UNIVERSITETI SHTETËRORË I TETOVËSFAKULLTETI SHKENCAVE MJEKËSOREPROGRAMI STUDIMORË:FARMACI

PUNIM SEMINARIKLënda: FITOTERAPITema: “Drogat dhe përgatesat e tyre që veprojnë në

sistemin gasstrointetstinal”

Mentor: Punuan:

Ass.Mr.Ph.Arijeta Shabani Bejtullah ZiberiArgjend BislimiEnsar Miftari3/25/2014

Drogat dhe përgatesat e tyre që veprojnë në sistemingasstrointetstinal dhe biliarë.

• Çrregulimet gstrointestinale dhe ato të mëlçisë mund tëkonsiderohen si çregullime të lehta, ankesa të përditshme poashtu edhe si probleme të mëdha shëndetësore. Në faktproduktet natyrale janë akoma barnat më të përdorua nërastet e konstipacionit, diarresë dhe flatulencës (fryrje estomakut dhe zorrëve nga prania e

gazit dhe ajrit ). Bimët dhe derivatet

e tyre ofrojnë mjekime alternative

për problemet e tjera si sindroma e

zorrës së irituar, dispepsia, sëmundja

e udhëtimit.

3/25/2014 2

DIARREA!Diarrea me fillimin e befasishëm dhe për një kohë të shkurtër është shumë e zakonshmeveçanërisht te fëmijët. Gjëja e parë që duhet që humbja e elektrotiëve të mbahet nën kontroll.Rastet kronike të diaresë të shkaktuara nga disa patogjnë virulentë janë akoma kërcënim i madhëi shëndetit. Fatmirësisht, në shumë raste egziston një trajnim i lirë efikas dhe i shpejtë:

terapia e rihidratimit oral duke përodorur tretësira të sheqerit-kripës, shpesh me

shtim të amidonit.Fitoterapia dhe këshillat e ushqimit gjithashtu ofrojnë aritje

të sukseshme terapeutike.Polisaharidet e orizit hidrolizohen në traktin

gastriointestinal; sheqernat që dalin absorbohen si pasojë e bashk-transportit

të sheqerit dhe Na+ ,nga lumeni GI në qelizat dhe mukoza është e paprekur

Pezullia e orizit vepron dështu duke zhvendosur apo rregulluar ekuilibrin

e Na+ , rrit absorbimin e ujit dhe furnizon trupin me energji.

Studimet tregojne se tretësira e orizit redukton shkallen e të dalurit

jashtë gjatë 24 orëve të para për 36% të të riturve, 32% fëmijëve

me kolerë.Trajtimi i diaresë në të riturit, veçanërisht për udhëtarët

mund të përmab edhe disa shtesa si opiate, ose deriate tjera

që reduktojnë lëvizshmërinë gastrointestinale.

3/25/2014 3

Amidoni

Bima dhe droga. Amidoni përdoret për qëllime rihidratimi dhe nxiretnga oirzi (Oryza Satyva), misri (Zea Mays) ose patatja (SolanumTuberosum).Këto përodoren normalisht si eksipientë për

prodhimin e tabletave. Kokrizat e amidonit paraqesin një tablo

mikroskopike mjaft karakteristike e cila përdoret për të

diferencuar tipet e ndryshme.

Oryza Sativa

Zea Mays

Solanum Tuberosum3/25/2014 4

KONSTIPACIONI!Në rethana normale konstipacioni vjen si pasojë e një diete të papërshtatshme, mungesës seaktivittetit ose faktorët psikologjike ! Kjo karakterizohet nga reduktimi dhe vështirësia e lëvizshmërisë në zorrë, sipas përcaktimit mjekësorë, konstipacion kemi kur lëvizshmëria (zbrazja)e zorrës është më pak së 1 herë ose 2 ose 3 ditë. Zakonisht arsyet janë funksionale porparegullsia e zbrazjes së zorrës duhet të hetohet gjithnjë pasi ka rezik për sëmundjemalinje. Simptomat subjektive: të dalura jasht të forta, dhimbje në defekim dhe ndjenjae pamundësisë për evakium) e bejnë atë një nga problemet shëndetësore më tëraportuara.Tipet e ndryshme të laksativëve që derivojnë nga bimëtpërdoren si: stimulues dhe laksativ që veprojnë nëmënyrë drastike (purgativët), të cilet veprojnë nëmënyrë direkte mbi mukoza e traktit GI dhe laksativëtmasëformuës të cilët veprojnë nëpërmjet efektevefiziko-kimike bredna lumenit të zorrës. Laksativët osmotikveprojnë duke tërhequr ujin në zorrë.Laksativët masëformuës duhet të përdoren në raste kronike, laksativëtstimulues për konstipacion akut

3/25/2014 5

1.Laksativët masë-formues

Ato ndikojnë në përbërjen e materialit ushqimorë në traktin GI, veçanërisht nëpërmejt

bakterieve të zorrës të cilët proliferohen të ndihmuar nga ushqimi.Kjo ndikon në përbërjen

e florës gastrointestinale dhe përbërjen e ushqimit në trakt. Laksativët masë –formues në

përgjithësi janë të patretshme ose të absorbueshme në traktin GI, por kalojnë përmes tij në

pjesën më të madhe të pa ndryshuara.

Agjentët masë formues duhet të dallohen nga agjentët bymus në atë që, materialet masë-

formuesë përmbajnë sasi më të mëdha të fibrave, ndërsa materiali bymues zakonisht

përbëhet nga materiale bimore (fara) mbuluese te pasur me polisaharide. Të dy tipet e

materialeve mund të bymehen deri në një farë shkalle nga marrja e ujit, por agjentët bymues

përbëhen vetëm nga bimët mjekësoreqë përmbajnë lëndë mucilagjinore.Faktori bymues

i cili krahason vëllimin e drogës para dhe mbas tundjes apo mbajtjes në ujë është një

indikatorë i sasisë së polisaharideve të pranishme në drogë dhe zakonisht përdoret si tregues

për cilësinë e laksativëve-masëformuës.Faktorët bymues të disa fitopreparateve jepen në

tabelnë ë mëposhtme.

3/25/2014 6

Faktorët bymues të disa fitopreparateve jepen në tabelnë ë mëposhtme.

Emri izakonshëm

BurimiBotanik

Faktori ibymimit (FE)

Shënime

Semen Plantago

Plantago ovata ≥ 9≥ 40 (testa e farës)

Semen Psyllii Plantagopsyllium dhe P. arenaria

≥10

Semen Lini Linumusitatissinum

≥ (fara e tërë)≥ 4,5 (fara e bluar)

E pasur dhe në acideyndyrore(endospermë)

Gruri Triticumaestivum

E pasur me fibra

3/25/2014 7

Semen Plantaginis ovataePlantago ovata Forsk.

3/25/2014 8

Semen Plantaginis ovataePlantago ovata Forsk.

3/25/2014 9

Bima dhe droga.Farërat me ngyrë kaffe të errët me sipërfaqe të lëmuar të Plantago ovata janë përodrur në trajtimin e konstipacionit kronik. Ato ndihmojnë në mbajtjen ose aritjen e një lëvizjeje të rregullt të zorrës dhe janë gjithashtu të përdorshëm në sinromën e zorrës së irituar. Faktori i bymimit për farën e plotë duhet të jetë >9 dhe > 40 për lëvozhgën e farës e cila është pjesa e përdorur më shumë.

3/25/2014 10

Semen PsylliiPlantago psyllium dhe P. arenaria

3/25/2014 11

Semen PsylliiPlantago psyllium dhe P. arenaria

3/25/2014 12

Bima dhe droga.Farërërat me ngjyrë kafe të erët, eliptiko ovalejanë siguruar dy specie të bimëve të familjes Planaginaceae. Plantago psyllium prodhnojnë emolientët më të përdorshëm dhetë zakonshëm dhe laksativët masë-formuës të cilët ndihmojnë në mbajtjen e një lëvizje të rregullt të zorrëve. Farrërat janë më të ngushta dhe disa prej tyre më te vogla se farërat e Plantaginisovatae. Faktori i lartë i bymimit është tregues për drogë me cilësi të lartë.

3/25/2014 13

Semen LiniLinum usitatissinum

3/25/2014 14

Semen LiniLinum usitatissinum

3/25/2014 15

Bima dhe droga. Farërat nxiren nga bima barishtore

Linum ustitatissimum, familja Linaceae, një bimë që rritet për fibrat

të cilat përodoren në industrinë e veshjes dhe për vajin yndirorë i

cili përdoret në bojëra dhe vernikë dhe për të prodhuar vajin e

veshës (linoleum). Bima barishtore një vjecare me lule blu

karakteristike është kultivuar nga jerzit për shekuj me radhë.Farërat

janë me ngjyre kaffe të erët, ovale me një zgjatim të mprehtë

karakteristik deri në fund,Shtresa e jashtme ështe e pasur me polisakari

de, kurse shtresa e brendshme që e përbëhet nga endosperma dhe

kotiledoni është e pasur me acide yndyrore. Në mjekimin e konstipacion

it të shoqeruar me obezitet dhe një jetë sedentare duhet të përdoret e

gjithë fara.Shtresa e bdrenshme e farës tretet pjesërisht ne traktin GI; si

pasojë në qoft se meret e gjithë fara kjo pjesë do te ekskretohet dhe

nuk kemi çlirim të acideve yndyrore.

3/25/2014 16

Triticum aestivum

3/25/2014 17

Bima dhe droga. Krundet janë më pak të përdorshme si laksativë

(vetëm kur meren si një pjesë normale e dietes p.sh. drithërat në mëngjes ) përderisa përmbajnë acid fitik, u cili në përqendrime të larta mund të formojë komplexe me vitaminat dhe mineralet që meren në të njejtën kohë dhe të reduktojnë biovlefshmërinë e tyre. Sidoqoftë në disa pacientë, krundet nga kokrizat e Triticumaestivum janë më efektive se agjentët e tjerë bymues dhepërgatesat me to duhet të përdoren. Këto meren me ujë.

3/25/2014 18

Laksativët osmotikë:

Në mjekimin e konstipacionit përdoren edhelaksativët osmotikë të tillë si laktuloza oselaktoza, dy sheqerë dimerë që vijn nga qumshti. Laktoza në traktin GI hidrolizohet ne glukozë dhegalaktozë. Më tej bakteret e zorrës e metabolizojnë këtë në sheqer. Acidet përkatëse qe formohen acidi acetik dhe laktik kanë veprimosmotik dhe bakteret në zorrë shumohen shumë shpejt. Kjo çon në rritje të sasisë së jashtëqitjes dhe në rritje për pasojë të peristaltikës së zorrëve.

3/25/2014 19

Laksativët stimulues

Laksativët stumulues vijnë nga speciet bimoretë ndryshme që përmbajnë përbërës kimik të ngjajshëm. Këtu përfshihen antrakinonet të tillë si emodina edhe aloemodina dheantronet e antranolet që lidhen me to. Janë krijuar edhe derivatet sintetike si diantronet(nuk duhet ngatëruar me diantronet që ndodhen në mënyrë natyrore),por zakonisht përdoren drogatnatyrore.

3/25/2014 20

3/25/2014 21

Efektet farmakologjike të antrakinoneve.Drogat që përmbajnë antrakinoneveprojnë direkt mbi mukozën intestinale duke ndikuar në disa veprimefarmakologjike. Efekti laksativ vjen si pasojë e rritjes së peristaltikës së zorrës sirezultat shkurtohet koha e kalimit të masës në zorrë dhe për pasojë kemi ulje të ripërthithjes së ujit nga zorra. Si pasojë e stimulimi i sekretimit të klorit aktiv çon në një rikthim të kushteve fiziologjike normale dhe në shtimin për pasojë e sekretimittë ujit. Kështu kemi rritje të feçeve duke rritur presionin mbi zorrë. Fitopreparatetjanë të standardizuara në drejtim të sasisë së antrakinoneve.

Efektet anësore të drogave antrakinonike: Përodrimi për një koh të gjatë iantranoideve mund të çoj në një <<nxirje>> (të kthyeshme) të zorrës ngaPseudomelanosis coli i cili vjen për shkak të inkorporimit të metabolitëve antranolikdhe mendohet që shoqërohet me rrezikun e karcinomës së zorrës. Në praktikë janë përshkruar më pak efekte toxike, pamvaresisht nga ato që përfshijnë humbjen e elektrolitëve qe u përshkrua më sipër. Efektet më të shpeshta të drogaveantrakinonike përfshijnë kolikat dhe dhembjet e barkut për shkak të rritjes së kontraktimit të rritjes së muskulaturës së lëmuar të traktit GI. Alore dhe gjethet e Senës janë drogat që japin më shpesh këto efekte anësore.

3/25/2014 22

Folium et Fructus SennaeCassia senna L. dheC. angustifolia Vahl.

3/25/2014 23

Folium Sennae

Fructus Sennae

Bima mëmë

Përbërja kimike:Gjethet e senës permbajnë aloemodinë, reinë, oksimetilantrakinone

të tjera, si në gjendje të lirë ashtu edhe të lidhura në formë heterozidesh, si dhe heterozidet senzoid A dhe B së bashku me

aglukonet e tyre përkatëse (senidina A dhe B). Sasia e përgjithshme e përgjithshme e derivateve antrakinonike në

gjethe, të shprehura në senozid B, duhet të jetë mbi 2.5%.Nga gjethet janë veçuar edhe senozidet C dhe D të cilat janë diglukozide izomere që kanë si aglikon sinidinën C. Përveç

rjedhësve antrakinonikë, në gjethet e senës janë identifikuarflavonoide dhe heterozidet e tyre, mucilagje, tanine, lëndë minerale,

gjurmë esencë etj. Ndërmjet lëndëve të padëshirueshme janë edhe rëshirat (senanigrinat), të cilat shkaktojnë

dhmibje në traktin tretës.

Droga frute përmban derivate antrakinonike të grumbulluara në

perikarp. Kanë glikozide parësore me veprim të fuqishëm, të cilatpërbehen nga aglikoni reindiatron dhe nga 10 molekula shqernash.

Përmbajtja e përgjithshme e antraglikozideve, si rrjedhës të aloemodinës, është mjaft e vogël se tek Folium Senae prandaj veprimi i fruteve është me i dobët se ai i gjetheve. Frutet nuk përmbajnë rrëshira.3/25/2014 24

Përodrimi: Drogat gjethe e frute përdoren si laksativë në formë infuzi; shpesh

ato kombinohen me laksativë të tjerë. Gjethet hynë në përbërjen e specievelaksative antihemorroidale. Nganjëherë përodren gjethe të senës pa rrëshira, tëcilat ekstraktohen më parë me alkool (Folium Sennae preparate). Senozidet A dheB janë shumë vepruese por droga është më vepruese se përbërësit antrakinonikëveçmas. Glikozidet e aloemodinës fuqizojnë veprimin e senozideve, prandaj atojanë më të fuqishme tek gjethet se sa te frutet, të cilat këshillohen në praktikënpediatrike. Dozat terapeutike prej 1-2 g nuk irritojnë zorrët; po kështu glikozidetdihidroantronike nuk i irritojnë mukozat. Vetëm droga në doza të larta (2-4g), mëshpesh gjethet, shkaktojnë kolika. Senozidet A dhe B përshkruhen në doza 0.01-0.04 gram .

3/25/2014 25

Frangula Alnus !!! CORTEX FRANGULAE(Lëvorja e drunakuqit)

3/25/2014 26

CORTEX FRANGULAE(Lëvorja e drunakuqit)

3/25/2014 27

CORTEX FRANGULAE(Lëvorja e drunakuqit)• Grumbullimi.Lëvorja mblidhet herët në

pranverë (prill-mars) para se të dalin gjethet. Lëvoret e freska thahen me kujdes sepsemyken dhe nxihen lehtë. Lëvorja mbledhurpërdoret vetëm pas një viti, ose pasi nxehet në 100°.

3/25/2014 28

Përbërja kimike

Droga përmban 5-8% rjedhës antrakinonik, të cilët në pjesën më të

madhe ndodhen në formë heterozidesh(reth 80%).Sot dihet se heterozidet

parësore janë dy izomerët, glukofrangulinat A dhe B nga hidroliza e pjeshme e të cilave lirohen heterozidet

dytësore që janë frangulinat A e B. Glukofrangulinat nuk janë veçuar në gjendje kristalore. Janë lëndë amorfe të

tretshme në ujë e alkool dhe të patratshme në CHCl3 benzen,

etërr.3/25/2014 29

Frangulinat janë lëndë krisrtalore të tretshmë në etanol, etër, CHCl3 dhe

të patretshmë në ujë. Nuk gjendennë bimë por formohen gjatë ruajtjes

dhe nga glukofrangulinat. Nga drogajanë veçuar edhe fishioni dhe krizofanoli ilirë dhe i lidhur në formë glikozidike. Gjatë depozitimit rjedhësit antrakinonikë

oksidohen, diantronet zbërthehen në antronet përgjegjëse dhe antraglikozid

i cili me sa duket kalon në emodinë të lirë.

3/25/2014 30

Lëvorja e freskët përmban, gijthashtu, antranole dhe antrone,

të cilët janë të paqëndrueshmë dheoksidohen më lehtësi nëantrakinonet

përkatëse. Është provuar se drogapërmban gjithashtu emodinë-diantron

(si emodin- diantronramnoglikozidi), palmidinë C,palmidinë C monoramnoziddhe emodinë –diantron-monoramnozid. Në lëvoren e drunakuqit, janë gjetur

edhe pak glucide, saponina, sterina, enzima ramnodiastazë, lëndë

minerale (4-5%)3/25/2014 31

CORTEX FRANGULAE(Lëvorja e drunakuqit)

• Përdorim: Droga përdoret si laksativnë formë dekokti dhe ekstrakti.Hyn në përbërjen e çajrave(specieve) laksativëve dhe antihemoroidale. Veprimi laksativ shfaqetafërsisht 10 orë pasmarjes së përgatesës.

3/25/2014 32

3/25/2014 33

CORTEX RHAMNIPURSHINAE Cortex Cascarae Sagrade(Lëvorja e lulelakrë)

Bima mëmë!

3/25/2014 34

CORTEX RHAMNI PURSHINAE Cortex Cascarae Sagrade(Lëvorja e lulelakrë)3/25/2014 35

Përberja kimike:

Droga përmban 6-9 rjedhës të antracenit në formën e C-

glikozideve, të bazuar në emodinë (franguloemodinë) dhe të

C-glikozideve të tipit të aloinës.

O-glikozidet 10-20%, C-glikozidet 80-90%, Në grupin e O-glikozideve bëjnë pjesë frangulina dhe

franguloemeodina-oksatronglukozidi me lidhje sheqerore në C9

grupi i C-heterozideve përfaqesohet nga Aloina dhe nga 11-dezoksi aloina, e cila i korrespodon krizofanol-antronit. Në këtë grupparësorsë bëjnë pjesë edhe glikozidet parësore që janë

kaskarozidet A, B, C, D. Këto kaskarozide janë glukozidetë barbolinës (alinës) dhe krizaloinës (dezoksialoinë-11)

të cilët nga ana e tyrejanë C-heterozide.

3/25/2014 36

3/25/2014 37

Droga përmban edhe O-heterozide që bazohe nëaloemodinë e krizofanol, si dhe në diantrone të

ndryshme të emodinës, aloemodinës e krizofanolit, si dheheterodiantrone të tipit të palmidinave. Heterozidet e tipit

C-C përbëhen nga barbolinat dhe krizaloinat. Heterozidetparësore janë janë më vepruese se aloinat, ndërsa

antrakinonet e lira kanë veti të dobëta purgative. Drogapërmban edhe tanine, lipide, derivate të

benzoilfloroglucinës,acide të ndryshme.

Veprimi dhe përdorimiDroga përdoret si mejt laksativ, zakonisht në formën e ekstraktit

të thatë ( në formë tabletash) dhe ekstraktit të lëngët.Ushtrojnëveprim të ngjajshëm me Folium Sennae (por më të lehtë) se lëvorja

e drunakuqit.

3/25/2014 38

Inflamacione të traktit gastrointestinal

3/25/2014 39

3/25/2014 40

Inflamacionetë traktitgastrointestinal

Helicobacter Pylori

Matricaria recutica LFlos Matricaria.

3/25/2014 41

Bima dhe droga

3/25/2014 42

Grumbullimi

3/25/2014 43

Përberjakimike:Esenca lokalizohet në gjëndrat e luleve dhe të shtratit. Drogajonë është e cilësisë së lartë dhe përmban deri 0.7 % esncë.Esenca fitohet me distilim me avuj uji është një lëng i trashë, me ngjyrë blu (që i kushtohet pranisë kamazulenëve); nëbimë nuk ndohdhet kamazulen; përbërësit kamazulenikëtë quajtur guajanolidë, shndërohen gjatë distilimit me avuj

uji në acid kamazulenkarboksilik, prej të cilit formohetkamazuleni. Një guajanolid i tillë është matricina, lëndë pa

ngjyrë, kristalorë me strukturën e laktonit seskuiterpenik. Disa farmakope vlerësimin e drogës së kamomilit e e bazojnë në

përmbajtjen e matricinës, e cila luhatet brenda kufijëve 0.1-0.16 %. Seskuiterpenet biciklike të tipit të azulenit, në sasinë 1-15%, pjesa

më e madhe deri 50 % përbëhet nga alkoolet, 1-bisabololi (40%),farnezeni (10%), esenca gjithashtu përmban edhe hidrokarbure terpenikesiç janë farnezeni, kadineni.Përveç esencës droga përmban edheflavonoide reth 6% ku mbizotëron apigenina dhe glukozidi i 7 i sajëapiinë, flavone tjera siç është glikozidi 7-kuercetinës dhe patulerina,

kumarina dhe një përzierje e umbeliferonit dhe herniarinës,mucilagje.

3/25/2014 44

Efektet farmakologjike dhe përdorimi klinik.

Përbërësit e esencës levomenol (α-bisabololi), oksidet e tij kamazuleni dheflavonoidet (apigenina) janë të gjitha thelbësore për efektin e drogës. Efektetantiinflamatore, spazmolitike, antibakteriale dhe antifugiale janë të stabilizuaramirë dhe klinikishtdhe farmalogjikisht. Rekomandohet në rastet e spazmavedhe krampeve GI, për sëmundje inflamatore të GI, po ashtu edhe mjekimin e plagëve dhe mund të aplikohet në membranat mukoze.

3/25/2014 45

Është i përdorshëm në infeksionet e traktit respiratorë (si infuz çaj) apo përinhalim. Në sajë të guajanolideve të hidhura, droga ka edhe veprim stomatik,amarotonik dhe karminativ. Lulet e kamomilit shfrytëzohen për të fituaresencën përkatëse që ka veti kundërmahisëse. Esenca e kamomilit përdoret përprodhim likernash.

3/25/2014 46

Toxiciteti:

Kamomili nuk paraqet efekte të dëmshme, megjithatë në ndonjë rast është paraqitur alergji si në të gjitha bimët e familjes Asteraceae.

Kontrolli i cilësisë dhe analiza:

Sasia më e ulët e esencës që kërkohet sipas Farmakopesë

Evropiane është 0,4%. Shumë metoda përdoren për

kontrollin e cilësisë, përfshirë edhe sistemet TLC të FE.

3/25/2014 47

Radix Liquiritiae(Rrënjët e komballit,gliqiriza)

3/25/2014 48

Radix Liquiritiae (Rrënjët e komballit, gliqiriza)

3/25/2014 49

Përbërja kimike.

Droga përmban saponina triterpenike (3-9%), heterozide flavonike (1-1.5%)lëndë estrogjene. Ndërmjet saponinave kryesore është glicirizina, më pas vijnëacidi glabrik dhe glikozidet e tij dhe të acidit dezoksi-11-gliciretik, të acidit

likuritik etj. Glicirizina ose acidi glicirizik ( reth 50 herë më i ëmbël se saharoza)

është një pluhuru kristalorë me ngjyrë të bardhë, pak i tretshëm në ujë tëftohtë por i tretshëm në ujë të ngrohtë tretet në alkool të holluar. Nuk tretet nëetër dhe kloroform. Tretësirat ujore të glicerizinës shkumëzojnë kur tunden pornuk kanë veti hemolitike. Acidi glicirizik, i cili te bimët ndodhet zakonisht nëformë të kriprave të Ca dhe të kaliumit, është një saponinë që ka si glukon dymolekula të acidit β-D-glukuronik dhe si sapogeninë acidin gliciretik. Shija eëmbël e glicirizinës zhduket kur ajo tretet në ujë. Glicirizina tregtare ështëglicirizinati i amonit (tretet në ujë ka shije të ëmbël). Acidi gliciretik nuk kashije të ëmbël por ka veti hemolitike. Droga ka ngjyrë të verdhë nga prania ereth 27 glikozideve flavonike ku kryesoret janë izolikuiritina, që përbëhen ngaaglikoni likuiritigeninë dhe një molekulë glukozë, diglukolikuiritina oselikuiritigeninë dhe një molëkulë glukozë, diglukolikuiridina oselikuiritinflavanoli, që përmban edhe një molekulë ramnozë më shumë seglikozide izoflavonike që kanë si aglikon formononetinën.

3/25/2014 50

Është vërtetuar se droga përmban edhe rrjedhës të kumarinës herniarinë dheumbeliferon, asparaginë, lëndë estrogjene steroidike (eston dhe estradiol)dihidro-22,23-stigmasterol, glukozë, manitin, reth 20% amidon, vitamina tëgrupit B etj. Lënda e hidhur gliciramerinë përqendrohet në indet e jashtme tëdrogës. Farmakopetë kërkojnë që droga të ketë mbi 20-25% lëndë tëekstraktueshme në ujë. Farmakopetë kërkojnë që droga të ketë mbi 20-25%lëndë të ekstraktueshme ne ujë.

3/25/2014 51

Veprimi dhe përdorimi. Droga është përdorur prej kohësh si zbutëseekspektorant, si ndihmëse në specie dhe përgadesa laksative (ushtronveprim spazmolitik), si korrigjuese e shijes atj, si dhe për përgaditjen eekstraktit të thatë të njohur me emrin Succus Liquiritiae. Studimet 10-vjeçare kanë kanë nxjer në pah se veprimi ekspektorant i sajë kushtohetkryesisht pranisë së glicirizinës dhe gliciretinës. Aglikonet likuritigeninëdhe izolikuiritigeninë ushtrojnë veprim spazmolitik të ngjajshëm mepapaverinën. Përgatesat e drogës dhe acidi i paster glicirizik(saponinat) rregullojnë metabolizmin ujor-kriporë dhe veprojnë sikundër dezoksikortikosteroni. Veprimi i ngjajshëm kortizonik ikushtohet acidit gliciretik. Veprimi antiulçeroz i përgatesave tëlikuiricies i kushtohet shumë faktorëve, flavonoideve ( si spazmolitikë eantihistaminikë), acidit gliceritik (me veprim të ngjajshëm mekortikosuprarenalet) dhe disa përbërsëve me veprim tamponues ndajaciditetit gastrik.

3/25/2014 52

Droga përdoret në terapinë e gastriteve dhe të ulçerës gastrike, mëshpesh në formën e specialiteteve që përmbajnë ekstrakte tëpërgjithshme ose glicirizinë apo rjedhës të acidit gliciretik siç janëkripërat e bismutit dhe të berberinës. Acidi glizirizinik dhe acidi 18-βgliciretik përdoret për mjekimin e hiposuprarenalizimit (siç ështësëmundja e Adisonit),për artritet reumatike dhe për sëmundjettjera mahisëse. Droga hyn në përbërjen e specieve pektorale,diuretike dhe karminative. Droga dhe glicirezina përdoret nëindustrinë ushqimore për të embëlsuar birrën e për ta bërë mëshkumuese, në limonata, bozë etj, si dhe në industrinë e duhanit.Pjesa mbitokësore e bimës nuk është e embël sepse nuk përmbanglicirizinë por heterozide flavonike. Doza terapeutike e njehershmee drogës që meret nga goja ne formë infuzi ose dekokti është 1.5 g.

3/25/2014 53

Ruajtja. Droga duhet të ruhet nga lagështia dhe dëmtimi nga insektet.

Efektet farmakologjike dhe përdorimi klinik. Glicirrizina është përdorur për tëlehtësuar inflamacionin e stomakut në rastet e ulçerës së stomakut dhe asajduodenale. Përdorimi i sajë si një bar në traktin GI është i diskutueshëm për shkakttë veprimit të sajë si mineralokortikosteorid.

Dozat nuk duhet të kalojnë 200-600 mg të glicirrizinës në ditë dhe trajtimi të zgjasë jomë shumë se 4-6 javë. Tashmë përdoret rallë për shkak të barnave sintetikë mjafttë fuqishëm. Likuiricia dhe preparatet e sajë kundërindikohen në

-çregullime të mëlçisë,

-në cirozë,

-hipertension,

-hipokalemi,

-insuficiencë renale dhe

-shtatëzani.

Me përdorimin e gjatë karamelet me likuiricie mund të shkaktojnë efekte anësore tëpadëshiruëshme. Likuiricia gjithashtu përdoret në problemet respiratore siekspektorant, mukolitik dhe agjent kundër kollës.

3/25/2014 54

Literatura e shfrytëzuar.

“Fitoterapia”-Prof.Dr.Vilma Papajani.

Të gjitha fotografitë janë huazuarnga google images.

3/25/2014 55

JU FALEMINDERIT

3/25/2014 56