Хүснэгт 11.1. Нэвчилтэт сүрьеэ, шалтгаан тодорхой бус хатгаа, уушгины төвийн/голтын? болон

захын хавдарын ялган оношилгоо

Шинж тэмдэг Нэвчилтэт сүрьеэ Шалтгаан тодорхой бус хатгаа

Төвийн/голтын? хавдар

Захын хавдар

Нас, хүйс Насанд хүрэгчид, ихэвчлэн эрэгтэйчүүд

Нас хүйснээс хамааралгүй

Ихвэчлэн 40-с дээш насны тамхи татдаг эрэгтэйчүүд

Ихвэчлэн 40-с дээш насны тамхи татдаг эрэгтэйчүүд

Захын лимфийн зангилаанууд

Томроогүй Өөрчлөлтөнд өртөөгүй

Үсэрхийлэлтийн явцад томорсон

Үсэрхийлэлтийн явцад томорсон

Эмгэгийн эхлэл болон явц

Аажим, хүндрэлтэй, хордлогын хам шинж давамгайлсан байх нь элбэг

Хурц, аажим байх нь бага, хордлого болон уушги хамарсан давшилтат, уруул хамрын герпес дагалдах нь ховоргүй

Аажим алгуур, давшилтат, бронхитын шинж тэмдэг тодорсон

Далдлагдсан эсвэл алгуур, давшилтат

Рентгенологи шинж тэмдэгүүд

Ихэвчлэн нэгэн төрлийн бус, хязгаарлагдмал сүүдэржилт, ихэнхдээ 1,2 эсвэл 4 сегментуудад, уушгины уг руу хүрсэн “зам”, бронхоген голомтууд

Харьцангуй гомоген хязгаарлагдмал эсвэл тархмал, 8, 9, 10 сегментүүд дээр байрласан сүүдэржилт, тохиромжтой эмчилгээний үед хурдан шимэгдэнэ

Уг болон угийн бүсийн хязгаарлагдмал сүүдэржилт, хамрагдах эдийн уушгины зураглалын хэсэг газрын тодрол болон хэлбэр алдагдалт, бронхын агааржилт алдагдалтын шинж тэмдэгүүд, лимфын зангилаанууд томрох

Ихэвчлэн 3, 4, 5 сегментуудын хязгаарлагдсал сүүдэржил, уушгины зураглалын боломжит тодрол, үсэрхийлэлийн үед лимфийн зангилаануудын томрол

Бронхоскопи Хязгаарлагдмал катараль эндобронхит, зарим үед сорвижилтот өөрчлөлт

Нэвчилтэт эндобронхит, бронхийн завсар дахь салслаг-идээт шүүрэл

Эндо- эсвэл перибронхиаль өсөлттэй хавдар, бронхийн хөдөлгөөнт чанар буурах, дотроос бронхиыг дарах

Хэвийн

Цэрний бактериологийн шинжилгээ

Ихэвчлэн МБТ+ Тодорхой бус микрофлор МБТ-

Зарим үед тодорхой бус микрофлор МБТ-

Зарим үед тодорхой бус микрофлор МБТ-

Туберкулины мэдрэгжилт

Гиперэргийн эсвэл нормэргийн

Сул эерэг эсвэл сөрөг

Сул эерэг эсвэл сөрөг

Сул эерэг эсвэл сөрөг

Бронхийн агууламжийн морфологийн судалгаа

Зарим үед эластик ширхэгүүд, лимфоцитуудын аүууламж ихэссэн

Нейтрофил, плазмоцит, эозинофилуудын хэмжээ ихэссэн

Ихэвчлэн хавдрын эсүүд

Зарим үед хавдарын эсүүд

Үүнтэй холбогдуулан анхан шатандаа байгаа нэвчилтэт сүрьеэ болон шалтгаан тодорхой бус

хатгааны ялган оношилгоо анамнез болон клиникийн зураглал дээр үндэслэдэг байна.

Рентгенологийн өгөгдлийн дүгнэлт ихэвчлэн маргаантай байдаг юм. Хатгаатай өвчтөнүүдийг өргөн

үйлдлийн хүрээ бүхий антибиотикуудаар эмчилж эхлэх үеийн тэдний биеийн байдал дээрдэх явц,

рентгенологийн эерэг динамиктай параллель явагддаг нь чухал юм. Цаашид шийдвэрлэгдэг

оношилгооны утгыг хоёр фактор агуулна. Эхнийх нь цэрний бактериологийн шинжилгээний үр дүн.

Нөгөөд нь өргөн үйлдлийн хүрээ бүхий антибиотикийн эмчилгээний үр дүнгийн түвшин болон

түүний бүхэл клиник-рентгенологийн динамик зураглал хамрана.

Сүрьеэгийн нэвчдэс болон захын хавдрын ялган оношилгооны үед тамхи татсан хугацаа,

мэргэжлийн онцлог, дахиж байгаа бронхит болон хатгаа, өмнө нь өвчилж байсан сүрьеэгийн

үлдэгдэл өөрчлөлтүүдэд анхаарлаа хандуулдаг. Уушгины захын хавдар клиник шиж тэмдэг

өгөгхгүй байх боломжтой. Флюорографийн эсвэл ямар нэгэн өөр рентгенологийн шинжилгээний

үед том, бөөрөнхий, 5-7 см диаметртай захын хавдаруудыг гэнэт илрүүлэх тохиолдол ховоргүй.

Ийм тохиолдолд өмнө нь уушгины рентгенологийн шинжилгээ явуулж байсан эсэх, хэрэв байсан

бол өмнөх зурагнууд нь байгаа үгүйг тодруулах шаардлагатай. Шинэ болон хуучин

рентгенограммуудыг харьцуулж харсанаар эмгэг явцын динамикийн хэмнэлийн талаар илүү

мэдээлэл олгодог байна.

Уушгины захын хавдарын төрлүүдээс хамгийн түгээмэл тохиолддог нь зангилаат хавдар юм.

Рентгенограмм дээр тэрээр дунд зэргийн тодролтой, харьцангуй нэгэн хэвийн, жигд эсвэл барзгар

захтай сүүдэр хэлбэрээр харагддаг. Хавдрын сүүдрээс гялтан хальс болон уушгины эдийн чиглэлд

“хавдрын титэм” үүсгэх эрчлээс/судлууд явсан байж болно. Захын хавдрын клиник шинж

тэмдэгүүд хавдар задарч, том бронхууд, цээжний ханыг дарж ургаж, үсэрхийлж эхэлсний дараа л

илэрч гарч ирдэг. Ийм тохиолдолд захын хаврын рентгенологи илрэл нь голтын хавдартай

ойролцоо болж эхэлдэг. Ялангуяа гиповентиляцийн шинж тэмдэгүүйд илэрч эхлэнэ.

Хавдрын зангилаа задарснаар зузаан ханатай, жигд бус, барзгар дотортой хөндий үүсч эхлэнэ.

Хавдрын хөндийт хэлбэр үүснэ. Маш жижиг, маж том зангилыынууд задарч болно. Хавдрын

хөндий төрөл бүрийн хэлбэр хэмжээтэй байж болно. Зарим тохиолдолд хөндий хэвийн бус жижиг,

заримдаа нимгэн ханатай бөмөлөг хэлбэртэй байх мөн боломжтой.

Ховор тохиолддог хатгаа төст хаврын үед хавдрын зангилааг бус харин тодорхой зах хязгааргүй

нвчдэсийг илрүүлдэг байна. Ийм төрлийн нэвчдэс яваандаа томорч бүтэн хэлтэнг хамарч болдог.

Уушгины оройн хэсэгт үүсэх тохиолдолд хавдар гялган хальсны дээвэр, хавиргануудын ар хэсгүүд,

нугалмууд, мөрний мэдрэлийн салаануудын иш, симпатик ишээр үсэрхийлнэ. Клиникээр

Пэнкостын триад, мөрөн дэхь хүчтэй өвдөлтүүд, гарын булчингуудын хатингаршил, Горнерын хам

шинжээр илэрдэг байна.

Өмнө нь байсан кист, абсцесс, сүрьеэгийн хөндийн ханан дахь эмгэг жам бүхий ургацагаас

хавдарын хөндийт хэлбэр үүсэх нь тун ховор. Нэвчдэст сүрьеэгээр өвчлөгсдийн сүрьеэгийн эсрэг

эмчилгээни динамик нь эерэг байхад, уушгины хавдарын өөрчлөлтүүд ихэсдэг. Гэвч шалтгаант бус

хатгаагаар хүндэрсэн хавдарыг антибактериаль эмчилгээ явуулан түр зуурын субъектив болон

объектив сайжралд хүргэдэг нь оношилгоонд алдаа гаргах шалтаг болдог.

Уушгины нэвчдэс сүрьеэ болон үахын хавдарын ялган оношилгооны үед цэр болон бронхын

агууламжид бактериологий ба цитологин шинжилгээ явуулах нь шийдвэрлэх утга болох нь

ховоргүй. Сүрьеэгээр өвчлөгсдөд МБТ, харин уушгины хөндийт хэлбэрийн хавдараар өвчлөгсдөд

хорт хавдарын эсүүдийг илрүүлж болно. Хэрэв шинжилгээнд цэр эсвэл сөрөг хариу илрэхгүй бол

трансбронхиал эсвэл трансторкаль зүүн биопси явуулж биоптатын морфологийн шинжилгээг

хийнэ.

Эозинофиль хатгаа нь төрөл бүрийн аллергены нөлөөгөөр үүсч хурц, дундаж хурц явцтай,

рентгенологийн аливаа нэгэн илрэлгүй болж өнгөрдөг. Энэхүү эмгэгт хуурай эсвэл бага хэмжээний

цэртэй ханиалга дагалдах нь тийм ч ховор биш. Хорлого нь харьцангуй дундаж илрэлтэй. Уушгийг

тогшиж үзэхэд цөөн тооны хуурай эсвэл жижг нойтон хэржигнүүрүүд сонсогддог. Гемограммд

эезинофилын хэмжээ 30-90% өндөрсдөг. Рентген зураг дээр эозинофил нэвчдэс уушгины аль ч

талбай дээр илэрч болно. Ихэвчлэн бага тодролтой, зах хязгаар тодорхой бус, хэвийн бус

хэлбэртэй харагдана. Нэвчдэсиг хүрээлж буй эд өөрчлөгдөөгүй, зарим тохиолдолд уушгины уг

томорсон байх боломжтой. Эозинофил нэвчдэс арьсны эерэг сорил мөн тохиромжтой

аллергенээрээ онцлог бөгөөд эмчлээгүй байсан ч хэд хоногийн дараа алга болдог байна.

Уушгины актиномикоз нь мөн нэвчдэст сүрьеэгээс ялган оношлох хэрэгтэй эмгэг юм. Уушгины

анхдагч болон хоёрдогч актиномикозыг ялгадаг. Анхдагч актиномикозын үед актиномицетууд

бронх болон уушгинд аэроген замаар нэвтэрч орно. Хоёрдогч актиномикозын үед архаг идээ үүсэх

явцтай уушгины лимфоген болон гематоген гэмтэл үүснэ. Актиномикозоор өвчлөгсдөд цээжинд нь

тогтмол өвдөлт мэдрэгдэнэ. Цээжний хайрцгийн эдийн рентген шижилгээний үед уушгинд

тодорхой бус контуртай фокусууд илрэнэ. Цаашидаа фокусуудын контур улам тодорч, хүрээлэн

байга уушгины эдэд фиброзон өөрчлөлт бий болж, кистууд үүснэ. Эмгэг хүндрэх тусам уушгинд

устлын хэсгүүд үүсч, фибринозон ба шүүдэст плеврит бий болно. Эмгэг явц цээжний хананд

шилжсэн тохиолдолд нягт нэвчдэс, олон тооны идээ ялгаруулсан торакаль нүхнүүд үүснэ. Цэр

эсвэл идээнд актиномицетууд илэрсэн бол онош тавигдана. Хэрэв актиномицетууд илрээгүй бол

актиномикоз болон нэвчдэст сүрьеэний ялгаа нь МБТ, бронхоген гололмт байхгүй, сүрьеэгийн

эсрэг эмчилгээ явуулж байгаа хэдий ч дээрдэлт үүсэхгүй байхад оршино.

Хатгаагаар хүндэрсэн ателектаз ба уушгины шигдээсийг зарим тохиолдолд нэвчдэст сүрьеэгээс

ялган оношлох хэрэг гарна. Бронхын агааржуулалт алдагдаж, тухайн бронхоор агааржуулагддаг

сегмент эсвэл хэлтэн агааргүй болж, эзлэхүүн нь багассаны улмаас болж ателектаз үүснэ.

Ателектазын шалтгаан нь бронхын бөглөрөл эсвэл дарагдал болно. Сүрьеэгийн үед уушгины

агааржилт алдагдаж, ателектаз үүсэх нь ихэнхдээ бронхоаденитын хүндэрсэн явцаас улбаатай

байдаг. Ателектаз бронхын сүрьеэ, сүрьеэгийн дараах сорвижилтот бронхостенозын улмаас болж

үүсэх нь харьцангүй бага. Сегментын болон субсегментын ателектаз нь амьсгал зөрчил

үүсгэдэггүй. Хэлтэнгийн ба бүхэл уушгины ателектаз аажимдаа эсвэл гэнэт үүсэх амьсгаадах,

цианоз, зүрхний үйл ажиллагаа зөрчигдөх шинж тэмлгүүдээр дагалдана. Рентген зурган дээр

ателектаз тухайн талын уушгины эзлэхүүн багасах, нэгэн жигд сүүдэрлэсэн хэлбэртэй харагдана.

Хэвийн агааржилттай уушги, эсрэг талын уушги мөн голт нь агааргүй болон ателектазд өртсөн

уушгины тал руу шахагдсан байдаг. Рентген зарган дээр ателектазын бүсийн сүүдэр нь нэгэн

төрлийн байдгаараа нь сүрьеэгийн зурагнаас ялгаатай. Ателектазыг бүрэн оношилхын тулд

бронхоскопийн шижилгээ шаардлагатай бөгөөд ингэснээр бронхийн бөглөрлийн шалтгааныг

тогтоож эмчилгээ явуулах боломжийг бий болгоно.

Уушгины шигдээстэй, хатгаагаар хүндэрсэн өвчтнүүдийн анамнезд флебит, дээд доод мөч,

бүсэлхийн венын тромбоз, миокардын шигдээс, зурх-судасны дутгадал гэх зэргийг багтааж авч

үзнэ. Шигдээс уушгины аль ч хэсэгт байрших боломжтой хэдий ч баруун доод хэсэгт илүү илэрдэг

байна. Хураар илэрч, цэртэй ханиалга, амьсгаадал, цусаар ханиах, халуурах гэх зэрэг шинж

тэмдгээр дагалддаг. Рентген зурагнууд дээр янз бүрийн хэмжээний бөөрөнхий, гурвалжин,

уртавтар хэлбэртэй сүүдэржилтүүд харагдана. Гэмсэн хэсэгт сайн нягталж харвал боогдсон

уушгины артерийн салбар, судасжилтын зураглал цөөрсөн байх нь ажиглагдах боломжтой.

Шигдээст хатгааны хүндэрсэн явцад идээт үрэвсэл үүсэж болно.