ThS. Mai Phương Thanh

HISTAMIN VÀKHÁNG

HISTAMIN H1

MỤC TIÊU HỌC TẬP

Trình bày được phân loại, tác

dụng, tác dụng không mong muốn và áp

dụng lâm sàng của các thuốc

kháng histamin H1

HISTAMIN

Histamin = histo + amin

Chất trung gian hóa học quan

trọng trong phản ứng viêm, dị

ứng, bài tiết dịch vị, chất dẫn

truyền TK

Không có ứng dụng LS, nhưng các

thuốc kháng histamin có những

ứng dụng điều trị quan trọng

HISTAMINSinh tổng hợp

Phân bố:

• Trong TB: histamin + 1 số chất = phức hợp

không có tác dụng sinh học

• Tế bào mast: kho dự trữ histamin

• Mô có chứa nhiều TB mast → nồng độ

histamin cao (da, niêm mạc đường hô hấp,

tiêu hóa)

Histidin Histidin decarboxyla

se Histamin

HISTAMINSự giải phóng histamin• Phản ứng KN-KT xảy ra trên bề mặt dưỡng bào• Ánh sáng mặt trời, bỏng, nọc độc của côn trùng, morphin,

chấn thương

HISTAMINReceptor của histamin

Receptor Phân bố Tác dụng

H1 Cơ trơn, TB nội môCo thắt khí PQ, giãn

mạch, ↑ tính thấm thành mạch

H2 TB thành dạ dày Kích thích tiết dịch vị dạ dày

H3 TKTW: trước synapĐiều hòa sinh tổng hợp & giải phóng histamin, và 1

số chất dẫn truyền TK

H4 Các TB gốc tạo máu

Thay đổi hóa hướng động TB mast, BC ái toan

HISTAMIN – Tác dụng sinh học

H1 receptorĐường hô

hấpCơ trơn

ruộtTận cùng TK cảm

giác

H1 and H2 receptor

Hệ tim mạch

Da

H2 receptor

Dạ dày

HISTAMIN – Tác dụng sinh học

Đường hô hấp(H1)

- Tăng tính thấm- Tăng tiết nhầy- Co thắt cơ trơn

- Nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt xì- Co thắt khí phế quản, khó thở

Tận cùng TK cảm giác

(H1)Kích thích - Ngứa

- Đau

Cơ trơn ruột(H1) Co thắt

- Đau bụng- Tăng nhu động ruột, tiêu chảy

HISTAMIN – Tác dụng sinh học

Hệ tim mạch(H1 & H2) Giãn mạch

- Rối loạn nhịp tim- Hạ huyết áp- Shock phản vệ

Da(H1 & H2)

- Giãn mạch, tăng tính thấm- Kích thích tận cùng TK cảm giác

- Ngứa, đỏ- Mề đay

TKTW-Chóng mặt-Đau đầu-Nôn, buồn nôn

HISTAMIN – Tác dụng sinh học

Dạ dày (H2)

Bài tiết dịch vị

Kích thích bài tiết HCl dịch vị

THUỐC KHÁNG HISTAMIN •Tên đầy đủ:

Thuốc đối kháng receptor của

histamin(histamin receptor

antagonists)

•Nhóm thuốc làm giảm hoặc làm mất các tác dụng sinh học của histamin

• Dị ứngThuốc kháng

H1

• Loét DD-TTThuốc kháng

H2

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1

Thuật ngữ “Antihistamines”

Phân loại

• Thế hệ 1• Thế hệ 2

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1Thế hệ 1 Thế hệ 2

Qua hàng rào máu não dễ dàng → tác dụng trên receptor H1 cả trung ương và ngoại vi

Rất ít đi qua hàng rào máu não → ít tác dụng trên receptor H1 trung ương, chỉ có tác dụng trên H1 ngoại vi

An thần mạnh, chống nôn Không an thần, không chống nôn

Kháng cholinergic giống atropin Không kháng cholinergic

t/2 ngắn (4 – 6 giờ) → dùng nhiều lần/ngày

t/2 dài (12 – 24 giờ) → dùng 1 lần/ngày

Clopheniramin, promethazin, diphenhydramin, alimemazin…

Loratadin, fexofenadin, cetirizin, levocetirizin…

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1

Tác dụng dược lý: Tác dụng kháng histamin

thực thụ

• Ức chế cạnh tranh với histamin tại receptor H1: dư thừa

histamin → histamin đẩy chất đối kháng ra khỏi receptor

→ thuốc giảm hoặc hết tác dụng kháng histamin

• Không ảnh hưởng đến sự hình thành hoặc giải phóng

histamin

• Tác dụng dự phòng tốt hơn là chữa

• Tác dụng mạnh nhất ở cơ trơn PQ, cơ trơn ruột

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1

Đường hô hấp(H1)

- Tăng tính thấm- Tăng tiết nhầy- Co thắt cơ trơn

- Nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt xì- Co thắt khí phế quản, khó thở

Tận cùng TK cảm giác

(H1)Kích thích - Ngứa

- Đau

Cơ trơn ruột(H1) Co thắt

- Đau bụng- Tăng nhu động ruột, tiêu chảy

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1

Hệ tim mạch(H1 & H2) Giãn mạch

- Rối loạn nhịp tim- Hạ huyết áp- Shock phản vệ

Da(H1 & H2)

- Giãn mạch, tăng tính thấm- Kích thích tận cùng TK cảm giác

- Ngứa, đỏ- Mề đay

TKTW-Chóng mặt-Đau đầu-Nôn, buồn nôn

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1•Tác dụng dược lý khác

• Kháng cholinergic: khô miệng, bí tiểu, nhìn mờ• Kháng α-adrenergic: tụt HA tư thế, chóng mặt, nhịp

nhanh phản xạ• Kháng serotonin (cyproheptadin): kích thích ăn ngon

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1Tác dụng dược lý khác• Tác dụng an thần- Thế hệ 1+ Có tác dụng an thần+ Mức độ an thần phụ thuộc nhóm

thuốc, đáp ứng của BN⇒ Không nên dùng thuốc vào ban ngày

- Thế hệ 2: rất ít có tác dụng an thần• Tác dụng chống nôn, chống say tàu

xe: diphenhydramin và dimenhydrinat hay được dùng chống nôn trên LS

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1Tác dụng dược lý khác• Tác dụng chống ho

- Chống ho theo cơ chế ngoại biên- Hiệu lực kém thuốc chống ho trung ương• Tác dụng gây tê tại chỗ

- Diphenhydramin, promethazin gây tê tại chỗ > procain- Sử dụng trên BN dị ứng với thuốc tê tại chỗ thông

thường

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1

Tác dụng không mong muốn

• Phản ứng dị ứng

- Phản ứng quá mẫn sau khi dùng thuốc kháng H1 bôi ngoài

da, đặc biệt khi có tổn thương da

- Quá mẫn chéo

• Một số thuốc kháng histamin (VD: azelastin, hydroxyzin,

fexofenadin) gây quái thai trên ĐV thực nghiệm

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1

• Thế hệ 1- Tác dụng trên TKTW: thay

đổi tùy theo từng cá thể+ Thường ức chế TK+ Biểu hiện kích thích (trẻ còn

bú)- Kháng cholinergic → khô

miệng, bí đái, tăng nhãn áp…- Khác: tụt HA tư thế

• Thế hệ 2- Astemizol hoặc terfenadin có thể gây RL nhịp tim ⇒ hiện nay không dùng

Tác dụng không mong muốn

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1Chỉ định• Chung: dị ứng do các nguyên nhân khác nhau- Viêm mũi dị ứng, viêm mũi hàng năm- Bệnh da dị ứng: mày đay cấp tính, ngứa do dị ứng, côn trùng

đốt- Phù Quincke- Bệnh huyết thanh- Phản ứng dị ứng thuốc khác (mày đay, ban đỏ, phản ứng huyết

thanh), không tác dụng trên phản ứng toàn thể (sốc phản vệ)

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1Chỉ định•Thế hệ 1- Chống say tàu xe (diphenhydramin và promethazin)

- Chống nôn- Phối hợp với thuốc ho để làm tăng tác dụng chống ho

THUỐC KHÁNG HISTAMIN H1Chống chỉ định• Chung:- Không dùng thuốc kháng H1 ngoài da khi có tổn

thương da• Thế hệ 1- Tăng nhãn áp, tắc nghẽn đường tiêu hóa và tiết niệu- Lái tàu xe, vận hành máy móc• PNCT không dùng cyclizin và dẫn xuất (gây quái thai)