Çanakkale verem savaşı dispanseri Dgt EğItimi

Dr.Burhan KÜTÜKÇanakkale Merkez VSD

Verem, Mycobacterium tuberculosis denilen bir basille oluşan, tedavi edilmezse ölümle de sonlanabilen, bulaşıcı bir hastalıktır.

VEREM (TÜBERKÜLOZ) NEDİR ?

VEREM HALA ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR ? -1

VEREM DÜNYADA VE ÜLKEMİZDEÇOK CİDDİ BİR HALK SAĞLIĞI SORUNU OLMAYA DEVAM ETMEKTEDİR.

Verem erişkinlerde bulaşıcı hastalıklardan ölümün ikinci nedenidir.

(HIV/AIDS’ den sonra)

Dünya nüfusunun üçte biri verem basili ile enfektedir (vücuduna basili almıştır).

Verem basili ile enfekte olanların % 10’ u yaşamlarının bir döneminde verem hastalığına yakalanırlar.


Dünyada her yıl 8-10 milyon

yeni hasta ortaya çıkmakta,

2-2,5 milyon insan

veremden ölmektedir.


•Ülkemizde tüberküloz hastalığı, bu yüzyılın ilk yarısında çok büyük bir salgın yapmıştı. Tüberküloz bir numaralı ölüm nedeni idi.

•Yürütülen yoğun verem savaşı çabaları sonucunda durum değişmiştir. Tüberküloz artık önemli bir ölüm nedeni değildir.

Fakat

•Türkiye'de 10 ile 20 milyon arası bir nüfusun enfekte olduğu, yani vücutlarında verem mikrobu olduğu hesaplanmaktadır.

Bu insanların % 5-10’ nu yaşamlarının bir döneminde verem hastası olacaklardır.

TÜRKİYE'DE TÜBERKÜLOZUN DURUMUNEDİR?

TÜRKİYE’DE KAYITLI VEREM HASTA SAYILARI

8772

53851

44694

20.31523210

30960

2494122217

17790 16.435

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

n

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2002

Ülkemizdekayıtlı hasta sayısıgiderek azalmaktadır,fakatkayıt dışı hastalarnedeni ile gerçek veremli hasta sayısının yılda 25-30 binolduğu tahmin edilmektedir.

Veremli hasta oranı (yüz binde) Gelişmiş ülkeler : 20’den az Türkiye : 30-40 Az gelişmiş ülkeler : 100-300

Tuberculosis Notification Rates in New York City, 1920 - 1999

Year of notification

1920 1940 1960 1980 2000

Not

ifica

tions

per

100

,000

(log

scal

e)

20

50

100

200

New York City Department of Health, New York, 2000:25

New York Kentinde Kayıtlı Tüberküloz Hastaları, 1920-1999

21.8

Türkiye nüfusu : 72 milyonTB insidansı : 24.4/100 000 (2004)

Karadeniz

Akdeniz

Ege DeniziGüney-Doğu

19.137.7

23.2

18.1

14.1

25.460

Yüz binde

VSDB

Verem mikrobunun Elektron mikroskobundakigörünümü.

Verem mikrobu, güneş görmeyen ortamlarda havada uzun süre canlı kalabilir.

Güneşten gelen ultraviyole ışınları verem mikrobunukısa sürede öldürür.

VEREM MİKROBUNUN ÖZELLİKLERİ

VEREM HASTALIĞI NASIL BULAŞIR ?

Çatal, kaşık ve eşyalarla bulaşma olmaz !

Verem’in bulaşması, hastaların aksırma, öksürme ve konuşmaları sırasında havaya yayılan mikropların sağlam kişiler tarafından solunması ile olur.

Tüberküloz hastası her öksürükte 1-5 mikron çapında 1-3 basil içeren 3500 kadar bulaştırıcı parçacığı etrafa saçar.

Temaslı muayenesinin önemi

Tüberküloz hastasına tanı konulduğunda:• Temaslıların % 41’i enfekte bulunmuş,• %6’sında aktif hastalık tespit edilmiştir.

Vidal R, Miravitles M, et al. Increased risk of tuberculosis transmission in families with micrepidemics.Eur Respir J 1997;10:1327-1331

Temas yakınlığına göre bulaşma

• Ev içi temasta %20• Yakın arkadaşlıkta %3,7• İş arkadaşlığında %0,3

Van Geuns HA, etal. Results of contact examination in Rotterdam 1967-1969. IUAT Bull 1975; 50: 107

VEREM HASTALIĞI HANGİ ORGANLARIMIZDAGÖRÜLEBİLİR ?

Akciğerler : % 70-80

Diğer Organlar : % 20-30

Akciğer zarıLenf bezleriBeyin zarıKemiklerBöbreklerKalp zarı....ve diğer birçok organ

sağlam

hastalıklı

sağlam

hastalıklı

AKCİĞER

OMURGA

HANGİ DURUMLAR VEREM HASTALIĞINA YAKALANMA OLASILIĞINI ARTIRIR ?

• Tedavi görmeyen verem hastası ile birlikte aynı evde yaşamak.

• Kalabalık, havalanması iyi olmayan ev koşulları, yoksulluk, kötü beslenme.

• HIV/AIDS hastalığı.

• Şeker hastalığı.

• Vücut direncini azaltan

diğer hastalıklar

• Sigara içmek.

15 günden fazla süren öksürük.

Balgam çıkarma.

Kanlı balgam.

Ateş.

Gece terlemesi.

Zayıflama .

İştahsızlık.

VEREM HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR ?

İki-üç hafta veya daha uzun süreli öksürük şikayeti olan herkesVerem Savaşı Dispanseri veya başka bir sağlık kuruluşunabaşvurmalıdır!!!

VEREM HASTALIĞINDA ERKEN TANI NASIL KONULABİLİR ?

VEREM HASTALIĞININ TANISI NASILKONULUR ?

Mikroskopla balgam muayenesi

Balgamın boyanması

VEREM SAVAŞI DİSPANSERİ


Z. Nielsen boyasında verem basillerinin mikroskopik görünümü (kırmızı renkte)


Basiller auromine ile boyanıp flöresan mikroskopta sarı renkte görülürler.


Kültürde tüberküloz basilininüretilmesi en kesin tanı yöntemidir.

L. Jensen besiyerinde üremişverem mikrobu kolonileri.

Tüp

Besiyeri

TÜBERKÜLİN CİLT TESTİ (PPD)

Deri içine enjeksiyon yapılır. 48-72 saat sonra oluşan kabarıklık ölçülür.

PPD testinin pozitif olması mikrobu aldığımızı gösterir. Kesin hastalığı göstermez. Verem (BCG) aşısı olanlarda da test pozitif olabilir.



Her iki üst akciğer alanındaTüberkülozu düşündüreniltihap görünümü.Sağ üst alanda kavite (yara)

AKCİĞER TÜBERKÜLOZUNDA RADYOLOJİK BULGULAR

Sol akciğerde iltihap

VEREM HASTALIĞINDAN NASIL KORUNABİLİRİZ ?

•Bir toplumun veremden korunmasının en etkili yolu verem hastalarının erken teşhisi ve başarılı tedavisidir.

•BCG aşısı özellikle çocukları verem hastalığından korur.Ülkemizde doğumdan sonra 2-3 ayiçinde yapılan zorunlu bir aşıdır. •Mikrop çıkaran hasta ile aynı evdekiler, özellikle çocuklar için koruyucu tedavi verilir.

VEREM HASTALIĞININ TEDAVİSİ

NASIL YAPILIR ?

Ülkemizde verem ilaçları verem savaşı Dispanserlerinde ücretsizdir !!!

Dört veya beş ilaçla 6-8 ay süre ile tedavi verilmelidir.

İlaçların düzenli kullanılması esastır.

İlaçların bir gün bile aksatılmaması gereklidir.

DİRENÇLİ VEREM HASTALIĞI NEDİR ?

Verem hastaları ilaçlarını düzenli olarak ve yeterli süre (6-8 ay) kullanmazlarsa verem mikropları ilaçlara direnç kazanabilir.

Hastalar bu mikrobu sağlıklı insanlara dabulaştırabilirler.

Dirençli verem hastalarının tedavisi çok daha pahalı, zor ve uzun sürede (iki yıl) mümkün olabilmekte ve bazen hasta kaybedilebilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütünün Hedefi Olguların %70’nin bulunması,

%85’nin kür edilmesidir

İZLEMDE TEK STANDART

DOĞRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ

Sağlık OcağındaSağlık Ocağında

OkuldaOkulda

Köy evindeKöy evinde

Dünya Sağlık Örgütü, tedavi başarısını garantilemek İçin, tüberkülozlu hastaların her doz ilacının her günbir sağlık çalışanı veya eğitilmiş bir gönüllü tarafından yutturulması ve bu durumun kaydedilmesini esas almaktadır.

Ülkemizde de gözetimli tedavi sistemine geçilmektedir.

GÖZETİMLİ TEDAVİ NEDİR ?

•En az 6 ay süreyle her gün ilaç içilmesinin zorluğu,

•Tedavi başladıktan sonraki bir-iki ay içinde şikayetlerin geçmesi ve kendini iyi hissetme,

•Eğitim durumu, sosyal konum, yaşadığı ortam, yaş, cinsiyet gibi değişkenler,

•Olası yan etkilere karşı bilgilenmeme, vb.

DGT uygulamanın temel nedeni, hastaların tedaviye uyumsuz olabilmeleridir.

Hastalar, bu gibi nedenlerle ilaçlarını düzensiz kullanmakta ve tedaviyi terk etmektedirler.

Düzensiz tedavi ve tedaviyi yarıda bırakmanın olası sonuçları

• Hastalık tablosunun tekrarlanması,• İyileşememe,• Bulaştırıcılığın devam etmesi,• İlaçlara direnç gelişmesi ve dirençli

mikrobun diğer kişilere bulaşması,• Ölüm olasılığının artması,• Tedavi maliyetinin artması.

Tedavinin garantisi= DGT

Dünya’ da DOTS Uygulayan Ülkeler-2002

WHO TB Report-2006

Dünya’ DOTS Uygulayan Ülke SayılarındakiArtış.

DGT tedavinin garantisi, kalitenin markasıdır Hastalara bırakıldığında, bir çok hasta ilaçlarını

istenilen şekilde almamaktadır Hangi hastanın ilaçlarını uygun şekilde alacağını ya

da almayacağını öngörmek mümkün değildir

Doğrudan Gözetimli TedavideEğitim

KolaylaştırıcılıkTeşvikler

Uygulayıcıların istekli ve görev bilincinde olmaları önemlidir

Doğrudan Gözetimli Tedavi İle

Kür sağlama oranı artar Nüksler azalır

Edinsel ilaç direnci azalırToplumda hastalanma oranı azalır

Verem hastasında sağlanan her kür, birkaç kişinin korunmasıdır

Tüberkülozu anlamakDoğrudan gözetimli tedaviye inanmak

Uygulama Yerlerine Göre Gözetmenler

• Dispanser Doktor, hemşire, sağlık memuru…

• Sağlık Ocağı Doktor, hemşire, sağlık memuru, ebe, hizmetli… • Diğer Kurumlar Muhtar, imam, infaz koruma memuru, eczacı

kalfası, sekreter, ustabaşı, iğneci, kahveci, lokanta görevlisi, eski TB hastası, müdür, okul hizmetlisi…

• Aile Üyesi Eşi, çocuğu, annesi, babası, kardeşi, halası, teyzesi, yengesi, amcası, dünürü, komşusu, arkadaşı…

Hastalar diyor ki• Bu kadar ilaç! Siz benim midemi

çürüteceksiniz.

• Niye zahmet ediyorsunuz, ben kendim de içerim.

• Bu iş çok zorlayıcı geldi, sizin ilginiz düşüncemi değiştirdi.

• Buraya gelip sizinle konuşmak bana ümit veriyor.

• 40 yaşımdayım. Bu güne dek hayatımda yaptığım tek düzgün iş bu.

DGT hastasının eğitimi ve beklentileri

Tedavinin düzenli sürdürülmesi için iletişim önemlidir.

Hasta ve ailesine verilen eğitimde; hastalığın özelliği, tedavi ve uyumun gerekliliği, ilaçların yan etkileri başarılı tedavinin önemi anlatılır.

Hastanın ve yakınlarının kafasındaki sorunlar yanıtlanır ve olası kaygıları giderilir.

Sağlık çalışanlarının samimi yaklaşımı ve güleryüzü, hastanın saygısını ve güvenini kazandırır.

GÜLERYÜZ = GÜVEN = BAŞARI

Sağlık Ocağı Çalışanları• Ya bana da bulaşırsa!

• Bu kadar işin arasına bir de bu eklendi.

• Sağlık Müdürlüğünden yazılı emir getirirseniz bu işi yaparım.

• O, bilinçli bir hasta; ilaçlarını kendisi içebilir.

• Bulaşıcı hastalıklar zaten bizim işimiz, gerekirse ben kendim gider içiririm.

• Gözümüzde büyüttüğümüz gibi değilmiş.

• Uygulamanız bana çok komik geliyor.

Sağlık Ocağı

Sağlık ocağı yakınında oturan hastaların gözetimlerini, sağlık ocağından belirlenmiş gözetim elemanları yapar.

Yapılan gözetim planına uygun olarak; ocakta, hastanın evinde veya belirlenmiş başka bir yerde ilaçlar gözetimli olarak içirilir.

Aksaklıklarda gecikilmeksizin hasta ve dispanser aranarak çözüm yolları araştırılır.

Tüberküloz hastalarının tedavisi, tüm sağlık çalışanlarının görevidir.

İZLEM:

•Tüberküloz hastasını VSD ile birlikte takip eder, tedaviye uyumunu sağlar.

•Doğrudan gözetimli tedavi uygulanan bölgesindeki hastanın ilaçlarının içirilmesinde, personeliyle birlikte görev alır.

•Düzensiz tedavi olan tüberküloz hastasının iyileşemeyeceğini, ilaçlara karşı direnç gelişebileceğini, daha fazla insana mikrop bulaştıracağını bilir.

•Tedaviye uyumsuz hastaların takiplerinde daha dikkatli davranır ve sahip olduğu tüm yetkileri kullanarak düzenli ilaç içimini sağlamaya çalışır.

•İlaçla koruma uygulanan kişileri de aynı özenle izler ve onların da tedavilerinin tamamlanması için VSD ile çalışır.

3

Türkiye’de Tüberküloz Kontrolünde Birinci Basamak Hekimlerinden Beklentiler

SAĞLIK HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ HAKKINDA YÖNERGE -2001

ÜÇÜNCÜ KISIMSağlık ocaklarında ve sağlık evlerinde hizmetin yürütülmesiBirinci BölümSağlık ocaklarında hizmetin yürütülmesiMadde 67 - Verem Savaşı Hizmetleria).... Sağlık ocağı personelince dispanser tarafından

belirlenen programa uygun olarak izlenir.b) Sağlık personeli, verem tanısı alan hastaların ilaçlarının

temini ile dağıtımını yapar.

h) .... Dispanser hekimi, veremli hastaların ilaçlarını sağlık ocağı personeli tarafından içirilip içirilmediğini kontrol eder.

• Doğrudan gözetimli tedaviye inanmak

• Sağlık ocakları ile tam entegrasyon

• Gözetim şeklinin seçiminde özen

• Gözetmen olarak sağlık personelinin görevlendirilmesi

• Kurumların ve gözetmenlerin periyodik denetimleri

• Hastayla değil, basille savaştığımızı unutmamalıyız.

ÖNERİLER

*

***

*

**

**

*

*

***

*

*

*

***

***

***

*

Tam ya da kısmi DGT uygulanan iller

KazanacağızKazanacağız

Verem Savaşını



KazanacağızKazanacağızKazanacağızKazanacağız

KazanacağızKazanacağızKazanacağızKazanacağız


253 Dispanser, 6000 Sağlık Ocağı, 12000 Sağlık Evi

DGT’nin İzlenmesi ve Denetimi

Her hasta ayda bir kez dispanserde kontrol edilir.

Balgam tetkiki, yakınmaların sorgulanması, akciğer filminin değerlendirilmesi yapılır ve DGT uygulaması ile ilgili sorun olup olmadığı araştırılır.

Her ay dispanser doktoru DGT gözetmeniyle biraraya gelerek, uyum ve karşılaşılan güçlükleri değerlendirir. İlaç ve formları teslim eder.

Rutin görüşmeler dışında, her hangi bir zamanda hasta veya gözetmen ziyaret edilerek ilaç sayımı ve form kontrolü yapılabilir.

Hastanın ilaç içmeye gelmemesi durumunda hasta ve dispanser aranarak, sorunun nedeni ve çözümü için çaba sarfedilir.

DGT’de Destek ve ÖdüllerHastalara yapılan desteklerin başarıyı artırdığı gösterilmiştir.

Yapılan bütün tetkiklerin ve tedavilerin ücretsiz olması önemlidir.

İlaç içmeye gelmeleri için ulaşım bedelinin verilmesi, tedavileri boyunca ihtiyaçlarına göre ücret veya erzak temini, gıda dışı diğer gereksinimlerin (giyim, yakacak vb.) değerlendirilerek karşılanması uyumu artırır.

Veremle Savaş Dernekleri ve diğer sosyal kuruluşların desteklerinin DGT için yoğunlaşması gereklidir.

Bir hastanın düzenli tedavi olması, yeni hastaların yaşadığımız toplumda ortaya çıkmasını önleyecektir.

İLİMİZDE BULUNAN VSD DİSPANSERLERİ

Dr.Burhan KÜTÜK

Çanakkale ili 2006 Yılı (12 aylık) Dispanser Çalışmaları

-----BCG

715162392111894418F+T+M

2066210941059193216577Başvuru

YapılanDGT 182(%8)22(%6)6(%100)95(%86)59(%85

384020763411541845PPD

1052242158Koruma

21732611069TB hasta

179767171295800Balgam

15841728243125813612Radyoloji

143321339261920T.muayene

ToplamEzineGeliboluBiga Merkez

F: Ferdi muayene, T: Temaslı muayenesi, M: Mükerrer muayene

2006 (12 AY) TBC HASTA İNSİDANSI

2006 yeni hasta sayısı:182

İnsidans:182*100.000/467.120=%38.9

Dr.Burhan KÜTÜK

219 24 23

3523 25

153

1 2 8 12 7 11 8 15

64

020406080

100120140160180

0-4

.5-14

15-2

425

-34

35-4

445

-54

55-6

465

+

toplam

Erkek Kadın

2006 (12 ay) olguların yaş -cinsiyet Grafiği

Dr.Burhan KÜTÜK

2006 yılında (12 ay) kayıt altına alınan hastaların son durumları

102-4310197Toplam

21--1199Ezine

-----24Gelibolu

71-1-4457Biga

1--323627Merkez

TbcdeğÖlümT.BşszNakilTTerk

T.devam

İlçsz Kont.

Dr.Burhan KÜTÜK

2535

106

16

0

20

40

60

80

100

120

Dispanser S.O. Diğer Ev

2006 (12 ay) Çanakkale ili geneli gözetim yerleri

Dr.Burhan KÜTÜK

TEŞEKKÜRLER

TEŞEKKÜRLER

Health & Medicine

Çanakkale verem savaşı dispanseri Dgt EğItimi