การปองกนภยฝายพลเรอน “Civil Defense”

เรยบเรยงโดย รอยตรพงศธร ศรสาคร ผอานวยการสวนปฏบตการ

ศนยอานวยการบรรเทาสาธารรณภย

1. ความเปนมา

การปองกนภยฝายพลเรอน (Civil Defense) เกดขนมาในชวงสงครามโลกครงท 1

(คศ.1914) มการนาเครองบนมาใชในสงคราม ทงระเบดตอเปาหมายทางพลเรอนของฝายศตร

เพอสรางความหวาดกลวและบนทอนกาลงใจ จากดการสนบสนนของพลเรอนทมตอทหาร

ถงแมวาในชวงแรกนยงไมไดสรางความเสยหายตอชวต ทรพยสนของพลเรอนมากนก แตกได

สรางผลกระทบทางดานจตวทยาทมตอพลเรอนอยางมากทาใหรฐตระหนกถงภาระความรบผด

ชอบของตนในการปกปองพลเรอนจากภยสงคราม เรมมแนวทางการปองกนภยทางอากาศ

(Air Raid Precaution: ARP) การกาหนดสญญาณเตอนภย จดตงอาสาสมครระวงภยและ

ชวยเหลอผประสบภย จดตงหนวยระงบอคคภย (Fire Service and Volunteers) เรยกชวงนวา

ชวงกอนสงครามเยน (Pre Cold War Period 1917-1945)

ภายหลงสงครามโลกครงท ๒ โลกเขาสยคสงครามเยนอยางเตมตว การปองกนภย

ฝายพลเรอนไดรบการพฒนาในดานตางๆ อยางรวดเรว ทงดานวชาการ หลกทฤษฎ กฎหมาย

ระหวางประเทศ การทมเทงบประมาณภาครฐ และความตนตวของประชาชนเอง เนองจากทกคน

ตระหนกถงความนากลวและรนแรงของระเบดนวเคลย โดยม

พลเรอนชาวญปน (นางาซากและ ฮโรชมา) เปนตวอยาง

ความหวาดกลวตอระเบดนวเคลย มการจดตงองคกรปองกน

ภยฝายพลเรอนในประเทศ และองคกรระหวางประเทศ ในป

คศ.1931 จนนาไปสการประชมนานาชาตเพอกาหนดมาตรการ

กฎหมายดานมนษยธรรม (International Humanitarian Law)

และกาหนดคานยมความหมายของ “การปองกนภยฝายพลเรอน” วา เปนการดาเนนการดาน

มนษยธรรมเพอปกปองอนตราย ใหแก พลเรอนจากสาธารณภยหรอศตร เพอสนบสนนพลเรอน

ใหผานจากผลกระทบทไดรบโดยเรว และเพอเปนหลกประกนการสรางสภาวะทจาเปน ตอการ

ดารงชพ (“Civil Defence” means the accomplishment of humanitarian actions intended to

protect civilian population from dangers of hostilities or disasters, to assist them in

surmounting their immediate effects and to ensure the necessary conditions for their

survival.) เรยกชวงนวา ชวงสงครามเยน (Cold War Period 1945-1999)

การทาลายกาแพงเบอลน เปนสญลกษณของการสนสดสงครามเยน โลกเขาสความหวาด

กลวใหม นนคอ “การกอการราย” หลายๆ ประเทศละทง การปองกนภยฝายพลเรอนทมทมา

และประวตยาวนาน (รวมทงประเทศไทย) เขาสแนวความคดใหมของ “การปองกนและบรรเทา

สาธารณภย”

2. ปรชญา

ปรชญาของการปองกนภยฝายพลเรอน ๓ ขอ ไดแก

2.1 เพอสรางสรรคความรวมมอระหวางประชาชนกบเจาหนาทของรฐ

2.2 การปองกนภยฝายพลเรอนตองบรการแกพลเรอน โดยไมเลอกชาต ศาสนา ภาษา วย

หรอเพศ

2.3 ตองดาเนนการดวยความรวดเรว เรงดวน เพอชวยเหลอชวตและทรพยสน

ของพลเรอนตามหลกมนษยธรรม

3. สญลกษณการปองกนภยฝายพลเรอน

วนท 12 สงหาคม 2492 (1949) ทประชมนานาชาต 194 ประเทศ รวมกนกาหนด

รากฐานกฎหมายสากลดานมนษยธรรม ทกรงเจนวา หรอทรจกกนในนาม “ขอตกลงเจนวา (The

1949 Geneva Convention) ตอมามการปรบเพม กฎการปฏบต (Protocol) ในป 2520 (1977)

วาดวย การปกปองผประสบภยจากความขดแยงดานอาวธระหวางประเทศ มรายละเอยด ตงแต

การใหคานยาม วตถประสงค การกาหนดสญลกษณการปองกนภยฝายพลเรอน ทจะดรบการ

ปกปองจากทกประเทศ Protective Sign หมายถง สญลกษณทใชในระหวางความขดแยง

ทางอาวธ ระบวาเจาหนาท อาคาร สถานท ยานพาหนะและพนทหลบภยผทตดสญลกษณ

เหลานจะไดรบการปกปอง ยอมรบและไมถกทาราย จากประเทศคกรณ ตามหลกกฎหมาย

วาดวยหลกมนษยธรรมสากล หรอมความหมายทเขาใจงายๆ วา “อยายง” (Don’t shoot)

หนงในสญลกษณเหลาน (ระบในขอ 66) คอสญลกษณ “การปองกนภยฝายพลเรอน”

มสญลกษณเครองหมาย 3 เหลยมสนาเงน อยบนพนสสม (สามเหลยมไมแตะขอบพนสสม)

สนาเงน หมายถง “ความเขมแขง มงมน”

(Blue is the color of the sky and sea. It is often associated with depth and stability. It

symbolizes trust, loyalty, wisdom, confidence, intelligence, faith, truth, and heaven.)

สสม มความหมายสากลวา “ความปลอดภย”

(Orange combines the energy of red and the happiness of yellow. It is associated with

joy, sunshine, and the tropics. Orange represents enthusiasm, fascination, happiness,

creativity, determination, attraction, success, encouragement, and stimulation.)

4. การปองกนภยฝายพลเรอนในประเทศไทย

ในอดตเคยมการจดตงสวนราชการทมหนาทในการปองกนภยฝายพลเรอน มฐานะ

เปนหนวยงานทงระดบกอง และระดบกรมมาแลว ซงม ประวตเกยวกบการจดตง หนวยงาน

เพอรบผดชอบ สรปได ดงน

4.1 พ.ศ.2477 ไดม พ.ร.บ. จดระเบยบการปองกนราชอาณาจกรแกไขเพมเตม จดตง

“กรมปองกนและตอสอากาศยาน” หรอทเรยกกนทวๆ ไปวา "กรม ปตอ." มหนาทปองกนภย

ทางอากาศ ตามคาสงของ กระทรวงกลาโหม เรองการจดตง กรมปองกนตอสอากาศยาน

เมอวนท 24 ธนวาคม 2477

4.2 พ.ศ.2482 ประกาศใช พ.ร.บ. ปองกนภยทางอากาศ มการจดตงหนวยปองกน

ภยทางอากาศ ปฏบตหนาทในคราวสงครามอนโดจน ฝรงเศส และสงครามมหาเอเชยบรพา

4.3 พ.ศ.2487 โอนกจการปองกนภยทางอากาศจากกระทวงกลาโหม มาขนกบ

กระทรวงมหาดไทย โดยใชชอใหมวา “กรมปองกนภยทางอากาศ”

4.4 พ.ศ.2489 ไดมการยบกรมปองกนภยทางอากาศดวยเหตผลบางประการ

4.5 พ.ศ.2494 ไดมพระราชกฤษฎกาจดตง “กองปองกนและบรรเทาภย” สงกด

กรมมหาดไทย กระทรวงมหาดไทย

4.6 พ.ศ.2495 ยกฐานะกองปองกนและบรรเทาภยขนเปนกรม เรยกวา “กรมปองกน

สาธารณภย” สงกดกระทรวงมหาดไทย

4.7 พ.ศ.2501 ไดยบกรมปองกนสาธารณภย และจดตงเปนกองปองกนภยฝายพลเรอน

สงกด “สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย”

4.8 พ.ศ.2505 ไดมการปรบปรงสวนราชการในกระทรวงมหาดไทย และไดโอน “กอง

ปองกนภยฝายพลเรอน” ไปสงกด “กรมการปกครอง”

4.9 พ.ศ.2522 ประการใชพระราชบญญตปองกนภยฝายพลเรอน กาหนดใหม คณะ

กรรมการปองกนภยฝายพลเรอน ประกอบดวยผแทนจากกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ เพอใหได

การประสานงานและไดกาหนดผรบผดชอบเกยวกบงานดานการปองกนภยฝายพลเรอน คอ

ผอานวยการปองกนภยฝายพลเรอนในระดบชาต กรงเทพมหานคร จงหวด อาเภอ เทศบาล

และเมองพทยา โดยกาหนดใหกรมการปกครองทาหนาท เปนสานกเลขาธการปองกนภย ฝาย

พลเรอน

4.10 พ.ศ.2545 มการตรา พระราชบญญต ระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ.2545

และพระราชบญญต ปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.2545 มผลบงคบใชตงแตวนท 3 ตลาคม

2545 จดตง “กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย” ขน ประกอบดวยสวนราชการจาก

ก. กองปองกนภยฝายพลเรอน กรมการปกครอง

ข. สานกงานคณะกรรมการปองกนอบตภยแหงชาต สานกนายกรฐมนตร

ค. กองสงเคราะหผประสบภย กรมประชาสงเคราะห

ง. ศนยชวยเหลอทางวชาการพฒนาชมชนเขต ๑ – ๙ กรมการพฒนาชถมชน

จ. กรมการเรงรดพฒนาชนบท

5. สญลกษณ การปองกนภยฝายพลเรอน ในประเทศตางๆ

Singapore(old) Singapore(new) USA. (old) USA.(new)

กอ.รมน. New Zealand Philippines Scotland

เครองหมายยศ สงคโปร CD Hawaii Yugoslavia

เจาพนกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภย

เอกสารอางอง

1. A Brief History of Civil Defense, edited by Tim Essex-Lopresti. 2005

2. Civil Defense and Homeland Security: A Short History of National Preparedness

effort. Department of Homeland Security 2006.

3. Advisory Service on International Humanitarian Law. www.icdo.org

4. Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to

the Protection of Victims of International Armed Conflicts (Protocol I), 8 June 1977.

5. http://www.color-wheel-pro.com/color-meaning.html

6. คมอปฏบตงาน กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ.ศ.๒๕๔๗