Embed Size (px)
Citation preview
11
Тамхины Тамхины хэрэглээтэй хэрэглээтэй холбоотой холбоотой эмгэгүүдэмгэгүүд
22
Тамхины талаар судалгаа хийх Тамхины талаар судалгаа хийх болсон үндэслэлболсон үндэслэл
Тамхины хэрэглээ нь нийгмийн эрүүл мэндэд Тамхины хэрэглээ нь нийгмийн эрүүл мэндэд асар их хор нөлөөтэй учраас тамхины хор асар их хор нөлөөтэй учраас тамхины хор нөлөөтэй тэмцэх явдал нь XXI зуунд хүн нөлөөтэй тэмцэх явдал нь XXI зуунд хүн төрөлхттөрөлхтөөний хөгжлийн гол асуудний хөгжлийн гол асуудаалл мөн мөн. .
Тамхинаас шалтгаалТамхинаас шалтгаалаан н 40 гаруй өвчин, 20 40 гаруй өвчин, 20 төрлийн хавдар төрлийн хавдар үүсдэг үүсдэг бболохыг шинжлэх олохыг шинжлэх ухаан ухаан нотлоод байна нотлоод байна
33
Тамхи гэж Тамхи гэж юу вэ?юу вэ?
Татах буюу үнэрлэж Татах буюу үнэрлэж хэрэглэхэд зориулсан хэрэглэхэд зориулсан никотин агуулсан сэтгэц никотин агуулсан сэтгэц идэвхит бодисыг идэвхит бодисыг тамхитамхи гэнэ.гэнэ.
Мансууруулах, хараат Мансууруулах, хараат байдал үүсгэх чадавхитай байдал үүсгэх чадавхитай никотин агуулсан сэтгэц никотин агуулсан сэтгэц идэвхит нөлөө үзүүлэгч идэвхит нөлөө үзүүлэгч ургамлыг ургамлыг тамхитамхи гэнэ. гэнэ.
44
43 төрлийн хорт бодис нь 43 төрлийн хорт бодис нь хорт хавдар хорт хавдар үүсгэдэг болох нь тогтоогдоод байна. үүсгэдэг болох нь тогтоогдоод байна.
Тамхинд мансууруулан донтуулах, Тамхинд мансууруулан донтуулах, хорт хавдар үүсгэх, тэсэрч дэлбэрэх, хорт хавдар үүсгэх, тэсэрч дэлбэрэх, шууд үхэлд хүргэх зэрэг үйлчилгээтэй шууд үхэлд хүргэх зэрэг үйлчилгээтэй нийт 4000 гаруй химийн бодиснийт 4000 гаруй химийн бодис агуулагддагагуулагддаг
55
Тамхины найрлагаТамхины найрлаган н дахь хорт бодисууддахь хорт бодисууд
Тамхинд 4000 гаруй хорт бодисууд агуулагддаг. Тамхинд 4000 гаруй хорт бодисууд агуулагддаг.
52 төрлийн хорт бодис нь хүний бие махбодид хорт 52 төрлийн хорт бодис нь хүний бие махбодид хорт
хавдар үүсгэдэг. Үйлчлэлээр нь 4 хувааж үздэг. хавдар үүсгэдэг. Үйлчлэлээр нь 4 хувааж үздэг. Мансууруулан донтуулах Мансууруулан донтуулах Хорт хавдар үүсгэх Хорт хавдар үүсгэх Тэсэрч, дэлбэрэх Тэсэрч, дэлбэрэх Шууд үхэлд хүргэх Шууд үхэлд хүргэх
66
Тамхины хэрэглээ, тархалтТамхины хэрэглээ, тархалт
Ойролцоогоор дэлхийн насанд хүрсэн Ойролцоогоор дэлхийн насанд хүрсэн хүн амын хүн амын 1/3 буюу 1.1 миллиард 1/3 буюу 1.1 миллиард хүн хүн тамхи татдаг. тамхи татдаг.
Тамхины хэрэглээ нь хүйсний хувьд Тамхины хэрэглээ нь хүйсний хувьд ялгаатай. Эр- ялгаатай. Эр- 47%47%, Эм-, Эм-12% 12% тамхи тамхи татдаг. Хөгжиж буй орнуудын эр-48%, татдаг. Хөгжиж буй орнуудын эр-48%, эм-7% ; хөгжингүй орнуудын эр-42%, эм-7% ; хөгжингүй орнуудын эр-42%, эм-24% нь тамхи татдаг байна эм-24% нь тамхи татдаг байна
77
Монгол улс дахь тамхины хэрэглээМонгол улс дахь тамхины хэрэглээ
Насанд хүрэгчдийн тамхины хэрэглээНасанд хүрэгчдийн тамхины хэрэглээ: : 2003 оны байдлаар УБ хотын насанд 2003 оны байдлаар УБ хотын насанд хүрсэн хүн амын хүрсэн хүн амын 47% 47% (эр-65%, эм-21%) нь (эр-65%, эм-21%) нь тамхи татаж байгаа нь дэлхийд тамхины тамхи татаж байгаа нь дэлхийд тамхины хэрэглээгээр тэргүүлэх хэрэглээгээр тэргүүлэх 1010 орны орны нэг болж нэг болж байна.байна.
Тогтмол тамхи татдаг эрэгтэйчүүд (43.1%) Тогтмол тамхи татдаг эрэгтэйчүүд (43.1%) эмэгтэйчүүдээс(4.1%) эмэгтэйчүүдээс(4.1%) 10 10 дахин их байна дахин их байна
88
Хүүхэд өсвөр үеийнхний тамхины хэрэглээ Хүүхэд өсвөр үеийнхний тамхины хэрэглээ
2003 онд манай улсад хийгдсэн2003 онд манай улсад хийгдсэн судалгаа-судалгаа-ггаар судалгаанд хамрагдсан өсвөр аар судалгаанд хамрагдсан өсвөр үеийнхний үеийнхний 15.2%15.2% нь тамхи татдаг бөгөөд нь тамхи татдаг бөгөөд тэдний ихэнх нь тэдний ихэнх нь 13-1513-15 насандаа тамхи татаж насандаа тамхи татаж эхэлсэн байна. эхэлсэн байна.
ӨӨсвөр үеийнхний дунд хийсэн судалгаанд свөр үеийнхний дунд хийсэн судалгаанд хамрагдсан хүүхдхамрагдсан хүүхдүүдүүдийн ийн 64%64%нь тамхитай нь тамхитай орчинд амьдардаг гэорчинд амьдардаг гэжээ. жээ.
99
Дам (идэвхДам (идэвхиигүй) тамхидалтгүй) тамхидалт
Дам тамхидалтыг Дам тамхидалтыг тооцоолох нь маш тооцоолох нь маш хүндрэлтэйхүндрэлтэй
Гэвч нийт гэр бүлийн Гэвч нийт гэр бүлийн 60%60% -д дор хаяж -д дор хаяж нэг тамхи татдаг хүн байгаа нь нэг тамхи татдаг хүн байгаа нь (1998он) тэдгээр гэр бүлийн бусад (1998он) тэдгээр гэр бүлийн бусад гишүүд дам тамхидалтад өртөж гишүүд дам тамхидалтад өртөж байгааг харуулж байна. байгааг харуулж байна.
1010
Тамхитай холбоотой нэр томъёо Тамхитай холбоотой нэр томъёо
Идэвхитэй тамхидалт Идэвхитэй тамхидалт Дам тамхидалт Дам тамхидалт Гол урсгалын утаа Гол урсгалын утаа Хажуу урсгалын утаа Хажуу урсгалын утаа ТамхичинТамхичин Дам тамхичин Дам тамхичин
1111
Тамхины хэрэглээний хор нөлөөТамхины хэрэглээний хор нөлөө нь нь
Татсан янжуурын тооТатсан янжуурын тоо Тамхи татах хугацаа Тамхи татах хугацаа Татаж эхэлсэн нас Татаж эхэлсэн нас Сорох хэмжээ зэргээс хамаарна Сорох хэмжээ зэргээс хамаарна
Никотин гэж юу вэНикотин гэж юу вэ
Никотин-хүний бие махбодийг хордуулах Никотин-хүний бие махбодийг хордуулах үйлчилгээтэй сэтгэц идэвхит бодис юм. үйлчилгээтэй сэтгэц идэвхит бодис юм. Никотины 60 мг тун хүнийг үхэлд хүргэх Никотины 60 мг тун хүнийг үхэлд хүргэх аюултай. Тамхи татах үед уг тамхинд аюултай. Тамхи татах үед уг тамхинд байгаа никотины 25% нь амьсгалаар байгаа никотины 25% нь амьсгалаар дамжин цусанд орж 10 сек-ын дараа дамжин цусанд орж 10 сек-ын дараа тархинд очиж эхний шатанд сэргээх, дараа тархинд очиж эхний шатанд сэргээх, дараа нь сулруулах үйлчилгээ үзүүлнэ. нь сулруулах үйлчилгээ үзүүлнэ.
1212
1313
Оюун санаа
Бие махбодь
Зан үйл
Никотины үйлчилгээ ба нөлөөлөл
1414
Тархины рецепторууд никотинд хэт Тархины рецепторууд никотинд хэт мэдрэг байдаг бөгөөд биед олон янзын мэдрэг байдаг бөгөөд биед олон янзын хариу урвалуудыг үүсгэдэг. хариу урвалуудыг үүсгэдэг.
ТТөрх өрх үйлүйл, сурах чадвар, сонор сэрэмж, , сурах чадвар, сонор сэрэмж, анхаарал төвлөрүүлэх чадвар зэргийг анхаарал төвлөрүүлэх чадвар зэргийг зохицуулж байдаг химийн нэгдлүүдэд зохицуулж байдаг химийн нэгдлүүдэд нөлөөлдөг нөлөөлдөг
1515
Зүрхний цохилт, амьсгалын тоог Зүрхний цохилт, амьсгалын тоог олшруулолшруулж, ж, цусан хангамжийг цусан хангамжийг бууруулна. бууруулна.
Тамхи сорсТамхи сорсооноос ноос хойшхойш 3 минутын 3 минутын дотор тайвшруулна ,15-20 минутын дотор тайвшруулна ,15-20 минутын дараа бие махбодын идэвхи хамгийн дараа бие махбодын идэвхи хамгийн өндөр хэмжээнд хүрнэ. өндөр хэмжээнд хүрнэ.
161616
Никотины түвшин Никотины түвшин
Никотины цусан дахь
хэмжээ
Өглөөний 6 цаг
Шөнийн 12 цаг
Nicostat - тайван байх түвшин x
1717
Тамхины эрүүл мэндэд үзүүлэх хортой нөлөө Тамхины эрүүл мэндэд үзүүлэх хортой нөлөө
Төв мэдрэлийн системд хүчтэй нөлөөлдөг. Төв мэдрэлийн системд хүчтэй нөлөөлдөг.
( тамхины утааг сороход никотин нь уушгинаас ( тамхины утааг сороход никотин нь уушгинаас цусаар дамжин 7сек хүрэхгүй хугацаанд тархи цусаар дамжин 7сек хүрэхгүй хугацаанд тархи болон бусад амин чухал эрхтэнүүдэд хүрдэг.)болон бусад амин чухал эрхтэнүүдэд хүрдэг.)
Бага тунгаар : идэвхижүүлэх, сэргээх, Бага тунгаар : идэвхижүүлэх, сэргээх, тайвшруулах (тамхичид мансуурах)тайвшруулах (тамхичид мансуурах)
Өндөр тунгаар: нейротрансмитерыг саатуулж Өндөр тунгаар: нейротрансмитерыг саатуулж үхүүлэх (Хортон шавьж устгах үхүүлэх (Хортон шавьж устгах
1818
Богино хугацаанд үүсэх нөлөөлөл Удаан хугацаанд үүсэх нөлөөлөл
Үс, хувцсанд тамхины утаа шингэнэ
Тархины цус харвалт Тархины хүчилтөрөгчийн хангамж багасна
Амны хөндийн болон улаан хоолойн хорт хавдар
Уушгины хүчилтөрөгчийн хангамж муудна
Зүрхний үйл ажиллагаа хурдсаж, даралт ихэснэ
Хуруу, гар шарлана
Зүрх судасны өвчин
Уушиг тэлэгдэх өвчин
Уушгины хорт хавдар
Ходоодны шарх
Арьс хуурайшиж өнгө нь алдагдаж үрчийнэ
Давсагны хорт хавдар Үргүйдэл,
бэлгийн сулрал
Булчин суларна
Захын судасны өвчин үүснэ
Амнаас муухай үнэр үнэртэж, шүд шарлана
Нүд, ам, хоолойн салстыг цочроож хорсгоно
191919
Никотин нь судасны нарийсалтын шалтгаан болдог
•Никотин нь холестеролын хуримтлагдах хэмжээг ихэсгэнэ
Никотин нь судасны ханыг гэмтээнэ Никотин нь зүрхний үйл ажиллагааг хүндрүүлнэ
Тамхины хэрэглээ - зүрх судасны өвчин ба цус харвалт
2020
Тамхины хэрэглээ Тамхины хэрэглээ - - хорт хавдархорт хавдар
Уушгины хавдУушгины хавдарар Хамрын хорт хавдар Хамрын хорт хавдар Хэл, амны хөндий, шүлсний булчирхай, Хэл, амны хөндий, шүлсний булчирхай,
цагаан мөгөөрсөн хоолой зэрэг эрхтэний цагаан мөгөөрсөн хоолой зэрэг эрхтэний хорхорт т хавдрууд хавдрууд
Улаан хоолойн хорт хавдар Улаан хоолойн хорт хавдар Залгиурын хорт хавдар Залгиурын хорт хавдар Төвөнхийн хорт хавдар Төвөнхийн хорт хавдар Ходоодны хорт хавдар Ходоодны хорт хавдар
2121
Залгиурын хорт хавдар Залгиурын хорт хавдар Бөөрний хорт хавдар Бөөрний хорт хавдар Нойр булчирхайн хорт хавдар Нойр булчирхайн хорт хавдар Шулуун гэдэсний хорт хавдар Шулуун гэдэсний хорт хавдар Хошногоны амсрын хорт хавдар Хошногоны амсрын хорт хавдар Элэгний хорт хавдар Элэгний хорт хавдар
2222
Тамхины хэрэглээ Тамхины хэрэглээ - - уушгины өвчин уушгины өвчин
Уушгины архаг бөглөрөлтөт Уушгины архаг бөглөрөлтөт өвчин өвчин
Гуурсан хоолойн багтраа Гуурсан хоолойн багтраа Уушги тэлэгдэх өвчин Уушги тэлэгдэх өвчин
232323
Бронхит
242424
Эрүүл уушиг
Тамхичин хүний уушиг
252525
262626
Уушгин дахь тамхины
бохь
Тамхины бохь
харлаж харагдаж
байна
272727
Хэвийн агаар дамжуулах
сувгаар агаар чөлөөтэй орж
гардаг
Астмын эхэн үе
Булчингийн зангирал нь астма үүсэхэд нөлөөлнө Хөөнгөтсөн болон салслаг ихээр ялгарах
нь амьсгалахад бэрхшээл учруулна
282828
Баруун зүүн уушгинд хүрэх цагаан мөгөөрсөн
хоолойн салаа
Амьсгалын замыг дүүргэж байна
Утаа уушиг
руу орж
байна
2929
Тамхины хэрэглээ Тамхины хэрэглээ - - чихрийн шижин чихрийн шижин
Чихрийн шижин өвчтэй тамхи татдаг Чихрийн шижин өвчтэй тамхи татдаг хүмүүс нь ЧШ өвчтэй тамхи татдаггүй хүмүүс нь ЧШ өвчтэй тамхи татдаггүй хүмүүсээс илүү ихээр зүрх судасны хүмүүсээс илүү ихээр зүрх судасны өвчнөөр өвчилдөг. өвчнөөр өвчилдөг.
Тамхи татах нь захын судасны болон доод Тамхи татах нь захын судасны болон доод мөчний мэдээгүйжих өвчин үүсэх гол мөчний мэдээгүйжих өвчин үүсэх гол хүчин зүйл болдогхүчин зүйл болдог
303030
Зузаарч сорвижсон
судасны ханыг 50 дахин
томруулсан байдал
Судасны ханын бөглөрөлт
313131
3232
Тамхины хэрэглээ Тамхины хэрэглээ - - арьс ,түүний дайвар арьс ,түүний дайвар
Тамхичин хүний арьс хуурайших, уян Тамхичин хүний арьс хуурайших, уян хатан чанар нь буурхатан чанар нь буурахах, арьсны цусан , арьсны цусан хангамж алдагдхангамж алдагдах ах
Үсний өнгө алдагдаҮсний өнгө алдагдахх, үс уна, үс унах х Хумсанд нь тамхины бохины шар толбо Хумсанд нь тамхины бохины шар толбо
үүсүүсэх эх Дархлалын тогтолцоог гэмтээдэг Дархлалын тогтолцоог гэмтээдэг
333333
3434
3535
Тамхины хэрэглээ Тамхины хэрэглээ - - нүд нүд
Тамхичид нь нүдний өвчнөөр Тамхичид нь нүдний өвчнөөр бусадтай харьцуулахад 40% илүү бусадтай харьцуулахад 40% илүү өвчилдөг. өвчилдөг.
ННүд хорсох үд хорсох ННүд анивчих, үд анивчих, ННүднээс нулимс гоожих үднээс нулимс гоожих ННүдний болор цайх, сохрох үдний болор цайх, сохрох
3636
Тамхины хэрэглээ ба дүлийрэх Тамхины хэрэглээ ба дүлийрэх
Тамхи татсаны улмаас судас хатуурТамхи татсаны улмаас судас хатуурч ч дотор чихэнд очих цусан хангамжийн дотор чихэнд очих цусан хангамжийн хэмжээ багасч, сонсох чадвар алдагддаг.хэмжээ багасч, сонсох чадвар алдагддаг.
Тамхи татдаггүй хүмүүстэй харьцуулахад Тамхи татдаггүй хүмүүстэй харьцуулахад тамхичдад чихний үрэвсэлт өвчнөөс тамхичдад чихний үрэвсэлт өвчнөөс шалтгаалан үүссэн дүлийрэлт нь архаг шалтгаалан үүссэн дүлийрэлт нь архаг явцтайявцтай, , удаан үргэлжилдэг.удаан үргэлжилдэг.
Тамхичид дунд чихний үрэвсэлээр өвдөхТамхичид дунд чихний үрэвсэлээр өвдөх нь их байдагнь их байдаг
3737
Тамхины хэрэглээ Тамхины хэрэглээ - - шүд цооролт шүд цооролт
ШШүд шарлан цоорох үд шарлан цоорох ШШүд унах нь 1-1.5 дахин их үд унах нь 1-1.5 дахин их ШШүд сулрах ба буйлны үд сулрах ба буйлны
үрэвсэл үрэвсэл
383838
3939
404040
Хэлний хорт хавдар
4141
Тамхины хэрэглээ ба эмэгтэйчүүдТамхины хэрэглээ ба эмэгтэйчүүд
Сарын тэмдэг өвдөлттэй ирэх Сарын тэмдэг өвдөлттэй ирэх Сарын тэмдгийн мөчлөгт өөрчлөСарын тэмдгийн мөчлөгт өөрчлөгдөх, гдөх,
эсвэл эсвэл огт ирэхгүй болох огт ирэхгүй болох Эрт цэвэрших (2 жилээр Эрт цэвэрших (2 жилээр эрт цэвэршихэрт цэвэрших)) Умайн хүзүүний ба хөхний хавдар Умайн хүзүүний ба хөхний хавдар Үргүйдэл үүсэх Үргүйдэл үүсэх
4242
Тамхины хэрэглээ Тамхины хэрэглээ - - жирэмслэлт, нярай жирэмслэлт, нярай хүүхэд хүүхэд
ҮҮр зулбах эрсдэл р зулбах эрсдэл Мөн дутуу төрөх, амьгүй хүүхэд төрөх Мөн дутуу төрөх, амьгүй хүүхэд төрөх Жин багатай хүүхэд төрөх Жин багатай хүүхэд төрөх Нярайн эндэгдэл Нярайн эндэгдэл Никотин, нүүрсхүчлийн хий болон бусад хортой Никотин, нүүрсхүчлийн хий болон бусад хортой
химийн бодисууд ургийн цусан хангамжийг химийн бодисууд ургийн цусан хангамжийг багасгадаг. багасгадаг.
Тамхи татдаг эхээс төрсөн хүүхдийн цусны Тамхи татдаг эхээс төрсөн хүүхдийн цусны цагаан эс цөөн, дархлаа сул, халдварт өвчинд цагаан эс цөөн, дархлаа сул, халдварт өвчинд нэрвэгдэх магадлал өндөр байна. нэрвэгдэх магадлал өндөр байна.
434343
Та тамхинд орсон бол Таны хүүхэд ч адил !
4444
Тамхины хэрэглээ Тамхины хэрэглээ - - бусад хортой нөлөөбусад хортой нөлөө
Эр бэлгийн эсийн хэлбэрийг өөрчлөн, Эр бэлгийн эсийн хэлбэрийг өөрчлөн, уургийн бүтцийг нь алдагдуулуургийн бүтцийг нь алдагдуулнана. .
ББэлэг эрхтний булчин суларч бэлгийн элэг эрхтний булчин суларч бэлгийн сулралд орно. сулралд орно.
Тамхидалт нь ходоодны шархлаа Тамхидалт нь ходоодны шархлаа үүсгэүүсгэдэг.дэг.
ходоодны хорт хавдар ходоодны хорт хавдар үүсэх шалтгаан үүсэх шалтгаан болноболно. .
4545
ЯЯсны сийрэгжилт үүсэж ууц нуруу, сны сийрэгжилт үүсэж ууц нуруу, аарцгийн яс болон бусад яснууд хэврэгшиж, аарцгийн яс болон бусад яснууд хэврэгшиж, хугарахдаа амархан бхугарахдаа амархан болдог.олдог.
Тамхичдын дунд арьсны харшилт өвчин 2-3 Тамхичдын дунд арьсны харшилт өвчин 2-3 дахин их тохиолддог ба бүх биеийн арьсан дахин их тохиолддог ба бүх биеийн арьсан дээгүүр эдгэрэлт удаантай , улайлт ихтэй, дээгүүр эдгэрэлт удаантай , улайлт ихтэй, суурьтай загатнуур үлдээдэг.суурьтай загатнуур үлдээдэг.
5. Үнэрлэх ба амтлах мэдрэхүй буурах 5. Үнэрлэх ба амтлах мэдрэхүй буурах
4646
Тамхины хэрэглээ Тамхины хэрэглээ - - сэтгэцийнсэтгэцийн өө өөррчлөлт члөлт
Тамхи үгүйлэх буюу Тамхи үгүйлэх буюу сэтгэцийн хараат байдалсэтгэцийн хараат байдал
Тамхи даах чадвар Тамхи даах чадвар нэмэгдэх буюу нэмэгдэх буюу биемахбод тамхи биемахбод тамхи эсэргүүцэх чадвар буурахэсэргүүцэх чадвар буурах
Шартах хам шинж буюу Шартах хам шинж буюу биеийн хараат байдал биеийн хараат байдал
4747
Үгүйлэх хам шинжийн эмнэл зүйн шинж Үгүйлэх хам шинжийн эмнэл зүйн шинж тэмдгүүдтэмдгүүд::
Тамхи хүчтэй үгүйлэгдэТамхи хүчтэй үгүйлэгдэх х БухимдаБухимдах х Сэтгэл түгших, гуниглах Сэтгэл түгших, гуниглах Тайван биш болон байж ядах Тайван биш болон байж ядах Анхаарал төвлөрөх чадвар суларна.Анхаарал төвлөрөх чадвар суларна. Хоолны дур нэмэгдэнэ Хоолны дур нэмэгдэнэ Нойргүйдэх, нойр хямрах Нойргүйдэх, нойр хямрах Зүрхний цохилт олширно Зүрхний цохилт олширно
4848
Тамхи ба НийгэмТамхи ба Нийгэм, , эдийн засагэдийн засагт т
учруулах хор уршиг учруулах хор уршиг Өндөр хөгжилтэй орнуудын эрүүл мэндийн нийт төсвийн ойролцоогоор 6-15%-ийг тамхинаас үүдэлтэй өвчний эмчилгээнд зарцуулдаг байна. Хувь хүн болон гэр бүлийг ядууралд хүргэнэ.Улс орны эдийн засагт асар их хохирол учруулдаг
4949
ЯЯдуу гэр бүл орлогынхоо ихэнхийг тамхинд дуу гэр бүл орлогынхоо ихэнхийг тамхинд зарцуулдаг зарцуулдаг
ДЭМБ-ын судалгаагаар БангладДЭМБ-ын судалгаагаар Бангладээшт ядуу шт ядуу өрхүүд хүнсэнд зарцуулдаг мөнгөнөөсөө өрхүүд хүнсэнд зарцуулдаг мөнгөнөөсөө 10 10 дахин их мөнгийг тамхинд зарцуулдаг байна дахин их мөнгийг тамхинд зарцуулдаг байна Энэ мөнгөө хүнсэнд зарцуулбал өлсгөлөн Энэ мөнгөө хүнсэнд зарцуулбал өлсгөлөн байгаа байгаа 10.510.5 сая хүнийг хооллоход хангалттай сая хүнийг хооллоход хангалттай хүрэлцэнэ гэж тооцоолсон байна.хүрэлцэнэ гэж тооцоолсон байна.
5050
Манай оронд Манай оронд Тамхи татдаг оюутан залуус гэхэд Тамхи татдаг оюутан залуус гэхэд
дунджаар хагас жилийн дунджаар хагас жилийн сургалтын төлбөртэй тэнцэх сургалтын төлбөртэй тэнцэх мөнгийг мөнгийг (~150(~150..000төг) 000төг) тамхи тамхи худалдан авч өөрийгөө болон худалдан авч өөрийгөө болон дотны хүмүүсээ хордуулахад дотны хүмүүсээ хордуулахад зарцуулдаг байна.зарцуулдаг байна.
5151
Манай тамхичдын Манай тамхичдын 45%45% нь хайрцаг нь хайрцаг тамхинд дунджаар тамхинд дунджаар 800800 төгрөг төгрөг зарцуулдаг бөгөөд өдөрт нэг хайрцаг зарцуулдаг бөгөөд өдөрт нэг хайрцаг тамхи татдаг хүмүүс тамхи татдаг хүмүүс 10 жилд 10 жилд зөвхөн зөвхөн тамхи худалдан авахдаа тамхи худалдан авахдаа 3 сая 3 сая төгрөг төгрөг буюу нэг суудлын машин авах мөнгийг буюу нэг суудлын машин авах мөнгийг ямар ч үр ашиггүй зардаг байна.ямар ч үр ашиггүй зардаг байна.
5252
ӨӨрхийн доторхи тамхи татдаг хүний рхийн доторхи тамхи татдаг хүний тооноос хамаарч нэг өрх сар бүр өрхийн тооноос хамаарч нэг өрх сар бүр өрхийн орлогынхоо орлогынхоо 1-2%-1-2%-ийг тамхинд зарцуулж ийг тамхинд зарцуулж байна гэсэн судалгаа гарчээ. байна гэсэн судалгаа гарчээ.
Тамхиа хаявал энэ мөнгийг эрүүл мэнд, Тамхиа хаявал энэ мөнгийг эрүүл мэнд, хоол г.мхоол г.м хэрэгцээтэй зүйлд за хэрэгцээтэй зүйлд зарцуулж рцуулж болохоор байна. болохоор байна.
5353
Тамхины хэрэглээг оношлох Тамхины хэрэглээг оношлох
Уулзахаар ирсэн хүн бүрээс тамхи татдаг Уулзахаар ирсэн хүн бүрээс тамхи татдаг эсэхийг асуух ёстой !!! эсэхийг асуух ёстой !!!
Тамхи хэрэглэсэн гэж үзэх сэжгүүд:Тамхи хэрэглэсэн гэж үзэх сэжгүүд: Үйлчлүүлэгчээс тамхи үнэртэж байх Үйлчлүүлэгчээс тамхи үнэртэж байх Шүд ба хуруу нь шарласан байвал Шүд ба хуруу нь шарласан байвал Шүд цоорсон Шүд цоорсон Хэл ердийн өнгөө алдсан бол Хэл ердийн өнгөө алдсан бол Тухайн хүний хувцсанд тамхины хайрцаг Тухайн хүний хувцсанд тамхины хайрцаг
байвал байвал Амьсгалын зам болон цээжний талаас Амьсгалын зам болон цээжний талаас
зовиуртай бол зовиуртай бол
5454
3.3. Тамхи хэрэглэгчээс лавлах асуултууд: Тамхи хэрэглэгчээс лавлах асуултууд: Тамхи хэр зэрэг татдаг (зажилдаг) вэ? Тамхи хэр зэрэг татдаг (зажилдаг) вэ? Тамхи таны эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг Тамхи таны эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг
вэ? вэ? Та согтууруулах ундаа хэрэглэдэг үү? Та согтууруулах ундаа хэрэглэдэг үү? Та тамхиа хаяхыг хүсч байна уу? Та тамхиа хаяхыг хүсч байна уу? Танай гэр бүлТанай гэр бүлд таниас д таниас өөр хүн тамхи өөр хүн тамхи
хэрэглэдэг үү? хэрэглэдэг үү?
5555
Тамхинаас гарах өдрөө товло!
Тамхитай холбоотой
бүхнээс татгалз!
5757Уруу татаж болох зүйлүүдээс хол бай!
5858
Цэвэр ус, жимсний ундаа уух
5959
Эргэж орох байдлаас сэргийл!!
6060
1.Зарлах 1.Зарлах Тамхинаас гарсан Тамхинаас гарсан
гэж өөртөө байнгагэж өөртөө байнга хэлэххэлэх
Хорхой дарах 6 “З”- ийн зарчим
6161
2. Зайлсхийх 10 минут хүлээ.Шунан хүсэх
байдал эхний 3-5минут л үргэлжилнэ
6262
3. Зөв амьсгалах 3. Зөв амьсгалах
2-3 удаа гүн 2-3 удаа гүн
амьсгалахад л та амьсгалахад л та
тайвширна тайвширна
6363
4. Зөвхөн шингэн буцалгасан ус бага багаар шимж уу
6464
5. Завгүй байх 5. Завгүй байх
Өөр зүйл хийх, Өөр зүйл хийх,
алхах, бохь алхах, бохь
зажлах, шүршүүрт зажлах, шүршүүрт
орох гэх мэт орох гэх мэт
6565
6. Залбирах 6. Залбирах
Дотоод сэтгэлээсээ Дотоод сэтгэлээсээ
тусламж хүс тусламж хүс
6666
Тамхи хэрэглээг зогсоох 5 зөвлөмж Тамхи хэрэглээг зогсоох 5 зөвлөмж
Асуу (ДЭМБ-ын хялбаршуулсан зөвлөмж) Асуу (ДЭМБ-ын хялбаршуулсан зөвлөмж) Тамхинаас тагалзахыг зөвлөх, тамхины Тамхинаас тагалзахыг зөвлөх, тамхины
хэрэглээ нь өвчин үүсгэх, үхэлд хүргэж хэрэглээ нь өвчин үүсгэх, үхэлд хүргэж болохыг анхааруулахболохыг анхааруулах
Тамхинаас гарахад бэлэн эсэхийг үнэлэхТамхинаас гарахад бэлэн эсэхийг үнэлэх Тамхинаас гарахад туслахТамхинаас гарахад туслах Дараагийн уулзалт төлөвлөх Дараагийн уулзалт төлөвлөх
6767
ДЭМБ-ын тамхины хэрэглээг буруулах, тамхины ДЭМБ-ын тамхины хэрэглээг буруулах, тамхины хор хөнөөлийг багасгах 6 стратегихор хөнөөлийг багасгах 6 стратеги буюу буюу
MPOWERMPOWER MM-monitor tobacco use and policies--monitor tobacco use and policies-тамхины хэрэглээ болон тамхины хэрэглээ болон
урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний үр дүнг хянахурьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний үр дүнг хянах
PP-protect people from tobacco smoke--protect people from tobacco smoke-Дам тамхидалтаас Дам тамхидалтаас сэргийлэх, хүн амыг хамгаалахсэргийлэх, хүн амыг хамгаалах
OO-offer help to quit tobacco use –-offer help to quit tobacco use –тамхинаас гарахд туслахтамхинаас гарахд туслах
WW-warn about the dangers of tobacco--warn about the dangers of tobacco-тамхины хор тамхины хор хөнөөлийн талаар анхааруулаххөнөөлийн талаар анхааруулах
EE-enforce bans on tobacco advertising, promoting and -enforce bans on tobacco advertising, promoting and sponsorship-sponsorship-зар суртачилгаа, дэмжих, ивээн тэтгэх үйл зар суртачилгаа, дэмжих, ивээн тэтгэх үйл ажиллагааны хоригийг хэрэгжүүлэхажиллагааны хоригийг хэрэгжүүлэх
RR--raise taxes on tobacco-raise taxes on tobacco-тамхи татварыг нэмэгдүүлэхтамхи татварыг нэмэгдүүлэх
6868
3 хэмжээст өнгөт цахилгаан соронзон
тархины томографид. Эрүүл тархины бүтэц.
Зулай талаас
10 Жил тамхи татсан хүний тархины
бүтцийн өөрчлөлт
6969
Анхаарал тавьсанд Анхаарал тавьсанд баярлалаа. баярлалаа.
