

280

325

498

910

0 200 400 600 800 1.000 1.200

Nervión

Nalón

Miño

Guadiana

Tajo

Segura

Ebro

RÍO

S

KM

910Ebro

498Júcar

325Segura

280TuriaVertente

Mediterránea

1.007Tajo

895Duero

778Guadiana

657Guadalquivir

350Miño

Vertente Atlántica

159Navia

129Nalón

79Eo

69Nervión

Vertente Cantábrica

1. ¿En que vertente os ríos son caudalosos e curtos?2. ¿Cal é o río máis longo da vertente atlántica? ¿e mediterránea?3. ¿Por que os ríos mediterráneos sofren fortes estiaxes?4. ¿Por que tamén provocan enchentes?

Education

U 4. ríos e mares