Upload
chalunthorn-teeyamaneerat
View
891
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
แนวทางการดแลผปวยโรคไขเลอดออก
บรรณาธการ 1. นางวารณ วชรเสว สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน
2. นางรศนา วลรตนาภา สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน
3. นางสาวรงนภา ธนาบรณ สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน
4. นางสาวอศรา นยวฒ สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน
สนบสนนโดยส�านกโรคตดตอน�าโดยแมลง
กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข
พมพครงท 3 : สงหาคม 2558 จ�านวน 5,000 เลม
พมพท : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ�ากด
ค�าน�า
หนงสอแนวทางการดแลผปวยโรคไขเลอดออกส�าหรบครอบครว ไดจดพมพ
มาเปนครงท 2 โดยไดมการปรบปรงเนอหาใหตรงตามกลมเปาหมายใหงายตอความเขาใจ
มากขน เพราะครอบครวหมายถงบคคลทกกลมวยคอตงแตทารกจนถงผสงอาย ทมรายงาน
การเปนโรคไขเลอดออกไดทกอาย ส�าหรบในประเทศไทยมการระบาดของโรคปเวนป หรอป
เวน 2 ป และเชอไวรสเดงกม 4 สายพนธ ดงนนโอกาสการตดเชอไขเลอดออกของประชากร
ในประเทศไทย จงมไดหลายครง ถงแมวาการรกษาในปจจบนยงไมมยาตานไวรสเดงก หรอวคซน
ทสามารถฉดปองกนโรคไขเลอดออกได
ดงนนการทประชากรหรอบคคลในครวเรอนมความรในการดแลเบองตน เมอมบคคล
ในครอบครวเปนไขเลอดออก มความเขาใจอาการเบองตน การสงเกต การดแลและการสงเกต
อาการอนตรายน�าไปสภาวะชอกในโรคไขเลอดออก เพอลดความรนแรงของโรคได โดยอาศย
ความรจากการอานและไดสาระของหนงสอเลมนซงในเนอหาของหนงสอจะมรปภาพการตน
เนอหาวชาการโรคไขเลอดออก เรองเลาประสบการณจากบคคลทเคยเปนโรคไขเลอดออก หรอ
มบตรหลานเปนไขเลอดออกเนอหาการวนจฉยรกษาของแพทย ค�าถามตางๆทอยากร สงส�าคญ
คอการควบคมการระบาดของโรค และการปองกนไมใหตวเองปวยเปนโรคไขเลอดออก
คณะผจดท�า หวงวาเนอหาในหนงสอทปรบปรงเลมน จะเปนประโยชนตอครอบครว
และขยายความรไปสบคคลอนๆตอไป ลดอตราการเสยชวตและการปวยดวยโรคไขเลอดออก
ในประเทศตอไป
สงหาคม 2558
สารบญค�าน�าตอนท1เมอลกรกเปนไขเลอดออก
ตอนท 2สาระส�าคญของไขเลอดออกการตดตอของโรคไขเลอดออกการก�าจดยงลายพาหะรายของโรคไขเลอดออก
ตอนท 3เรองเลาจากประสบการณของผปวย เรองเลาจากคณแมทลกอาย 7 เดอน เปนไขเลอดออก ชอก ไขเดงก การระบาดของโรคในครวเรอน ไขเดงกทมอาการปวดกระดก ผใหญความอดทนสง เรองเลาประสบการณจากแทกซ
ตอนท 4กรณศกษาผปวยโรคไขเลอดออก เดกเลก เลอดออกมากเพราะกนยาลดไขสง ชอกนาน มาชา ผใหญมโรคประจ�าตวคอความดนโลหตสง วยรนอยกบเพอน ไมนกถง ทารกแรกเกด บดามารดาไมทราบวาลกมอาการชอก อาการไมรนแรงแตเสยงสง
ค�าถามส�าหรบผทสงสยหรอตดเชอไขเลอดออกทพบบอย
1
81213
1414
1515
161717
20202121222223232424
25
1
อย ! ลกตวรอนจเลยน
ตอนท 1เมอลกรกเปนไขเลอดออก
แมจา ! ปวดหวปวดมาก... มาก
เพอนท โรงเรยนหนเปนไขเลอดออกดวยหนกลวจงเลยคะ
2
มไขสงเกน 2 วน ตองไปรดแขน และเจาะเลอดตรวจ
การดแลทบานใหรบประทานยาลดไขเวลามไขสงเทานน พรอมเชดตวรวมดวย นอนพก และดมน�าเกลอแร
รบประทานอาหารออน
หมอใหยาลดไข น�าเกลอแรไปรบประทานและใหแผนพบ
ส�าหรบการดแลผปวยไขเลอดออกในเบองตน
อยาลม อก 2 วนมาพบหมอดวยนะคะ
อม ! รดแขนแลวมจดเลอดออก 4-5 จด ตองเจาะเลอดดวยนะคะ
โอย ! เจบจง
ผลเลอดยงไมพบความผดปกต แตอาจจะ
เปนไขเลอดออกไดตองมาตรวจตดตามอก
นะคะ ถาอาการยงไมดขน
3
การมาตรวจตามนดเพอตดตามการด�าเนนของโรค
รบประทานอาหารไมคอยไดเลยคะคณหมอ
หนอาเจยนคลนไสกนไมไดดวยคะ
ผปวยไขเลอดออกทรบรกษาในโรงพยาบาลไมจ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอดทกราย
อย ! ตองนอนท โรงพยาบาลดวยเหรอคะ
ตองรดแขนและเจาะเลอดซ�าดวยนะคะ
ผลเลอดเหมอนนาจะเปนไขเลอดออกหมอจะใหนอนทโรงพยาบาล แตในเบองตนใหดมน�าเกลอแรกอนนะคะ ยงไมตองใหน�าเกลอทาง
เสนเลอด ตองสงเกตอาการใกลชด เพราะไขวนท 3
4
หากรบประทานอาหารหรอดมน�าไมได และมความเขมขนของเลอดเพมขน จ�าเปนทจะตองใหน�าเกลอทางเสนเลอด
เรยกวา ระยะวกฤต
ผปวยท ใหน�าเกลอทางเสนเลอด ตองมการปรบอตราหยดของสารน�าบอย ๆ
การรกษาในโรงพยาบาล จะมการเจาะเลอดบอย ๆ เพอดความเขมขนของเลอดและเกลดเลอด การปรบอตราการไหลเวยน
ของน�าเกลอเปนระยะ ๆ ตามอาการของผปวย สญญาณชพ ความเขมขนของเลอด และปรมาณปสสาวะ
หนอาเจยนมากรบประทานไมไดเลย
คณหมอตองใหน�าเกลอ
พพยาบาลจะมาเยยมหนบอย ๆ
เพอวดไข จบชพจร วดความดนโลหต และดปรมาณ
ปสสาวะ
หมอขอเจาะเลอดไปตรวจนะคะ หนตองดมน�าเกลอแรดวย
5
ระยะเวลาทเหมาะสมของการใหน�าเกลอทางเสนเลอด คอ ระยะวกฤต ในผปวยทมความเขมขนเลอดสงระยะเวลา 1-2 วน
อาการทแสดงเขาสระยะฟนตว
แมจา... หนจะตองใหเลอดเหมอนพขาง ๆ หรอเปลาคะหนกลวจงเลย
ผปวยไขเลอดออกบางรายทมอาการเลอดออกเทานนทจะตองใหเลอด
ทดแทน
โอย ! คน...คน...คน... คนจงเลยคนทงมอแลวกเทาดวยเนยะ...
6
อาการคนหรอมผนแดงเปนสญญาณวาผปวยนาจะพนระยะวกฤตของโรคแลว
ผปวยทกลบบานไดดวยความปลอดภย ตองไมมไขโดยไม ใชยาลดไขใน 1 วน ถามภาวะชอกตองหลงภาวะชอก
ไมนอยกวา 2 วน และตองรบประทานอาหารไดด อาการทวไปปกต
ลกพอดขนแลว
เย ๆ หายแลวหนหวขาวคะแม
เย!... เย ๆ ๆ ด ใจจงเอาสายน�าเกลอออกแลว
7
กลบบานไปใน 1-2 สปดาห อยาเพงเลนกฬาหรอท�ากจกรรมทมการกระทบกระแทก เพราะอาจม
อาการเลอดออก แลวมาตรวจตามทหมอนด สงส�าคญ คอ ตองชวยกนก�าจดแหลงเพาะพนธยงลายตามทอยอาศยดวย
ระหวางน หากพบคนในบานหรอขาง ๆ บานไมสบายมไขสงตองนกถงโรคไขเลอดออก
แลวพาไปตรวจแตเนน ๆ
8
ตอนท 2
สาระส�าคญของโรคไขเลอดออกลกษณะโรค โรคไขเลอดออกเดงก เปนโรคตดเชอไวรสเดงกทมยงลายเปนแมลงน�าโรค โรคนไดกลายเปน
ปญหาสาธารณสขในหลายประเทศทวโลก เนองจากไดแพรกระจายอยางกวางขวางและจ�านวนผปวย
เพมขนอยางมากใน 30 ปทผานมา มากกวา 100 ประเทศทโรคนกลายเปนโรคประจ�าถน และโรคน
ยงคกคามตอสขภาพของประชากรโลกมากกวารอยละ 40 (25,00 ลานคน) โดยเฉพาะอยางยงพบมาก
ในประเทศเขตรอนและเขตอบอน
สาเหต เกดจากเชอไวรสเดงก (Dengue virus) ซงเปน single-strand RNA จดอยใน genus Flavi-
virus และ family Flaviviridae ม 4 serotypes คอ DEN-1,DEN-2,DEN-3,DEN-4 ทง 4 serotypes
ม antigen รวมบางชนด จงท�าใหม cross reaction และ cross protection ไดในระยะสนๆ เมอม
การตดเชอไวรสเดงกชนดหนงจะมภมคมกนตอไวรสเดงกชนดนนตลอดไป (long lasting homotypic
immunity) และจะมภมคมกน cross protection ตอชนดอน (heterotypic immunity) ในชวง
ระยะสนๆ ประมาณ 6-12 เดอน ดงนน ผทอยในพนททมไวรสเดงกชกชมอาจมการตดเชอ 3 หรอ
4 ครงกได
วธการตดตอ โรคไขเลอดออกเดงกตดตอกนไดโดยมยงลายบาน (Aedes aegypti) เปนแมลงน�าโรคทส�าคญ
และในชนบทบางพนท จะมยงลายสวน (Aedes albopictus) เปนแมลงน�าโรครวมกบยงลายบาน เมอ
ยงลายตวเมยกดและดดเลอดผปวยทอยในระยะไข ซงเปนระยะทมไวรสอยในกระแสเลอดมาก เชอไวรส
จะเขาสกระเพาะยง และเพมจ�านวนมากขน แลวเดนทางเขาสตอมน�าลาย พรอมทจะเขาสคนทถกกด
อกตอไป เมอยงทมเชอไวรสเดงกไปกดคนอนกจะปลอยเชอไปยงคนทถกกด ท�าใหคนนนปวยได
ระยะฟกตว ระยะเพมจ�านวนของไวรสเดงก ในยง ประมาณ 8-10 วน
ระยะฟกตวของเชอไวรสเดงก ในคน ประมาณ 3-14 วน โดยทวไปประมาณ 5-8 วน
ระยะตดตอ โรคไขเลอดออกเดงกไมตดตอจากคนสคน ตดตอกนไดโดยมยงลายเปนแมลงน�าโรค
การตดตอจงตองใชเวลาในผปวยและในยง ระยะทผปวยมไขสงประมาณวนท 2-4 จะมไวรสอยใน
9
กระแสเลอดมาก ระยะนจะเปนการตดตอจากคนสยง และระยะเพมจ�านวนของเชอไวรสในยง
จนมากพอ อกประมาณ 8-10 วนจงจะเปนระยะตดตอจากยงสคน
อาการและอาการแสดง หลงจากไดรบเชอจากยงประมาณ 5-8 วน (ระยะฟกตว) ผปวยจะเรมมอาการของโรค
ซงมความรนแรงแตกตางกนได ตงแตมอาการไขเดงก ( dengue fever : DF ) ไปจนถงมอาการ
รนแรง (dengue hemorrhagic fever:DHF) และรนแรงมากจนถงชอกและเสยชวต (dengue shock
syndrome:DSS)
ผปวยมอาการได 3 แบบ คอ
1. Undifferentiated fever (UF) หรอกลมอาการไวรส
2. ไขเดงก (Dengue fever – DF)
3. ไขเลอดออกเดงก (Dengue hemorrhagic fever:DHF)
โรคไขเลอดออกเดงก มอาการส�าคญทเปนรปแบบคอนขางเฉพาะ 4 ประการ เรยงตามล�าดบการเกด
กอนหลง ดงน
1. ไขสงลอย 2-7 วน
2. มอาการเลอดออก สวนใหญจะพบทผวหนง
3. มอาการตบโต กดเจบ
4. มอาการไหลเวยนโลหตลมเหลว/ภาวะชอก
การด�าเนนโรคไขเลอดออกเดงก แบงได 3 ระยะ คอ ระยะไข ระยะวกฤต/ชอก และระยะฟนตว
1. ระยะไข ผปวยจะมไขสงเกดขนอยางเฉยบพลน สวนใหญไขจะสงเกน 38.5 องศาเซลเซยส บางรายอาจ
มอาการชกเกดขนโดยเฉพาะในเดกทเคยมประวตชกมากอน ผปวยมกจะมหนาแดง ( flushed face)
สวนใหญผปวยจะไมมอาการน�ามกไหลหรออาการไอ เบออาหาร อาเจยน และไขสงลอยอย 2-7 วน
อาจพบมผนแบบ erythema หรอ maculopapular ซงมลกษณะคลายผน rubella ได อาการเลอดออก
ทพบบอยคอ ทผวหนง การท�า tourniquet test ใหผลบวกไดตงแต 2-3 วนแรกของโรค รวมกบ
มจดเลอดออกเลกๆ กระจายตามผวหนง สวนใหญตบโต ไดประมาณวนท 3-4 นบแตเรมปวย ในระยะ
ทยงมไขอย ตบจะนมและกดเจบ
2. ระยะวกฤต/ชอกประมาณ 1 ใน 3 ของผปวยไขเลอดออกเดงก จะมอาการรนแรงภาวะไหลเวยนโลหตลมเหลว
เกดขน ซงสวนใหญจะเกดขน พรอมๆกบทมไขลดลงอยางรวดเรว เวลาทเกดชอกจงขนอยกบระยะเวลา
10
ทมไข อาจเกดไดตงแตวนท 3 ของโรค (ถามไข 2 วน) หรอเกดวนท 8 ของโรค ( ถามไข 7 วน ) ภาวะชอก
ทเกดขนนจะมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ถาไมไดรบการรกษา ผปวยจะมอาการเลวลง และจะเสย
ชวตภายใน 12-24 ชวโมง หลงเรมมภาวะชอก
3. ระยะฟนตว ระยะฟนตวของผปวยคอนขางเรว ในผปวยทไมชอกเมอไขลดสวนใหญกจะดขน สวนผปวยชอก
ถาไดรบการรกษาอยางถกตองทนทวงทจะฟนตวอยางรวดเรว ระยะฟนตวมเวลาประมาณ 2-3 วน
ผปวยจะมอาการดขนอยางชดเจน
การวนจฉยโรค1. การทดสอบความเปราะบางของเสนเลอด (Tourniquet test) โดยการวดความดนโลหต
แลวคางไว 5 นาท
2. การเจาะเลอดตรวจ (Complete Blood Count) เพอดเมดเลอดขาว เกลดเลอดและ
ความเขมขนของเลอด
ทง 2 ขอควรท�าภายใน 3 วนแรกทมอาการไข ระยะแรกอาจยงไมตองรบไวในโรงพยาบาล
โดยแพทยจะนดตรวจตามอาการเปนระยะๆ โดยอาจนดตรวจและเจาะเลอดทกวนจนกวาจะปลอดภย
คอไขลงครบ 24 ชวโมง โดยไมใชยาลดไข
การรกษา ในปจจบนยงไมมยาฆาเชอไวรสเดงก จงใหการรกษาแบบประคบประคองตามอาการ แพทยผ
รกษาจะตองเขาใจธรรมชาตของโรค และในการดแลผปวยอยางใกลชด จะตองมการดแลรกษาพยาบาล
ทด ตลอดระยะวกฤต คอชวง 24-28 ชวโมง ทมการรวของพลาสมา หลกในการรกษามดงน
1. ในระยะไขสง บางรายอาจมอาการชกได ถาไขสงมาก ยาลดไข ควรใชยาพวก
พาราเชตามอล หามใชยาพวกแอสไพรน, ibuprofen, steroid เพราะจะท�าใหเกลดเลอดเสยการท�างาน
จะระคายกระเพาะท�าใหเลอดออกไดงายขน
2. ใหผปวยไดสารน�าชดเชย เพราะผปวยสวนใหญมไขสง เบออาหาร และอาเจยน ท�าใหขาด
น�าและเกลอโซเดยม ควรใหผปวยดมน�าผลไมหรอสารละลายผงน�าตาลเกลอแร
3. ตดตามดอาการผปวยอยางใกลชด เพอจะไดตรวจพบและปองกนภาวะชอกไดทนเวลา
4. ดการเปลยนแปลงของเกลดเลอดและ hematocrit เปนระยะๆ เพราะถาปรมาณ
เกลดเลอดเรมลดลง และ hematocrit เรมสงขน เปนเครองบงชวา น�าเหลองรวออกจากเสนเลอดและ
อาจจะชอกได จ�าเปนตองใหสารน�าชดเชย
ส�าหรบผปวยทมภาวะชอกหรอเลอดออก แพทยจะตองใหการรกษา เพอแกไขสภาวะดงกลาว
ดวย สารน�า พลาสมา หรอสาร colloid อยางระมดระวง เพอชวยชวตผปวยและปองกนโรคแทรกซอน
11
การดแลรกษาในโรงพยาบาลระยะไข
1. ลดไขดวยการเชดตวดวยน�าธรรมดาหรอน�าอ น ถาไขสงมากใหยาลดไขรวมดวย
รบประทานอาหารออนหรอดมน�าเกลอแรใหเพยงพอ อาหารหรอเครองดมใหงดเวนสแดงด�าหรอ
น�าตาลในรายทอาเจยนมาก รบประทานอาหารไมได แพทยอาจพจารณาใหน�าเกลอทางเสนเลอด
ระยะวกฤต1. ในรายทไมรนแรง ถาเลอดขนไมมาก รบประทานอาหารหรอดมน�าเกลอแรไดเพยงพอไม
จ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอด
2. กรณทเลอดมความเขมขนมาก แพทยอาจพจารณาใหน�าเกลอทางเสนเลอด ตามความ
รนแรงของโรค ระยะเวลาการใหประมาณ 1-2 วน บางรายอาจตองพจารณาใหเลอดดวยถามอาการ
เลอดออก
ระยะฟนตว1. เมอเรมมผนคน ปสสาวะบอย แพทยจะพจารณาหยดใหน�าเกลอทางเสนเลอด
2. ส�าหรบปญหาผนคน ตองฟอกผวหนงใหสะอาดและแหงเสมอจะทเลาอาการคนได แพทย
อาจใหยาทาในบางรายทคนมากๆ แพทยพจารณาใหยาแกคนชนดรบประทาน
การดแลเมอกลบจากโรงพยาบาล1. หลกเลยงการกระท�าทมการกระทบกระแทกซงจะท�าใหมเลอดออก ประมาณ 1-2 สปดาห
เชน การเตะฟตบอล ขจกรยาน ถอนฟน เปนตน
2. กลบไปพบแพทยตามนด โดยเฉพาะในรายทมอาการรนแรง
3. ก�าจดแหลงเพาะพนธยงภายในบานและรอบๆบาน
4. แจงขาวการปวยใหเพอนบานไดรบทราบและชวยกนเฝาระวง ถามใครมไขสงตองนกถง
โรคไขเลอดออกเสมอ ควรพาไปรบการวนจฉยตงแตระยะแรกๆและตรวจตดตามจนกวาไขจะลงครบ
24 ชวโมง จงจะปลอดภย
12
การตดตอของ
โรคไขเลอดออก
ระยะฟกตวของไวรสในยง 8 - 10 วน
ไวรสเดงก
ยงลายมากดดดเลอดผปวยท�าใหไวรสเขาไปในตวยง
ไวรสอย ในตวยงลายตลอดอายขยของยง
( 1-2 เดอน )
ระยะฟกตวของไวรสในคน 5-8 วน
ยงลายทมไวรสกดดดเลอด
ทงเดกและผ ใหญ
ผปวยระยะทมไขสงมไวรสอย ในกระแสเลอด
13
การก�าจดยงลายพาหะรายของโรคไขเลอดออก
มาตรการ 5ป. 1ข. ปองกนโรคไขเลอดออกไวรสอย ในตวยงลายตลอดอายขยของยง
( 1-2 เดอน )
ยงลายทมไวรสกดดดเลอด
ทงเดกและผ ใหญ
ปดฝาภาชนะใหสนท
ปลอยปลากนลกน�า
เปลยนน�าในภาชนะทปดไมได
ปรบปรงสงแวดลอมไม ใหเปนแหลงเพาะพนธยง ขดลางภาชนะ
กอนเปลยนน�าใหมทกสปดาห
ปฏบตเปนประจ�าอยางตอเนองทกๆ 7 วน
14
ตอนท 3
เรองเลาจากประสบการณของผปวยเรองเลาจากคณแมทลกอาย 7 เดอนเปนไขเลอดออกชอก ประสบการณไขเลอดออกของนองเกดขนเมอนองอาย
ได 7 เดอน 7 วน อาการคอมไขสงเมอทานยาลดไข ไขกลดนะคะ
แตพอครบ 4 ชวโมง ไขกกลบมาอก ดฉนจงพานองไปหาหมอท
โรงพยาบาลเอกชนแหงหนงในกรงเทพ และตรวจพบวา นองเปน
ไขเลอดออก ในชวงนนนองมไขสงตลอด สงถง 38-40 oC และ
เนองจากนองยงเลกมาก คณหมอจงไดท�าเรองสงตวนองมารกษา
ตอทสถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชนซงเปนศนยไขเลอดออก
มคณหมอ และพยาบาลทมความช�านาญอยดแลตลอด 24 ชวโมง
นองมาอยทตก ม9ข ซงเปนทรวมของเดกทเปนไขเลอดออก สงทคณหมอและพยาบาลแนะน�าใหปฏบต
คอ การดมน�าเกลอทเตรยมไวให และ เชดตวเพอลดไข ถาไขมากกวา 39.0 oC กจะไดยาลดไขมาทาน
และไดรบค�าแนะน�าวา การใหยาลดไขมากอาจเปนอนตรายตอตบ คณหมอจะท�าการเจาะเลอดเพอด
เกลดเลอดทกวนและใหขอมลวาอาการไขจะมระยะเวลาประมาณ 5-7 วน หลงจากนนไขจะลด ซงชวง
ทไขลดเปนชวงอนตรายเพราะเกลดเลอดจะต�าและเลอดมความเขมขนมาก ท�าใหระบบไหลเวยนไม
ด และอาจมอาการซอกได โดยจะตองเฝาระวง 24 ชวโมง นองมไขสง 38 -40 oC รวมทงหมด 5 วน
มอาการทองเสยรวมดวยในวนท 4 และไมคอยยอมดมน�าเกลอแร สงทดฉนท�าไดในตอนนนคอเชดตว
พยายามใหดมน�าเกลอแร และเฝาสงเกตอาการของนองตลอดในคนวนท 5 ไขนองเรมลดลง แตนองม
อาการงอแง กระสบกระสาย ตนบอย จนกระทง พหมเขามาดตอนเชา และบอกวานองมอาการชอก
ตอนนนนองถกเจาะเลอดใหน�าเกลอทางเสนเลอดทนทเพอลดความเขมขนของเลอด พรอมกบจะตอง
มการวดความดน และเจาะเลอดอก ทกๆ 2-4 ชวโมง หลงจากทความเขมขนเลอดของนองลดลง สงท
คณหมอท�าตอมาคอการขบน�าออกจากรางกาย ซงถาไมขบออกอาจท�าใหน�าทวมปอดได โดยการขบน�า
จะตองใหอยางเหมาะสมเพราะอาจท�าใหความดนของนองต�าจนเปนอนตรายนอกจากนนองยงตองได
รบออกซเจนชดเชย เนองจากมอาการเหนอย หายใจเรว ตอนนนตองเฝาระวงทงหมด 48 ชวโมง ถงจะ
พนชวงอนตราย แตนองกผานพน และ ปลอดภยมาได ในยามทนองปวยเปนไขเลอดออก และ ตอง
ถกเจาะเลอดบอย ความรสกของคนเปนแมตอนนนอยากจะเปนแทนลก ทกครงทนองรองไห ดฉนจะ
บอกตวเองใหเขมแขง แตดฉนกผานพนชวงเวลานนมาได ดงนนการดแลบตรทอายนอย ทเปนไขเลอด
ออกสงส�าคญคอ การมสต มความอดทนและ คอยสงเกตอาการของลก ซงคนทเปนแมจะรและสงเกต
ไดดทสด ตองคอยบอกคณหมอหรอพยาบาลถงสงทเราเหนวาผดปกตไป
15
สรปและขอเสนอแนะ การทเดกทารกเปนไขเลอดออก การรวมสงเกตอาการของคณแม
หรอคนดแลใกลชด จะเปนผลดทเหนอาการหรอพฤตกรรมทเปลยนแปลงของทารกไดด เพราะในเดก
ทารกการวดความดนโลหตจะยาก จะรองตลอด แตทมรกษาตองดแลใกลชด ตลอดในชวงวกฤตของ
โรค ในทารกจะมการรวของน�าเหลองออกนอกเสนเลอดในระยะสน การใหสารน�าทางหลอดเลอดตอง
ระวง ทารกอาจมภาวะน�าเกนได ตองใหยาขบปสสาวะ ในผปวยทารกไมสามารถพดจาได สงส�าคญคอ
การสงเกต เพราะภาวะชอกในโรคไขเลอดออก ผปวยมกมสตด
ไขเดงก คณแพร อาย 22 ป เปนนกศกษาแพทยอยหอพกในมหาวทยาลย วนเสารเรมรสกเจบคอ
และโคนลนดานซาย ตอนเยนวนอาทตยเรมมไข เพลยมากนอนแตหวค�า วนจนทรอาการไมดขน
เจบคอมากจงไปหาหมอไดยาแกอกเสบมาและแกไอหลายขนาน วนองคารเรมมผนขนตามแขนขาลกษณะ
เปนจดเลกๆ รสกตกใจ ยงมไขและเพลยมาก วนพธผนขนทงตวมากจนนาตกใจ จงไปพบหมออกครง
หมอสงสยวาเปนไขเดงก ใหยาแกแพและผงเกลอแรมารบประทานและแนะน�าวาพรงนถาเพลยมากให
มาเจาะเลอด ตอนเยนแมมาหาพาไปพบหมออกครง หมอจงวนจฉยวาตดเชอเดงก ไดผงเกลอแรมารบ
ประทาน กลบมาเหมอนจะไมสบายยงเพลยๆ เอาแตนอนไมไดอานหนงสอ วนพฤหสตอนเชาไปสอบ
ดวยอาการเบลอ มอาการปวดขอศอก ขอมอและขอนวคล�าพบตอมน�าเหลองทหลงหดานขวา เรมสงสย
ตนเองเปนหดเยอรมน วนศกรสอบเสรจไปหาแม แมพาไปพบหมอ หมอสงสยวาเปนหดเยอรมน แตให
เจาะเลอดดไขเลอดออกดวย และนดเจาะเลอดอกครงสปดาหหนา
จากนนอาการทวไปดขนสามารถรบประทานอาหารได ไปเรยนไดตามปกต กลบไปเจาะเลอด
ตามนดผลการตรวจทางไวรสวทยาพบมการตดเชอเดงก (Acute Secondary Dengue Infection)
สรปและขอเสนอแนะ ผปวยรายนไมไดนอนรกษาในโรงพยาบาล อาการไมรนแรง ถาไม
ไดเจาะเลอดตรวจอาจไมทราบวามการตดเชอเดงก ผปวยสวนใหญมกจะมอาการไมรนแรง และคดวา
เปนการตดเชอไวรสทวไป ขอส�าคญคอในชวงทไขลง ตองดแลใหรบประทานอาหารใหไดไมนอยกวา
ครงหนงของปกตจงจะสบายใจได ถาไขลงแลวยงรบประทานอาหารไมไดหรอเพลยมากตองรบไป
พบแพทย ส�าหรบหดเยอรมนเปนอกโรคทนกถงถามผนขนทงตว แตสวนมากผปวยมกมไขต�าๆ ไมใชไขสง
การระบาดของโรคในครวเรอน คณนะ อาย 48 ป อาชพรบราชการ มพเลยงหลานปวย มไขสง 3 – 4 วน ไมไอ ไมมน�ามก
ไปตรวจทโรงพยาบาล แพทยบอกเปนไขเลอดออกตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล 3 – 4 วน
ตอมาหลานชายอาย 2 ขวบ เรมมไขสง ซมลง ตวลาย ใหรบประทานยาลดไขเองทบาน ไขไมลง มไขได
3 วน มาตรวจทโรงพยาบาล แพทยเจาะเลอดวนจฉยวาเปนไขเลอดออกใหนอนโรงพยาบาลเปนคนท 2
16
คณนะอยเฝาหลาน 4 วน จนหลานหายด แพทยอนญาตให
กลบบานได เมอหลานกลบบานคณนะเรมมไข ปวดเมอย
ตามตวมาก พยายามดมน� า เกลอแร มากๆ 2 วนแรก
เจาะเลอด CBC (Complete blood count) และรดแขน
ยงไมพบสงผดปกต ไขวนท 3 – 4 เรมมผนแดงตามตวไมมาก
ไขไมลด เจาะ CBC ครงท 2 เรมมเกลดเลอดต�า กนยาลดไข
เปนระยะๆ ระหวางนนลกชายอาย 25 ป เรมมไขสงอกคน ใหเรม
กนน�าเกลอแรและพาราเซตามอล แลวไปตรวจทโรงพยาบาล
แพทยวนจฉยวาเปนไขเลอดออก ตองรบไวในโรงพยาบาล
เปนคนท 3 ตวคณนะ วนท 5 – 6 ไขเรมลดลงมผนแดง
ตามตว แขน ขา มากและหนาขน คดวาหายแลว จงปฎบตงานตามปกต แตยงร สกเพลยๆ
รบประทานอาหารไดนอย จงเจาะเลอดตรวจซ�า ระหวางทน�าผลเลอดเพอรอพบแพทย มอาการ
หนามด มอเยน ชพจรเบา แพทยจงใหน�าเกลอทางเสนเลอดและตองนอนรกษาตวในโรงพยาบาล
เปนเวลา 3 วน วนจฉยเปนไขเลอดออกชนดรนแรงมอาการชอก
สรปและขอเสนอแนะ ในบานมผ ปวยเปนไขเลอดออกทมอาการรนแรงจนตองเขารบ
การรกษาในโรงพยาบาลในระยะเวลาใกลเคยงกนถง 4 ราย แสดงวาตดเชอภายในบาน จงมความจ�าเปน
ทจะตองก�าจดยงและแหลงเพาะพนธยงลายภายในบานและรอบๆ บานอยางตอเนอง ไมเชนนนอาจม
ผปวยโรคไขเลอดออกมาจากพนทนไดอก เพราะระยะการแพรเชอคอระยะมไขสง
ไขเดงกทมอาการปวดกระดก คณเดยร ชายหนมรางสงใหญ อาย 36 ป อาชพเปนวศวกรของสถานโทรทศนแถวหนาของ
ประเทศไทย เรมมอาการรสกไมสบายตว ตวรอนจด ปวดหวอยางรนแรงรวมทงปวดเมอยตวจนนอน
ไมหลบ จงพยายามดมน�าเปลามาก ๆ และไมไดรบประทานยาลดไข อาการเปนอย 3 วน เบออาหารและ
เกดอาการขางตนอยางรนแรงจนทนไมไหว จงไปโรงพยาบาล แพทยไดเจาะเลอดตรวจพบเกลดเลอด
คอนขางต�า (158,000 เซล/ลบ.ซม.) ความเขมขนของเลอด 44.6% เมดเลอดขาว 4,800 เซล/ลบ.ซม.
แพทยจงมความเหนวาควรนอนโรงพยาบาลเพอดอาการและตรวจเลอดวนจฉยโรคตอไป ระหวาง
พกรกษาตวทโรงพยาบาลไดใหน�าเกลอทางเสนเลอดอย 2 วน ประมาณ 2,000 มล. เนองจาก
รบประทานอาหารไมได, ไดยาแกปวดแบบฉดทางสายน�าเกลอเพอบรรเทาอาการปวดหว ปวดกระดก
ตอมาไขเรม ลดลง รบประทานอาหารไดดขน อาการปวดหวและปวดกระดกลดนอยลงจนไมตองฉดยา
แพทยเจาะเลอดเพอตรวจเกลดเลอดอกครงไดผลอยในระดบปกต (303,000 เซล/ลบ.ซม.) ความเขมขน
ของเลอด 40% เมดเลอดขาว 5,100 เซล/ลบ.ซม. แพทยจงอนญาตใหกลบบานได
17
สรปและขอเสนอแนะ ในผใหญอาการตวรอนหรอมไขอาจไมชดเจน เพราะสวนใหญ
ไมคอยไดวดอณหภมรางกาย อาจรสกเพยงไมคอยสบายตว ถามอาการตดตอกน 2 วน ควรไปพบแพทย
เพอการวนจฉยโรค ถาไมมอาการเฉพาะทชดเจนอาจเปนโรคไขเลอดออกได ถารบประทานอาหารได
นอยกวาครงหนงของปกตควรดมน�าเกลอแรหรอน�าผลไม ไมควรดมน�าเปลาเพราะขาดแรธาตและ
น�าตาลซงจะชวยใหพลงงาน และถาเปนโรคไขเลอดออกชนดรนแรงอาจท�าใหมการเสยสมดลเกลอแร
ในรางกาย ท�าใหเกดการชกซงจะท�าใหพยากรณโรคไมดและยงยากแกการรกษา
ผใหญความอดทนสง คณนอย ชายวยกลางคนอาย 55 ป อาชพขบรถรบจาง สขภาพแขงแรงดมาตลอด ไมมโรค
ประจ�าตวรสกไมสบายตว มไข ไมไอ ไมมน�ามก ปวดเมอยตามตวมาก หนาวสน ซอยาทฟฟมารบ
ประทานเอง 3 วน ยาหมดไป 4 แผง อาการไมดขน วนท 3 มอาการทองเสยรวมดวย ภรรยาจงพาไป
โรงพยาบาล แพทยใหยาแกทองเสยและพาราเซตามอล รบประทานยาได 2 วน อาการทองเสยยงไมทเลา
และมผนขนทแขน คดวานาจะแพยาจงกลบไปโรงพยาบาล แพทยใหเจาะเลอดตรวจ พบวาเกลดเลอด
ต�ามากประมาณ 9,000-10,000 วนจฉยวานาจะเปนโรคไขเลอดออก ใหนอนโรงพยาบาลระหวางนน
ตองเจาะเลอดตรวจบอยมากและใหน�าเกลอทางเสนเลอดอย 2 วน อาการกเรมดขน แพทยจงอนญาต
ใหกลบบานได ชวงแรกทกลบจากโรงพยาบาลออนพลยมาก เบออาหาร ไปท�างานไมไดตองนอนพกอก
4-5 วน จงไปท�างานไดตามปกต
สรปและขอเสนอแนะ ผใหญสวนมากไมคอยไดนกถงโรคไขเลอดออกและการเจบปวย
เบองตนมกจะหายามารบประทานเอง การรบประทานยาลดไขในปรมาณมากอาจท�าใหมภาวะตบ
อกเสบและตบวายได ส�าหรบผปวยรายนมอาการเพลยมากหลงจากกลบจากโรงพยาบาล อาจมสาเหต
มาจากภาวะดงกลาว การรบประทานยาแกปวดลดไขพาราเซตามอล รบประทานไดครงละ 2 เมด
หางกนทก 6 ชวโมง รบประทานไดไมเกน 8 เมดตอวน ระหวางนนถามไขอาจใชวธเชดตวดวยน�าอน
หรออาบน�าอนจะชวยใหสขสบายขนไดบาง ถาปวดศรษะหรอกระบอกตา อาจใชผาชบน�าเยนประคบ
จะชวยใหอาการทเลาลงไดบาง ถามไขเกน 2 วน ควรจะตองไปพบแพทยเพอการรบตรวจวนจฉย
ตงแตเนนๆ
เรองเลาประสบการณจากเจาของรถ Taxi ทมหลานเปนโรคไขเลอดออก ระยะนผโดยสารของผมกวนเวยนอยกบโรงพยาบาลเดก หรอชอปจจบนทใชเปนทางการวา
“สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน” ซงขณะนดานหนาตกทมทางโคงขนลงเดมก�าลงปรบปรง
กอสรางอยตองเลยเขาไปสงผโดยสารทางดานขางปอมยามเขาไปหนาตกมหตลาธเบศร แตละครง
หรอเกอบทกเวลาทเขาไปพบวามผปวยรอคว ยนบตรลงทะเบยนผปวยเปนแถวยาวถงทจอดรถรบ
สง และอยในสภาพทผปกครอง พเลยง หรอพอแมอมเดกเลกอยพรอมสมภาระ นาแปลกใจตรงทวา
18
วนหนงตองไปสงผปวยทรจกกนขอใหเขาไปสงกอนหกโมงเชา กมควตงแถวรอแลว และแปลกใจ
ไปกวานนอกทมเจาหนาทหลายทานเตรยมตว ประจ�าโตะ ประจ�าเครองคอมพวเตอรแลว ผมคดวา
อยางนไมตองออกจากบานตส ตหาเลยหรอ ทงผปวยและเจาหนาทนหรอเปลาทวา “คลนกรงอรณ”
ผมวามนกอนรงนะ สอบถามผโดยสารทพาเดกมาหลายครงพบวาสวนใหญเปนไขหวด หรอตดเชอไวรส
แตกมทบอกวา ลกหลานเปนไขเลอดออกดวย
ความคดเบองตนเกดขนอยางนตองศกษาหาความรตามธรรมเนยม Taxi ผร เผอเอาไวคย
กบผโดยสาร หลอกตวเองวาจะไดเปน “คณหมอจ�าเปน” อกแลว หากรเรองไขเลอดออกกคดวานาจะ
เปนประโยชนอยางยงแตกตงใจวาตองเตรยมตวเองขนพนฐานกอน โดยใชหนากากสขภาพ (Face Mask)
ออเรยกผาปดจมกดกวาคยกนรเรอง ถาหากรบสงผโดยสารทมาโรงพยาบาลเดก หาทจอดรถไดขน
ไปขอแผนพบค�าแนะน�าเบองตน แตไดรบความกรณามากกวาทคดตอนนนไมทราบวาทานเปนคณ
พยาบาลใหญระดบไหน แตไดรบเอกสารมากกวาแผนพบเพราะเปนหนงสอ “แนวทางการดแลผปวยโรค
ไขเลอดออกส�าหรบครอบครว” แหมเขาทางผมเชยวละ น�ากลบมาอานทบทวนหลายรอบเตรยมพรอมเปน
Taxiหมอทองจ�า เพราะเอกสารนท�าใหเขาใจทมาของโรค แนวทางปองกนการตดตอและประสบการณ
กรณผปวย พรอมสาระทตองรมากมายทจะตองปฏบตตว สปดาหทไมไดไปสงผโดยสารโรงพยาบาล
เดก 3-4 วน ตดตอกนผมฝกใชผาปดจมกเพอความเคยชนจะไดไมอดอด แตสงเกตเหนวาผานผโดยสาร
ทมลกษณะรอเรยกรถ เอ!ท�าไมไมคอยมใครเรยก หรอใครเหนคงคดวาเราปวยจงไมอยากโดยสารดวย
ถาเปนเชนนนท�าไมไมมใครคดวาคนขบ Taxi คนนรจกปองกนตนเองและผอนเพอสขอนามยทถกตอง
บางละ คดแลวปวดใจ มผโดยสารเรยกเลยบรถเขาชดขอบทางเปดกระจกซาย กมหนารบผโดยสาร
ซงเสยงเปดประตแลวสะดง เพราะทง Taxi และผโดยสารใชผาปดจมกเหมอนกน ฟงดพอจะรวา
ใหไปสงโรงพยาบาลเดก ผมตอบรบกดมเตอร แตเปดไมตรสงค�าถามวาไปเยยมลกหรอหลานครบ
สาววยคณนากระชบผาปดจมก สวนค�าถามผมกลบวา “แลว Taxi เปนไขหรอตองปดปาก” เอาเขาแลว
เชยวเหมอนทคด “เปลาครบ ผมไปสงผโดยสารโรงพยาบาลเดกหลายครงผมกลวตดไขเลอดออกจากผปวย
จงปองกนไวกอน” หลอนหวเราะแปลกๆแลวยนยนวา “ผใหญไมเปนหรอก มแตเดกๆ เลกๆ ทจะเปน
ไขเลอดออก” ผมคดวาอยางนตองงดต�าราทคณหมอใหมาเปนทพงแลว จงยนยนวาผมเคยถามคณหมอ
แลว คณหมอบอกวาเปนไดทกเพศ ทกวย ไขเลอดออกไมมยารกษาโดยตรง และไมมวคซนปองกน
เขาไมเถยงผมกลบแตสงสยวาเหนผมใชผาปดจมก แลวจะปองกนโรคไขเลอดออกไดหรอ ผมอง
กบค�าถามแตเลยงไปคยวา บางครงผมตองรบผโดยสารทเปนโรคไอมาโรงพยาบาล จะไดปองกนไป
ในตว แลวคณเปนไขอะไรหรอเปลาครบ ผมยอนอยางตรวนแบบสภาพๆ “ฉนยงไมหายหวด
และยงจามอยจะไปเยยมหลานเปนไขเลอดออกทโรงพยาบาลเหมอนกน แตฉนสงสยวาท�าไมหมอ
ชอบบอกวา ถาเปนไขเกน 2-3 วน ตองเจาะเลอดตรวจ กเดกตวรอนเปนไขเทานนเองชนไมเหนม
เลอดออกมาจากทางไหนเลย” ผมปลดหนากากสขภาพออก ในใจคดวาเดยวจะสวมหนากาก
19
คณหมอTaxi บรรยายโชวกนตามททองไว “ผมเคยไดฟงทคณหมออธบายเรองโรคไขเลอดออกวา
มกจะเรมทเดกตวรอนตอเนอง บนปวดหวบางรายกมอาเจยนดวย ถาเดกกนอาหารหรอดมน�าไมได
จะท�าใหความเขมขนของเลอดเพมขน คณหมอจะสงใหน�าเกลอทางเสนเลอดและจะตรวจตวงปรมาณ
ปสสาวะของผปวยดวย หากสงสยไขเลอดออกหมอจะรดแขนดจดทรดจะมเลอดออก 4-5 จด แลว
เจาะเลอดดผลความเขมขนของเลอด และนบจ�านวนเกลดเลอด ถาหากต�ากวาแสน แมจะตวเลข
หลายหมน กอยในขอบขายทจะพจารณาวาเปนโรคไขเลอดออกได และตองเจาะเลอดเพอนบ
ปรมาณเกลดเลอดอกหลายครง ถาหากใหนอนทโรงพยาบาลกไมจ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอด
อาจใหดมน�าเกลอแร ดอาการเบองตนกอน และจะมพพยาบาลมาเยยมบอยๆ เพอวดไข จบชพจร
วดความดนโลหต และดปรมาณปสสาวะ” ผมรายยาวตามททองจ�าไวเบองตน “แตชนสงสยวา
หลานชนตวหายรอนไขลงแลว หมอยงบอกวาเดกอยในอนตรายชวงทไขลง แตเวลามอาการคน
แลวมผนแดงกลบบอกวาไมเปนไร พนระยะวกฤตแลว ชนจงมาเยยมนแหละ” รถถงทหมาย
แกรบจายเงนแลวเขาไปในตก แหม! เสยดายจงวญญาณครก�าลงเขาสง อยากจะบรรยายตอ
เพราะยงมรายละเอยดอกมากมาย
สรปและขอเสนอแนะ การมประสบการณ ในเรองมลกหลานเปนไขเลอดออก การไดรบ
ความรทถกตองและชวยประชาสมพนธ ท�าใหการกระจายความรไปสคนอน ใหประชาชนมความร
และสงเกตอาการเขาใจระยะอนตรายของโรค ท�าใหบตรหลานพนระยะอนตรายได เรองเลาจากทานน
เปนสงทสะทอนสงคมไทยปจจบน ปยา ตายาย จะเปนคนเลยงดบตรหลาน จงเปนประโยชนตอทานทอาน
20
ตอนท 4
กรณศกษากรณศกษารายท 1
เดกเลก เดกชายไทย อาย 10 เดอน มไขมา 4 วน ไมไอ ไมมน�ามก อจจาระปสสาวะปกต มารดาพา
ไปตรวจทคลนกไดยาฆาเชอและยาลดไขมารบประทาน ยงมไขสงตลอด สามวนกอนยงมไข ดดนม
ได มารดาพาไปตรวจทโรงพยาบาล ไดยามารบประทาน ไขลงเฉพาะหลงรบประทานยาลดไข 1 วน
กอนมาโรงพยาบาลมอาการถายเหลวไมมมกปน 3 ครง ยงดดนมได ไมไอไมมน�ามก วนนมารดา
ไมสบายใจเรองทองเสยจงพาไปโรงพยาบาลเวลาประมาณ 16.00 น. แพทยเจาะเลอดตรวจพบ
เกลดเลอดต�า จงใหรบไวในโรงพยาบาล เพอสงเกตอาการ มารดาไมอยากใหนอนโรงพยาบาล
เพราะเดกยงดดนมไดและไขเรมต�าลง อยากไดยาแกทองเสยไปรบประทานตอทบานและในวนนน
เปนวนท 12 เมษายน วนร งขนมารดาจะตองไปท�าบญในวนสงกรานต แตแพทยไดอธบายถง
ความจ�าเปนทจะตองรบผปวยไวในโรงพยาบาลเพราะจากผลการตรวจเลอดผปวยนาจะอยในระยะ
วกฤตของโรคไขเลอดออก ตองไดรบการสงเกตอาการอยางใกลชดและผปวยเดกเลกเปนกลมผปวย
ทมความเสยงสง มารดาจงยนยอมตามทไดรบค�าแนะน�าหลงรบไวในโรงพยาบาล ระยะแรกเดกยง
ดดนมได ไมไดใหน�าเกลอทางเสนเลอด รงเชาเวลาประมาณ 6.00 น. เดกมอาการตวเยน ตวลายๆ
ไมยอดดดนม รองไหงอแงตลอดเวลา แพทยจงใหน�าเกลอทางเสนเลอดทงชนดธรรมดาและน�าเกลอ
ชนดมความเขมขนสง ผปวยตอบสนองการรกษาดมากนอนโรงพยาบาล 4 วน กลบบานได
ขอควรระวง ในเดกเลกทอายนอยกวา 1 ป เปนกลมทมความเสยงสง อาจมาดวยอาการแปลกๆ เชน
ทองเสย ชก ตองไดรบการวนจฉยตงแตแรกๆ ควรรดแขนเพอหาจดเลอดออกอยางนอยวนท 3
ของอาการไขและการเจาะเลอดตรวจดระดบของเกลดเลอด ซงชวยในการวนจฉยไดเรวขน
ส�าหรบผปวยรายนไดรบการเจาะเลอดตรวจ จงทราบวาผปวยมเกลดเลอดต�า มความจ�าเปนทจะตอง
รบไวสงเกตอาการอยางใกลชด ถาไมไดรบไวในโรงพยาบาลกวามารดาจะพามาโรงพยาบาลอาจชามาก
ท�าใหผปวยมภาวะชอกนานซงจะท�าใหเกดภาวะแทรกซอนยงยากแกการรกษาพยาบาลเปนอยางมาก
21
กรณศกษารายท 2
เลอดออกมากเพราะกนยาลดไขสง เดกชายไทยอาย 13 ป รปรางคอนขางอวน น�าหลก 55 กโลกรม ตวรอนจด ไมไอ ไมมน�ามก
เบออาหาร มารดาใหรบประทานยาลดไขสง เนองจากรบประทานพาราเซตามอลแลวไขไมลง วนท 3
ยงมไขสงรวมกบมอาการปวดทองและอาเจยนสด�า 1 ครง รบประทานอาหารไมได จงพาไปตรวจท
โรงพยาบาลเอกชน แพทยสงตรวจเลอดพบเกลดเลอดเรมลดลง จงรบไวในโรงพยาบาลและใหน�าเกลอ
ทางเสนเลอด วนรงขนผปวยยงปวดทองและมอาเจยนเปนเลอดสดประมาณ 100 มม. จงสงตอไปรกษา
ทโรงพยาบาลขนาดใหญ ผปวยมอาเจยนและถายเปนเลอดตลอดเวลา แพทยตองใหเลอดไปจ�านวน
20 ถง จงสงไปสองกลองในกระเพาะอาหาร พบวามแผลในกระเพาะกวาง ประมาณ 7 ซม.
และมเลอดออกตลอดเวลา จงสงไปใหศลยแพทยผาตดและเยบแผลในกระเพาะอาหาร ใชเวลา
ในการผาตดประมาณ 6 ชวโมง ระหวางผาตดตองใหเลอดอก 10 ถง หลงผาตดไมมปญหาเรอง
เลอดออกแตมปญหาเรองแผลผาตดแยกจากการตดเชอช�าซอน ตองอย โรงพยาบาลทงหมด
ประมาณ 1 เดอน น�าหนกลด 10 กโลกรม
ขอควรระวงการรบประทานยาลดไขสงอาจท�าใหไขลดลงไดด แตอาจมผลขางเคยงท�าใหมการระคายเคอง
ในกระเพาะอาหารท�าใหเกดแผลในกระเพาะและมเลอดออกไดมาก ระยะไขการใหยาลดไขจะท�าให
ไขลดลงไดชวขณะเทานน ยาทปลอดภยคอ พาราเซตามอล โดยใหเมอมไขสงตามขนาดทเหมาะสม
หางกนไมนอยกวา 4-6 ชวโมงระหวางนนถาตวรอนควรเชดตวดวยน�าธรรมดาหรอน�าอนและดม
น�าเกลอแรมากๆ จะท�าใหผปวยไขลดและสขสบายขน
กรณศกษารายท 3
ชอกนานมาชาเดกหญงไทยอาย 8 ป มไขมา 1 วน หนาแดง ปวดศรษะ รบประทานอาหารไดนอย มารดา
พามาโรงพยาบาลวนศกร แพทยตรวจแลวใหยาลดไขและน�าเกลอแรไปรบประทานทบาน นดให
มาตรวจอกครงในวนจนทร ขณะอยบานยงมไขสง ปวดศรษะ รบประทานอาหารไดนอย ดมน�าเกลอแร
ไดนอย ตอมาในชวงเยนของวนอาทตยผปวยไมมไขแลว แตยงไมยอมรบประทานอาหารหรอดม
น�าเกลอแรเอาแตนอนซมไมยอมพดจา มารดาเหนวาไมมไขแลวนาจะไมมปญหาอะไร จงใหผปวย
นอนพก จนเชาจงพามาตรวจตามทแพทยนด เนองจากวนนนเปนวนจนทรทโรงพยาบาลมผปวย
จ�านวนมาก ขณะนงรอแพทยตรวจ ผปวยเปนลมจงไดพาตวไปยงหองฉกเฉน ปรากฏวาวดความดนโลหต
ไมได ชพจรเรวและเบามาก แพทยไดใหการชวยเหลออยางเรงดวน จากผลการตรวจเลอดพบวาผปวย
มภาวะตบวาย ไตวาย เนองจากชอกนาน ไดใหการรกษาชวงอยประมาณ 6 ชวโมง ผปวยกเสยชวต
22
ขอควรระวง ไขเลอดออกระยะไขลงถาอาการไมดขน ยงซม เพลย เอาแตนอน จะเปนระยะอนตรายทสด ทผปวยอาจมอาการชอก โดยในระยะแรกๆ ผปวยจะยงรสกตวด พดจารเรอง ตอบค�าถามได แตซมตอมาสผวจะคล�า มอเยน ผวหนงชนๆ อาจมอาการปวดทอง คลนไสอาเจยน หงดหงด บางรายอาจกระหายน�ามาก ไมถายปสสาวะเกนครงวน เดกเลกจะรองไหงอแงตลอดเวลา ถาพบผปวยมอาการดงกลาว ตองรบน�าสงสถานพยาบาลใกลทสดทนทเพราะผปวยนาจะมอาการชอก ระหวางการเดนทางควรใหผปวยดมน�าผลไม หรอน�าเกลอแรครงละนอยๆ แตบอยๆ จะชวยใหอาการชอกทเลาลงไดบางอยาใหดมครงละมากๆ เพราะอาจท�าใหผปวยอาเจยนได เมอไขลดจะสบายใจไดวาไมเปนอนตรายกตอเมอผปวยรบประทานอาหารไดด สดชนขน เลนไดพดคยไดตามปกต มการขบถายปสสาวะทก 4 – 6 ชวโมง
กรณศกษารายท 4ผใหญมโรคประจ�าตวคอความดนโลหตสง หญงไทยอาย 48 ป น�าหนก 120 กโลกรม มไขมา 4 วน ไมไอ ไมมน�ามก ปวดศรษะรบประทานอาหารไดนอย วนนตวเยนไมมไขแลว แตยงเพลยมาก จงมาโรงพยาบาล วดความดนโลหตได 110/70 มม.ปรอท แพทยวนจฉยโรควานาจะเปนโรคไขเลอดออกอยในระยะไขลง จงรบไวในโรงพยาบาล 2-3 ชม. ตอมาผปวยเปนลมในหองน�า แพทยและพยาบาลใหการชวยเหลอแตผปวยเสยชวตในเวลาตอมา เมอสบคนขอมลเพมเตมพบวาผปวยรายนมโรคประจ�าตวคอ ความดนโลหตสงและมารบการรกษาอยางตอเนองทโรงพยาบาล ความดนของผปวยจะอยในชวง 150-160 / 90-100 มม.ปรอทขอควรระวง ผปวยผใหญมกไมคอยนกถงโรคไขเลอดออก และมกจะมความอดทนสง ดงนนความดนโลหตทวดได 110/70 มม.ปรอท ซงเปนคาปกตในคนทวไปแตเปนคาทต�ามากในผปวยรายนทมความดนสงอยกอนท�าใหวนจฉยภาวะชอกไมได ในระยะแรกอาจสงเกตอาการผดปกตไดยากเนองจากผปวยยงมสตด การวดสญญาณชพในผปวยผใหญทกครงตองเทยบเคยงกบคาวดไดในครงกอนๆ เสมอ ผปวยเองตองทราบคาปกตของตนเอง เมอพบความผดปกตทเกดขนจะไดใหความชวยเหลอไดอยางรวดเรว
กรณศกษารายท 5 วยรนอยกบเพอน หญงไทย อาย 19 ป เปนนกศกษาอยหอพกกบเพอน มไขมา 3 วน ไมไดไปหาหมอเพราะอยในชวงใกลสอบ ซอยารบประทานเอง วนนไมมไขแตเพลยมาก คลนไส ปวดทอง ไปสอบไมไหวเพอนตองไปสอบไมมผดแล จงโทรศพทใหมารดาซงอยตางจงหวดมาเยยมอาการและดแล เมอมารดามาถงประมาณ 11.00 น. คดวาลกสาวไมไดเปนอะไรมากแคเพลยๆ จงพากลบไปโรงพยาบาลทตางจงหวด ไปถงโรงพยาบาล 14.00 น. แพทยบอกวาผปวยเปนโรคไขเลอดออกและมอาการชอกรนแรง มภาวะตบวาย ไตวาย แพทยใหการดแลรกษาอยางเตมทแตผปวยกเสยชวตใน 5-6 ชวโมงตอมา
23
ขอควรระวง ระยะอนตรายของโรคไขเลอดออกคอระยะไขลง ถาไขลงแลวอาการไมดขนตองพาผปวยไปรบการรกษาทโรงพยาบาลทนทเพราะผปวยอาจมอาการชอก โดยทมสตดและผใกลชดไมทราบวาผปวยมภาวะชอก ถาไปโรงพยาบาลชาผปวยจะมภาวะชอกจนมตบไตวาย เปนภาวะแทรกซอน ซงรกษายากและท�าใหพยากรณโรคไมด
กรณศกษารายท 6
ไมนกถง ชายอาย 54 ป มาโรงพยาบาลเวลาประมาณ 14.00 น. ดวยอาการปวดทอง รบประทานอาหารไมได ออนเพลย แพทยวนจฉยวาเปนโรคกระเพาะ เนองจากผปวยเคยมอาการเชนนมาหลายครงแพทยใหยาโรคกระเพาะและใหกลบบาน แตผปวยขออยโรงพยาบาลเพราะวาเพลยมาก แพทยจงรบไวในโรงพยาบาล เวลา 22.00 น. ผปวยเหนอยมาก หนาตาหมองคล�า ตวเยนชน ชพจรเบามากและวดความดนโลหตไมได ตรวจพบความเขมขนเลอดสงมาก แพทยไดใหน�าเกลอทางเสนเลอดและยาหลายชนด ผปวยเสยชวตในเวลาประมาณ 6.000 น. ของวนรงขน ขอมลเพมเตมจากญาตแจงวากอนหนานผปวยมไขมาแลว 4-5 วน ไขลง 1 วน ผปวยเรมมอาการปวดทองตงแตชวงไขลงและมอาการปวดทองมากขนจนตองพบแพทย
ขอควรระวง การใหขอมลทครบถวนจะสามารถชวยใหการวนจฉยโรคไดถกตองแมนย�ามากขน โดยเฉพาะผปวยผใหญ ในรายนแพทยไมทราบประวตมากอนวาผปวยมไขมากอน และอาการปวดทองครงนเรมมตงแตไขลงและปวดมากขนตามล�าดบ ซงเปนอาการน�าของชอกในโรคไขเลอดออก
กรณศกษารายท 7
ทารกแรกเกด ทารกอาย 16 ชวโมง มไขสงโดยไมทราบสาเหต แพทยสงสยวานาจะมการตดเชอระหวางการคลอดขณะทแพทยตรวจอาการทารกอยนน มองเหนขาของมารดามผนแดงๆ และมดวงขาวๆ เตมไปหมดซงเปนลกษณะเฉพาะของโรคไขเลอดออกในระยะฟนตว ซกประวตมารดาเพมเตม พบวากอนคลอดมารดามตวรอน 4 วน ระหวางการคลอดมเลอดออกมากตองใหเลอด 2 ถง แพทยสงสยวานาจะเปนไขเลอดออก จงสงเลอดของมารดาและทารกตรวจพบวามารดาและทารกมการตดเชอเดงกทงสองคน
ขอควรระวงเมอตวรอนหรอมไขทกรายควรจะนกถงโรคไขเลอดออกเสมอ ผปวยรายนไดรบเชอโดยตรง
จากมารดาโดยผานทางสายเลอด ไมใชถกยงลายกดเพราะถาถกยงลายทมเชอกด จะตองมระยะฟกตว
อยางนอย 2-7 วน
24
กรณศกษารายท 8
บดามารดาไมทราบวาลกมอาการชอก เดกชายเอกอาย 7 ป มไขมา 4 วน หนาแดง ปวดศรษะ รบประทานอาหารไดนอยลง ไปโรงเรยนทกวนมารดาใหยาลดไขเอง ไมไดพาไปรกษาทใด ไขลดเฉพาะหลงรบประทานยา เยนวนนหลงจากกลบจากโรงเรยน เอกตวไมรอนแตยงดเพลยๆ ไมเลนตามปกต รบประทานอาหารเยนได 3-4 ค�าเวลาประมาณ 1.00 น. นองของเอกอาย 3 ป มไขสง รองไหงอแงมาก มารดาและบดาตองพานองไปโรงพยาบาล เนองจากไมมใครอยบาน จงตองพาเอกไปโรงพยาบาลดวย พอไปถงโรงพยาบาลระหวางทนองรอหมอตรวจ เอกเพลยมาก มอเทาเยน พยาบาลจงสอบถามมารดาถงอาการของเอกและตรวจพบวาเอกมภาวะชอกจงรายงานแพทย แพทยไดใหการชวยเหลอทนท โดยใหน�าเกลอทางเสนเลอดด�าเรวๆ ในชวงแรกและเอกนอนโรงพยาบาล 2 วน จงกลบบานได
ขอควรระวง เมอผปวยไขลงและมอาการเพลยใหคดถงโรคไขเลอดออกทมภาวะชอก ใหรบน�าสงโรงพยาบาลทนท โชคดของเอกทมาโรงพยาบาลกบครอบครวและพยาบาลสงเกตเหนและสามารถวนจฉยภาวะชอกไดทนท
กรณศกษารายท 9
อาการไมรนแรงแตเสยงสง เดกชายอาย 9 ป น�าหนก 63 กโลกรม มไขมา 3 วน หนาแดง ปวดศรษะ รบประทานอาหารไดนอยมารดาใหยาลดไข ไขลดเฉพาะหลงรบประทานยา วนนไขสง มารดาจงพามาโรงพยาบาล พยาบาลรดแขนไมพบจดเลอดออก แพทยใหเจาะเลอดตรวจพบความผดปกตจงใหนอนโรงพยาบาล วนรงขนไขเรมลงรบประทานอาหารไดไมมาก ดมน�าเกลอไดด พยาบาลวดสญญาณชพไมพบความผดปกต แพทยเจาะเลอดทปลายนวเปนระยะๆไมไดใหน�าเกลอทางเสนเลอด ขบถายปสสาวะไดด จากนนเรมคนทมอและเทานอนโรงพยาบาล 2 วน แพทยอนญาตใหกลบบาน โดยวนจฉยวาเปนไขเดงก ซงมอาการไมรนแรงเหมอนโรคไขเลอดออก
ขอควรระวง การรดแขนซงเปนตวชวยในการวนจฉยโรคไขเลอดออกในผปวยอวนอาจไมพบจดเลอดออก
ผปวยเหลานเปนกลมเสยงสง ตองไดรบการดแลอยางใกลชด จนกวาไขจะลงโดยไมใชยาลดไขไมนอย
กวา 24 ชวโมง และผปวยรบประทานอาหารไดไมนอยกวาครงหนงของปกต สดชนขน เลนได พดคย
ไดตามปกต มการขบถายปสสาวะทก 4-6 ชวโมงจงจะถอวาปลอดภย การตดเชอไวรสเดงกไมจ�าเปน
ตองเปนไขเลอดออกทกราย
25
ค�าถามส�าหรบผทสงสยหรอตดเชอไขเลอดออกทพบบอย
1. ค�าถาม : ท�าไมผปวยไขเลอดออกจงมไขสงมาก รบประทานยาลดไขแลวตวยงรอนอย
เมอใดไขจะลดลง ?
: ท�าไมเวลามไขรบประทานยาลดไข อาการไขไมหาย
ตอบ : การทผปวยมไขสงเนองจากมเชอไวรสเดงกอยในกระแสเลอด ยงไมมยาทจะตานเชอไวรส
เดงก การรบประทานยาลดไขจะท�าใหไขลดลงบาง แตจะไมหายไปเนองจากยงคงมไวรสเดงกอยใน
กระแสเลอดตลอดเวลา เมอหมดฤทธยาไขกขนสงอก การรบประทานยาลดไขมจดประสงคใหไขต�า
ลงบางเพอปองกนไมใหผปวยมอาการชก นอกจากอาการชกแลว อาการไขถาไมสงมากกจะไมมอนตราย
อนใดกบผปวย นอกจากจะท�าใหรสกไมสบายและอาจมอาการปวดศรษะบางเทานน ระยะเวลาไข
สวนมากจะประมาณ 2-7 วน
2. ถาม : มไขแลวท�าไมไมใหยาลดไขบอย ?
ตอบ : การใหยาลดไขพาราเซตามอลมากเกนไป จะมผลท�าใหภาวะตบอกเสบไดถาผปวยไดรบยา
เกนขนาดทแนะน�า บางรายภาวะตบอกเสบอาจรนแรงถงขนตบวายได ดงนนการใหยาลดไขจะใหเมอ
ไขสงเกน 39 องศาเซลเซยส และใหหางกนไมนอยกวา 4-6 ซม. เทานน ทงนเพอลดความสงของไขเพอ
ปองกนการชก โดยเฉพาะในเดกเลกหรอเดกทมประวตชกมากอน
3. ค�าถาม : โรคไขเลอดออกเกดจากเชออะไร มยารกษาหรอไม ?
ตอบ : เกดจากเชอไวรสเดงก มยงลายตวเมยเปนพาหะแพรเชอจากผปวยไปยงผอนทถกยงลายทม
เชอไวรสเดงกกด ไมมยารกษาเฉพาะ รกษาตามอาการเทานน เชน ไขสงมากใหยาลดไข สวนใหญเนน
การเชดตวลดไขดวยน�าธรรมดา หรอน�าอนนาน 15 นาท ดมน�าเกลอแรและเมอถงระยะอนตรายผปวย
ทมอาการรนแรงตองรบไวในโรงพยาบาลและใหน�าเกลอทางหลอดเลอดด�า โดยใหตามความเขมขน
ของเลอด ในกรณทมภาวะเลอดออกมาก มความจ�าเปนตองใหเลอดทดแทนดวย
4. ค�าถาม : เมอแพทยสงสยวาเปนไขเลอดออกท�าไมใหเพยงยาลดไขและดมน�าเกลอเทานน การ
รบประทานยาอยางอนมากๆ ไมชวยใหผปวยมอาการดขนหรอ
ตอบ : การรบประทานยามากๆ หรอยาหลายๆอยางในผปวยทสงสยวาเปนไขเลอดออกมผลเสย
เนองจากยาทกอยางทรบประทานตองมขบวนการเปลยนแปลงทตบ ถาตบตองท�างานมากขนโดยท
บางครงอาจไดรบเลอดไปเลยงนอยลง อาจท�าใหมภาวะตบอกเสบแทรก บางรายอาจมอาการรนแรง
ถงตบวาย ซงท�าใหการรกษายงยากมากขน บางรายอาจเปนสาเหตทท�าใหผปวยมอาการทางสมองและ
เสยชวตได ดงนนแพทยจะใหเฉพาะยาทจ�าเปนเทานน เชนยากนชก ถาผปวยมประวตเคยชกมากอน
ยาแกอาเจยนถาผปวยมอาเจยนมาก งดยาอยางอนทไมจ�าเปน เชน ยาปฏชวนะ ยาแกไอ ยาลดน�ามก
26
5. ถาม : ดมน�าเปลาไดหรอไม ท�าไมตองดมน�าเกลอแรในระยะทมไขสง ?
ตอบ : ในระยะไขสง รางกายสญเสยเกลอแรออกไปโดยเฉพาะสารโซเดยม โดยเสยไปทางลมหายใจ
เหงอ ประกอบกบผปวยเบออาหาร รบประทานไดนอย การดมน�าเปลาจะไมมสารโซเดยมและ
สารเกลอแรอน ซงรางกายจ�าเปนตองไดรบ ท�าใหผปวยขาดสารโซเดยมและเกลอแรอนๆ ซงอาจท�าให
เกดอาการชกไดในระยะวกฤต
6. ถาม : การฉดยาลดไข จะชวยใหผปวยไขลดลงไดหรอไม ?
ตอบ : การฉดยาลดไขจะชวยใหผ ปวยไขลดลงเพยงเลกนอยเทานน เนองจากรางกายยงม
เชอไวรสในกระแสเลอดอยและการฉดยาเขากลามเนอทกชนดเปนขอหามในผปวยทสงสยวาเปน
โรคไขเลอดออก เนองจากผปวยมเสนเลอดเปราะแตกงาย และในบางรายอาจมเกลดเลอดต�ารวมดวย
ท�าใหมเลอดออกมากในกลามเนอบรเวณทฉดซงนอกจากจะท�าใหมอาการเจบปวดแลวยงอาจจะท�าให
มการตดเชอแทรกซอนตามมาได
7. ถาม : เชอโรคไขเลอดออกมาจากไหน ตดตอไดอยางไร
ตอบ : เกดจากเชอไวรสเดงก มยงลายตวเมยเปนพาหะแพรเชอไปกดผปวยไขเลอดออกทมไขสง
เชอฟกตวในผปวยนาน 5 – 7 วนถามภมตานทานด อาจไมมอาการตดเชอ เมอมอาการจะแสดงโดยม
ไขสง ดงนนยงลายทกตวไมไดมเชอไขเลอดออก พนททอนตรายคอทมการระบาดของโรคไขเลอดออก
หรอมคนในบานหรอรอบบานเปนไขเลอดออก จะมยงลายทมเชอไขเลอดออกทเคยกดผปวยทเปนโรค
ไขเลอดออกตามพนทนน
8. ถาม : แพทยบอกระยะไขลง หมายถงอะไร
ตอบ : หมายถงภาวะทอณหภมลดลงกวาเดม ตวไมรอนจด หรอตวอนๆ จบผวกายไมรอน ซงเปนระยะ
อนตรายของโรค เนองจากผปวยอาจมอาการชอก หรอมเลอดออกได ถาผปวยไขลงแลวแตอาการทวไป
ยงไมกลบเปนปกตเหมอนเดม ตองรบพาผปวยไปโรงพยาบาล
9. ถาม : ไขลงหรอไมมไข อาการทไมดขนมอะไรบาง
ตอบ : ผปวยซม ไมมแรง ออนเพลย เอาแตนอน ไมเลน ยงคงมอาการคลนไส อาเจยน ปวดทอง
รบประทานอาหารไดนอยหรอไมรบประทานอาหารหรอน�าดม ปสสาวะนอยลง หรอไมปสสาวะนาน
4-6 ชม.
10. ถาม : อาการไมดหรออาการชอกในระยะไขลงเกดจากอะไร ?
ตอบ : เกดจากการทมการเปลยนแปลงทผนงหลอดเลอดท�าใหน�าเหลองทอยในเสนเลอดผปวยรวออก
ไปอยในชองปอดและชองทอง จงท�าใหความเขมขนเลอดสงเนองจากมเฉพาะเมดเลอดอยในเสนเลอด
มสวนทเปนน�าเหลองนอยลง ท�าใหเลอดมความหนด การไหลเวยนน�าเลอดไปเลยงตามระบบตางๆ ของ
รางกายไมด ถามการรวของพลาสมามากจะท�าใหเกดภาวะชอกได โดยในระยะชอกผปวยจะมปลายมอ
ปลายเทาและตวเยน ผปวยมกจะมอาการปวดทองโดยเฉพาะใตชายโครงขวาซงมตบโต
27
11. ถาม : ท�าไมตองเจาะเลอดบอยๆ ทแขน และปลายนวในผปวยทรบไวในโรงพยาบาล ?
ตอบ : การเจาะเลอดเพอตรวจดระดบของเกลดเลอด และความเขมขนของเลอด เพอตดตาม
การเปลยนแปลงและสามารถบอกไดวาผปวยเขาสระยะวกฤตทจะตองไดรบการดแลเปนพเศษหรอยง
โดยผปวยทอยในระยะวกฤตนจะตองมการเจาะเลอดบอยๆ เฉลยทก 4-6 ชม. ในผปวยทไมมโรคแทรก
และอาการไมรนแรง ทงนเพอประโยชนในการรกษา เพราะจะตองใชเปนตวพจารณาเพมหรอลดอตรา
ความเรวของน�าเกลอ ชนดของน�าเกลอ หรอเลอดทผปวยจ�าเปนตองไดรบ ในผปวยทมอาการหนก
12. ถาม : ผปวยไขเลอดออกจ�าเปนตองมเลอดออกทกคนหรอไม ?
ตอบ : เกอบทกราย สวนใหญผปวยจะมเลอดออกไมมาก เชนเลอดออกทผวหนงเปนจดแดงๆ เลก
อาจมเลอดก�าเดาไหล ผปวยทมเลอดออกมากๆ และตองใหเลอดทดแทนมกเปนผปวยทชอกนานๆ
คอ ผปวยทมอาการตวเยนชน เหงอออกมานานหลายชวโมง ระบบการไหลเวยนโลหตลมเหลว
เลอดไปเลยงสวนตางๆ ของรางกายไมพอ ซงจะสงผลใหระบบกลไกการแขงตวของเลอดเสยไป เกดภาวะ
เลอดออกงายและหยดยาก ผปวยอาจมอาการเลอดออกมากในปาก-จมก อาเจยน/ถาย เปนเลอด/สด�า
ในรายทมความรนแรงหรออาการไมคงทจะตองมการเจาะเลอดบอยขน และตองเจาะเลอดตรวจ
ดระดบเกลอแร ความเปนกรด-ดาง ระดบน�าตาล การท�างานของตบไต และระบบการแขงตวของเลอด
เพอการรกษาทถกตองและรวดเรว
ผปวยไขเลอดออกทมเลอดออกมากอกประเภทหนงคอ ผปวยทรบประทานยาแกไขอยางแรง
ทมฤทธกดกระเพราะ เชน แอสไพรน ไอบโพรเฟน หรอบางรายไดยาสเตยรอยดซงมกจะอยในยาชดท
ซอมารบประทาน
13. ถาม : ถาผปวยมเลอดก�าไหล จ�าเปนตองมาโรงพยาบาลหรอไม และควรปฏบตอยางไร
ตอบ : ถาออกมากควรไปโรงพยาบาลทนท ถามประวตเลอดก�าเดาไหลบอยๆ มากอน หรอมปรมาณ
ไมมาก อาจสงเกตอาการทบานได การชวยเหลอใหผปวยนอนหงายแลวเอามอบบบรเวณดงจมก
ประมาณ 3-5 นาท และใชถงน�าแขงวางดงจมกเพอใหเลอดหยดรวมดวย ควรใหผปวยอาปากและตรวจด
วามเลอดไหลลงคอไปในปรมาณมากดวยหรอไม ผ ปวยเดกโตหรอผใหญอาจถามวามเลอดไหล
ลงคอมากหรอไม ถามมากใหรบน�าสงโรงพยาบาล
14. ถาม : ถาผปวยมเลอดออกตามไรฟน จะท�าอยางไร แปรงฟนไดหรอไม
ตอบ : ถาเลอดออกมาตองน�าสงโรงพยาบาล ถาออกไมมากและเปนเดกเลก ใหใชไมพนส�าลเชด
เหงอกและฟนแทนการแปรงฟน ถาเปนเดกโต/ผใหญ ใหใชแปรงฟนทมขนออนนมและแปรงดวย
ความระมดระวง ถาไมแนใจวาจะท�าใหเลอดออกมากขนกวาเดม ใหงดการแปรงฟน และใหใชน�ายา
อมบวนปากแทน
15. ถาม : ท�าไมตองเชดตวบอยๆ ดวยน�าอน ท�าไมไมใชน�าเยนหรอน�าแขง ?
ตอบ : การเชดตวดวยน�าอนจะท�าใหเสนเลอดขยายตว ซงเปนการชวยใหผวหนงระบายความรอนไดดขน
28
ชวยใหไขลดลง โดยเฉพาะในรายทใหยาลดไขแลว ไขยงคงสงอยควรเชดตวนาน 10-15 นาท เชดทกสวน
ของรางกาย โดยเชดจากสวนปลายมอ แขนขา เขาหาหวใจ ซงเปนการเชดยอนรขมขน เพอเปดรขมขน
ใหระบายความรอน และวางผาชบน�าไวตามขอพบแขน ขา ซอกรกแร ซอกคอ หนาผาก เปลยนผา
ชบน�าบอยๆ ไมจ�าเปนตองถผาไปมานานเกนควร หรอแรงเกนไป ซงอาจท�าใหมจดเลอดออกใตผวหนง
ไดเนองจากผปวยมเสนเลอดเปราะแตกงายอยแลว การใชน�าเยนเชดตวจะท�าใหเลอดหดตว รางกาย
ไมสามารถระบายความรอนออกไปไดและน�าเยนจะท�าใหผปวยหนาวสนได
16.ถาม : ตองอยโรงพยาบาลนานกวน ?
ตอบ : ผปวยสวนใหญจะอยโรงพยาบาลเฉลย 3-4 วน ถาไมมภาวะแทรกซอน แตอาจนานกวานถา
รบผปวยอยในโรงพยาบาลตงแตระยะแรกทมไขสง (สวนใหญจะรบผปวยไวในโรงพยาบาลเมอผปวย
ก�าลงจะเขาสระยะวกฤตของโรค หรอผปวยทมภาวะแทรกซอน อาการรนแรงจะนอนโรงพยาบาลนาน
มากกวา 5-7 วน
17.ถาม : การนอนโรงพยาบาลจ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอดหรอไม ?
ตอบ : การใหน�าเกลอทางเสนเลอดจะใหเฉพาะทจ�าเปนเทานน สวนมากระยะทมไขสง ผปวยไมจ�าเปน
ตองไดน�าเกลอทางเสนเลอด ยกเวนผปวยทอาเจยนและมอาการขาดน�าอยางชดเจน ถาใหน�าเกลอโดย
ไมจ�าเปนในระยะน อาจมผลเสย ท�าใหผปวยมการตดเชอแทรกซอน หรอมภาวะน�าเกนไดงาย
ระยะทจ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอดคอระยะวกฤตทมกตรงกบเวลาทไขเรมลด ถาผปวย
ไมสามารถดมน�าเกลอแรหรอรบประทานอาหารไดตามความตองการและมการรวของน�าเหลองออกไป
นอกเสนเลอดมาก ผปวยทกรายสภาพการรวของน�าเหลองแตละคนจะไมเทากน ผปวยทมการรวมาก
จนมความเขมขนของเลอดสงตองใหน�าเกลอในอตราทเรวกวาผปวยทมความเขมขนของเลอดต�ากวา