Upload
ibrahim-tipi
View
604
Download
26
Embed Size (px)
Citation preview
Üretim Stajı
NACE Makine Sanayi A.Ş.
İbrahim TİPİ
Ankara , 2011
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 1
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
İÇİNDEKİLER
1.GİRİŞ ...................................................................................................................................... 3
1.1. STAJIN AMAÇ VE KAPSAMI ........................................................................................ 3
1.2.FİRMA HAKKINDA GENEL BİLGİLER ........................................................................ 4
1.2.1. Kuruluşun Tarihçesi ve Temel Faaliyet Alanı .................................................................................................4
1.2.2. İdari Organizasyon Şeması .................................................................................................................................7
1.2.3. Toplam İş Gücü ve Mühendis Sayısı ................................................................................................................8
1.2.4. Firmanın Yerleşimi İle İlgili Genel Bilgiler ....................................................................................................8
1.2.5. Çalışma Saatleri ..................................................................................................................................................10
1.2.6. Yan Sanayilerle İlişkisi .....................................................................................................................................10
2. ARAŞTIRMA SONUÇLARI ............................................................................................... 11
2.1. İŞLETMEDE VAR OLAN ÜRETİM SİSTEMLERİ ...................................................... 11
2.2 TALAŞLI İMALAT ATÖLYESİ YERLEŞİM PLANI .................................................... 13
2.3 ÜRETİMİN GERÇEKLEŞMESİNDE KULLANILAN GİRDİLER................................ 14
2.3.1 Maliyet Hesabı .....................................................................................................................................................14
2.4 ÜRETİM YÖNTEMLERİ VE PROSES DİYAGRAMI ................................................... 19
2.4.1.Tornalama .............................................................................................................................................................19
2.4.2.Frezeleme..............................................................................................................................................................22
2.4.3.Kaynak...................................................................................................................................................................25
2.4.4.Isıl işlem ................................................................................................................................................................26
2.4.5.Tesviyecilik ..........................................................................................................................................................27
2.4.6.Matkap ...................................................................................................................................................................27
2.4.7.Proses Diyagramı.................................................................................................................................................30
2.5 ÜRETİMDE EN FAZLA KATKISI OLAN MAKİNE ..................................................... 34
2.5.1 Torna Tezgahı ......................................................................................................................................................34
2.5.2 Makine Üzerinde Gerçekleşen Süreçler ..........................................................................................................42
2.5.3 Tahrik Mili Teknik Resim..................................................................................................................................44
2.5.4 Kalite Standartları................................................................................................................................................45
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 2
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.5.5 Sonraki Makineye Geçişteki Parti Miktarı ve Taşıma Şekli ........................................................................46
2.6 MALZEME TAŞIMA ARAÇ VE YÖNTEMLERİ .......................................................... 46
2.6.1 Forklift ...................................................................................................................................................................46
2.6.2 Vinç ........................................................................................................................................................................47
2.6.3 Gezer Köprü .........................................................................................................................................................47
2.6.4 Mobil Vinç ............................................................................................................................................................47
2.7 OPTİMUM HAMMADDE MİKTARLARI ..................................................................... 49
2.8 BAKIM ONARIM SİSTEMLERİ.................................................................................... 49
2.8.1 Amaç ......................................................................................................................................................................49
2.8.2 Arıza Bakımı ........................................................................................................................................................50
2.8.3 Periyodik Bakım ..................................................................................................................................................50
2.8.4 Tezgâh Revizyonu ...............................................................................................................................................51
2.9 KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARI............................................................................ 52
2.10 KULLANILAN BİLGİSAYAR PROGRAMLARI......................................................... 60
2.10.1 AutoCAD............................................................................................................................................................61
2.10.2 Microsoft Excel .................................................................................................................................................62
2.10.3 SolidWorks .........................................................................................................................................................63
SONUÇ ..................................................................................................................................... 64
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 3
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
1.GİRİŞ
1.1. STAJIN AMAÇ VE KAPSAMI
Ülkelerin, gelişime duydukları ihtiyaç arttıkça yetenekli ve bilgili iş gücüne
duydukları ihtiyaçta aynı oranda artmaktadır. Gelişim için bu iki öğenin gerekliliği
tartışılmazdır. Yetenekli ve bilgili iş gücünün yetişmesi içinse tek yol eğitimdir. İşte bu
noktada eğitimin son aşaması olan üniversitelere büyük görevler düşmektedir.
Üniversitemizin biz yetenekli ve bilgili iş gücü adaylarını stajlara göndermesi bu konuda
atılmış en büyük adımdır.
Yaz dönemi içerisinde NA-CE Makina Sanayii A.Ş. 'ne öğrenimim boyunca
kazandığım mühendislik bilgilerinin pratikteki uygulamalarını görmek ve incelemek amacıyla
katılımda bulundum. Fabrika içerisinde kullanılan ekipman, araç, elemanlar ve sistemlere
eleştirel bir gözle bakmak; ayrıca fabrika düzeni ve işleyişi hakkında detaylı bilgi sahibi
olmak, mühendislik sıfatı içinde üretici olmak adına, motivasyonumu ve gelecek adına
beklentilerimi artırdı. Bir aylık bir zaman süreci içerisinde NA-CE Makina Sanayii A.Ş. 'nde
günümüz makine teknolojisini tecrübe ettim. Üretimde kullanılan malzeme, makine ve tezgah
ve işgücü olarak üretim faktörlerinin ve bu faktörler arasındaki ilişkilerin öğrenmeye
çalışarak, üretim yöntemlerini görüp olaylara ve problemlere mühendislik yaklaşımımın
geliştirmeyi amaçladım.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 4
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
1.2.FİRMA HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Adı (Unvanı) NA-CE Makine Sanayii A.Ş.
Merkez Adresi 2.Cadde No: 14 A. Öveçler ANKARA
Fabrika Adresi Ankara 1. Organize Sanayi Bölgesi Batı Hun Caddesi
No:7 PK. 51- 06930 Sincan / ANKARA
Tel +90 0312 267 00 39
Fax +90 0312 267 18 44
Web http://www.nace.com.tr
1.2.1. Kuruluşun Tarihçesi ve Temel Faaliyet Alanı
Ülkemizin madencilik, inşaat, endüstriyel tesis ve makine üretimi konusunda öncü kuruluşu
olan NA-CE 1950 yılında faaliyete başlamıştır. Kuruluşun 1953 -1957 devresinde belirli bir
imalat konusu yoktur. Torna-tesviye ve demir işleri yapmaktadırlar. Bu iki kişilik ortaklık
1957 yılında şirket haline dönüşmeye kara verir ve 50%' lik sermaye nispetinde bir limitet
şirketi (NA-CE) tescil ettirirler.
Türkiye'nin inşa halinde bir ülke olması nedeniyle bu sektörün ihtiyaçları doğrultusunda
imalatlarını bu yöne kaydırmaya karar verirler. 1960 yılından itibaren betonyer ve inşaat vinci
imalatıyla sektöre giriş yaparlar. İşlerin büyümesi doğrultusunda ürün yelpazesini de
genişletmeye başlarlar. Kırıcıların, beton santrallerinin ve taşıyıcıların imalatları başarıyla ve
müşterinin memnuniyetini sağlayarak gerçekleştirilmiştir. Çağdaş teknolojik gelişmeler
çerçevesinde inşaat ve maden sektörüne çeşitli makine ve tesisler üreten NA-CE, tecrübeli ve
uzman teknik kadrosu ile bu sektörün ihtiyaçlarını karşılama yönünde, hizmetlerini
sürdürmeye devam eder.
NA-CE, şirketler topluluğu şeklinde faaliyetlerini sürdürmekte olup, üretim faaliyetleri NA-
CE Makine Sanayi A.Ş. , pazarlama ve satış faaliyetleri ile yurtdışı temsilcilik hizmetleri ise
NA-CE Pazarlama ve Ticaret A.Ş. tarafından yürütülmektedir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 5
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
NA-CE'nin standart üretim programı, inşaat, yol ve madencilik sektörlerini ilgilendiren
makine ve tesisleri kapsamaktadır. NA-CE’nin üretim programında, tüm tasarımları kendisine
ait ve aşağıda başlıklar halinde gösterilen yüzlerce makine çeşidi vardır.
Komple (Sabit ve Seyyar) kırma-eleme-yıkama-stoklama tesisleri
Her türlü malzeme nakil ve stoklama tesisleri
Yeraltı ve yerüstü dökme malzeme konveyörler
Havaalanı bagaj konveyörleri
Paket ve birim yük taşıma konveyörleri
Boru konveyörleri
Komple modern beton üretim tesisleri
Trans mikserler
Özel tartım ve dozajlama tesisleri
Komple modern asfalt üretim ve sıcak asfalt stoklama tesisleri
Ayrıca çeşitli endüstriyel sektörler için mühendislik hizmetleri dâhil komple
veya kısmen anahtar teslimi üretim tesislerinin üretimi ve tesislerin yapımı
Çağdaş teknolojik gelişmelere uygun, TSE ve ISO 9001 Kalite Güvence Belgeli makine
üretimi yapan kuruluş dinamik, tecrübeli, uzman teknik kadroya ve modern, geniş makine
parkına sahiptir.
NA-CE yurtiçi sistem ve makine hizmetlerinin yanında yoğun ihracat faaliyetleri de
göstermektedir. NA-CE’nin ihracat yaptığı başlıca ülkeler;
Başta İsviçre olmak üzere diğer Avrupa Ülkeleri
Rusya
Türkî Cumhuriyetleri
Kuzey Afrika Ülkeleri
Orta Doğu
Ayrıca satış sonrası sağladığı servis ve sürekli yedek parça hizmetleri ile müşterinin
memnuniyetini ve güvenini kazanmıştır. ISO 9001 kalite güvence sistemi ile kalitesini
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 6
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
kanıtlayan şirket sektöründe en iyi düzeyi yakalama ve bunu müşterilerine sunma gayreti
içerisinde çalışmalarını sürdürmektedir.
NA-CE’nin sermaye yapısı %98,3’ü Nazmi ENGİN ve Cevdet ZORAL tarafından eşit olarak
paylaşılmış, kalan %1,7’si özel şahıslar arasında çeşitli şekilde dağıtılmıştır.
Sermayesi
Kayıtlı sermaye : 3,5 milyon dolar
Öz kaynaklar : 5 milyon dolar
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 7
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
1.2.2. İdari Organizasyon Şeması
Şekil 1 – Organizasyon Şeması
GENEL MÜDÜR
GENEL MÜDÜR YARDIMCISI
(İDARİ- MALİ)
MUHASEBE MÜDÜRÜ
FİNANSMAN MÜDÜRÜ
TİCARET MÜDÜRÜ
PERSONEL MÜDÜRÜ
SOSYAL HİZMETLER
MÜDÜRÜ
TEKNİK KOORDİNATÖR
GENEL MÜDÜR YARDIMCISI
(TEKNİK)
AR-GE MÜDÜRÜ
PROJE MÜDÜRÜ
ÜRETİM PLANLAMA
MÜDÜRÜ
ÜRETİM MÜDÜRÜ
ELEKTRİK MÜDÜRÜ
TEKNİK SATINALMA
MÜDÜRÜ
KALİTE GÜVENCE
TEMSİLCİSİ
KALİTE KONTROL MÜDÜRÜ
BİLGİ İŞLEM ŞEFİ
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 8
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
1.2.3. Toplam İş Gücü ve Mühendis Sayısı
İdari Personel
Merkezde Çalışan Sayısı 14
Yönetim Kurulu Sayısı 4
Toplam Mühendis Sayısı 14
Diğer İdari Personel 48
Toplam Atölye Çalışanı 108
Toplam Çalışan 188
Mühendisler Makine Mühendisidir; fabrikada 1 tane Endüstri Mühendisi
vardır, o da Genel Müdür Yardımcısıdır.
1.2.4. Firmanın Yerleşimi İle İlgili Genel Bilgiler
Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) birbirleriyle iş birliği halinde üretim yapan orta ve küçük
işletmelerin, planlı bir alanda ve ortak altyapı hizmetlerinden yararlanacak şekilde standart
fabrika binaları içinde toplanmalarıdır. NA-CE Makine Sanayii A.Ş. Ankara Organize Sanayi
Bölgesi içerisinde 29221 m2 arazi üzerine 12773 m2 kapalı alana sahip bir fabrikadır.
Devletin, sanayiyi Organize Sanayi Bölgesine yönlendirmesi her ne kadar fabrika yer
seçiminde göz önünde bulundurulması gereken faktörleri sağlamaması sebebiyle bir
dezavantaj gibi görünse de devletin sanayiyi geliştirmek, sanayiye teşvik ve sanayiciyi
desteklemek adına uyguladığı politikalar, Organize Sanayi Bölgelerini bir avantaja
dönüştürmektedir. Örneğin, sanayiye teşvik amaçlı arazi politikası yani araziyi ya hibe etme
ya da çok uygun fiyatlarla devretme politikasının gerçekten sanayicilerin bu Organize Sanayi
Bölgelerine yönelmelerinde büyük etkisi olduğu bilinmektedir. Ayrıca sanayi bölgelerinin
şehirlerarası yollar üzerine kurulu olması ve çevre yoluna olan yakınlığı, hammaddenin
rahatlıkla temin edilebilmesini sağlamaktadır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 9
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Ankara Organize Sanayi Bölgesi şehir merkezine 25. Km mesafede kurulmuştur. Fabrikanın,
şehir merkezine uzak olması iş gücü ve verimliliği düşürmektedir ayrıca ulaşım maliyetlerini
de artırmaktadır. Bunun etkisini en aza indirmek için şehrin belli bölgelerinden kalkan
servisler ile çalışanların, iş yerine kolay ve zahmetsiz bir şekilde ulaşmaları sağlanmıştır.
NA-CE 1950 yılında İstanbul Yolu’nun 10. kilometresinde kurulmuştur. Ankara Organize
Sanayi Bölgesi’nin kuruluşu sırasında devlet, devlet tesislerinin bu bölgeye toplanmasını
sağlamak için bu bölgede fabrika arazilerini firmalara bağışlamıştır. NA-CE de eski fabrika
yerini yüksek bir fiyata satarak şu anki yerine yerleşmiştir.
Fabrikaya malzeme tedariki için demiryolu ve karayolu alternatifleri mümkündür. Ayrıca
boyut olarak daha küçük olan ve özel işlemler gerektirmeyen ham madde ve malzemeler
Ankara Organize Sanayi Bölgesi içerisinde bulunan çeşitli dökümcülerden tedarik
edilmektedir.
Fabrikanın başkentte bulunması, kamu kurumlarına yakınlık, bürokratik işlemlerin
yürütülmesi, yasalar ve vergi düzenlemelerinin kolay bir şekilde halledilmesi vb. avantajını
beraberinde getirmektedir. Aslında, fabrikanın bulunduğu yere yerleştirmesinde dikkate
alınan tek kıstas, devletin uygulamış olduğu arazi politikası sayesinde arazinin devletten
uygun bir fiyatla alınmasıdır.
Fabrikanın Organize Sanayi Bölgesi içerisinde bulunmasının bir diğer avantajı, enerji sağlama
kolaylığıdır ve fabrika bundan rahatlıkla istifade edebilmektedir. Aynı zamanda fabrikanın
belirli bir sanayi bölgesinde kurulması müşterilerin fabrikaya ulaşmasını kolaylaştırmaktadır
ve yeni iş veya tekliflerin gerçekleşmesini sağlamaktadır.
Ankara Organize Sanayi Bölgesinin NA-CE ve diğer firmalara sunduğu bazı avantajlar şu
şekilde sıralanabilir;
Güvenlik
Laboratuvar
Sağlık Hizmeti
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 10
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Ambulans Hizmeti
Meslek İçi Eğitim Merkezleri
Çevre Temizliği ve Çöp Toplama
Sergi ve Fuar Alanı
Tır-Kamyon Otoparkı
Bankalar
Çevre Düzenleme
Konferans Salonları
1.2.5. Çalışma Saatleri
Çalışma Saatleri 08.00 - 12.30
13.30 - 18.00
Öğle Tatili 12.30 - 13.30
İşletmede tek vardiya halinde çalışılmakta, gerektiği zamanlarda fazla mesai
uygulaması yapılmaktadır.
1.2.6. Yan Sanayilerle İlişkisi
NA-CE yukarıda belirtilmiş olan makine ve tesisleri üretmek için ihtiyaç duyduğu
ham madde ve yarı mamulleri diğer sanayi kuruluşlarından sağlamaktadır. Bunlar saclar,
profiller, elek telleri, rulmanlar, bant lastikleri, dökümler, tambur dönüş hızı sensörleri ve
elektrik motorları olarak sıralanabilir. Daha öncesinde döküm atölyesi de bulunan NA-CE,
maliyetleri artırması nedeniyle bu ihtiyacını da artık dışarıdan sağlamaktadır.Döküm
malzemelerden boyutça daha küçük olanları sadece NA-CE ye özel çalışan, Organize Sanayi
Bölgesi içerisindeki, dökümcülerden sağlanmaktadır. Bu durum tedarik süresini kısalttığı gibi
taşıma maliyetlerini azaltmakta ve malzeme tedarik takibini kolaylaştırmaktadır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 11
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2. ARAŞTIRMA SONUÇLARI
2.1. İŞLETMEDE VAR OLAN ÜRETİM SİSTEMLERİ
NA-CE Makine Sanayi A.Ş. 'nde sipariş üzerine çalışılmaktadır. Sipariş geldiğinde
ürünü oluşturan parçaların listesinden yararlanarak iş listesi oluşturulur. Bu listeden, ambarda
bulunabilecek parçaların olup olmadığı kontrol edilir ve eğer yoksa iş emri verilir. Bütün bu
işleri takip eden bölüm üretim müdürlüğüdür. Teknik bilgiler proje müdürlüğünden sağlanır.
Belirsiz zaman aralıklarıyla gelen siparişlerin üretimi için gerekli olan teknik resim, parça
listeleri gibi bilgiler fabrikanın ilişkili bölümlerine görev dağılımı ve gerekli çizelgeleme
bilgileri ile aktarılmaktadır.
Firmanın üretim sistemi hakkında kesin bir şey söylenememektedir. Firma içerisinde
talaşlı imalat atölyesi mevcuttur fakat firma talaşlı imalat atölyesini üretimin merkezi olarak
kullanmamaktadır. Çünkü firma cıvata, rulman gibi küçük parçalar üretmek yerine, atölyeyi
üreteceği büyük makinelerin parçalarını (gerekiyorsa) işlemek için kullanmaktadır. Bu yüzden
tam olarak, atölye tipi üretim mevcuttur diyemeyiz.
Bunun yanı sıra üretim sisteminde çok amaçlı tezgahlar kullanılmaktadır ve benzer
tezgahlar belli yerlerde gruplandırılmıştır. Üretim partiler halinde yapılmaktadır. Sistemde
vasıflı işçilere ve kalifikasyonlara yer verilmektedir. Üretim miktarı az ama çeşitlilik fazladır.
Üretim akışı; partinin sürecine, çeşitliliğine ve miktarına bağlıdır. Sistemde esnek üretim
modeli görülüp, istasyonlar arasında stok ve bekleme miktarı fazladır. Kesikli seri üretimin
özelliklerini taşıyan bu faaliyetlere rağmen, sipariş üzerine çalışıldığı için fabrika içerisinde
seri üretimden de söz edilemez.
Üretim partiler halinde yapılmaktadır. Buna rağmen firma üretim sisteminde hücresel
üretim tipine göre taşımaların fazla olması ve benzer işlemlerle üretilen parçaların bir yerde
toplanmayıp direk üretilecek makineyi oluşturmak için montaja sevk edilmesinden dolayı,
sistem hücresel üretim sistemi de değildir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 12
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Fabrikada çok büyük parçaların imal edilmesinden ve gerekirse üretilen ürünlerin
kullanılacağı yerde montaj edilmesinden dolayı kesin olarak üretim sistemini belli sıfatlar
altına almak yanlış olacaktır. NA-CE Makine Sanayi A.Ş. yukarıda saymış olduğum üretim
sistemlerinin bütün üstün özelliklerinden yararlanarak, bunların sentezinden oluşan bir üretim
sistemi kurmuştur. Sistem, üstün özellikli bir sentez olduğundan ve firmanın yurtiçi rakibi
olmamasından ve de firma kendi alanında tek kuruluş olduğundan, çok dezavantajı yoktur.
Sistemin tek kötü özelliği üretimdeki parçalar büyük olduğundan taşıma mesafelerinin atölye
tipi üretim yapan firmalara göre fazla olmasıdır.
Şekil 2 - Alt Sistemler Arasındaki İlişkiler
MAKİNE ARŞİVİ
PROJE
BÖLÜMÜ
AR-GE
BÖLÜMÜ
İMALAT
BÖLÜMÜ
MAKİNE ARŞİVDE
VARSA İMALATA
YAPTIRILIR.
YENİ MAKİNE ARŞİVE
GÖNDERİLİR.
ARŞİVDE OLMAYAN MAKİNE
AR-GE DE TASARLANIR.
PROJEYE BİLDİRİLİR.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 13
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.2 TALAŞLI İMALAT ATÖLYESİ YERLEŞİM PLANI
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 14
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.3 ÜRETİMİN GERÇEKLEŞMESİNDE KULLANILAN GİRDİLER
Firmada üretimin gerçekleşmesine katkıda bulunan girdiler:
Şekil-2: Üretim Girdileri
2.3.1 Maliyet Hesabı
NA-CE Makine Sanayi A.Ş, maliyet hesabını gelen siparişlere göre malzeme
üretildikten sonra yapmaktadır. Herhangi bir periyodik süreç yoktur. Bu hesaplamalarda hangi
parçadan ne miktarda kullanılacağı, ne kadar zamanda üretileceği, malzeme birim tutarları,
direkt işçilik tutarları, genel gider tutarları gibi incelemelerin girdileri ve hesap bilgileri
tutulur. Maliyet, bir ürünü yapmak, satmak veya kullanmak için katlanılan tüm giderlerin
toplamına denir. Genel anlamıyla; malzeme, işçilik, genel işçilik giderleri,idari giderler, satış
giderleri, araştırma- geliştirme giderleri ve finansman giderlerinden oluşur. Maliyeti iki
kategoride inceleyebiliriz:
1) Üretim Maliyeti
2) Toplam Maliyet
ÜRETİM
İŞÇİLER
ENERJİ
HAMMADDE
YARI MAMUL
YÖNETİM
MAKİNELER
TEKNOLOJİ
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 15
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
1) Üretim Maliyeti: Üç temel unsurdan oluşur.
a) Direkt Malzeme
b) Direkt işçilik
c) Genel işçilik Giderleri
a) Direkt Malzeme: Ürünün bünyesinde fiilen yer alan malzemedir. Hammadde, Yan Mamül,
ve Mamül; direkt malzemeyi oluşturan gruplardır. Döküm ve dövme parçalar piyasaya yan
mamül olarak giren parçalardandır. İşlenerek kullanılacak hale getirilen bu parçaların yarı
mamul fiyatı, direkt malzeme fiyatıdır.
Direkt malzeme = Brüt Malzeme Miktarı x Birim Fiyat
b) Direkt İşçilik: Ürünü elde etmek için tezgahta fiilen çalışan operatörün ücretinin operasyon
zamanı ile çarpımıdır. Ayrıca montaj hattında çalışan işçinin montaj zamanı ile ücretinin
çarpımı montaj işçiliğini verir.
Direkt işçilik = İşlem zamanı (sa.) x İşçi Ücreti (TL.)
c) Genel Üretim Giderleri: Ürünün bünyesinde fiilen yer almayan, ancak ürünün
yapılabilmesi için gereken giderleri kapsar. Dört ana masraf grubundan oluşur:
- Endirekt Malzeme (Yardımcı Malzeme) :Üretime katkısı olan fakat ürünün bünyesinde yer
almayan malzemelerdir. Kesici, yardımcı takım, makine yağları, soğutma sıvıları.
- Endirekt İşçilik (Direkt İşçilik, Memurlar,Yardımcı İşçiler): Fiilen üretim yapmayan ancak
üretimin yapılmasında katkısı bulunan kişilerdir. Ustabaşı, atölye mühendisi, kalite kontrolcü,
depocu, forkliftçi gibi.
- Hizmet Giderleri (H.T.E Hizmetler,Mutelif Masraf): Bir hizmet karşılığı dışarıya ödenen
masraflardır. Elektrik, su , doğalgaz, dışarıya yaptırılan tamir bakım, sigorta.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 16
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
- Amortismanlar: İşletmeye dahil gayrimenkuller, makine ve tesisler, demirbaşlar gibi
değerlerin yıpranma süreleri sonunda yeniden temini amacını güden bir muhasebe işlemidir.
Burada yapılan işlem sabit kıymet bedelinin belirli bir süre içinde ürüne yansıtılmasıdır.
2 ) Toplam Maliyet: Üretim maliyetine ilave gelen ve işletmenin devamlılığı için yapılması
gereken tüm giderlerdir.
- İdari kısımların tamir bakım giderleri (Fabrika yedek malzeme)
- İdari personel maaş ve ücretleri
- İdari kısımların dışarıdan sağlanan hizmet giderleri
- İdari kısımların enerji giderleri
- Yönetim giderleri
- Satış giderleri
- Üretim maliyetine girmeyen amortismanlar
- Araştırma geliştirme giderleri
- Finansman giderleri
NA-CE Makine Sanayi A.Ş. genelde diğer firmaların yaptığı gibi bir makinenin
üretimi için gerekli bant, somun, cıvata, rulman, kasnak gibi küçük parçaların üretiminden
çok kompleks ve büyük parçalan yani ağır sanayi malzemelerini bir bütün olarak
üretmektedir.
Üretilen ürünler böyle büyük parçalardan oluştuğu için birim maliyet hesaplanırken,
üretilen ürünü meydana getiren parçaların satın alınan birim fiyatlarıyla işe başlanır. Ürünü
meydana getiren parçaların bazıları torna, freze,kesme, bükme, planya, matkap, büyük torna,
borwerk, kaynak, montaj gibi birtakım işlemlerden geçirilir. Bütün parçalar için bu işlemlerin
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 17
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
uygulanıp uygulanmadığı ve eğer uygulanıyorsa kaç saat olduğu hesaplanır. Saat başına
işçilik fiyatıyla çarpılır, ve direkt işçilik bulunmuş olur. İşçilik hesaplanırken ise iki şey göz
önünde bulundurulur:
- NA-CE işçilik: Nace'nin kadrolu elemanı olarak bulunan ve kesme, bükme, freze, torna,
planya, matkap ve borwerk işlemlerine verilen işçilik ücreti.
- Fason işçilik: Taşeronlar tarafından yapılan kaynak-montaj işlemlerine verilen işçilik
ücretidir.
Üretilen bir malzemeyi oluşturan parçalar eğer yukarıda bahsettiğimiz atölye
işlemlerine tabi tutuluyorsa NA-CE işçilik veya fason işçilik ücretleri ile işleme tabi tutulan
parçanın işlem saati çarpılarak direkt işçilik tutarı bulunur. Üretilen malzemelerin birim
maliyeti; üretilen malzemeleri oluşturan parçaların satın alınan birim malzeme fiyatlarıyla,
daha sonra hesaplanan direkt işçilik tutarının toplanmasıyla bulunur. Eğer parçalar atölye
işlemlerine tabi tutulmuyorsa, birim maliyet; parçaların satın alınan birim malzeme fiyatına,
birim malzeme fiyatının üzerine konulan belli bir miktar kar katılarak hesaplanır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 18
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
TY 2265 Kılavuz Makara Komplesi:
Malzemenin Cinsi Üretim İçin Miktarı Birim Fiyatı
( YTL )
TUTARI (YTL )
G217 ZRS Rulman 4 Adet 11 44
KM17 Sıkma Somunu 2 Adet 1 2
SKT-410113-L3 Keçe 2 Adet 0.95 1.9
MB17 Kilit Pulu 2 Adet 0.3 0.6
M10*25 Cıvata 24 Adet 0.01 0.24
R1/4” Gresörlük 2 Adet 0.025 0.05
M10*30 Cıvata 4 Adet 0.011 0.044
GS38 Çelik Döküm 184 KG 0.3 55.2
Ø100mm ST 50 Çelik 34,5 KG 0.15 5.175
Ø140mm ST 50 Çelik 32,5 KG 0.2 6.5
Ø30 mm ST 37 Çelik 25 KG 0.2 5
Ø25 mm ST 37 Çelik 18 KG 0.2 3.6
Ø6mm ST 37 SAÇ 0,96 KG 0.15 1.44
NA – CE İşçilik 1,25 SAAT 2 2.5
Fason İşçilik 23.25 SAAT 1.5 34,875
TOPLAM 161,828 YTL
Tablo-1: Kılavuz Makara Komplesinin Maliyetinin Bulunması
Satış fiyatı yaklaşık olarak bu fiyatın 1.75 katı civarında olmaktadır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 19
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.4 ÜRETİM YÖNTEMLERİ VE PROSES DİYAGRAMI
İşletmede var olan üretim yöntemlerini sıralarsak:
Tornalama
Frezeleme
Kaynak
Isıl işlem
Tesviyecilik
Matkaplama
2.4.1.Tornalama
Tornalama, genellikle bir torna tezgâhında, dönen bir iş parçası üzerinden kesici takımın
hareketi ile dış yüzeyden talaş kaldırma işlemidir. Delik tornalama ise aynı işlemin delik iç
yüzeyine uygulanmasıdır.
Genellikle, bazı diğer talaş kaldırma işlemleri tornalama ile birlikte yapılır. Bunlar; alın
tornalama, delik tornalama, raybalama, kılavuz çekme, vida açma, pah kırma ve tırtıl çekme
işlemleridir. Tornalama işlemi iki biçimde yapılabilir. Bunlardan birincisinde parça aynaya
bağlanıp punta ile desteklenir (uzun parçalar bu biçimde bağlanır), diğerinde ise parça punta
ile desteklenmeden doğrudan aynaya tutturulur (takoz şeklinde kısa parçalar bu şekilde)
bağlanır.
Torna Tezgâhları
Torna tezgâhı; kendi ekseni etrafında dönmekte olan iş parçası üzerinden kullanımına
göre biçimlendirilmiş bir kesici kalem aracılıyla talaş kaldıran tezgâhlara denir. Torna
tezgâhı; kesici takımların yerleştirilip bağlandığı ve hareketlerinin sağlandığı araba, arabanın
iş parçası dönme eksenine paralel hareketini sağlayan iki yollu banko, iş parçasının üzerine
takılıp döndürüldüğü fener mili, fener milinin istenilen yön ve devirde dönmesini sağlayan
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 20
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
norton kutusu, hareket gücünü veren bir motor ve iş parçasının eksende tutulmasını sağlayan
puntadan oluşur.Aşağıda torna tezgâhının kısımları gösterilmiştir.
1) Gövde 13) Karşı punta
2) Ara parça 14) Kilit kutusu (araba)
3) Talaş teknesi 15) Motor koruma kapağı
4) Talaş teknesi tutan ayak 16) Lamba ayarlama vidası
5) Ön ayak 17) Aydınlatma lambası
6) Arka ayak 18) Ana şalter
7) Soğutma suyu deposu 19) Elektrik donanım kapağı
8) İş mili kutusu 20) Soğutma pompası butonu
9) Dişli kutsu 21/22) Çalıştırma butonu
10) Norton kutusu 23) Durdurma butonu
11) Spotlar
12) Döner kalemlik
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 21
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Tornalamada Kesici Takımlar
Kaba talaş kalemi; bu kalemler millerden fazla talaş kaldırarak çaplarını düşürmek ve
istenilen ölçüye çabuk yaklaştırmak için kullanılırlar. Bu kalemler sağ ve sol olmak üzere
ikiye ayrılırlar. Sağ kalem sağdan sola doğru ilerletildiğinde, sol kalem ise soldan sağa doğru
ilerletildiğinde talaş kaldırır
İnce talaş kalemi; ince talaş kalemleri kaba talaş kalemlerine benzemektedir. Ucu 0,8 –
0,16 mm yarıçaplarında yuvarlatılmış. Bu yuvarlatılma çabuk kırılmayı engeller.
Delik kalemleri; delik tornalama kalemleri bir delik katerine bağlanarak, önceden
delinmiş veya dökümden delik çıkmış parçaların içini tornalamada kullanılırlar. Bu
kalemlerin kesici ağzı sol torna kalemi biçimindedir.
Alın tornalama kalemleri; bu kalemler faturaların kademelerinin ve alın yüzeylerinin
tornalanmasında kullanılır.
Profil kalemleri; profillerin tornalanması için yapılan özel bir kalem çeşididir. Her profil
için ayrı bir kalem bilenir. Bu kalemlerin bilenmesi diğer kalemlerin bilenesi gibi olur ise de
istenen profile uygun bir uygun bir mastardan yararlanılmalıdır.
Takım çeliği kalemleri; takım çeliğinin içerisinde %0,5 -1,7 arasında karbon bulunur.
Karbon miktarına göre yumuşak, yarı sert ve çok sert olurlar. Bu kalemler ucuz olmakla
birlikte birçok işiçin yeterli değildirler.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 22
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.4.2.Frezeleme
Parçaların üzerlerini çeşitli biçimlerde oluklar açmak, çarkları işlemek ve düzlem
yüzeyler elde etmek için kullanılan tezgâhtır. Bu tezgâhta kullanılan kesici aletlere freze
denir.
Freze Tezgâhı
Freze tezgâhları birçok kesici ağzı bulunan ve ekseni etrafında dönen bir aletin,
doğrusal ilerleme hareketiyle altından geçen iş parçasından talaş kaldırarak çalışan genel iş
tezgâhları grubuna girerler. Çevresinde çok sayıda kesici ağzı bulunan silindirik bir aletin
dönme hareketine karşılık iş parçasının ilerlemesiyle talaş kaldırmaya “ freze etme” denir.
Freze tezgâhlarında pek çok çeşitli işler yapılabilmektedir. Örneğin, düzlem yüzeyler,
çeşitli eğrilikteki yüzeyler, faturalı yüzeyler, çeşitli profilde kanallar, silindirik iç ve dış
yüzeyler, vidalar dişli çarklar, düzgün olmayan yüzeyler vb. işlemler gerektiği halde
hassasiyet ve seri olarak yapılabilirler.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 23
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Freze Tezgâhı Çeşitler
- Yatay Freze Tezgâhları
- Düşey Freze Tezgâhları
- Kopya Freze Tezgâhları
- Üniversal Freze Tezgâhları
Yatay ve düşey freze tezgâhlarının yerine her ikisinin işini yapabilecek kabiliyette olan
tezgâhlar üniversal tezgâhlardır. Bilhassa tablanın sağa ve sola 40° döndürülerek sağ ve sol
helislerin otomatik şekilde açılması, bu tezgâhların belli başlı hassasiyetlerin teşkil eder.
Derece bölüntülü bir plaka ile eğrilik konumu kolayca tespit edilir.
Freze Tezgâhının Kısımlar
Gövde: Gövde freze tezgâhlarının esas kısmını oluşturur. Fonttan yapılırlar. İçlerine hareket
ilerletme tertibatları yerleştirilir. Büyük iş parçalarının ilenmesine imkân verecek
dayanıklıktadırlar.
Tabla: Konsol üzerinde ileri geri hareket eden uzun bir fonttan yapılmış ve düzgün olarak
işlenmiştir. Üstüne iş parçalarının veya freze yardımcı aygıtlarının bağlanabilmesi için T
kanalları açılmıştır. Alt tarafına araba üzerindeki hareketi sağlayabilmesi için
kırlangıçkuyruğu kanal açılmıştır.
Araba: Freze tezgâhlarının enine hareketini sağlayan kısımdır. Konsol üzerinde arabası be
tablayı taşır. Fonttan yapılmaktadır. Dik doğrultuda aşağı yukarı hareket eder.
Frezenin Yardımcı Parçaları
Divizör: Üzerine bağlanan iş parçalarının çevre ve alınları üzerine eşit aralıklı veya özel
olarak eşit aralıklı, olmayan bölümlerin yapılmasına yardımcı olur.
Başlık: Özel şekilde hazırlanmış olan başlıklar, gövdeye bağlanarak freze tezgâhlarının iş
kapasitesini yükseltirler.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 24
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Malafa Yatakları: Malafanın eğilmeden ve sarsıntısız çalışmasını sağlarlar. Bir freze
tezgâhında iki yatak bulunur.
Malafalar: Üzerine frezenin takılarak bağlandığı bir mildir. Bunlar çeşitli tip ve yapıdadırlar.
Freze Çakıları
Silindirik Frezeler: Dişleri, çevre dış yüzeyi üzerindedir. Bunlarla iç parçalarının düzlem
yüzeyleri işlenebilir. Düz ve helis oldukları gibi ince ve kaba talaş için olanları davardır.
Kanal Frezeleri: Kanal açmak veya mevcut kanalları genişletmek için kullanılan bu frezelerin
çeşitleri vardır. Bazılarının yalnız çevre yüzleri bazılarının ise hem çevre hem de alın yüzleri
keser. Alın yüzleri de kesen bu frezelerle açılan kanalların yan yüzleri de temiz olur.
Alın Freze: Hem çevre hem de alın yüzüne diş açılmıştır. Bunlarla aynı anda iş parçasının
birbirine dik iki yüzeyini işlemek mümkündür.
Parmak Frezeleri: Saplı olan silindirik frezelerdir. Kama kanallarını, çeşitli ölçüde
kanalları, köşe kavislerini, herhangi biçimdeki delkleri işlemek için kullanılırlar. 3 çeşit
parmak freze vardır;
a- Silindirik Şaftlı Parmak Freze Bıçakları
b- Mars-Konik Şaftlı Parmak Freze Bıçakları
c- Mars-Konik Şaftlı Uzun Hollü Kanallı Özel Parmak Freze Bıçakları
Diğer Freze Çakılar: Açı frezeleri, T frezeleri, Modül frezeleri, Profil frezeleri, Takma dişli
frezeler, Sivri dişli frezeler.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 25
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.4.3.Kaynak
Kaynak aynı veya benzer cinsten iki malzemeyi ısı, basınç veya her ikisini birden
kullanmak suretiyle ilave malzeme kullanılarak veya kullanmadan yapılan birleştirme
işlemidir.
Staj yaptığım fabrikada kullanılan kaynak çeşitleri:
TIG kaynağı: TIG kaynağı yönteminde ergimeyen elektrot ile soygaz atmosferi
altında yapılan kaynak yapılır. Koruyucu gaz olarak argon, helyum ve bunların karışımları
kullanılır. Bu fabrikada ise argon kaynağı yapılmaktadır. Elektrot ile kaynak edilen parça
arasında elektrik arkı oluşur. Kaynak işlemi kaynak edilen parçaların kendi aralarında
ergitilmesiyle ya da iş parçasıyla benzer yapıya sahip çubuk şeklindeki bir metalin
kullanılmasıyla gerçekleşir. TIG kaynağında ark iş parçasının kaynak yerleri atmosferin
zararlı etkilerinden koruyucu gazlar tarafından korunur.Gaz bölgeyi tam koruyamadığı
takdirde kaynak yapılan metalde hata oluşur.
Elektrik ark kaynağı: Elektrik ark kaynağı MKE silah fabrikasında imalatta
kullanılmamaktadır. Ancak atölye için gerekli malzemelerin kaynağında işçiler tarafından
kullanılmaktadır. Elektrik ark kaynağında elektrot metaldir ve kaynak sırasında ergir.
eElektrot ergiyerek kaynak yerini doldurduğu için bir metale gerek yoktur. Ark elektrot ile iş
parçası arasında oluşur.
Kopya kaynağı: İki parça halindeki şarjörü kaynaklamak için kullanılan kaynak
tipidir. Argon gazı kaynak edilecek yerin havayla temasını keser ve tungsten malzemeyle
kaynak işlemi yapılır.
Bakır kaynağı: Silah parçalarındaki çok küçük boşlukları doldurmak için bu kaynak
yöntemi kullanılır. Parçanın kaynak yapılacak kısmına katı haldeki bakır parçacıkları atılır.
Yüksek sıcaklıktaki kaynak tezgâhının içinden geçen parça içindeki bakırlar erir ve
boşlukları doldurur. Bu şekilde bakır kaynağı yapılmış olur.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 26
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Oksijen kaynağı: Uygun oranlarda karıştırılmış oksijen ve yanıcı bir gazın birlikte
yakılması neticesinde oluşan bir alevin ısı kaynağı olarak kullanılmasıyla yapılan bir kaynak
türüdür. Yanıcı gaz olarak hidrojen, asetilen, doğalgaz vs. Kullanılmaktadır. En yaygını
asetilendir; fakat staj yaptığım fabrikada LPG kullanılmaktadır. Birleşecek malzemeler
birlikte ergitilir ve kaynak yapılmış olur. Bazı malzemeler ise başka bir metalin eritilmesiyle
birleştirilir. Bulunduğum fabrikada eritilen metal olarak gümüş kullanılmaktadır. Buna gümüş
kaynağı da denmektedir.
Nokta kaynağı: Bu işlemde parçalar üst üste bindirilir. Bu parçalar karşılıklı çalışan
iki elektrot arasında bastırılır. Elektrotlar su ile soğutulmaktadır. Elektrik akımının parçalar
üzerinde meydana getirdiği direnç ısısıyla birlikte kaynak oluşur. En önemli nokta akım
kesilinceye kadar iyi bir basınç uygulamaktır.
2.4.4.Isıl işlem
Çeliğin mekanik ve fiziksel özelliklerini iyileştirmek amacıyla yapılan ısıtıp soğutma
işlemidir.
Isıl işlemin amacı; çeliğin dayanımını, mukavemeti ve aşınma direncini artırmaktır.
Isıl işlemle österit çelik martenzit yapıya dönüştürülür.
Isıl işlem ısıtma, tutma ve kritik hızla soğutma olmak üzere üç ana kısımdan oluşur.
Kritik hız osteniti martenzite dönüştürmek için gerekli en düşük hızdır. Bu fabrikada yapılan
ısıl işlemler tavlama, normalizasyon, sertleştirme olarak sayılabilir.
Tavlama kritik sıcaklık civarında soğutma anlamındadır. En önemli şartı yavaş yavaş
soğutmadır. Yüksek karbonlu çelikler ve alaşımlı çelikler dövme ve haddelemede daha çok iç
gerilmeler içermesinden dolayı daha yavaş ısıtma olmalıdır. Her bir 25 mm için en az 30
dakika veya 1 saat ısıtmada tutulmalıdır.
Tavlanan çelik yumuşar. İşlenebilirlik kabiliyeti artar. Isıl işlem öncesi bozulan yapıyı
düzeltir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 27
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Normalizasoyn A3 sıcaklığının (ısıtmada ferritin ostenite dönüşmeye başladığı
sıcaklık) 20-30 santigrat derece üzerine kadar ısıtma, bu sıcaklıkta tutma ve havada soğutma
işlemidir. Normalizasyonun amacı döküm dövme ve haddelenmiş çelik yapılarını normal hale
getirme, kaba tane yapısını incelterek mekanik özelliklerini artırma, su verme için uygun yapı
elde etmedir.
Sertleştirme su verme ve sementasyon olarak olarak ayrılır. Su verme çelikleri
sertleştirmenin en çok bilnen şeklidir. Çeliklerin sertleşmesinde birçok metot olsa da çelik
sanayide en önemli yer tutan ve bir dönüşüm sertleşmesi olan su verme tekniği çok pratik bir
yöntemdir. Sementasyon düşük karbonlu çeliklerde kullanılır. Bunlar sünektir; fakat
sertleştirilemezler. Bu çeliklere karbon emdirilir. Çelik 900 santigrat derece üzerine ısıtılır.
Sıcaklık ne kadar yükselirse karbonun difüzyon olayı da o kadar hızlı meydana gelir.
2.4.5.Tesviyecilik
Metaller üzerinde aletler ve makineler yardımıyla talaş kaldırarak onları istenilen şekil
ve ölçüye getirme işlemine tesviyecilik denir. Tesviyecilikte düzgün yüzeyler elde etmek için
kullanılan tesviye tezgâhları ikiye ayrılır:
1. İş sabit, kalem hareketli ise buna vargel denir.
2. Kalem sabit, iş hareketli ise bunlara da planya tezgahı denir.
Her iki grup tezgahta da yalnız gitme hareketi anında talaş kaldırılır. Bu yüzden verim
azdır. Bunu gidermek için geri gelme hareketinin hızı arttırılmıştır. Zamandan tasarruf
sağlanmıştır.
2.4.6.Matkap
Matkap denilen bir takımla yapılan delme işleminde kesme ve ilerleme hareketi, takımın
dönmesi ve ilerlemesi ile gerçekleşir. Aynı şekilde delik delmenin yanı sıra spiral matkap iç
delik genişletme, tek ağızlı kalemle boverk tezgâhında delik genişletme, genişletme matkabı
ile delik genişletme, havşa başı açma, raybalama, vida açma ve derin delik genişletme gibi
işlemler yapılır.Matkap denilen delik delme ve işleme tezgâhları, çeşitli büyüklükte ve şekilde
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 28
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
olabilirler. İşe göre, tüm delik işlemlerini yapabilen veya sadece raybalama, havşa başı açma,
vida açma matkap tezgâhları vardır. Ayrıca takımın konumuna göre dikey ve boverk denilen
yatay matkap tezgâhları mevcuttur. Delik açmak için yapılabilecek işlemler sırasıyla;
1- Spiral Matkapla Delik Açma
2- Spiral Matkapla Delik Genişletme
3- Tornalama İle Delik Genişletme
4- Genişletme Matkabı İle Genişletme
5- Havşa Başı Açma
6- Raybalama
7- Kılavuzla Vida Açma
8- Derin Delik İşleme
Matkap tezgahları
1- Küçük Boy Matkap Tezgâhları: a) Basit Tezgâh Tipi b )Masa Tipi
2- Rijid Matkap Tezgâhı
3- Seri İmalat İçin Delik İşleme Tezgâhları
4- Radyal Matkap
5- Hassas Delik İşleme Tezgâhları
6- Borwerk Tezgâhı
Bilgisayarlı sayısal Kontrol (CNC) , takım tezgâhlarının bilgisayar yardımıyla sayısal
olarak kontrol edilmesidir. CNC tezgâhına yüklenen ya da manüel olarak tezgâh kontrol
ünitesinde yazılan NC programlarının format yapısı NC tezgâhlarındakinin aynısıdır. Tezgaha
bir bilgisayar entegre edildiği için NC programları, kesicilerle ilgili bazı teknik ve ofset
bilgileri kalıcı olarak tezgah hafızasında saklanabilir. Ayrıca imalatın her aşamasında
programa müdahale edilebilir ve programda istenilen değişiklik yapılabilir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 29
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
CNC Takım Tezgâhlarının Yapısal Özellikleri
Elektrik Tahrikleri(Motorlar): CNC takım tezgâhlarında mil tahriki için doğru akım ya
da alternatif akım motorları kullanılır. Bu motorlar ya direk olarak ya da kayış kaynak sistemi
ile tezgâh miline bağlanır. Sessiz çalışması, güç kayıplarının ve titreşimlerin en az olması
nedeni ile kayış kaynak sistemleri tercih edilir.
İlerleme Motoru: CNC tezgâhlarında eksensel hareket ilerleme motoru olarak en çok
elektriği kullanır. Bu motorlar, eksensel hareket milini ya da doğrudan dişli kayış sistemiyle
tahrik ederler. Takım tezgâhlarında birden fazla eksen olduğu için programda hareket etmesi
istenilen takılmalıdır. Kızak hareketleri mm/dev ya da mm/ dk cinsinden tanımlanır.
Adım Motorları: CNC tezgâhları için ideal motorlardır. Sayısal olukları için
sayısal sinyallerle çalışırlar. Bu motorlar sinyal değerlerini eksen hareketlerine dönüştür.
Bunlarda mesafe ölçme sistemlerine, geri besleme ve analog ana ekipmanlara ihtiyaç yoktur.
Tamamen kapalı oldukları için bakım istemezler.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 30
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.4.7.Proses Diyagramı
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 31
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Parçanın adı : Bant Konveyör Tahrik Tambur Mili
Malzeme : St42, genellikle inşat ve sanayi sektöründe, yüksek mukavemetli sıcak
çekilmiş sanayi profilleri yapımında kullanılır.
Kimyasal özellikleri;
C 0.18-0.23
Si 0.15-0.35
Mn 0.20-0.50
P 0.04
S 0.04
N 0.007
Malzeme Tedarik : Yılmazlar Çelik’ten sipariş edildikten bir gün sonra tedarik edildi.
Parça, Yılmazlar Çeliğin elinde hazırda bulunduğundan, bir gün içerisinde tedarik edilebildi.
Aksi halde tedarik süresi uzamaktadır.
Uygulanan İşlemler
1.Kesimhane
Kesim işlemine maruz kalacak hammaddeler, açık ambardan kesimhane içerisindeki
stok sahasına çekilmektedir.
Talaşlı imalat atölyesi sorumlusundan, kesimhaneye malzeme istek formu yazıldı.
Form doğrultusunda, K12 numaralı şerit testere ile 70 mm çapındaki mil 1250 mm
uzunluğunda kesildi. Bir parçanın kesilmesi 10 dakika sürdü. Toplam 5 mil kesildi ve
kesme işlemi için geçen süre 50 dakika olarak belirlendi.
Kalite kontrol görevlileri tarafından gerekli kontroller yapıldı.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 32
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Kalite kontrol sonucu uygun bulunan parçalar, transpalet yardımı ile 5 dakika
içerisinde talaşlı imalat atölyesine taşındı.
2.Talaşlı İmalat Atölyesi
Parça yarı otomatik yatay tornaya bağlandı ve işlendi. Bir parça için yapılan işlemler
yaklaşık 1 saat sürdü.
Torna tezgâhında mile uygulanan işlemler şöyledir;
Punta delikleri açma
Alın tornalama
Yüzey tornalama
5 parça yaklaşık 5 saatte işlendi ve transpalet ile freze tezgâhına 1,5 dakikada taşındı.
Parça freze tezgâhına bağlandı ve kama kanalları açıldı.
Kama kanalları açılan miller freze tezgâhının hemen yanındaki radyal matkaba
bağlandı ve kılavuz delikleri açıldı.
Freze tezgâhında bir milin kama kanallarının açılması 20 dakika, radyal matkapta
kılavuz deliklerinin açılması 5 dakika sürdü. Kılavuz deliklerinin açılması radyal
matkap kullanmaksızın da elle yapılabilmektedir.
Miller kalite kontrol tarafından kontrol edildi ve montaj için Yedek Parça Yarı Mamul
Stok Ambarına gönderildi. Taşıma işlemi 5 dakika sürdü.
NOT: Yukarıdaki süreler parçanın sözü edilen tezgâha bağlanma ve sökülme zamanını
da içermektedir
3.Yedek Parça, Yarı Mamul Stok Ambarı
Na-Ce müşterilerine uzun süreli garanti, yedek parça, montaj ve işçilik hizmeti
sunmaktadır. Bu ihtiyacın karşılanabilmesi için yıl içerisinde bazı parçaların seri üretimi
yapılmakta ve Yedek Parça Yarı Mamul Stok Ambarında sevkiyat için bekletilmektedir.
Firma daha öncesinde, konveyör tamburlarını kendi bünyesinde üretmekteyken, yoğun iş
hacminden ötürü, şu an tamburlar tamamen dışarıdan temin edilmektedir. Fakat bazı özel
tamburların mili ve göbeği, benim incelediğim milde olduğu gibi, Na-Ce tarafından
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 33
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
üretilmekte ve montaj için taşoran firmaya sevk edilmektedir. Montajı tamamlanan tambur, en
kısa süre içerisinde tekrar Na-Ce ye getirilmektedir.
4.Montaj
Montajı tamamlanıp Na-Ce’ye gelen tambur, forklift ile 5 dakikada montaj sahasına
taşındı. Tamburun mil kısmı kama yardımı ile redüktöre ve fren sistemine, redüktör kayış-
kasnak ile motora, göbek ise cıvata-somun bağlantısı ile konveyör şasesine bağlandı.
Sonuç Olarak ;
Bu nedenle Fabrika içerisinde imalat hattından bahsetmek çok zordur. O an hangi
makine boşsa iş orada yapılmaktadır
Genel olarak büyük çaplı miller(ortalama 3000mm boyunda 300mm çapında) cnc
tezgâhta işlemektedir. Bu seçim yapılırken sadece işin cnc tezgâhta daha kısa sürede
bitirilmesi göz önünde bulundurulmuştur. Bunun yanı sıra tezgâh talaşlı imalat atölyesinin en
uç kısmına yerleştirilmiştir bu durum, parçanın imalatı sırasında aldığı yolu uzattığı gibi,
taşıma olayını da zorlaştırmaktadır. Zaten maliyet hesabı yapılırken taşımanın etkisi göz ardı
edilmiştir.
Bant Konveyör Tahrik Tambur Mili üretimi sırasında fabrika içerisinde yaklaşık 16,5
dakika taşındı ve yaklaşık 412 metre yol aldı. Fabrikanın şu anki yerleşkesi içerisindeki farklı
tezgâhlarda işlenmiş olsaydı bu süre ve yol önemli ölçüde azaltılmış olabilirdi. Ayrıca
incelediğim parçanın tambura montaj için farklı bir firmaya sevk edilmesi zaman ve para
kaybına yol açmaktadır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 34
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.5 ÜRETİMDE EN FAZLA KATKISI OLAN MAKİNE
2.5.1 Torna Tezgahı
Tornalama işlemi, torna tezgâhına bağlanan parçanın belirli bir hızda dönerken uygun
kesici takım kullanılarak yüzeyinden veya gerekli görülün kısımlarından malzeme
kaldırılmasıdır. Torna tezgâhlarında genellikle silindirik tornalama, konik tornalama, alın
tornalama, vida çekme, rayba çekme, kılavuz çekme, pafta çekme ve delik delme işlemleri
yapılır.
Torna tezgâhlarını, genel olarak, iş parçasını döndürme eksenlerine göre ikiye ayırabiliriz;
yatay torna tezgâhı ve dikey torna tezgâhı.Torna tezgâhlarını şöyle sıralayabiliriz;
1.Saatçi Tornası
2. Masa Tornası
3. Üniversal Torna Tezgâhı
4. Hidrolik Kumandalı Torna Tezgâhları
5. Elektronik Kontrollü Torna Tezgâhları
6. Özel Torna Tezgâhları
Rovelver Torna Tezgâhları
Otomatik Torna Tezgâhları
Düşey Torna Tezgâhı
Hava Tezgâhı
Kopya Tezgâhı
Sırt alma Tezgâhı
Kam Tezgâhı
Üretim tipi Tezgâhı
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 35
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Üniversal Torna Tezgâhı
Kalemin esas hareketinin, parça eksenine paralel olmasıdır. Üniversal torna tezgâhı, belli
bir özel işleme amacı için değil de, genel kullanım amaçlı tasarlanmış tezgâhlardır. Prodüktif
olmayan zamanların fazla olmasından dolayı seri üretimde kullanılmazlar. Genel olarak,
çeşitli işlemlerle talaş kaldırılması gereken hallerde ve değişik adımlı vidaların açılmasında
yüksek verimle çalışırlar.
Üniversal Torna Tezgâhı
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 36
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Bir torna tezgâhı şu parçalardan oluşur:
Gövde
Fener mili ve kutusu
Hareketli punta
Ayna (veya sabit punta)
Talaş mili
Ana mil
Norton kutusu
Araba
Kalemlik
Elektrik Motoru
Avadanlıklar
Gövde: İki parçadan oluşmuştur. Birincisi ayaklar ikincisi ise hareket organlarını taşıyan
kayıtlardır. Yekpare dökümden yapılmıştır. Gövde, tezgâhın bütün parçalarını ve çalışma
esnasında meydana gelen kuvvetleri taşır.
Fener Mili ve Kutusu: Fener mili kutusu, torna tezgâhının sol tarafında sabit bir şekilde
montaj edilmiştir. Dişli çark tertibatları ile dönen fener milini taşır. Fener mili, fener
kutusunun uçlarında bulunan iki yatak üzerinde dönen bir mildir. Fener milinin ön kısmına
çeşitli aynaların bağlanmasına imkân verecek şekilde biçim verilmiş veya bir kısmına üçgen
profilli vida çekilmiştir. Fener milinin salgısız dönmesi, ekseninin gövde kayıtlarına paralel
olması ve yataklarının ayarlanmış olması gerekir. Aksi halde torna tezgâhından düzgün bir iş
elde edilemez.
Hareketli punta: Farklı uzunluklarda iş parçalarının puntalar arasına bağlanabilmesi için
kızak yolları üzerinde kaydırılabilir. Punta, punta zarfı içindeki yuvasına bir Morse koniği
yardımı ile tespit edilir. Punta zarfı ile beraber el çarkı yardımı ile ileri geri alınabilir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 37
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Talaş mili: Üzerinde boydan boya bir kama yuvası açılmış bulunan ve kızaklar boyunca
devam eden uzun bir milden ibarettir. Milin dönmesi kama yuvası sayesinde, hareketin araba
üzerindeki tahrik tertibatına geçmesini sağlar.
Ana Mil: Üzerinde boydan boya vida açılmış bulunan ve talaş milin paralel uzanan bir
mildir. Ana milin vazifesi torna üzerinde vida açmayı sağlamaktır, yani vida açma sırasında
gerekli ilerlemeyi verir.
Norton Kutusu: Vida adımlarını ayarlamak ya da talaş ilerlemelerini elde etmek için ana
mil ile talaş miline hız vermeye yarar. Gövdesi içerisinde ilerleme miktarlarını sağlayan ve
fener mili devir sayısı ile vida adımları arasındaki oranı değiştirmeye yarayan, diş sayıları
çeşitli olan dişli çark grubundan ibarettir.
Araba: Gövdenin üst kısmına kızaklanmış ve el tekerinin hareket ettirdiği dişli ve
gövdedeki kremayer vasıtası ile sağa ve sola kaydırılabilir. Alt kısım, üst kısım ve pabuç
olmak üzere üç kısımdır. Üst kısım alt kısma bir kırlangıçkuyruğu vasıtasıyla sağa sola
hareket ettirile bilir. Pabuç üst kısma konmuş bir vida vasıtasıyla kalemi sıkar.
Kalemlik: Torna kalemlerinin veya katerlerin sağlam ve uygun konumda bağlanmasına
yararlar. Bir eğrisel yüzeyli gövde ve sıkma vidasından ibarettir.
Elektrik Motoru: Tezgâh ilk hareketini elektrik motorundan alır. Daha sonra diğer işlemler
çeşitli mekanizmalar aracılığı ile yaptırılır. Hidrolik sistemle çalışan torna tezgâhlarından
dönme hareketi ve hız ayarlamaları hidrolik güç ile sağlanmaktadır.
Avadanlıklar:
Aynalar: : Kısa ölçülü iş parçalarını bağlamaya ve döndürmeye yarayan elemandır.
Aynaların üzerine iş parçaları salgısız ve güvenli bağlanmalıdır. Güvenli bağlanmadığı
takdirde iş parçası bozuk çıkar veya yerinden fırlayabilir.
Sabit Yataklar: Uzun silindirik iş parçalarını desteklemek için torna kayıtları üzerine tespit
edilir. Üçayağı vardır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 38
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Gezer Yataklar: Araba üzerine bağlanır ve onunla birlikte hareket eder. İş parçasını
destekleyen iki ayağı vardır. İş parçasının işlenmiş yüzeyi bu iki ayak yüzeyine dayandırılır.
Pensler: Yuvarlak, kare ve altıgen kesitli düzgün iş parçalarını torna tezgâhına kolay ve
hassas bağlamak için kullanılırlar. Hassas oluşları ve parçayı tutma şekilleri nedeniyle
kolayca merkezlemeyi sağlarlar.
Mandren: Matkap tezgâhlarında kullanılan mandrenlerin aynısıdır. Yalnız tornanın fener
mili ucuna vidalanması için iç kısmına diş açılmıştır. Küçük çaplı iş parçalarını tornalamak
için elverişlidir.
Kater: Torna kalemlerinin kalemliğe düzgün bir şekilde bağlanması için kullanılır. Kalem
biçimine ve ölçüsüne uygun olarak kare kesiti delikleri veya kanalları vardır.
Fırdöndü: İki punta arasında tornalanacak olan iş parçasına, fırdöndü aynasındaki dönme
hareketini iletmek için kullanılır.
Üniversal Torna Tezgâhına İş Parçası Bağlama Şekilleri;
1) Ayna ile bağlama: Çeşitli biçim ve boyutlardaki iş parçaları aynalar ile merkezde veya
merkezden kaçık olarak bağlanabilir. İş bağlamadan önce aynanın salgılı dönüp
dönmediği kontrol edilmelidir. Dört ayaklı ayna ile bağlamada ayaklar anahtar ile iş
parçasının istenilen konumuna getirilir ve karşılıklı olarak ayaklar sıkılır.
3 ayaklı ayna: aynanın üçayağı beraber açılıp kapanır bu nedenle sadece silindirik
parçalar bağlanır.
4 ayaklı ayna(Amerikan Aynası): 4 ayak ayrı ayrı açılıp kapatılabilir böylece farklı
geometrilerdeki parçalar tezgâha bağlanabilir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 39
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Magnetik ayana
Tezgâha bağlanacak parça içi boş ve silindirikse iç kısmından ayna ile tutturularak
bağlanabilir
2) Puntalar arası bağlama: Uzun parçaları boyuna torna etmede iş parçaları iki punta
arasına sıkıştırılır. Fener mili ucuna sabit bir puta bir kovanla geçirilir. İş parçasına
açılan punta delikleriyle iki punta arasına alınır. Fener mili hareketinin iş parçasına
iletilmesi için fırdöndü kullanılır.
3) Ayna ile punta arasına bağlama: Uzun parçaların aynaya bağlanarak işlenmesinde, iş
parçasının eğilmesini engellemek için iş parçasının diğer ucu gezer punta ile
desteklenir. Böyle bağlamalarda, iş parçası kalem ile sürtündüğünden ısınıp
uzayacaktır. Bu nedenle iş parçası fazla sıkılmamalıdır.
4) Malafa ile tornalama: Bütün iş parçaları iki punta arasına torna edilemez. Bazı parçalar
malafa denilen çubuklar üzerine alınarak torna edilirler. Malafalar iki punta arasında iş
bağlamaya yaradıkları gibi aynalar ile puntalar arasına bağlanarak da kullanılabilir.
Çeşitli dişliler, ortası delik parçalar, rondelâ, kasnak gibi iş parçaları ortalarındaki
deliklerle bu malafalara geçirilerek torna edilir.
5) Ayak ve yatak arası bağlama
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 40
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Kesici Takım
Kesici takım olarak genellikle karbür, HSS ve seramik takımlar kullanılır. Kesici uç talaş
kaldırılacak malzemeden sert olmalıdır. Tornalama işlemi sırasında kesici uç ve iş parçası
arasında sürtünme kuvvetinden kaynaklanan ısı meydana gelir ve bu ısı takım üzerinde
aşınmalara neden olur. Takımda meydana gelen bazı aşınma türleri şöyledir;
Takımda Meydana Gelen Aşınmalar
Talaş kaldırma sürecinde yapışma aşınmasını, kesici takım ve iş parçasının temas
noktalarında oluşan çok yüksek basınçlar ile metallerin akma sınırına gelmesi ve temas
bölgelerinde mikro-kaynaklar yaparak kesicinin hareketi nedeniyle kırılması oluşturur.
Yayınma (difüzyon) aşınması, takım malzemesiyle işlenecek malzemenin kimyasal
etkileşimi sonucu ortaya çıkan bir aşınma tipidir
Takım aşınması mekanik ve kimyasal nedenlerle, kesici takımın kesici köşesinden küçük
parçaların koparak ayrılmasıyla oluşmaktadır
En büyük aşınma miktarını oluşturan sürtünme aşınması, talaş altındaki sert parçacıkların
takım yüzeyi ve iş parçası arasında "taşlama" ya neden olarak kesicide oluşturduğu aşınma ya
da iki yumuşak yüzey arasına sert parçacıkların girmesiyle oluşan aşınmadır. Sürtünme
aşınmasına neden olan kesiciden daha sert kesici takım kullanılması sürtünme aşınması
azaltılabilir.
Kesme Sıvısı ve Önemi
Tornalama sırasında iş parçası ve kesici takım sürtünmeden dolayı ısınır ve bu durum
kesici takım ve iş parçası yüzeyinde deformasyonlara neden olur. Zamanla, takım üzerinde
meydana gelen yıpranmalar tornalama işleminin hassasiyetini etkilemektedir ve iş parçasının
yüzey kalitesini bozmaktadır. Bu nedenle aşınan kesici uçlar değiştirilmelidir. Takımın
ömrünü artırmak, ısınan takımı soğutmak ve sürtünme kuvvetlerini azaltmak için proses
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 41
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
sırasında kesme sıvısı kullanılır. Kesme sıvısı olarak su ve yağ bazlı karışımlar kullanılır.
Ayrıca su buharı, karbon dioksit ve sıkıştırılmış hava içeren gaz karışımları da kullanılır.
Kesme sıvısının fonksiyonları şöyle sıralanabilir;
1. İş parçası-takım, talaş-takım arasında oluşan sürtünmeyi azaltır.
2. Kesici takım ve iş parçasını soğutur.
3. Talaşın parçadan uzaklaştırılmasını kolaylaştırır.
4. İşlenen parçanın yüzey kalitesini artırır.
5. Oluşan sürtünme kuvvetlerini azalttığından tornalama işlemi için daha az güç gerekir.
6. Takımın ömrünü uzatır.
7. İş parçası ve makine üzerinde oluşabilecek muhtemel korozyonu azaltır.
8. Talaşın yığılmasını engellediğinden talaş ve kesici takım üzerinde yüksek ısıdan
oluşacak olan kaynaklanmayı önler.
Revolver Torna Tezgâhı
Revolver Torna: Yarı otomatik kalemliği ile seri iş yapar. Bir torna tezgâhında
silindirik ve alın tornalama gibi arka arkaya yapılan işlemlerin hızları arttırılmıştır. Bu
tornalar adi tornalardan başlıca iki noktada ayrılır: aynı anda birden fazla takımla talaş
kaldırmak mümkündür ve on veya daha fazla sayıda takım, üç takım taşıyıcısı üzerine
takılabilir ve ayarlanabilir. Revolver torna kalem taşıyıcı ve puntanın yerini olan çok kafalı bir
takım tutucu sayesinde takım değiştirmenin süratle yapılabilmesi ve aynı anda, birçok yüzeyin
birden işlenmesi gerçekleştirilebilir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 42
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.5.2 Makine Üzerinde Gerçekleşen Süreçler
Tahrik Mili:
1.Sipariş formu ile ambara kesimhane ve satın almaya formlar gönderildi.
2.Ambardan st50-1040 çeliği kesimhaneye çekildi.
3.Teknik resme uygun olarak, 2600mm uzunluğunda silindirik malzeme şerit testerede
kesildi.
4.Kesilen parça çapaklarından arındırıldı, kalite kontrolü yapıldı ve talaşlı imalat atölyesine
taşındı.
5.İş parçasının torna tezgâhına bağlanabilmesi için punta delikleri açılması gerekmektedir. Bu
işlem için matkap ve bohrwerk kullanılabilir. Fakat bizim işleyeceğimiz parça çok uzun
olduğu için freze tezgâhında punta delikleri açıldı.
6.Teknik resme göre eksantrik işleme için ayrı punta delikleri de açıldı.
7.Punta delikleri hazırlanan parça vinç yardımıyla torna tezgâhına getirildi. Bir parça için
yapılan işlemler yaklaşık 1 saat sürdü.
8.İmal edilecek parçanın aciliyeti olmadığı için üniversal torna tezgâhında işlenilmesine karar
verildi.
9.Eksantrik işlemede yapılacağı için, operatör iş parçasını punta-fırdöndü arasına bağladı.
10.Kesici ucun kısa sürede yıpranmaması ve iyi bir yüzey kalitesi istendiği için, teknik
resimdeki bilgilere göre önce kabaca figürler işlendi.
11.Bu işlem sonunda makine durduruldu ve parçanın yönü değiştirildi. İlk işlemde fırdöndü
tarafına bağlanmış olan taraf bu sefer puntaya dayandırıldı. Bir önceki işlem tekrarlandı,
figürler kabaca işlendi.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 43
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
12.Kaba ölçü verildikten sonra parçanın yönü tekrar değiştirildi ve hassas işlemeye geçildi.
13.Torna tezgâhındaki işlem tamamlandı.
14.Kalite kontrol görevlileri tarafında teknik resimdeki ölçülere göre kumpas ve mikrometre
yardımıyla kontroller yapıldı.
15.parça freze tezgâhına taşındı.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 44
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.5.3 Tahrik Mili Teknik Resim
İşlemden Önce
İşlemden Sonra
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 45
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.5.4 Kalite Standartları
Kalite kontrol; Son Muayene ve Test, Kalibrasyon, İç Kalite Tetkiki, Ürün Tanımı ve
İzlenebilirliği gibi prosedürleri kapsar.
Talaşlı imalat atölyesinde işlenen parça her bir tezgâhtan çıkışında kontrolü
yapılmakta ve şu dört karardan birisi verilmektedir. Kabul, ret, yeniden işlem, kullanmayın.
İsimlerinden de anlaşılacağı gibi kabul, ret ve yeniden işlemde gerekli olan işlem
yapılmaktadır. Fakat kullanmayın kararının verilmesi bunlardan biraz farklıdır. Çünkü
kullanmayın talimatı yeniden işleme giremeyen fakat başka bir ürün için işlemden geçirilerek
kullanılabilecek parçalar için kullanılmaktadır.
Montaj atölyesinde ise diğer bölümlere göre daha basit kararlar söz konusudur. Eğer
ürün veya yan ürün hatalıysa rapor tutulup üst amirlere sunulur. Eğer hata telafi edilebilirse
edilir edilemezse hurdaya çıkarılır. İnceleme Malzeme kalitesi, ölçü ve tolerans ve montaj
olmak üzere üç kriter üzerinden yapılmaktadır.
Kesimhane atölyesinde kesilen parçalarla ilgili ölçümler malzeme kontroldeki gibi ya
örnek alınarak yada bütün hepsi ölçülerek yapılmaktadır. Gerekli ölçümlerden sonra eğer
kusurluysa kusuru açıklayan rapor tutulmakta ve bir üst merci tarafından verilen karar
doğrultusunda davranılmaktadır.
Kaynak atölyesinde kaynak yapılan parçalar çatlak, boşluk, kalıntılar, dış yüzey
hataları yetersiz erime ve nüfuziyet azlığı kriterlerine göre incelenmektedir. İnceleme
sonucunda eğer gerekiyorsa radyografik / ultrasonik muayene yapılmaktadır. Bunların
sonuçlarına dayanarak kaynak devam etmekte veya durdurulmaktadır.
Üretimi devam eden mamullerde kalitenin arttırılması ve devamı yönünde daha az zamanda
aynı üretimin yapılabilmesi ve üretim hatalarını en aza indirme çalışmaları için personel ile
üretimde kontrolün önemi hakkında çalışmalar yapılmaktadır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 46
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.5.5 Sonraki Makineye Geçişteki Parti Miktarı ve Taşıma Şekli
5 parça yaklaşık 5 saatte işlendi ve transpalet ile freze tezgâhına 1,5 dakikada taşındı.
Freze tezgâhında bir milin kama kanallarının açılması 20 dakika, radyal matkapta kılavuz
deliklerinin açılması 5 dakika sürdü. Kılavuz deliklerinin açılması radyal matkap
kullanmaksızın da elle yapılabilmektedir.
Miller kalite kontrol tarafından kontrol edildi ve montaj için Yedek Parça Yarı Mamul
Stok Ambarına gönderildi. Taşıma işlemi 5 dakika sürdü.
NOT: Yukarıdaki süreler parçanın sözü edilen tezgâha bağlanma ve sökülme zamanını
da içermektedir
2.6 MALZEME TAŞIMA ARAÇ VE YÖNTEMLERİ
Malzeme taşımaları vinçler ve forkliftlerle yapılmaktadır. Yedek Parça, Yarı Mamul
Stok Ambarı’nın atölyeler ve montaj sahasına olan uzaklığı bir sorun teşkil etmektedir. Bir
kısım parçanın işlendikten sonra montaj öncesinde burada bekletilmesi ve tekrar montaj
sahasına getirilmesi önemli ölçüde zaman kaybına neden olmaktadır.
Bu gibi sorunlar göz önünde bulundurulduğunda fabrikanın şu anki yerleşiminin
fabrikanın isteklerini karşılamadığını, çalışma süresini uzattığını ve bu durumun maliyetlere
yansıdığını söyleyebiliriz.
2.6.1 Forklift
Bu aracın genel kullanım amacı bir yerden başka bir yere yani atölyeler arası malzeme
taşınmasını gerçekleştirmektir. Hem insan gücünden hem de zamandan tasarruf sağlanır.
Fabrikada bulunan forkliftler ; 4 silindirli , 4 zamanlı , 3325 cc, 2600dev/dak ve 63
HP gücünde bir diesel motora sahiptir. 3000 kg ve 5000 kg yük taşıma kapasitesine sahip iki
adet forklift bulunmaktadır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 47
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Çatalın en alt konumunun yerden yüksekliği 5000 kg yük taşıma kapasitesine sahip
forklift için ; 122 mm ve sn üst konumunu yerden yüksekliği 3525 mm olup çatalların yatay
olarak hareket sahası min. 254 mm, max. 1120 mm’dir.
Forklift tam yüklenmiş şekilde yürütülme hızı 15,8 km/h ’ dir.
Kontrol kumanda sisteminin elektrik donanımı 12 volt ’tur. Kumanda tablosunda; şarj
ikaz lambası, motor çalışma saati göstergeleri, motor yağı, hava filtresi, ikaz lambaları
bulunmaktadır. Sürücü kabininde; İleri geri vites kollarının haricinde eğme-indirme-kaldırma
kumanda kolları da bulunmaktadır.
Aracın motoru çalıştırılmadan önce; el freninin çekili olup olmadığı ve istikamet
kolunun da başta olup olmadığı kontrol edilmelidir. Forklift çalıştıktan sonra göstergelerin ve
ikaz lambalarını doğru çalışıp çalışmadığına da bakılmalıdır.
2.6.2 Vinç
İnsan gücünün kaldıramayacağı ağır ve büyük olan işlenmiş veya işlenmemiş makine
parçalarının; tezgahlara ve tezgahlardan başka yerlere taşınmasında büyük kolaylık sağlar.
Bununla beraber zamandan da kazanılmış olur.
Fabrikada 5 , 8 , 10 , 15 , ve 16 tonluk yük taşıma kapasitesine sahip gezer köprü vinçler
bulunmaktadır.
2.6.3 Gezer Köprü
Fabrikada bütün atölyelerde bulunmaktadır. Kumanda butonu üzerindeki düğmeler
sayesinde çalıştırılması ve istenilen yönde hareket verilmesi sağlanmaktadır. X –Y – Z
eksenleri doğrultusunda hareket yeteneği vardır. Fabrikadaki bu vinçlerin imalatçı firması
Me-Ka Mühendislik Ltd. Şirketi’dir.
2.6.4 Mobil Vinç
Fabrikada iki tane mobil vinç bulunmaktadır. Bunlardan alman malı olan GMK 3050
mobil vinci inceleyelim. 50 tonluk yük taşıma kapasitesine sahiptir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 48
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Makinenin fabrikaya varışından sonra pazarlayıcı firmanın servis ekibi tarafından makinenin
montaj, ilk çalıştırma ve operatör eğitim çalışmaları yapılmıştır. Bir hafta süren bu eğitim
sırasında makineden sorumlu olacak olan mühendis veya ustalara kullanım , bakım ve onarım
ile ilgili bilgiler verilmiştir.
Üç ayda bir pazarlayıcı firmanın servis elemanları tarafından makinenin kontrolü
yapılmaktadır.
İhtiyaç durumunda yedek parça pazarlatıcı firma tarafından sağlanmaktadır.
Elektronik Güvenli Yükleme Sistemi:
Bu sistem operatör kabininde bulunan bir gösterge paneli ve ekran sayesinde operatöre
o andaki çalışma geometrisine göre aşağıdaki bilgiler dijital olarak verilir.
Kancadaki yük
Kreynin o geometri içinde kaldırabileceği maksimum yük
Toplam bum uzunluğu
Bum açısı
Kafes bum açısı
Çalışma yarıçapı
Kanca altı yüksekliği
Bu sistem çalışma sırasındaki kancadaki yükün kreyne ne kadar moment getirdiğini ölçer ve
bu momentin kreyn devrilme momentine eşitlenmesinden önce elektrik ve hidrolik devreleri
keserek kreyni emniyete alır. Bu durumda operatör sadece moment azaltıcı hareketler
yapabilir. Böylece kreyn operatör hataları nedeniyle olabilecek arıza ve kazalardan tamamı
ile korunmuştur.
Hassas çalışmalar için kreyne özel robot çalışma programları yüklemek mümkündür.
Bu sistem kreynin üzerindeki elektrik arızaları ekranda kod olarak göstermektedir. Böylece
arıza bulma sorunu ortadan kaldırılmış olup,kreynin fabrikada ve çok kısa zamanda tamir
edilmesi mümkün hale getirilmiştir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 49
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.7 OPTİMUM HAMMADDE MİKTARLARI
Ön oluk amortisör üretimi için hesaplanan optimum hammadde miktarları tablo da
verilmiştir.
2.8 BAKIM ONARIM SİSTEMLERİ
NA-CE’ de makinelerin bakım ve onarımları aşağıdaki şekilde yapılmaktadır:
Günlük Bakım
Haftalık Bakım
Genel Periyodik Bakımı
Önleyici Bakım
İlk 25 Saatten Sonraki Bakım
İlk 100 Saatten Sonraki Bakım
2.8.1 Amaç
Fabrikada mevcut tezgâhlar ile yardımcı tesislerin arızasız çalışması için gerekli bakım
sistemini belirleyerek, bakım faaliyetlerinin bu sisteme göre yürütülmesini sağlamaktır.
SEVİYE
NOPARÇA ADI RESİM NO
MALZEME
KOD NOÖLÇÜLERİ STANDARDI
SE
MB
OL
AD
ET
1.7 ÖN OLUK YERLEŞTİRMEYE GÖRE - 1 - - -
1.8 AMORTİSÖR ST2-2460-800-00 - 4 - - -
1.8.1 TAKOZ BAĞLANTI PARÇASI ST37 1 200X10X360
1.8.2 CİVATA SOMUN 6,8 8 M12X40 TS 1021/1
1.8.3 YAYLI RONDELA Ç 9255 8 A13 TS 79/27
1.8.4 CİVATA 6,8 24 M12X60 TS 1021/1
1.8.5 LASTİK TAKOZ ST2-2460-800-05 ST37 2 - - -
1.8.5.1 LASTİK TAKOZ SHR55-60 4 f 140X150
1.8.5.2 SAC ST37 4 f 133X...
1.8.5.3 SAC ST37 4 f 133X...
1.8.6 BAYRAK ST37 8 100X10X100
1.8.7 TAKOZ BAĞLANTI PARÇASI ST37 2 U 140X140
1.8.8 BAYRAK ST37 8 60X10X60
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 50
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.8.2 Arıza Bakımı
Fabrikada mevcut bütün tezgâhların acil arızalarının giderilmesine yönelik
faaliyetlerdir. Arıza bakım faaliyetlerinin başlatılması için arıza yapan tezgahın bulunduğu
ilgili üretim biriminin yazılı talebi gereklidir. Yazılı bakım talepleri “Arıza bildirim formu”
kullanılarak yapılır.
Bakım talebi bakım ünitesine ulaşır ulaşmaz bakım ekibi arıza mahalline derhal
giderek arızayı giderir. Bakım ekibi şayet başka bir tezgâhta bakım yapıyorsa, bu faaliyet
bitene kadar beklenir. Birden fazla arızanın aynı anda bildirilmesi durumunda, fabrika
müdürlüğüne herhangi bir öncelik belirtilmemişse, bakım yetkilileri insiyatif kullanarak
öncelik belirlerler.
2.8.3 Periyodik Bakım
Periyodik Yağlama: Genellikle bakım yönünden yapılması gereken yağlama, ayarlama
ve kalibrasyon gibi işlemleri içerir. Fabrikada mevcut bütün tezgâhların yağları tezgahların
üzerinde bulunan yağlama planı doğrultusunda günlük olarak yağlama işçisi tarafından sırayla
seviye kontrolünden geçirilir. Eksilen yağlar tamamlanır. İçersine su karışan veya bozulan
yağlar komple yenilenir. Yapılan işlemler, yağlama planı arkasındaki çizelgeye işlenir.
Günlük kontrol haricinde tezgâh yağlarının yenileme işlemi yıllık periyodik bakımda
yapılır. Genellikle Temmuz ayı içersinde uygulanan yıllık bakımdan bir ay kadar evvel
tezgâhlardan yağ numunesi alınarak yağ üretici firmanın laboratuarında teste tabi tutulur.
Gelen test raporuna göre bozulduğu anlaşılan yağlar komple yenilenir. Kullanılabileceği
belirtilen yağlar ise mevcut seyyar hidrolik yağ filtresi vasıtasıyla filtre edilir ve yine tezgâh
yağ tankına doldurulur.
Periyodik Koruyucu Bakım: Periyodik koruyucu bakım imalatta kullanılan tezgâhlarda
meydana gelebilecek arızaların henüz başlangıç safhasında iken teşhis edilerek büyümesinin
önlenmesine yönelik olarak uygulanan bir planlı bakım sistemidir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 51
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Periyodik Koruyucu Bakım Planının Hazırlanması: Periyodik koruyucu bakım planı
bir yıllık olarak Aralık ayı içerisinde bakım tesis, üretim planlama ve imalat müdürlüğünün
müşterek çalışması sonucu hazırlanır. Bakım planları hazırlanırken çalışma içinde üretimi
aksatmadan durdurulabilecek tezgâhların bakımı yıl içinde yapılırken, durdurulması mahzurlu
görülen tezgah veya sistemlerin bakımı ise yıllık periyodik bakım kapsamına alınır.
Periyodik Koruyucu Bakımın Uygulanması: Daha önce hazırlanan bakım planında
sırası gelen tezgâh, imalat müdürlüğüne haber verilerek periyodik bakım ekibince bakıma
alınır. Daha çok check-up niteliğinde olan bu bakımın süresi genellikle 2~4 saat civarındadır.
Periyodik koruyucu bakımda her tezgâh için daha önceden hazırlanmış Periyodik Bakım Kartı
uygulanır. Ayrıca kullanıcı operatörlerin şikâyetleri ve imalat müdürlüğünce tespit edilen
arızalar bu bakım esnasında giderilir.
2.8.4 Tezgâh Revizyonu
İmalatta kullanılan tezgahlar; arıza durumlarının çoğalması, verimin düşmesi ve
tolerans dışı üretimin artması gibi sebeplerden dolayı revizyon bakım alınırlar.
Tezgâh Revizyon Bakımının Uygulanması: İmalat devam ederken revizyona alınması
gerekli görülen tezgah arıza ve şikayet listesi hazırlanarak Bakım Tesis Müdürlüğüne
bildirilmektedir. Bakım Tesis Müdürlüğü mümkün olan en erken tarihte tezgâhı revizyona
alır. Revizyon yapılırken ilgili tezgaha ait revizyon talimatı uygulanır. Bakım esnasında
İmalat Müdürlüğünden gelen arıza listesi de dikkate alınarak tezgâhın bakımı tamamlanır.
Revizyonu Yapılan Tezgâhın Test Edilmesi: Tezgahın revizyon bakım işleri
tamamlandıktan sonra tezgah işlenecek rulman tipine göre ayarlanmak üzere tezgah
ayarcısına teslim edilir. Ayarı yapılan tezgahın ürettiği ilk parça tezgah operatörünce ölçü
kontrolü için ölçme odasına verilir. Tezgaha dairesellik, form, pürüzlülük veya diğer
parametrelerin kontrolü yapılır. Şayet ölçüler tolerans limitlerinin içinde ise start verilerek
tezgah deneme üretimine geçer.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 52
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.9 KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARI
İstenilen kalitede ürün ilk defasında, zamanında ve doğru olarak üretilmeli ve teslim
edilmelidir. Bu hedefi yerine getirebilmek için; müşteri ihtiyaç ve beklentilerinin tam ve
doğru olarak anlaşılması, değerlendirilmesi, kuruluşun ilgili fonksiyonlarına tam ve doğru
olarak aktarılması, gerekli proseslerin planlanması, prosesler ve ürünler için çalışma kriterleri
ve metodları ile kontrol kriterleri ve metodların belirlenmesi, bu kıstas ve metodların
izlenmesi, ürünün müşteriye talep ettiği şekilde teslim edilmesi faaliyetleri yerine getirilmesi
için kalite kontrol büyük bir önem taşımaktadır.
Kalite kontrol; Son Muayene ve Test, Kalibrasyon, İç Kalite Tetkiki, Ürün Tanımı ve
İzlenebilirliği gibi prosedürleri kapsar.
Talaşlı imalat atölyesinde işlenen parça her bir tezgâhtan çıkışında kontrolü
yapılmakta ve şu dört karardan birisi verilmektedir. Kabul, ret, yeniden işlem, kullanmayın.
İsimlerinden de anlaşılacağı gibi kabul, ret ve yeniden işlemde gerekli olan işlem
yapılmaktadır. Fakat kullanmayın kararının verilmesi bunlardan biraz farklıdır. Çünkü
kullanmayın talimatı yeniden işleme giremeyen fakat başka bir ürün için işlemden geçirilerek
kullanılabilecek parçalar için kullanılmaktadır.
Montaj atölyesinde ise diğer bölümlere göre daha basit kararlar söz konusudur. Eğer
ürün veya yan ürün hatalıysa rapor tutulup üst amirlere sunulur. Eğer hata telafi edilebilirse
edilir edilemezse hurdaya çıkarılır. İnceleme Malzeme kalitesi, ölçü ve tolerans ve montaj
olmak üzere üç kriter üzerinden yapılmaktadır.
Kesimhane atölyesinde kesilen parçalarla ilgili ölçümler malzeme kontroldeki gibi ya
örnek alınarak yada bütün hepsi ölçülerek yapılmaktadır. Gerekli ölçümlerden sonra eğer
kusurluysa kusuru açıklayan rapor tutulmakta ve bir üst merci tarafından verilen karar
doğrultusunda davranılmaktadır.
Kaynak atölyesinde kaynak yapılan parçalar çatlak, boşluk, kalıntılar, dış yüzey
hataları yetersiz erime ve nüfuziyet azlığı kriterlerine göre incelenmektedir. İnceleme
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 53
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
sonucunda eğer gerekiyorsa radyografik / ultrasonik muayene yapılmaktadır. Bunların
sonuçlarına dayanarak kaynak devam etmekte veya durdurulmaktadır.
Üretimi devam eden mamullerde kalitenin arttırılması ve devamı yönünde daha az
zamanda aynı üretimin yapılabilmesi ve üretim hatalarını en aza indirme çalışmaları için
personel ile üretimde kontrolün önemi hakkında çalışmalar yapılmaktadır. Üretimi istenilen
verimle sonlandırabilmek için, üretilen makineler ve parçalar üzerinde gerekli test ve kontrolü
yapabilecek hassas kontrol aletleri ve ekipmanları şöyledir;
Kumpas
Mikrometre
Kompratör
Kumpas:
İki çenesi arasında kalan kısmı ölçen, sürgülü bir alettir. İç ve dış ölçümlerde
kullanılır. Tek çeneli ve çift çeneli olanları vardır. Büyük iş parçalarının ölçümünde uzun
çeneli kumpaslar kullanılır. Bir sabit cetvel üzerinde gezen hareketli bir parçadan oluşur.
Gezen kısmına verniyer adı verilir. Sürgünün üzerinde hareket ettiği cetvelde 0'dan başlamak
suretiyle kumpas boyunca rakamlar vardır. Ölçümler milimetre ve inç cinsindendir. Her minik
çizgi bir milimetredir. On milimde bir 10, 20, 30... diye rakamlar yazılıdır. Sürgülü parçanın
üzerinde de 0'dan başlayıp 10'a kadar rakamlar vardır fakat bu çizgilerin arası bir milim
değildir. Kaç milim olduğu önemli değildir. Bir parçayı ölçerken ilk baktığımız, sürgünün
üzerindeki 0 çizgisinin, cetvelde hangi rakama karşılık geldiğidir. Örneğin 10 milimden sonra
iki çizgi daha gitmiş. Bu demektir ki ölçtüğümüz parça 12 milimdir. Fakat diyelim ki 12.
milim çizgisini biraz geçmiş ama 13. milime gelmemiş. Bu durumda ölçünün gerçekte ne
olduğunu anlamak için sürgü üzerindeki 0'dan 10'a kadar olan rakamlar bakılır. Bu
rakamlardan hangisi cetvel üzerindeki bir milim çizgisine tam olarak oturuyorsa, yaptığımız
ölçümün ondalık kısmı o demektir. Parça 12,4 mm geliyorsa, sürgü üzerindeki 4 yazan
çizginin, cetvel üzerindeki bir milim çizgisinin tam üstüne denk gelmesi gerekmektedir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 54
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Mikrometre:
Parçaların kalınlığını, dış ve iç çaplarını hassas olarak ölçen bir ölçü aletidir.
Mikrometre ölçülecek ölçüden küçük olarak açılır. Mikrometrenin sabit ölçme yüzü iş
parçasına dayatılır. Ölçme mili döndürülerek iş parçasına temas ettirilene kadar ona doğru
hareket ettirilir. Mikrometrenin ölçü irtibat yüzeyine göre dikine boyuna doğrultuda, dik açı
yapacak şekilde bulunması gerekir.
Mikrometre ile iç vidaların ölçülmesi: Ölçme için gerekli olan takma uçları ölçme
cinsine(dış, diş dibi ve böğür çapı ) ve vidanın adımı veya böğür el açısına göre seçilmelidir.
Böğür çapının ölçülmesinde, eğer vidanın böğür açısı normal değerinden farklı ise, ölçme
sonucu yanlış bir değer çıkar. Takma uçların böğürleri bu takdirde, vida profiline uymaz. Bu
durumu yok etmek için ölçme yüzeyi kısıtlanmış takma ağızları kullanılır. 75mm�den
300mm�ye kadar vidalar için, ara parçalı iç vidalar kullanılır. Çapı 20mm�den 95mm�ye
kadar olan vidaların böğür çapının ölçülmesinde, özel çeneli mikrometreler kullanılır.
Deliklerde mikrometrenin dikine doğrultuda en büyük değere, eksen doğrultusunda ise en
küçük değere intibak etmesi gerekir. İç köşelerde mikrometrelerinin boyuna ve dikine
doğrultularının en küçük değere intibak etmesi gerekir. Üç noktada temas eden
mikrometrelerde ( yalnız delikler için ) ince ayar için, çıt çıt 3 ile 4 defa döndürülür. Böylece
aynı ölçme baskısını elde ederiz.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 55
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Doğru ölçümler elde edebilmek için kullanılan bu ölçüm aletlerinin yıllık kalibrasyonu
yaptırılmaktadır.
Ölçmeden önce iş parçası çapaklarından arındırılır.
Hiçbir zaman hareket halindeki iş parçasında ve tezgah çalışırken ölçme yapılmaz.(
kaza tehlikesi ve ölçme aletinin bozulmasını doğurur.)
Hammadde Kontrolü:
Firmaya yeni giren bir ürün veya hammaddenin kontrolü şu şekilde yapılmaktadır:
Ambara satın alma aracılığıyla veya müşteri temini olarak gelen malzemelerin öncelikle gözle
kontrolleri yapılır. Bu kontrollerin başında en önemlisi olarak malzemeye çok fazla kaynak
yapılıp yapılmadığına, malzemenin kırık olup olmadığına ve çatlaklarına bakılır. Malzeme
eğer böyle bir gözle kontrolde kusurlu bulunursa iade edilir. Uygun bulunan malzemeler
ambar stok sahasına alınır.
Daha sonra bu malzemelere, Rockwell B ve Rockwell C olmak üzere iki tip sertlik
deneyi yapılmaktadır.
Rockwell B Sertlik Deneyi şu şekilde yapılmaktadır:
Cihazın tablasına uygun ebatta numune hazırlanır.
Numunenin yüzeyi torna veya freze tezgâhında temizlenir.
Numune cihazın tablasına düzgün olarak yerleştirilir.
Tabla yavaşça hareket ettirilerek batıcı uç yaklaştırılır ve uçlu parça yavaş bir şekilde
temas ettirilir.
Cihazın üstündeki gösterge sıfır noktasına gelinceye kadar tabla kaldırılmaya devam
edilir.
Gösterge sıfır olunca durulur.
Cihazın yanındaki yük kolu yavaşça bırakılır ve kol paralel konuma gelinceye kadar
beklenir, ardından kol eski durumuna getirilerek sertlik göstergeden okunur.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 56
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Rockwell C Sertlik Deneyinde ise:
50 kg'lık bir yük ilave edilir ve Rockwell B sertlik deneyindeki aynı sıra takip edilir.
Rockwell B sertlik deneyinde 100 kg'lık yük uygulanarak, düşük ve orta karbonlu çelikler,
pirinç, bronz ve orta sertlikteki malzemeler test edilir.
Rockwell C sertlik deneyinde ise 150 kg’lık yük uygulanarak sertleştirilmiş çelikler,
sertleştirilmiş menevişleme işlemine tabi tutulmuş alaşımlar test edilir.
Mikroskop ile yapılan kontrolde ise malzeme balit ile kaplandıktan sonra nitrik asit ve
alkolle dağlama yapılarak mikroskop altında incelemeye alınır. Mikroskop altındaki görüntü
atlastaki ile karşılaştırılır ve malzemenin uygunluğu test edilir. Görüntü atlastaki ile aynı ise
kontrol tamamlanmış olur.
Döküm malzemelerde ise kalite kontrol altı aşamada yapılır:
1. Kırıcı çeneleri ve paletleri düz zemin üzerine yatırılıp eğrilik kontrolü yapılır.
2. Kırıcı çeneleri ters çevrilip mastar ile çukurluk kontrolü yapılır. Kırıcı palet
kulaklarına balyozlama testi yapılır.
3. Dökümlerdeki işlenecek delik, oyuk ve bu gibi yerlerdeki maça kaymaları kontrol
edilir.
4. Numune olarak gönderilen malzemenin (deney çubuğu) yetkili bir kuruluşta kimyasal
ve spektral analizleri yapılır.
5. Alaşımlı çelik dökümler için malzeme kesilip mikroskop için hazırlanır ve mikroskop
altındaki görüntü ile atlas karşılaştırılır.
6. Numune parçadan çekme çubuğu yaptırılarak test yapılır.
Cıvata, rondelâ, pul ve somun için kalite kontrol beş aşamada yapılır:
1. Siparişe göre uygunluğu şartnameye göre kontrol edilir.
2. Cıvata ve somunların vida dişi, vida boyu ve kalitesi, siparişine uygunluğu muhtelif
numuneler alınarak kontrol edilir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 57
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
3. Dişi açılmış aynı malzemelerden %3 nispetinde deneyler için numuneler alınır,
cıvata ve somunların Rockwell sertlik cihazında sertliklerine bakılarak, siparişle
belirtilen sertlik ve kaliteye uygunluğu kontrol edilir.
4. Cıvatalara gerekirse koparma testi uygulanır. Cıvatanın kaç kg ile koptuğu kontrol
edilir. Alınan netice cıvatanın kalite ve ebadına göre karşılaştırılır.
5. Diş tarağı ile cıvata ve somunların dişlerinin kontrolü yapılır. Ayrıca göz
muayenesi yaparken yüzeylerin düzgünlüğüne, çatlak, çapak, ezik, karıncalanma
gibi kusurları bulunmamasına dikkat edilir.
Kuruluşta kalite kontrol, ağırlıklı hammadde olmak üzere üretimin her aşamasında
uygulanmaktadır. Atölyeler arası her üretimden önce malzeme kalite kontrolden geçer. Her
aşamada kalite kontrolden geçmesi kalitenin kontrol altında olduğunun bir göstergesidir.
Malzemenin sertliği, sağlamlığı, yapısal-fiziksel özellikleri; shor-a metre, Rockwell
sertlik cihazı gibi, makinelerin çalışması takometre gibi cihazlarla; gerekli ölçülerin teknik
resme uygunluğu ise mikrometre, kumpas, Kompratör gibi aletlerle incelenir. Birimde çoğu
kalite kontrol işlemi yapılmakta, yapılamayan diğer bazı testler ve bu cihazların Yıllık
kalibrasyonları ise başka uzman kurumlarda yaptırılmaktadır.
Birime malzeme alımında malzeme teslim formu malzemeler ISO 9001 onaylı
talimatlara göre değerlendirilip girişi kabul edilirse giriş kontrol raporu hazırlanır. İncelenen
malzeme örneği ise örneğin kalitesine göre sipariş verme formu doldurulur.
Uygun olmayan ürünler doküman edilmiş prosedürlere göre incelenmelidir. Buna göre
uygun olmayan ürün:
Belirlenen şartları karşılamak için yeniden işleme tabi tutulur.
Tamir edilerek veya edilmeden yetkili bir makam tarafından kabul edilebilir.
Alternatif uygulamalar için tekrar değerlendirilebilir.
Iskarta veya hurdaya ayrılabilir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 58
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Eğer sözleşmede isteniyorsa belirlenen şartlara uymayan ürünün önerilen kullanımı veya
tamiratı hakkında gerekli izin için müşteriye veya müşterinin temsilcisine rapor edilmelidir.
Kabul edilen uygunsuzluğun ve tamiratın tanımı gerçek durumu göstermek amacıyla kayıt
edilmelidir.
Ölçme Hataları ve Özellikleri
Ölçü aletleriyle yapılan boyutsal ölçme ve açısal kontrol işlemlerinde meydana
gelebilecek hataların sebeplerini aşağıdaki şekilde açıklamak mümkündür.
Ölçü aletinden meydana gelen hatalar:
Ölçme çeneleri, kayıt ve kızakları aşınmış ölçü aleti, hiçbir zaman ölçümü yapılan
parçanın gerçek değerini göstermez. Ayrıca ölçü aletinin yapımı sırasında veya iyi ayar
edilmemiş olmasından dolayı meydana gelen hatalardır.
Ölçme konumundan meydana gelen hatalar:
Ölçü aletinin parça üzerindeki ölçme konumuna uygun olarak yerleştirilemeyişinden
meydana gelen hatalardır. Bu tip ölçme hataları, boyutsal ölçülerde ve açılarda sık sık
meydana gelir.
Çevre etkisinden meydana gelen hatalar:
Ölçme işleminin bulunduğu yerdeki sarsıntı ve standartlara uygun olmayan ısı
değişiminden dolayı meydana gelen hatalardır.
Ölçü aletleri, ölçme odası civarındaki takım tezgâhlarının meydana getirdiği
titreşimden ve normal ölçme sıcaklığının altında veya üstündeki sıcaklıklardan etkilenir ve
hatalı ölçme yapar.
Ölçme değişimine sebep olabilecek bu tip hataları gidermek için ölçme odası, sıcaklık
farklarından ve titreşim veya sarsıntıdan etkilenmeyecek şekilde yalıtılır. Böylece, normal
ölçme veya ölçü kontrolü hatasız olarak yapılabilir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 59
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Amaca uygun olmayan ölçü aletinin kullanımından oluşan hatalar:
Çarpılmış, ölçme yüzeyi bozulmuş veya aşınmış ölçü aletlerinin ve birbirine uymayan
standart mastarlarla blok setlerinden dolayı meydana gelen hatalardır.
Tek blok mastarıyla yapılabilecek ölçü kontrolü yerine aşınmış veya yüzey kalitesi
bozulmuş birkaç blok mastarı bir araya getirilerek ölçü kontrolü yapılıyorsa hiçbir zaman
gerçeğe yakın ölçü kontrolü yapılamaz.
Ölçme anındaki baskı kuvvetinden dolayı meydana gelen hatalar:
Ölçülen parça yüzeyinde ve ölçme aleti ucunda meydana gelebilecek şekil değişimine
sebep olan ölçme anındaki baskı kuvveti, ölçme hatası meydana getirir.
Yanlış okuma konumundan meydana gelen hatalar:
Ölçme işlemini yapan operatörün uygun olmayan bakış açısı veya ölçüyü gösteren
çizgilerin çakışma noktasına dik olarak bakamayışından dolayı meydana gelen hatalardır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 60
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.10 KULLANILAN BİLGİSAYAR PROGRAMLARI
İşletmede ( merkez dahil) kurulu bilgisayar sistemi network anlamında 1991 li yıllarda
yıllarda Novell Netware ile başlatılmış ve yaklaşık 17 yıldır kesintisiz devam etmiştir. Şu
anda Windows Server 2003 işletim sistemi altında çalışan 60 a yakın PC, 4 server mevcuttur.
Ticari entegre programımız olan LOGO Gold ve diğer AutoCAD, özel yazılımlar, elektrik
proje programları, office, cnc, v.s. şeklinde devam etmektedir.
Sistem konfigürasyonu: Sistemin çalışma mantığı; ortak bilgi sistemi sayesinde, ihtiyaç
duyulan tüm bilgiler bir veri tabanında kurumsal çalışanların hizmetine sunulur. Bütünleşik
bir yazılım mimarisiyle ve tek bir veri tabanını kullanarak çalışacak şekilde birleştirerek
operasyonel özellikleri ve ihtiyaçları farklı çok sayıda departmanın birbirleriyle iletişim
halinde kolaylıkla bilgi paylaşımına imkan tanınmıştır.
Ancak; üretim takip ve kontrol, ürün ağaçları, maliyet analizi gibi alanlar yukarıda
bahsedilen entegre sistemin dışında çalışmaktadır.
Kullanılan programlar: AutoCAD, Inventor, MSOffice
Kullanım alanları:
Bordro: GoLOGO
Tasarım – Arge: AutoCAD, Inventor
Personel Tanıma: Puanter Pro
Network ağının yönetimi Novel Netware programı ile yönetilmektedir. Bütün
bilgisayarlarda Microsoft Office programı bulunmaktadır. Proje bölümünde tasarım Autocad
programı ile gerçekleştirilmektedir. Muhasebede Gold for Windows programı
kullanılmaktadır. Arge bölümünde Cadkey programı kullanılmaktadır. Elektirik projesi
çiziminde Orcad programı kullanılmaktadır. Personel bölümünde ise Logonun personel
yönetimi programı kullanılmaktadır. Atölyedeki bilgisayarlarda Excel programı ile gerekli
bilgiler saklanmaktadır. CNC makinelere bağlı bilgisayarlar bazı projelerin direkt makineye
yüklenmesi için kullanılmaktadır.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 61
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.10.1 AutoCAD
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 62
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.10.2 Microsoft Excel
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 63
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
2.10.3 SolidWorks
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 64
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
SONUÇ
NA-CE MAKİNE SANAYİİ AŞ’de yaptığım 25 iş günü olan stajım sonunda meslek
hayatına ve sektöre dair bilgiler edindim. Edindiğim teorik bilgilerin nasıl uygulandığını, ne
gibi problemlerle karşılaşıldığını ve problemlerin nasıl çözüldüğünü görme fırsatım oldu.
Hızlı ve kaliteli bir üretimin nasıl bir organizasyon yapısı gerektirdiğini ve hangi birimlerden
oluştuğunu öğrendim. Mühendisin sahip olduğu bilgi birikimi ve tecrübenin ne kadar önemli
olduğunu gördüm. Bire bir bu uygulamaların içerisinde bulunmamış olsam da, yaptığım
incelemelerin alacağım derslerde ve iş hayatımda faydalı olacağı kanısındayım.
NA-CE Makine Sanayi A.Ş. Türkiye’nin sayılı firmalarındandır. Uluslararası iş
yapabilen inşaat ve makine sektöründe tanınan önemli kuruluşlardan biridir Bu firma bilindiği
üzere sipariş üzerine çalışan bir firmadır. Kendisi gibi üretim yapan pek fazla firma
bulunmamaktadır.
Firma içinde bulunduğumuz ekonomik krizi ve sonrasına düşünerek bir adım atmıştır.
Bu adım, tasarımı çok özel olmayan sıradan makine ve parçaların (şasi, taşıyıcı ayak, basit
gövdeler vb.) taşeronlara yaptırılarak firmaya olan maliyetlerinin düşürülmesidir. Bu adım
çalışanlarca uygun görülmüş bir adımdır.
Bence firma kaynaklarını biraz daha zorlayarak iş sahasını genişleterek yeniden ziyade
kalifiye personel ve işçi alımlarıyla, personel ihtiyacını gidererek kaliteli mühendislerle büyük
bir gelişim sürecine girebilir. Gelişen teknolojiyi daha yakından takip ederek, daha iyi
tezgahlara yatırım yapmalı, eski tasarımlara bağlı kalmak yerine onları da gelişen sanayi ve
teknolojiye göre değiştirmelidir. Benim görüşüme göre fabrika alanının daha verimli
kullanılması ve üretimde otomatik tezgahların daha çok kullanılması zamanın daha verimli
kullanılması ve maliyetlerin azalması bakımından şirkete yarar sağlayacaktır.
Fabrikanın Sincan OSB’ de bulunması önemli bir avantajdır. Burada bulunan diğer
firmalarla daha fazla ortak çalışması hem zaman hem de ekonomik açıdan firmaya daha fazla
fayda sağlayacaktır. Kurumun piyasaya daha fazla açılması ve pazarda tek söz sahibi olması
için daha çok fuara katılması, inşaatçılara daha çok seminer düzenlemesi gerekmektedir.
ÇALIŞILAN KISIM STAJ ALANI ÜRETİM
YAPILAN İŞ SAYFA NO 65
KISIM SORUMLUSUNUN ADI, SOYADI
…………………………………………………………………………………….
……../……../20……
(ONAY)
Fabrikanın üzerinde çalışmış olduğu sektör dolaylı yoldan inşaat sektörünün ve alt yapı
hizmetlerinin temelini teşkil eden malzemeleri hazırlamada kullanılan makinelerin yapımıdır.
Türkiye ve dünya da inşaat ve alt yapı sektörü oldukça büyük bir yer tutmaktadır. Özellikle
son yıllarda olan deprem ve afetler, inşaatlarda kullanılan malzemenin cinsini ve özelliğini
önemli ölçüde etkilemektedir. Bahsi geçen malzemelerin bu standartlara uyması ancak taş
ocaklarında kullanılan teknoloji ile gerçekleşir. Gözlemlerime göre NA-CE de üretilen
makineler bu standartlara uygun olarak üretilmektedir. Firmanın bu alanda kendini daha çok
pazarlamasının büyük yararlar getireceğine inanıyorum. Bu da fabrikaya büyük bir prestij
kazandırmış ve hem içten hem de dıştan büyük rağbet görmüştür.