Upload
theassistant
View
58
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
Psikiyatri Kliniğinde Tedaviler
Yavuz Ayhan
22.10.14
İlaç grupları
• Antidepresanlar• Antipsikotikler• Duygudurum düzenleyicileri• Anksiyolitik/ Sedatif/ Hipnotikler• Anti-demans ilaçlar
Antidepresanların Etki Yerleri
(1) Nörotransmitter geri alımını inhibe eder; (2) Monoamin Oksidazı inhibe eder (MAO); (3) Nörotransmitter salınımını sağlar;
(4) Reseptörlerin blokajı ya da uyarılmasını sağlar. 5-HT =Serotonin; 5-HIAA = 5-hydroxyindoleacetic acid.
Antidepresanlar
• Serotonin Geri Alım İnhibitörleri– Fluoksetin– Sertralin– Sitalopram– Paroksetin– Fluvoksamin– Essitalopram
The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Fifth Edition. Edited by Hales RE, Yudofsky SC, Gabbard GO. © 2008 American Psychiatric Publishing, Inc. All rights reserved. www.appi.org
5
SSGI’lar dozaşımı durumlarında güvenli
• Serotonin/ Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri– Venlafaksin– Duloksetin– Milnasipran
• Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri– Reboksetin
• NaSSA– Mirtazapin
Antidepresanlar
Antidepresanlar
• Monoamin Oksidaz inhibitörleri– Tranilsipromin– Fenelzin– İzokarboksazid– Moklobemid– Selejilin– Rasajilin
Monoamin Oksidaz İnhibitörlerinin Sınıflandırılması
İlaç Seçicilik Geri dönüşlülük
Fenelzin Hayır HayırIzokarboksazid Hayır HayırTranilsipramin Hayır HayırSelejilin Eveta,b HayırMoklobemid Evetc EvetBrofaromine Evetc Evet
MAOi’ler ile birlikte:
KULLANILMAMALI AZ MİKTARDA KULLANILABİLİRPeynir (Krem peynir hariç) KahveOlgun/Ergin meyve ÇikolataBakla KolaSosis ÇaySalam Soya sosuLikör Bira/ şaraplarMonosodyum Glutamat
Salamura Balık
Bira mayası
Karaciğer
Fermente ürünler
Kırmızı şarap
Antidepresanlar
• Trisiklik/ Tetrasiklik antidepresanlar– İmipramin– Amitriptilin– Klomipramin– Doksepin– Desipramin– Nortriptilin– Amoksapin/ Maprotilin
Antidepresanlar
• Diğer:– Bupropion– Trazodon/ nefazodon– Agomelatin– ‘Uyarıcılar’: amfetamin türevleri
21
Major antidepresanların sık görülen yan tesirleri
Source. Adapted from Marangell LB, Martinez JM: Concise Guide to Psychopharmacology, 2nd Edition. Arlington, VA, American Psychiatric Publishing, 2006, pp. 18–20. Used with permission.
Antidepresanlar: Aktivite, endikasyon, yantesirler ve doz
Antidepresanlar Örnekler Reseptör aktivitesi Endikasyon Yan tesirler Dosing
Trisiklik antidepresanlar (TCAs)
Amitriptyline, desipramine, imipramine
SRI, NRI, Ach-M, Hist, 1 Major depresyon, enuresis
ağız kuruluğu, kabızlık, idrar tutukluğu, bulanık görme, hipotansiyon, kardiyak toksisite, sedasyon
Commence 25 mg, increase to 100–200 mg/day
Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRIs)
Fluoxetine, paroxetine, sertraline
SRI Major depresyon, anksiyete bozukluğu, dürtü-kontrol bozukluğu, bulimia nervosa
ajitasyon, insomnia, başağrısı, bulantı ve kusma, cinsel YT, hiponatremi
Usually 20 mg/day (fluoxetine); may increase to 60 mg/day
Monoamin oxidaz inhibitorleri (MAOIs)
Tranylromine, moclobemide
MAOI Major depresyon, sosyal fobi
Hypertensive crises for older agents, insomnia, bulantı, ajitasyon, confusion
Moclobemide: 150–600 mg twice daily after food
Serotonin-norepinefrin geri alım inhibitorleri (SNRI)
Venlafaxine, duloxetine NRI, SRI Major depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu
fobi (venlafaxin), bulantı, insomnia, ağız kuruluğu, sedasyon, terleme, ajitasyon, başağrısı, cinsel YT
Venlafaxine: commence at 75 mg/day; increase to 225 mg/day as needed
Norepinefrin ve dopamin geri alım inhibitörleri (NDRIs)
Bupropion NRI, DRI Major depresyon, sigara bırakma
ajitasyon, insomnia, başağrısı, bulantı ve kusma, havale (0.4%)
150 mg twice daily
Serotonin antagonism ve geri alım inhibition (SARI)
Nefazodone SRI, 5-HT2, 1, NRI Major depresyon sedasyon, hepatotoksisite, sersemlik, hipotansiyon, parestezi; priapism (trazodone)
100–300 mg twice daily
norepinefrin ve serotonin spesifik antidepresan (NASSA)
Mirtazapine 2, 5-HT3, 5-HT2A, 5-HT2C,
Hist
Major depresyon kilo artışı, sedasyon, sersemlik, başağrısı; cinsel YT daha az
15–45 mg/day at night
norepinefrin geri alım inhibitörleri (NRI)
Reboxetine, atomoxetine NRI ?Major depresyon, dikkat-eksikliği hiperaktivite bozukluğu
Insomnia, terleme, sersemlik, ağız kuruluğu, kabızlık, idrar tutukluğu, takikardi
Reboxetine: 4–6 mg twice daily
Şizofreni
– Şizofreni– Şizoafektif Bozukluk– Sanrılı Bozukluk– Bipolar Afektif Bozukluk– Psikotik Depresyon– Dürtü Kontrol Sorunları– Ekleme: Depresyon, Obsesif Kompulsif Bozukluk;
anksiyete bozuklukları– Hareket Bozuklukları
Antipsikotikler
Beyinde dopaminrjik Yolaklar
AntipsikotiklerBirinci Kuşak, klasik, tipik antipsikotikler/ Nöroleptikler
I. Fenotiazinler
A. Aliphatic side chain (düşük/orta potanslı ajanlar)Chlorproethazine, klorpromazin, cyamemazine, levomepromazine, promazine, triflupromazine
B. Piperidine side chain (düşük/orta potanslı ajanlar)Mesoridazine, pericyazine, piperacetazine, pipotiazine, propericiazine, sulforidazine, tioridazin
C. Piperazine side chain (orta/yüksek potanslı ajanlar)Acetophenazine, butaperazine, dixyrazine, flufenazin, perazine, prochlorperazine, thiopropazate, thioproperazine, trifluperazin
II. Butirofenonlar (yüksek potanslı ajanlar)Benperidol, bromperidol, droperidol, fluanisone, haloperidol, melperone, moperone, pipamperone, timiperone, trifluperidol
III. Thioksantenler (düşük/orta potanslı ajanlar)Chlorprothixene, klopentiksol, flupentiksol, thiothixene, zuklopentiksol
IV. Dihidroindolonlar (low/medium-potency agents)Molindone, oxypertine
V. Dibenzepinler (low/medium-potency agents)Clotiapine, loxapine
VI. Difenilbutilpiperidinler (yüksek potanslı ajanlar)Fluspirilene, penfluridol, pimozid
VII. Benzamidler (düşük/orta potanslı ajanlar)Nemonapride, sulpirid, sultopride, tiapride
VIII. Iminodibenzil (orta potanslı ajanlar)Clocapramine, mosapramine
Antipsikotiklerin yan tesirleri reseptör tutulumuna bağlıdırReseptor Muhtemel etkiler Muhtemel yan tesirler
Dopamin D2 Antipsikotik etki, pozitif belirtiler ve ajitasyon tedavisi
EPS, distoni, parkinsonism, akatizi, tardiv dyskineziProlaktin ve diğer endokrin etkiler, sexual ve menstrual sorunlar, galaktore, jinekomasti, ve kemik değişiklikleri
Serotonin 5-HT2A EPS’de azalma Kesin bilinmiyor
Serotonin 5-HT2C Kesin bilinmiyor Kilo
Asetilkolin (muskarinik) EPS’de azalma Santral, kardiak (sinus takikardi, aritmi), ve periferal (vision, ağız kuruluğu, konstipasyon)Antkolinerjik yan tesirler
Histamin H1 Sedasyon, kilo alımı
Noradrenerjik alfa1 Baş dönmesi, postural hipotansiyon
• Yeni kuşak, ikinci jenerasyon, yeni antipsikotikler– Olanzapin– Ketiyapin– Risperidon– Paliperidon– Ziprasidon– Aripiprazol– Amisulprid
Antipsikotikler
İkinci Kuşak Antipsikotikler
İlaç özellikleri Etki Yan tesirler
İlaç P450 enzim Yarı ömür DA/5HT afinitesi Psikoz Zihinsel işlevler Depresyon/ ÖzkıyımMotor QTc, msec Met Sendrom
Kilo artışı Diğer
Klozapin CY3A41A2
7–13 126/16 Üstün İyi +++ 0 Not tested
+++ 4.4 Agranulositoz
Risperidon 2D6(3A–4)
20–22 4/0.5 etkili orta etki ? +/++ 11.6 + 2.2 Hiperprl
Olanzapin 1A22D6
21–54 11/4 etkili orta etki + + 6.8 ++/+++ 4.1
Ketiapin 3A4 6 160/295 etkili — ? 0/+ 14.5 ++ 2.7 Sedasyon
Ziprasidon 3A4 10 5/0.4 etkili orta etki + ++ 20.3 0/+ 0.2
Aripiprazol 3A42D6
48–68 0.45/3.4 etkili orta etki ? 0/+ — 0/+ 0.7 Aktivasyon
Tardive Dyskinesia.flv
Parkinsonizm ve akut distonik reaksiyonların tedavisi
Compound Relative equivalence (mg)a Route Availability Dosing Dosage range (mg/day)
Anticholinergic
Trihexyphenidyl 2 Oral Tablets: 2, 5 mgElixir: 2 mg/mLSequels: 5 mg (sustained release)
qd–bid 2–30
Benztropine (Cogentin) 1 OralInjectable
Tablets: 0.5, 1, 2 mgAmpules: 1 mg/mL (2 mL)
qd–bidEvery 30 minutes (until symptom relief)
1–122–8
Biperiden (Akineton)b 2 OralInjectable
Tablets: 2 mgAmpules: 5 mg/mL (1 mL)b
qd–tidEvery 30 minutes (until symptom relief)
2–242–8
Procyclidine (Kemadrin) 2 Oral Tablets: 5 mg (scored) bid–tid 5–20
Antihistaminic
Diphenhydramine (Benadryl)
50 OralInjectable
Tablets: 25, 50 mgAmpules: 50 mg/mL (1 mL, 10 mL)Syringe (prefilled): 1 mL
bid–qd 50–200
dopaminrgic
Amantadine (Symmetrel) N/A Oral Tablets: 100 mgSyrup: 50 mg/5 mL
qd–bid 100–300
Note. N/A = not applicable; qd = once daily; bid = twice daily; tid = three times daily.aAdapted from Klett ve Caffey 1972.bNo longer available as an injectable in the United States.
Duygudurum düzenleyicileri
• Lityum karbonat• Valproik asit/ Valproat• Karbamazepin• Okskarbazepin• Lamotrijin• Topiramat• Gabapentin
Duygudurum düzenleyicilerinin özellikleri
Kaynak. Adapted from Marangell LB, Martinez JM: Concise Guide to Psychopharmacology, 2nd Edition. Arlington, VA, American Psychiatric Publishing, 2006, pp. 138–141. Used with permission.
The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Fifth Edition. Edited by Hales RE, Yudofsky SC, Gabbard GO. © 2008 American Psychiatric Publishing, Inc. All rights reserved. www.appi.org
The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Fifth Edition. Edited by Hales RE, Yudofsky SC, Gabbard GO. © 2008 American Psychiatric Publishing, Inc. All rights reserved. www.appi.org
Duygudurum düzenleyicilerinin özellikleri
Anksiyolitik/ Sedatif/ Hipnotik İlaçlar
• Hastalıkların primer tedavisine yönelik değil, destekleyici
• Kontrollü satılan ilaçlar• Kısa süreli kullanım: Bağımlılık potansiyeli!• Özellikle anksiyete bozuklukları, uyku
bozuklukları, duygudurum bozuklukları, ajitasyon/eksitasyon tedavisinde yardımcı
47
Anksiyolitik/ Hipnotik İlaçlar
Source. Drug Facts ve Comparisons 2002; Fuller ve Sajatovic 2004b; Jenkins et al. 2001; Nishino et al. 2004; Physicians’ Desk Reference 2006; Pies 1998; Shader ve Greenblatt 2003. (continued)
48
Anksiyolitik/ Hipnotik İlaçlar
Anti Demans İlaçlar
• Özellikle Alzheimer Hastalığında etkin• Uzun sürede görülen etki• Psikiyatri Kliniğinde kullanımı sınırlı
• Kimde etkili?– Major depresyon– Mani– Şizoafektif Bozukluk– Katatoni, şizofrenik psikoz veya diğer– Tıbbi durumlarda nadiren: Nöroleptik Malign
Sendrom, Parkinson Hastalığı…
Elektrokonvulsif Tedavi (EKT)
Elektrokonvulsif Tedavi (EKT)
Elektrokonvulsif Tedavi (EKT)
EKT sırasında ne oluyor?
• Teşekkürler