Doğanın Mucizesi; Çinko Bünyamin HALAÇ

Galder-YK üyesi ve TK Başkanı

Marmara Siegener galvaniz

İş Geliştirme Koordinatörü

Şubat 2020

‘Yaşlanan ve gün geçtikçe daha sağlıksız koşullara ve çevresel kirlenmeye maruz

kalan dünyamız da bu değişimi yavaşlatan en önemli mineral madenlerden

birisidir ÇİNKO’

Özellikle son yıllarda daha çok fark edilen, merakla takip edilen ve aranan çinko inanılmaz

bir kullanım alanı ve müthiş faydalara sahip. Faydaları ve kullanım alanları son yıllarda artsa

da aslında çinko MÖ 500 yılından beri biliniyor. Önce Comero harabelerinde çinko dan

yapılmış bilezikler bulunuyor. Sonra yıkılan Pompei’ de çinko musluklara rastlanıyor. Çin de

uzun süredir kullanılan Çinko Orta çağ da Hindistan dan Avrupa ya getirilirken ismi de ‘Hint

Kalayı’ oluyor. Ardından 1700 lü yıllarda metalik özellikleri daha da ortaya çıkartılırken,

özellikle batarya (pil) ve metali korozyona karşı koruma amaçlı kaplama sektörünün

lokomotifi oluyor.

Çinko hayatımızda -türev ve etkileşimlerini sayarsak bu sayfalar yetmez- kabaca 2 farklı

şekilde var; Mineral ve Maden olarak. Maden olarak en önemli kullanım alanı

‘galvanizleme’ Dünya da üretilen çinkonun %50 si kaplama sektöründe (galvanizing)

kullanılıyor. (kaynak: ILZSG)

Kaplama sektörünün dışında, çinko dan direk yada atıklarından üretilen Çinko Oksit muazzam bir fayda ve kullanım alanına sahip. Çinko Beyazı olarak da bilinen bu mucizevi

ürün Boyacılık, lastik sanayi, kauçuk üretimi, kozmetik, petrol ürünleri, seramik sektörü,

cam ürünleri, kaplama endüstrisi gibi çok çeşitli alanlarda hammadde olarak kullanılıyor.

Floresans , X-ışıkları ve televizyon ekranlarının yapımından gözlük camına, porselen

tabaklardan araba lastiklerine, pillerden bozuk para yapımına kadar hayatımızın hemen

hemen her alanında çinko oksit var.

Ama çevre ve sağlık alanındaki etkisi inanılmaz; Çinko oksit içeren kremlerin cild sağlığına

faydası anlatılmaz. (Özellikle Bebek cildleri, güneş koruyuculuğu vs.)

Çinko oksit hayvan yemliği ve bitki gelişimi için gübre sektöründe çok yaygın ve etkili bir

şekilde kullanılıyor.

Çinko tüm hayvanlarda birçok biyokimyasal ve hücresel işlevler için gerekli bir iz

elementtir. Hücresel enzimlerin yapısına katılarak hücre çoğalmasının ve ölümünün

düzenlenmesi, immün sistemin gelişmesi, üreme, gen regülasyonu, stres ve hasarlara

karşı savunma mekanizmasının işlemesi çinkonun bazı önemli fonksiyonları arasında

bulunmaktadır. Bu sebeple piyasada çinko katkılı yemlik üreten pek çok ticari marka vardır.

Fransız bilim adamı Raulin 1869 yılında yaptığı bir çalışma da çinkonun bir tür mantar küfü

olan Aspergillus Niger'in büyümesi için gerekli olduğunu bulan ilk kişi oldu. Bu kırk yıl

sonra Bertrand ve Javillier (1911) tarafından doğrulandı. 1926'da çinkonun bitkiler için

yüksek form oluşturan temellerden biri olduğu tespit edildi. Yıllar içerisinde yapılan

çalışmalar hem hayvan yemi hem de bitkiler için sürekli geliştirildi.

Özellikle tarımın desteklendiği az gelişmiş uzak doğu ülkelerinde IZA nın yaptığı

çalışmalarda, çinko katkılı gübrenin kullanıldığı ürünlerin verimliliğinin %20 arttığı tespit

edilmiş. Tayland da yapılan bu çalışmaya Chiang Mai ve ülkemizden Sabancı Üniverstitesi

katılmış;

Kaynak: Andrew Green, ph.D. Zinc Nutrient Initiative, iza.org

Mineral olarak kullanılan ÇİNKO:

Çinko Mucizesi; Öyle bir mineral düşünün ki sayısı 300’den fazla enzimin çalışmasında,

protein sentezinde ve bağışıklık sistemindeki hücre üretiminde aktif olarak görev alsın. Cilt

ve mukoza zarlarının korunmasında etkin bir rol alır. Kronik hastalıkları olan kişiler, düşük

çinko seviyesine sahiptir. Bu kişilerde hastalıklara bağlı oluşan yaralar da çinko eksikliği

nedeni ile daha hızlı gelişir. Yara iyileşmesini hızlandırdığı için yara tedavisine destek için

takviye olarak önerilir. Özellikle küresel virüs tehdidinin olduğu şu günlerde, bağışıklık

sisteminin güçlendirilmesi son derece önemlidir. Bunu sağlayan en önemli mineral

vitaminlerden birisidir çinko.

Aile Sağlığı Araştırma Derneği Başkanı Prof. Dr. Halim Hattat mevsim geçişlerinde bağışıklık

sistemini zayıflatan ana faktörlerden biri olan grip, nezle ve soğuk algınlığına karşı uyarıyor;

“Burun akıntısı, hapşırma, ateş, yorgunluk, halsizlik sizi haftalar boyu sağlıklı yaşamınızdan

uzaklaştırabilir. Bunun için öncelikle aşılarınızı tamamlayın. Grip ve zatürre aşılarınızı

hekiminize danışarak yaptırın. Çinko hem bağışıklığı kuvvetlendirmede hem de testosteron

yapımında kullanılan önemli bir mineral. Çinko seviyelerinizi kandan kontrol ettirebilirsiniz.

Eksiklik varsa çinko desteklerinden yararlanabilirsiniz. Yine soğuk algınlığı durumunda çinko,

c vitamini, ekinezya takviyeleri vücudunuzun hızlı toparlanmasını sağlayacaktır.” Kaynak:

ailesagligi.org

Çinko, C vitamini gibi direkt antiviral etkinliğe sahiptir. Soğuk algınlığına neden olan

virüslere de etkindir. Bir klinik çalışmada, çinko içeren pastillerin soğuk algınlığı süresini

kısalttığı gösterilmiştir. 23 mg çinko içeren pastiller alanlarda 7 gün sonra, % 86 oranında

semptomlar düzelmişken, bu oran plasebo grubunda % 46 saptanmıştır. Bunun sonucu olarak

soğuk algınlığı tedavisinde çinko içeren pastiller popüler hale gelmiştir.

Hamilelik sürecinde mutlaka yeterli çinko alınması gerekir. Gebelikte çinko alımı anne

ve bebek sağlığı için hayati öneme sahiptir. DNA’nın işlevi ve tamiri için çok önemli olan

çinko, hücrelerin gelişim hızını da etkiler. Bu nedenle doktorlar, hamilelik döneminde çinko

eksikliği yaşayan kadınlara beslenme önerilerinde bulunur ve ek takviye almalarını önerirler

Çinko özellikle beyaz ve kırmızı kan hücrelerinde, retinada, deride, karaciğerde,

böbreklerde, kemiklerde ve pankreasta bulunuyor. Sağlıklı bir insanın vücudunda toplam 2-3

gram çinko bulunuyor. Esasında vücutta salgı bezi, prostat bezi, pankreas gibi organlar

tarafından salgılansa da çeşitli metabolik süreçlerde tüketiliyor ve boşaltım, üriner kanallar

yoluyla ortadan kaldırılıyor. Bu yüzden de çinko içeren besinlerin tüketimi veya desteği çok

daha önemli hale geliyor.

Zengin çinko içeriğine sahip olan diğer besin grubu ise hayvansal gıdalardır. Kırmızı et

çeşitleri ve deniz ürünleri, yüksek oranda çinko içermektedir. Sığır eti ve midye, en yüksek

çinko oranına sahip et ürünleridir. Ayrıca buğday, ıspanak, kabak, mantar, fasulye de

bulunur. Kepekli tahıllar ve baklagiller de çinko içerir, ancak vücut tarafından emilimi

düşüktür. Çinko proteinli besinlerle beraber alındığında vücut tarafından daha yüksek

oranlarda emilir. Bu nedenle vejetaryenler çinko eksikliği riskinin en yüksek olduğu grupta

yer alır.

ÇİNKO EKSİKLİĞİ “Çinko eksikliği boy kısalığı, tat ve koku alma duyularında sorunlar oluşmasına neden olur.

Sınırda çinko eksikliği kendini enfeksiyona yatkınlıkta artma, ishal, Çölyak, Karaciğer

hastalıkları, kronik kan kaybı, yara iyileşmesinde gecikme, sivilce, egzema, sedef hastalığı

gibi cilt bozuklukları ile belli eder.Ayrıca, Gece görme yeteneğinde azalma, romatoid astrid,

gelişme geriliği, testis atrofisi, ağız ülserleri, dilde beyaz tabaka oluşumu, nefesin pis

kokması olarak söylenebilir. Tırnaklardaki beyaz noktalanma çinko eksikliğini gösterebilir.

Çinko eksikliğine bağlı yara iyileşmesindeki gecikme sonucu, tırnak kökündeki travmalar

sonucu noktalanmalar oluşabilir. İnsan vücudu çinkoyu depolayamadığı için ihtiyaç duyulan

miktarın düzenli olarak alınması gerekir.

Unicef in yaptığı bir çalışmaya göre her yıl dünya da yaklaşık 450 bin çocuk, çinko

eksikliğine bağlı ishal, zatürre gibi bulaşıcı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybediyor. Yine

2002, The World Healh Report a göre dünyadaki ölüm sıralamasında çinko eksikliği

sebebiyle ölümler 5. Sırada.

Çinko alımında da şunlara dikkat etmek gerekir; Normal sağlıklı kişilerde çinkonun doz

aralığı 15-20 mg’dır. Çinko özel bir durum için alınacaksa erkeklerde doz aralığı 30-60

mg, bayanlarda ise 30-45 mg’dır. ( Yüksek doz çinko, immün sistemi zayıflattığı için,

günlük 150 mg dan fazla çinkonun bir haftadan fazla sürede kullanılması önerilmiyor.)

Kaynak: Synlab Türkiye

Çinkonun kullanılabilecek birçok formu vardır. Her ne kadar daha çok çinko sülfatla

çalışmalar yapılmışsa da diğer formlar da iyi emilir. Çinkonun pikolinat, asetat, sitrat, gliserit

ve metioninle bağlı formlarının hepsi oldukça iyidir ve yüksek oranda emilirler. Kaynak: U.S.

Department of Health & Human Services / National Institutes of Health- Dietary Supplement

Fact Sheets

Çinkonun 10 iyi nedeni;

1.Spor performansınızı ve güçlülüğünüzü arttırır.

2.Üreme sağlığını ve verimliliğini arttırır.

3.Karaciğer ve Sindirim sistemini rahatlatır.

4.Kanseri önler ve bağışıklığı kuvvetlendirir.

5.Kalp ve damar sağlığını arttırır.

6.Vücudu insüline daha duyarlı hale getirir ve diyabeti önler.

7.Harika bir antioksidan etkisi yaratır.

8.Alzheimer’a karşı korur ve beyin sağlığını destekler.

9.Uyku,bilinç ve enerji seviyesini yükseltir.

10.Depresyonu önler.

Galvanizleme de kullanılan Çinko’nun faydaları;

Yazının sonuna geldik, buradan galvanize bağlayalım artık;

Galvanizleme -metalleri korozyon ve paslanmaya karşı korumak için- çinko metalinin

eritilerek başka metallerin üzerine kaplanmasının adıdır kısaca. Proses özetle şöyledir;

1800 lü yıllardan beri tüm dünya da artan oranda kullanılmaktadır.

Ülkemizde ise 1950 yılında devlet kuruluşu olarak özellikle enerji nakil hatlarının

galvanizlenmesinde kullanılmaya başlanılmıştır. Şu an enerjiden ulaştırmaya, inşaattan

tarıma , gıda dan park bahçelere kadar metalin kullanıldığı her yerde özellikle açık atmosfere

maruz kalan metallerin korunmasında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. ENH direkleri,

Aydınlatma, otoyol bariyerleri, inşaat iskeleleri, çit, korkuluk sistemleri, Çelik Yapılara,

silolar, sulama sistemleri, Çöp Konteynerleri, lunapark kaydırak, havuz konstrüksiyonlar vs.

sayılabilir.

Bazı Galvanizli Çelik yapı Örnekleri;

Korozyona uğramış paslı çelik örnekleri;

Korozyon tüm dünyaya her yıl milyarlarca dolar zarar vermektedir. Çevresel zararı

ise inanılmaz boyutlarda;

Yukarıda çinko nun insan sağlığına verdiği 10 iyi nedeni var. Bizim de galvanizciler olarak

sürekli öne çıkarttığımız ;

‘Sıcak Daldırma Galvaniz’in 10 iyi nedeni’ var. 1. Ekonomiktir

2. Uzun ömürlüdür

3. Güvenilirdir

4. Yönlü Koruma

5. Çevre Dostudur

6. Düşük maliyet

7. Katodik Koruma

8. Zamandan Tasarruf Sağlar

9. Bütünsel Kaplama

10. Kalite Kontrolde Kolaylık

Çinko içeriği itibariyle mineral ve vitamin formuyla nasıl insan, hayvan ve bitki

sağlığına inanılmaz faydalar sağlayıp yaşam kalitesini arttırıyorsa, maden ve metal formuyla

da aynı kaliteyi çelik ürünlerine yapıyor.

Demir Çelik ürünleri canlılar gibi toprakdan gelmiş ve toprağa dönme arzusu

içerisindedirler. Çinko nun canlı formuna en önemli etkisi -ANTİ OKSİDAN- olma

özelliğiyle, canlı bedenini OKSİTLENMEYE KARŞI korumak. Yani vücudun paslanmasını,

yaşlanmasını, işlevini yitirmesini engellemek, ömrünü uzatmak. Bunu vücudumuza ilaç ya

da doğal yollarla aldığımız çinko vitaminleriyle yaparız.

Peki çinko metali demir çelik ürünü için ne yapar? Birebir aynısı; %100 çinko eritilip

kullanılarak yapılan demir çelik ürünlerinin kaplanmasıyla -ANTİ OKSİDAN- özelliğiyle

metallerin -OKSİTLENMESİNİ DURDURUR-, yani metalin paslanmasını, yaşlanmasını ve

işlevini yitirmesini önler. Çinko kaplama çeliğin ömrüne ömür katar.

Özet: Çinko nun her formunu seviyoruz.

NOT: Galder olarak ülkemizde çinko ve galvanizin uluslararası boyutta tanıtılması için çok

büyük bir adım attık. Uluslararası Çinko Birliğinin (IZA) her yıl Avrupa’nın bir şehrinde

düzenlediği ÇİNKO KONFERANSI serisinin 4.sünü derneğimizin yoğun çabalarıyla IZA ile

birlikte İstanbul da organize edeceğiz. 31mart -1 Nisan 2021 tarihinde İstanbul The Ritz

Carlton da yapılacak bu dev organizasyona tüm ilgilileri bekliyoruz.

02/02/2020

Bünyamin HALAÇ

Marmara Siegener Galvaniz A.Ş – CMO

Galder- Tanıtım Komitesi başkanı