ขนตอนการปลกและการดแลรกษาขมนชน

การเตรยมการ 30 วน 60 วน 90 วน 120 วน 150 วน 180 วน 210 วน 240 วน 270 วน

การเตรยมดน - ไถพรวนดน ตากดนไว 1 – 2 สปดาห - เกบเศษไม ซากวชพช กรวด และหน - ใสป ยคอก 4 ตนตอไร - หากพนทปลกเปนทลม ยกรองแปลง

กวาง 1 – 2 เมตร สง 15 – 25 ซม

ระยะระหวางรอง 50 – 80 ซม

การเตรยมพนธ - หวแม น าหนก 15 – 50 กรม มตา 2 - 3 ตา ใช 1 หวตอหลม - แงง น าหนก 10 กรม มตา 2 - 3 ตา ใช 2 - 3 แงง ตอหลม - ใชใบพล เปลานอย และตนตะไครหอม บดแหง อตรา 10,000 ppm คลกกบหวพนธกอนปลก

การปลก - ขดหลมปลกลก 10 – 15 ซม - รองกนหลมปลกดวยป ยคอก 200-300 กรม - วางหวพนธในหลมปลก กลบดนหนา 5 - 10 เซนตเมตร - ระยะปลก 35 50 เซนตเมตร

การปฎบตหลงการเกบเกยว - ลางน า ขดผวใหสะอาด ตดแตงเอารากและสวนทเสยของหวทง ผงใหสะเดดน า - หนขมนชน หนา1-2 มลลเมตร เกลยใหบางบนถาด ตากแดด 3 วน และอบทอณหภม 60 องศาเซลเซยส นาน 3 ชม. - ขมนชนแหงน ามาบดเปนผงโดยการต าหรอดวยเครองบด - ขมนชนสดน ามากลนน ามน โดยวธการกลนดวยน าและไอน า ทอณหภม 150-200 องศาเซลเซยส นาน 8-10 ชม. - ขมนชนแหงบรรจในภาชนะทสะอาด แหง ปดใหสนท เกบไวบนชนวาง ในทอากาศถายเทไดสะดวก น าออกมาผงในทรม ทก 3-4 เดอน

ศตรทส าคญและการปองกนก าจด – โรคเหยว ปองกนก าจดโดยใชหวพนธทปลอดโรค การปลกพชหมนเวยน เชน ขาว ขาวโพด การขดตนทเปนโรคเผาท าลาย และโรยปนขาวบรเวณหลมปลกทขด

- เพลยแปง ปองกนก าจดโดยใชแมลงชางปกใส อตรา 200 – 500 ตวตอไร และฉดพนดวยสารสะเดา

การใสปย - ใสป ย 2 ครง หลงปลก 1 เดอน และหลงปลก 3 เดอน - ใชป ยหมกหรอป ยชวภาพ โรยเปนแถวขางตน หางจากโคนตน 8 – 15 ซม

การใหน า - ระยะแรก ใหน าอยางสม าเสมอจนกวาพชจะตงตวได - ใหน านอยลงในระยะหวเรมแก - งดใหน าในระยะเกบเกยว

การก าจดวชพช - ถอนหรอใชจอบดายพรวนดน และกลบโคนตน - ก าจดวชพช 3 ครง เมอขมนชนเรมงอก หลงปลก 3 เดอน และ 6 เดอน

การเกบเกยว - เกบในชวงฤดแลง เมอขมนชนมอาย 9 – 11 เดอนขนไป - ใหน าดนพอชน ทงไว 1 สปดาห เกบเกยวโดยใชจอบขด ตดแยกสวนเหนอดนและเหงา อยาใหผลผลตเกดบาดแผล

เทคนคการปลกและดแลรกษาขมนชน

1. การเตรยมการกอนปลก 1.1 การเตรยมดน

1) ไถพรวนดนใหรวนซย อยางนอย 1 ครง หากเปนพนททหนาดนแขงหรอเปนดนเกา ควรไถพรวนไมนอยกวา 2 ครง 2) ตากดนไว 1 – 2 สปดาห เพอท าลายไขแมลงและเชอโรคในดน 3) เกบเศษไม ซากวชพช กรวด และหน ออกจากแปลง 4) ใสป ยคอกทยอยสลายดแลว อตรา 4 ตนตอไร หากดนเปนกรด ควรใสปนขาวเพอปรบคาความเปนกรดเปนดางของดน

5) หากพนทปลกมสภาพเปนทลมหรอทราบต า มการระบายน าไมด ควรยกรองแปลงกวาง 1 – 2 เมตร สง 15 – 25 เซนตเมตร ความยาวตามความเหมาะสมของสภาพพนท ระยะระหวางรอง 50 – 80 เซนตเมตร

1.2 การเตรยมพนธ 1) การเกบรกษาหวพนธ โดยวางผงไวในทรม แหง สะอาด ปราศจากโรค แมลง และสตวตางๆ มารบกวน มอากาศถายเทไดสะดวก หรอฝงเหงาพนธในทรายหยาบทสะอาด เยน ในทรม 2) การจดเตรยมหวพนธ - การปลกโดยใชหวแม น าหนกประมาณ 15 – 50 กรม ใช 1 หวตอหลม หากหวพนธมขนาดใหญมาก ใหตดเปนทอนๆ มตาตดอยไมนอยกวา 2 ตา - การปลกโดยใชแงง น าหนกประมาณ 10 กรม และมตา 2 - 3 ตาตอแงง โดยใช 2 - 3 แงง ตอหลม - ใชใบพล เปลานอย และตนตะไครหอม บดแหง อตรา 10,000 ppm คลกกบหวพนธกอนปลก

2. การปลก 2.1 วธปลก

1) ขดหลมปลกลก 10 – 15 เซนตเมตร และรองกนหลมปลกดวยป ยคอก หลมละ 200-300 กรม 2) วางหวพนธในหลมปลก กลบดนหนา 5 - 10 เซนตเมตร หรอน าหวพนธ

ไปเพาะกอนน าไปปลก โดยน าไปผงในทรม คลมดวยป ยคอกทยอยสลายแลว นานประมาณ 30 วน หวพนธจะแตกหนอขนมา จงน าไปปลกในแปลง 2.2 ระยะปลก

ก าหนดระยะปลก 35 50 เซนตเมตร การปลกในสภาพยกรองใชระยะหางระหวางแถว 45-75 เซนตเมตร และระหวางตน 25-50 เซนตเมตร หากปลกขมนชนเปนพชแซม ใชระยะหางระหวางตน 30 เซนตเมตร

2.3 จ านวนตนตอไร หวพนธประมาณ 400 กโลกรมตอไร

3. การดแลรกษา 3.1 การใสป ย

1) หากดนมความอดมสมบรณ ไมจ าเปนตองใสป ยเพมเตมในปแรก 2) หากปลกขมนชน 2 ป ใสป ยคอก 300 – 500 กรมตอหลม หลงจากดายหญาในฤดฝน โดยใสรอบโคนตน

3) กรณทดนขาดความอดมสมบรณ ใสป ยหมกหรอป ยชวภาพ โรยเปนแถวขางตน หางจากโคนตน 8 – 15 เซนตเมตร ใส 2 ครง ครงแรกหลงปลก 1 เดอน และครงทสอง หลงปลก 3 เดอน

3.2 การใหน า ระยะแรกควรรดน าอยางสม าเสมอจนกวาพชจะตงตวได และใหน านอยลงในระยะหวเรมแก และงดใหน าในระยะเกบเกยว หากมน าทวมขง ใหระบายน าออกทนท 4. ศตรพชทส าคญ 4.1 วชพช ก าจดโดยการถอนหรอใชจอบดายออก พรวนดน และกลบโคนตนเพอใหเหงาเจรญเตบโตด 1) ปท 1 ก าจดวชพช 3 ครง ครงท 1 เมอขมนชนเรมงอก ยาวประมาณ 5 - 10 เซนตเมตร ครงท 2 หลงการปลก 3 เดอน ครงท 3 ชวงฤดแลง 2) ปท 2 ก าจดวชพช 2 ครง ครงท 1 ชวงฤดแลง ครงท 2 ชวงฤดฝน 4.2 โรค โรคเหยว ทเกดจากเชอแบคทเรย ท าใหตนมอาการใบเหลอง ตนเหยว หวเนาและมเมอกสขาวขน ซมออกมาตรงรอยแผล การปองกนก าจด - พนทปลกมการระบายน าด ไมเคยปลกขมนชนทเปนโรคหรอพชทเปนพชอาศยของโรคมากอน - หากเคยปลกพชทเปนพชอาศยของโรค ควรก าจดวชพช ไถพรวน และผงดนใหแหงกอนปลกอยางนอย 1 เดอน - หากแหลงปลกเคยมการระบาดของโรค ควรปลกพชหมนเวยน เชน ขาว ขาวโพด เปนเวลา 3 ป แลวจงกลบมาปลกขมนชนใหม หรอจดการดนโดยใชป ยยเรยและปนเผา อตรา 70 : 800 กโลกรมตอไร - ใชหวพนธทปลอดโรค โดยคดเลอกมาจากแหลงทไมเคยมการระบาดของโรคมากอน - การเกบเกยวผลผลตอยาใหเกดบาดแผล แยกผลผลตทเปนโรคน าไปเผาท าลาย

- ถอนตนทเปนโรคเผาท าลาย และขดดนบรเวณนนผงแดด และโรยปนขาว 4.3 แมลง

เพลยแปง (Mealy bug) โดยตวออนจะดดน าเลยง เขาท าลายตามรากและแงงในระดบผวดน ท าใหบรเวณทถกท าลายจะเหนเปนผงแปงเกาะตดอย

การปองกนก าจด - ใชแมลงชางปกใส อตรา 200 – 500 ตวตอไร - ฉดพนดวยสารสะเดา

5. การปฏบตกอนและหลงการเกบเกยว 5.1 ระยะเกบเกยวทเหมาะสม เกบในชวงฤดแลง เมอขมนชนมอาย 9 – 11 เดอนขนไป โดยจะสงเกตเหนล าตนเหนอดนแสดงอาการ

เหยวแหงสนท หลกเลยงการเกบในระยะทขมนชนเรมแตกหนอ เพราะจะท าใหมสาร curcumin ต า หากตองการขมนชนส าหรบใชในการผลตน ามน จะเกบเกยวขมนชนเมออาย 2 ป โดยจะเกบเกยวในชวงฤดแลงของปถดไป

5.2 วธการเกบเกยว ใหน าดนพอชน ทงไว 1 สปดาห แลวจงท าการเกบเกยว โดยใชจอบขดหรอถอนขนมาทงกอ ตดแยก

สวนเหนอดนและเหงาออก ระวงอยาใหผลผลตเกดบาดแผล เพอปองกนการเขาท าลายของเชอโรค และไมควรเกบเกยวในชวงทมฝน เพอปองกนโรคเชอรา 5.3 การแปรรปหลงการเกบเกยว 1) การท าความสะอาด ลางเอาดนออก ใชมอหรอแปรงขดผวขมนชนใหสะอาด ตดแตงเอารากและสวนทเสยของหวทง ผงในตะกราหรอเขงใหสะเดดน า 2) การท าแหงขมนชนทงหว โดยตมหรอนงเหงาสด นาน 1-2 ชวโมง ตากแดด 6-8 วน หรอเปาลมรอน 65-70 องศาเซลเซยส ใหมความชนคงเหลอเพยง 8-10 เปอรเซนต ท าความสะอาดเหงา ปอกเปลอกหรอขดผวภายนอกของเหงา อตราสวนขมนสด : ขมนแหง เทากบ 4 : 1 3) การท าขมนชนแหงแบบชน โดยหนหรอฝานขมนชนดวยมดหรอเครองหน หนาประมาณ 1-2 มลลเมตร เกลยใหบางบนถาดหรอตะแกรง น าไปอบโดยใชเครองอบแหงแบบอโมงค ทอณหภม 60 องศาเซลเซยส เปนเวลา 8-12 ชวโมง หรอน าไปตากแดด 3 วน และอบทอณหภม 60 องศาเซลเซยส เปนเวลา 3 ชวโมง อตราการท าแหง ขมนสด : ขมนแหง เทากบ 8 : 1

4) การท าขมนชนผง โดยน าขมนชนทแหงสนทมาบดใหเปนผงดวยเครองบดทสะอาดหรอดวยการต าแลวรอนเอาเฉพาะผงขมน ขมนแหง 1 กโลกรม จะไดขมนผง 0.8 กโลกรม 5) การกลนน ามนหอมระเหยขมนชน โดยหนขมนชนเปนชนบางๆ ใสลงในหมอกลน ใชวธการกลนดวยน าและไอน า (water and steam distillation) ทอณหภม 150-200 องศาเซลเซยส นาน 8-10 ชวโมง อตราการกลนน ามนหอมระเหย ขมนสด 1,000 กโลกรม ไดน ามนขมนชน 2 กโลกรม 5.4 การบรรจและการเกบรกษา

1) บรรจขมนชนทแหงแลวในภาชนะทสะอาด แหง และปดใหสนท 2) เกบในทแหง สะอาด อากาศถายเทไดสะดวก 3) ไมควรวางวตถดบขมนชนใหสมผสกบพนโดยตรง ควรเกบไวบนชนวางหรอยกพน 4) น าวตถดบขมนชนออกมาผงในทรม ทก 3-4 เดอน

5) ไมควรเกบวตถดบขมนชนไวนาน เนองจากปรมาณน ามนหอมระเหยจะลดลงประมาณ 25% เมอเกบไวนาน 2 ป

6. ขอมลอนๆ

สารส าคญในขมนชน คอ เคอรคมนอยดและน ามนหอมระเหย ขมนชนทดตองมปรมาณเคอรคมนอยด ค านวณเปนเคอรคมน ไมนอยกวารอยละ 5 โดยน าหนก และน ามนหอมระเหยไมนอยกวารอยละ 6 โดยปรมาตรตอน าหนก ตามมาตรฐานของต ารบยาสมนไพรไทย หรอไมนอยกวารอยละ 3 และรอยละ 4 ตามมาตรฐานขององคการอนามยโลก

การใชประโยชน ภมปญญาไทยใชขมนชนในการรกษาพษแมลงสตวกดตอย บรรเทาอาการจกเสยด แนนเฟอ การบ ารงผวพรรณ และใชในการปรงแตงกลนและรสอาหาร การพฒนาผลตภณฑจากขมนชน ไดแก ยา เชน ลดกรด รกษาแผล ลดอาการอกเสบ, อาหารเสรมสขภาพ, เครองส าอาง เชน ครมบ ารงผว สบ, ผลตภณฑสปา Aroma Therapy และลกประคบ, ยาทากนยง, สวนผสมในอาหารสตว, ผลตภณฑส าหรบสตวเลยง และผลตภณฑปองกนก าจดศตรพช เปนตน

สภาพแวดลอม ความเหมาะสม ขอจ ากด 1. สภาพภมอากาศ 1.1 อณหภม 1.2 ความชนสมพทธ 1.3 ความเขมของแสง

- เจรญเตบโตไดดทอณหภมระหวาง 20 – 35 องศาเซลเซยส - ตองการอากาศรอนชน ความชนสมพทธ 60 – 80 % - เจรญเตบโตไดทงในทโลงแจงหรอมแสงร าไร ตองการแสงแดด

- ขมนชนตองการอณหภมทแตกตางกนในแตละชวงพฒนาการของพช : ชวงการงอกเปนตนออน ตองการอณหภม30 – 35 องศาเซลเซยส : ชวงการแตกกอ ตองการอณหภม 25 – 30 องศาเซลเซยส : ชวงการเรมสรางหว (เหงา) ตองการอณหภม 20 – 25 องศาเซลเซยส

: ชวงการแตกแขนง (แงง) ตองการอณหภม 18 – 20 องศาเซลเซยส

- การปลกขมนชนในททมแสงแดดจด จะไดผลผลตมากกวาการปลกใน ทรมร าไร ควรหลกเลยงทรมจด เนองจากมผลตอการพฒนาเหงา

2. สภาพพนท 2.1 ความสงจากระดบน าทะเล 2.2 ความลาดเอยงของพนท

- ปลกไดดทระดบความสง 450 – 900 เมตร เหนอระดบน าทะเล - เปนพนทราบ / พนททมความลาดเอยงในระดบ 5 – 10 % - ไมมน าทวมขง

- ขมนชนไมทนทานตอสภาพน าทวมขง - ไมควรปลกในพนทเดมตดตอกนเกน 2 – 3 ป ควรเวนพนทไว 1 ป เพอปองกนการสะสมของเชอโรค

3. สภาพดน 3.1 ลกษณะของเนอดน 3.2 ความลกของหนาดน

- ดนรวนหรอดนรวนปนทราย ทมการระบายน าด - หนาดนทเหมาะสมลก 30 เซนตเมตร และมความรวนซย

- ดนเหนยวหรอดนลกรง ไมเหมาะกบการเจรญเตบโตและการพฒนาของเหงาขมนชน

ขอมลสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตและใหผลผลต (Crop Requirement) ของขมนชน

3.3 ความเปนกรดเปนดางของดน 3.4 การน าไฟฟาของดน 3.5 ปรมาณอนทรยวตถ

- มคาความเปนกรดเปนดางของดน (pH) 5 -7 - คาการน าไฟฟาของดน (EC) เทากบ 2 dS/m - มคาความเขมขนของอนทรยวตถมากกวา 2 %

- ดนเปนดางจด ไมเหมาะกบการเจรญเตบโตของขมนชน - ดนทมสภาพเปนกรด เออใหเกดโรคเนาของเหงาและรากจากเชอแบคทเรย

4. ธาตอาหาร

- คาฟอสฟอรสทเปนประโยชน มากกวา 15 ppm - คาโพแตสเซยมทละลายน าได มากกวา 100 ppm

- ขมนชนตองการโพแตสเซยมในระยะการเจรญเตบโตของตนออน แตกกอ และแตกเหงา

5. สภาพน า

- ปรมาณน าฝนทเหมาะสม 1,000 – 2,000 มลลเมตรตอป และมการกระจายของฝนสม าเสมอในชวงเวลา 100 – 120 วน - ปลกขมนชนในชวงตนฤดฝน เพอใหมระยะเวลาการรบน าฝนอยางนอย 4 – 5 เดอน - น าทเหมาะสมกบการเกษตร ตามมาตรฐานของกรมพฒนาทดน ควรมลกษณะดงน : มความสะอาด ไมมสารอนทรยและสารอนนทรยทเปนพษปนเปอน : มคาโลหะหนก เชน สารหน ไมเกน 0.25 มลกรมตอลตร , แคดเมยม ไมเกน 0.03 มลกรมตอลตร , ตะกว ไมเกน 0.1 มลลกรมตอลตร

- การปลกในททมปรมาณน าฝนนอย / ฝนทงชวง ตองจดเตรยมระบบการใหน าหรอชลประทาน - ขมนชนตองการน าแตกตางกนในแตละชวงพฒนาการของพช : ในระยะแรกของการเจรญเตบโต ใหน าอยางสม าเสมอ ซงจะมผลตอการงอกของเหงา และการเจรญเตบโตของตนออน : ในระยะหวเรมแก ความตองการน านอยลง : ในระยะเกบเกยว ไมตองการน าเลย

: มคาความเปนกรดเปนดาง อยระหวาง 6.0 – 7.9 : มคาอณหภมของน าไมเกน 40 องศาเซลเซยส : มคาความเคมของน าไมเกน 0.3 กรมตอลตร : มคาปรมาณออกซเจนละลายน า ไมต ากวา 2 มลลกรมตอลตร

แนวทางการเพมประสทธภาพการผลต และแหลงสบคนขอมลเพมเตม

แนวทางการเพมประสทธภาพการผลต 1. การคดเลอกหวพนธ เปนปจจยส าคญทมผลตอปรมาณและคณภาพผลผลตขมนชน โดยเฉพาะการลดความสญเสยอนเนองมาจากโรคเหยว ซงเปนปญหาส าคญในการผลตขมนชน โดยพจารณาคดเลอกหวพนธ ดงน

1.1 พนธทใหผลผลตสง ทนทานตอโรค และมปรมาณสารส าคญสง โดยมปรมาณเคอรคมนอยดไมต ากวา 5 % และน ามนหอมระเหยไมต ากวา 6 % ตามมาตรฐานของต ารบยาสมนไพรไทย 1.2 หวพนธทมอายไมนอยกวา 8 – 9 เดอน สมบรณ มความแกรงไมเลกลบ ปราศจากโรคและแมลงเขาท าลาย และมตามากกวา 2-5 ขนไป 2. การท าแหงขมนชน มขอควรค านงในการปฏบตเพอใหไดวตถดบขมนชนคณภาพด ดงน

2.1 การตากผลผลตขมนชน ตองคลมภาชนะดวยผาขาวบาง เพอปองกนฝ นละออง สตวเลยง และกนการปลวของชนสวนขมนชน และวางภาชนะบนลานตากแบบยกพนสง

2.2 การเกบรกษาวตถดบขมนชนในภาชนะทสะอาด ปองกนความชนได โดยวางบนยกพนหรอชนวาง ในทมอากาศถายเทสะดวก ปลอดภยจากการรบกวนของแมลงและสตวตางๆ และน าออกตากแดด ทก 3 – 4 เดอน

แหลงสบคนขอมลเพมเตม กรมสงเสรมการเกษตร. 2545. การผลตสมนไพรและเครองเทศ. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหง ประเทศไทย จ ากด. __________________. 2551. ขมนชน. คมอนกวชาการสงเสรมการเกษตร. กรงเทพฯ : ฝายโรงพมพ ส านกพฒนา

การถายทอดเทคโนโลย.