TAEM11: ความก้าวหน้าของสาธารณสุขไทย

วั�นพุ�ธที่� เมษายน 12

2566Somchit Hanucharurnkul

สมจิ�ต หนุเจิริ�ญกุล สมจิ�ต หนุเจิริ�ญกุล RN., Ph.D.RN., Ph.D.

ศาสตริาจิาริย์�เกุ�ย์ริต�คุณ ภาคุศาสตริาจิาริย์�เกุ�ย์ริต�คุณ ภาคุวิ�ชาพย์าบาลศาสตริ� วิ�ชาพย์าบาลศาสตริ�

คุณะแพทย์ศาสตริ�โริงพย์าบาลคุณะแพทย์ศาสตริ�โริงพย์าบาลริามาธิ�บดี�ริามาธิ�บดี�

มหาวิ�ทย์าล"ย์มห�ดีลมหาวิ�ทย์าล"ย์มห�ดีล



เป้$าหมาย์ของกุาริป้ฏิ�ริ(ป้ริะบบบริ�กุาริสขภาพคุวิามเสมอภาคุ (equity)

คุวิามเสมอภาคุในุกุาริเข*าถึ,งบริ�กุาริ ไดี*ริ"บบริ�กุาริสขภาพตามคุวิามจิ.าเป้/นุในุดี*านุสขภาพของ

แต0บคุคุลไดี* โดีย์ไม0ม�ป้1จิจิ"ย์ทางดี*านุภ(ม�ศาสตริ� ฐานุะทางเศริษฐกุ�จิ

ส"งคุม เช45อชาต� เพศ ฯลฯ เป้/นุอป้สริริคุ

ป้ริะส�ทธิ�ภาพ (efficiency)

ริะบบใช*จิ0าย์ทริ"พย์ากุรินุ*อย์ท�7สดี เกุ�ดีผลตอบแทนุทางดี*านุสขภาพส(งสดี

คุณภาพ (quality)

บริ�กุาริท�7ม�คุณภาพคุณภาพทางดี*านุเทคุนุ�คุ (technical quality)

และคุณภาพเช�งส"งคุมจิ�ตวิ�ทย์า (psycho-social quality)

ดีริ.นุพ . พริเทพ ศ�ริ�วินุาริ"งสริริคุ�



Paradigm shift

The way we look at the world, and the way we think about it have changed and continue to change Kuhn, 1978Kuhn, 1978



Paradigm Shift

Biomedical ModelBiomedical Model

Holistic Model


2566Somchit Hanucharurnkul(Prawes Wasri, 2000)

Spiritual Health

Social Health

Psychological Health

Physical Health



Paradigm ShiftParadigm Shift

Primary Care, Community SettingPrimary Care, Community Setting

Acute care philosophy Acute care philosophy



Acute care settingAcute care setting

Acute care philosophyAcute care philosophy

Disease & PathologyDisease & Pathology

CureCure



Traditional Practice Traditional Practice ModelModel

PhysicianPhysician

Registered NursesRegistered Nurses

Auxiliary PersonnelAuxiliary Personnel

Patients/FamilyPatients/Family



Self-care philosophySelf-care philosophy

Patient participatory philosophyPatient participatory philosophy

Health & Quality of Life (Holism)Health & Quality of Life (Holism)

Maximize internal & external resources Maximize internal & external resources for health, healing and peaceful deadfor health, healing and peaceful dead

Primary care / community settingPrimary care / community setting



Collaborative Practice Collaborative Practice ModelModel

PhysicianPhysician

Registered Registered NurseNurse

Auxiliary Auxiliary PersonnelPersonnel

Patients/ Patients/ FamilyFamily



New government 2001 Universal health insurance policy

(30 baht policy) Financing health care capitation budget reform

Health sector reform Structural change

5th Reform(2001-present) Impact



Hospital

Health NetworkProactive

service

Primary Care

Home Care

Self Care

Health Care System

Support System Referral System

Holistic IntegrationContinuity

สริเกุ�ย์ริต� 2551



ป้1ญหาท�7ท*าทาย์กุาริบริ�กุาริสขภาพ

๑ . คุ0าใช*จิ0าย์ในุกุาริบริ�กุาริสขภาพท�7เพ�7มข,5นุ

๒ . แหล0งป้ริะโย์ชนุ�ท"5งเง�นุและกุ.าล"งคุนุม�จิ.ากุ"ดี

๓ . ป้1ญหาสขภาพท�7ท*าทาย์มากุข,5นุ กุาริเพ�7มจิ.านุวินุโริคุเริ45อริ"งเป้/นุอย์0างมากุ โริคุริะบาดี โริคุอบ"ต�ใหม0

๔ . คุวิามคุาดีหวิ"งของป้ริะชาชนุต0อกุาริบริ�กุาริสขภาพ



ป้1ญหาท�7ท*าทาย์กุาริบริ�กุาริสขภาพ

๖ . กุาริเป้ล�7ย์นุแป้ลงล"กุษณะของป้ริะชากุริ กุาริเพ�7มป้ริะชากุริผ(*ส(งอาย์ พ.ศ . ๒๕๖๓ คุาดีวิ0าจิะส(ง ถึ,ง ๑๕.๓ ล*านุคุนุ

๗ . กุาริเกุ�ดีภ"ย์พ�บ"ต� ท"5งจิากุธิริริมชาต� และ จิากุมนุษย์�

๘ . คุวิามจิ.าเป้/นุในุกุาริเนุ*นุบริ�กุาริริะดี"บป้ฐมภ(ม�เช�งริกุ

ICN 2007



พย์าบาลและผดีงคุริริภ� : กุ.าล"ง

หล"กุในุริะบบสขภาพท"7วิโลกุ



วิ�ชาช�พกุาริพย์าบาลและกุาริผดีงคุริริภ�เป้/นุกุริะดี(กุส"นุหล"งของริะบบสขภาพของทกุป้ริะเทศท"7วิโลกุ และไดี*ริ"บกุาริเตริ�ย์มมาอย์0างดี�ริะดี"บหนุ,7ง จิ,งถึ4อวิ0าเป้/นุกุล0มท�7ม�พล"งอ.านุาจิมากุท�7สดีท�7จิะกุ0อให*เกุ�ดีคุวิามเป้ล�7ย์นุแป้ลงในุริะบบสขภาพเพ47อตอบสนุองคุวิามต*องกุาริของป้ริะชาชนุในุศตวิริริษท�721(Burndland, Director General 1999)



และเป้/นุผ(*ท�7จิะท.าให*เป้$าหมาย์ในุกุาริพ"ฒนุามนุษย์� 10 ป้Bข*างหนุ*าป้ริะสบคุวิามส.าเริCจิ ดี"งนุ"5นุ ถึ*าหากุทกุป้ริะเทศต*องกุาริป้ริ"บป้ริงหริ4อป้ฏิ�ริ(ป้สขภาพ ส�7งท�7จิะต*องกุริะท.าอย์0างเริ0งดี0วินุ คุ4อ กุาริขจิ"ดีอป้สริริคุและป้1ญหาต0างๆท�7ไม0ให*คุวิามส.าคุ"ญกุ"บบริ�กุาริกุาริพย์าบาลและกุาริผดีงคุริริภ�ซึ่,7งไดี*ช0วิย์ป้ริ"บป้ริงสขภาพและคุณภาพช�วิ�ตของป้ริะชาชนุมาโดีย์ตลอดี (Burndland, Director General, 2002)



WHA 59.27 Strengthening Nursing and Midwifery

To achieve Millennium Health

Development Goals (MDGs)

Maximized Nursing and Midwifery

contribution to MDGs

Involved Nurse and Midwifery in

every level of health policy and

programs





ริะบบสขภาพใหม0สอดีคุล*องกุ"บแนุวิคุ�ดีของวิ�ชาช�พกุาริพย์าบาล

บทบาทและคุณคุ0าของพย์าบาลช"ดีเจินุข,5นุ

เพ�7มคุวิามต*องกุาริพย์าบาล



Demands for nurses

18% growth in the population Increasing complexity of health care

needs/chronic illness/conditions A larger number of the elderly Expanded the scope of nursing

practice- primary care Medical and technology

advancement Alternative jobs opportunity



Shortage of nurses: Global problem

Limited supplyPoor management system: utilization, deployment , motivation, limited career opportunities

Poor working conditions

Yang, 2005



คุวิามจิ.าเป้/นุของกุาริขย์าย์ขอบเขต

ของกุาริป้ฏิ�บ"ต�กุาริพย์าบาล

1. เพ47อขจิ"ดีอป้สริริคุท�7ข"ดีขวิางกุาริเข*าถึ,งบริ�กุาริสขภาพ

2. กุาริเพ�7มคุวิามต*องกุาริบริ�กุาริพย์าบาลท�7เช�7ย์วิชาญเฉพาะดี*านุ



ควัามจำ�าเป็�นของการขยายขอบเขตของการป็ฏิ�บ�ต�การพุยาบาล

3.คุวิามต*องกุาริกุาริพย์าบาลท�7บ*านุซึ่,7งผ(*ป้Gวิย์ต*องกุาริกุาริดี(แลท�7ซึ่"บซึ่*อนุข,5นุ

4. คุวิามต*องกุาริคุวิามกุ*าวิหนุ*าในุวิ�ชาช�พ

5. อ"ตริากุาริเกุ�ดีโริคุต0างๆ ของโลกุและของแต0ละป้ริะเทศเพ�7มข,5นุ



กุาริแกุ*ป้1ญหากุาริขาดีแคุลนุเจิ*าหนุ*าท�7สขภาพ

กุาริจิ"ดีท�มสขภาพวิ�ธิ�ใหม0 ต*องแกุ*ไขจิาริ�ตป้ริะเพณ�ท�7

แต0ละวิ�ชาช�พป้Hดีขอบเขตของกุาริป้ฏิ�บ"ต�ของวิ�ชาช�พมากุเกุ�นุไป้



กุาริแกุ*ป้1ญหากุาริขาดีแคุลนุเจิ*าหนุ*าท�7สขภาพ

Task shift ท"กุษะบางอย์0างท�7อย์(0ภาย์ใต*

ขอบเขตของวิ�ชาช�พแพทย์� อาจิเป้/นุส�7งท�7วิ�ชาช�พกุาริพย์าบาลและกุาริผดีงคุริริภ�ป้ฏิ�บ"ต�อย์(0แล*วิเป้/นุป้ริะจิ.า

บทบาทบางอย์0างของวิ�ชาช�พกุาริพย์าบาลอาจิกุริะท.าโดีย์ผ(*ช0วิย์พย์าบาล / ผ(*ช0วิย์เหล4อดี(แล



เป้$าหมาย์ของกุาริวิางแผนุกุ.าล"งคุนุทางดี*านุพย์าบาล

เพ47อให*ม"7นุใจิไดี*วิ0าม�พย์าบาลท�7ม�คุวิามริ(*และท"กุษะตริงกุ"บป้1ญหาและคุวิามต*องกุาริของผ(*ใช*บริ�กุาริในุสถึานุบริ�กุาริต0างๆ และพย์าบาลเหล0านุ"5นุต*องม�เอกุส�ทธิ�Iและไดี*ริ"บกุาริย์อมริ"บท�7เหมาะสม

กุาริม� Advanced Practice Nurse (APN)



: เส*นุทางกุาริพ"ฒนุาศ"กุย์ภาพพย์าบาล

พย์าบาลวิ�ชาช�พ (RN) พย์าบาลวิ�ชาช�พ (RN)

พย์าบาลเฉพาะทางพย์าบาลเฉพาะทางเฉพาะเริ47อง CNEUเฉพาะเริ47อง CNEU

ผ(*ป้ฏิ�บ"ต�ข"5นุส(งทางกุาริพย์าบาลข"5นุส(ง(APN)

ผ(*ป้ฏิ�บ"ต�ข"5นุส(งทางกุาริพย์าบาลข"5นุส(ง(APN)

นุ"กุวิ�จิ"ย์ข"5นุส(งทางกุาริพย์าบาล นุ"กุวิ�จิ"ย์ข"5นุส(งทางกุาริพย์าบาล

หล"กุส(ตริพย์าบาลศาสตริบ"ณฑิ�ต

พย์าบาลท"7วิไป้

สมริริถึนุะ

ช.านุาญกุาริ

ดี(แลเฉพาะกุล0มป้ริะชากุริ

สมริริถึนุะ ของ APN พ"ฒนุางานุป้ริะจิ.าโดีย์ใช*กุาริวิ�จิ"ย์

สริ*างและใช*งานุวิ�จิ"ย์เพ47อพ"ฒนุาริะบบบริ�กุาริ

อบริมพย์าบาลหล"กุส(ตริเฉพาะทาง

อบริมเฉพาะเริ47อง

ไดี*ริ"บวิฒ�บ"ตริผ(*ป้ฏิ�บ"ต�ข"5นุส(งAPN

จิบกุาริป้ริ�ญญาเอกุทางกุาริพย์าบาลหริ4อสาขาเกุ�7ย์วิข*อง

คุณวิฒ�กุาริศ,กุษา กุาริพ"ฒนุาศ"กุย์ภาพพย์าบาล



Skill Mixed Team ของพย์าบาล

• พย์าบาลท"7วิไป้ • พย์าบาลเฉพาะทาง• ผ(*ป้ฏิ�บ"ต�กุาริพย์าบาลข"5นุส(ง

CNS ตามกุล0มผ(*ป้Gวิย์ท�7ซึ่"บซึ่*อนุวิ�ส"ญญ�พย์าบาลผดีงคุริริภ�



Skill Mixed Team ของพย์าบาล

• พย์าบาลเวิชป้ฏิ�บ"ต�ท"7วิไป้ (เฉพาะทาง ) ชมชนุ (APN)

• ผ(*ช0วิย์พย์าบาล• ผ(*ช0วิย์เหล4อดี(แล• ผ(*บริ�หาริจิ"ดีกุาริทางกุาริพย์าบาล• อาจิาริย์�พย์าบาล/นุ"กุวิ�จิ"ย์



กุญแจิส.าคุ"ญของกุาริม� APN

บทบาท ของ APN จิะต*องย์4นุอย์(0บนุฐานุ ของป้ริ"ชญา กุาริให*คุณคุ0า คุวิามริ(* ทฤษฎี� และกุาริป้ฏิ�บ"ต�กุาริพย์าบาล และเป้/นุบทบาทท�7เสริ�ม เต�มเตCมในุริะบบบริ�กุาริสขภาพท�7ย์"งขาดี ให*ม�ป้ริะส�ทธิ�ภาพและสมบ(ริณ�ย์�7งข,5นุ ไม0ใช0บทบาทท�7ทดีแทนุเจิ*าหนุ*าท�7สขภาพอ47นุ



กุญแจิส.าคุ"ญของกุาริม� APN

บทบาท ของ APN จิะต*องแกุ*ป้1ญหาของริะบบสขภาพท�7เป้/นุอย์(0 โดีย์กุาริป้ริ"บป้ริงกุาริเข*าถึ,งบริ�กุาริสขภาพ ท�7ไดี*คุณภาพของป้ริะชาชนุ และลดีคุ0าใช*จิ0าย์



Mandate of all APN roles

Maximize

Maintain

Restore

patient health through innovation in nursing practice and in the delivery of healthservices

Canadian Nurses Association, 2008



Evidence based ผลล"พธิ�ของพย์าบาลเวิชป้ฏิ�บ"ต�

ป้1ญหาสขภาพของป้ริะชาชนุริ*อย์ละ - 8090 สามาริถึดี(แลไดี* โดีย์ NP และคุณภาพดี�เท0าหริ4อดี�กุวิ0ากุาริดี(แลโดีย์แพทย์�ในุโริงพย์าบาล

คุ0าใช*จิ0าย์ต.7ากุวิ0าUnder utilization of nurse practitioners in the US – cost the country as much as

$ 8.7 B annually ( Tornquist 1997)

NP Master graduate with experience



Evidence based in Thailand

Many practice model : Ayuthaya, Lomsak, etc.

APN success stories Pathway to success of NP

(Hanuchaurnkul et. Al., 2007) Cost-effectiveness of nurses’

private clinic (Hanuchaurnkul et. Al., 2002)



จิดีย์4นุของ APN ของป้ริะเทศไทย์

พย์าบาลผ(*ป้ฏิ�บ"ต�กุาริพย์าบาลข"5นุส(ง ม�กุาริศ,กุษา คุวิามเช�7ย์วิชาญทางคุล�นุ�กุ/ชมชนุ ม�ท"กุษะของคุวิามเป้/นุผ(*นุ.าและกุาริต"ดีส�นุใจิ และม�คุวิามเข*าใจิในุโคุริงสริ*าง นุโย์บาย์สขภาพ และเป้/นุผ(*ท�7ม�บทบาทส.าคุ"ญในุกุาริท.าให*ผลล"พธิ�ท�7เกุ�ดีกุ"บผ(*ป้Gวิย์และริะบบสขภาพดี�ข,5นุ



เป้/นุผ(*สริ*างคุวิามริ(*ในุกุาริป้ฏิ�บ"ต�กุาริพย์าบาล

ท.าให*วิ�ชาช�พกุาริพย์าบาลกุ*าวิหนุ*า

เป้/นุผ(*ม�ส0วินุท�7ท.าให*ริะบบสขภาพม�ป้ริะส�ทธิ�ภาพอย์0างย์"7งย์4นุ

เป้/นุผ(*ท�7จิะท.าให*ป้ริะชาชนุชาวิไทย์เข*าถึ,งบริ�กุาริสขภาพไดี*อย์0างท"7วิถึ,ง เท0าเท�7ย์ม โดีย์ป้ริะหย์"ดีท"5งเวิลา คุ0าใช*จิ0าย์ และบริ�กุาริไดี*คุณภาพส(ง



APN จิะต*องเป้/นุผ(*นุ.าในุกุาริจิ"ดีริะบบกุาริดี(แลริะย์ะย์าวิ

APN- เป้/นุผ(*นุ.าในุกุาริป้ริ"บป้ริงผลล"พธิ�ของกุาริบริ�กุาริสขภาพ

APN- ม�ป้ริะส�ทธิ�ภาพในุกุาริสอนุและกุาริจิ"ดีกุาริให*ผ(*ป้Gวิย์ คุริอบคุริ"วิม�ศ"กุย์ภาพในุกุาริดี(แลตนุเอง

APN- เป้/นุผ(*จิ"ดีกุาริโคุริงกุาริต0างๆ



1. คุวิามกุ*าวิหนุ*าของวิ�ชาช�พกุาริพย์าบาลไม0เท0าเท�ย์มกุ"บวิ�ชาช�พสขภาพข*างเคุ�ย์ง

คุวิามหม0นุหมองของวิ�ชาช�พพย์าบาล



คุ . สถึานุกุาริณ�คุวิามกุ*าวิหนุ*าของพย์าบาลวิ�ชาช�พในุโริงพย์าบาลของกุริะทริวิงสาธิาริณสขป้ริะเภท

โริงพย์าบาล

จิ.านุวินุโริง

พย์าบาล

จิ.านุวินุพย์าบา

ล

พย์าบาลริะดี"บ 8

พย์าบาลริะดี"บ 9

ริพ.ชมชนุ

72

4

32,24

8

360

12( . %)

ย์"งไม0ม�

ริพ.ท"7วิไป้ 69

22,96

1

520

23( . %)

20

00( .9 %)

ริพ.ศ(นุย์� 2515,38

4

415

27( . %)

38

02( .%)

ริวิม 81

8

70,59

3

129, 5 1( .

8 %)

58

08( .%)



2. คุ0าตอบแทนุของพย์าบาล ม�คุวิามแตกุต0างจิากุวิ�ชาช�พข*างเคุ�ย์ง



คุ0าตอบแท

นุพ45นุท�7

ทริกุ"นุดีาริและ

ขาดีแคุลนุริะดี"บ 1

พ45นุท�7ทริกุ"นุดีาริ 2และ

ขาดีแคุลนุริะดี"บ 2

พ45นุท�7ป้กุต�

แพทย์�100

00

บาท/เดี4อนุ

100, 00

บาท/เดี4อนุ2

50, 00


ท"นุตแพทย์�

100

00

บาท/เดี4อนุ200,

00


50, 00


เภส"ชกุริ

500, 0

บาท/เดี4อนุ100

00


25, 00


พย์าบาลวิ�ชาช�พ

100, 0

บาท/เดี4อนุ200,

0บาท/เดี4อนุ

ไม0ไดี*ริ"บ



แพทย์� และ ส"งคุม มองบทบาทท�7พย์าบาลขย์าย์ขอบเขต เป้/นุ กุาริ

“กุาริท.าแทนุ”“พย์าบาลช0วิย์แพทย์�ไดี*มากุ” “ในุริะดี"บป้ฐมภ(ม� ในุริะย์ะต*นุหริ4อริะย์ะ

เป้ล�7ย์นุผ0านุ อาจิต*องใช*บคุลากุริท�7ไม0ไดี*เป้/นุแพทย์�”

3. ม�อป้สริริคุในุกุาริสริ*างอดีมกุาริณ�ให*พย์าบาลตริะหนุ"กุในุคุณคุ0าของวิ�ชาช�พ



4. พย์าบาลไม0ไดี*ม�ส0วินุในุกุาริกุ.าหนุดีนุโย์บาย์สขภาพของป้ริะเทศในุทกุริะดี"บ ท.าให*กุาริพ"ฒนุาและกุาริใช*ศ"กุย์ภาพของพย์าบาล ไม0เตCมท�7



Thank you for your kind attention

Health & Medicine

TAEM11: ความก้าวหน้าของสาธารณสุขไทย