គ្រប់គ្រងមន្ទីរពិសោធវិទ្យាសាស្ត្រ ក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡា

វទាសថថ នជាតអបរ

គរបគរងមនទរពសោធវទយាោសរត គាបមធយមកសា i

រពះរាជាណាចរររមពជា

ជាត សាសនា រពះមហារសរត

វទាសាា នជាតអបរ

ររបររងមនទរពសសាធវទាសាសរសត

សរាបមធយមសរា

ឆន ២០១១


គរបគរងមនទរពសោធវទយាោសរត គាបមធយមកសា i


គរបគរងមនទរពសោធវទយាោសរត គាបមធយមកសា ii

ផរណៈរមមការនពនធ នងសរៀបសរៀង សោកស ត សង សាសរសាា ចារយគម ននវទាសាា នជាតអបរ

សោកស បបែន ភា សាសរសាា ចារយគម ននវទាសាា នជាតអបរ

រណៈរមមការករលមអ សោកស ត សង សាសរសាា ចារយគម ននវទាសាា នជាតអបរ

សោកស បបែន ភា សាសរសាា ចារយគម ននវទាសាា នជាតអបរ

សោកស ណប វឍ សាសរសាា ចារយគម ននវទាសាា នជាតអបរ

រណៈរមមការរតតពនតយ នងវាយតមមល

ឯកសឧតតមបណឌ ត សៀង វណណា នាយកវទាសាា នជាតអបរ

សោកស រតន ហត នាយករងវទាសាា នជាតអបរ

បណឌ ត នវ វរែ នាយករងវទាសាា នជាតអបរ

សោកស ឌ ប ណណា នាយករងវទាសាា នជាតអបរ

រកសាសទ ធគរបយាងកសនងការថតចមលង

វទាសាា នជាតអបរ

២០១១


គរបគរងមនទរពសោធវទយាោសរត គាបមធយមកសា iii

អារមភរថា

ស ៀវសៅ «គគបគគងមនទរពសសាធវទាសាសរ ា» សនេះគតវបានតាកតតងស ើង

សដើមបសគបើគបា សៅកនងការបណា េះបណដឋ លគគកគមតឧតឋម «បរញញដ +១» ននវទាសាា ន

ជាតអបរ ជាពស សលើមខវជាជ ឯកសទ វទាសាសរ ា មានរបវទា គម នងជវវទា

តដលមានមនទរពសសាធ គមាបបសពញតគមវការ នងរមចតណកកនងការពគងងគណ

ភាពវ យអបរវទាសាសរ ាសៅកមពជា តដលកពងតតសធវើការអភវឌឍខលនសៅតាមការ

រកចសគមើនឥតឈបរប ពភពសោកទងមល។

ខលមសារសមសរៀននមយៗកនងស ៀវសៅសនេះ មានបងហា ញនវវធសាសរ ា ខានៗ

ជាសគចើន ឋអពយទធសាសរ ាទងឡាយ គមាបអនកគគបគគង នងគបតបតាសៅកនងមនទរ

ពសសាធ មស បសៅនង មយអបរវទាសាសរ ាសជឿនសលឿន នាសពលបចចបបនន។

ស ៀវសៅសនេះកអាចយកសៅអនវតាបានសៅតាមគគបសាោសរៀន វទាសាា ន ឬ

សាកលវទាលយនានា តដលមានសរៀបចជាការងហរគបតបតាកនងមនទរពសសាធ គមាប

ស ឬន សតរប ខលនផងតដរ។

សទេះជាយាងណដកសោយ សយើងខញសជឿជាកថា ស ៀវសៅសនេះអាចនងសៅមាន

ការខវេះចសនាល េះសោយសចៀ មនផតស ើយ។ សយើងខញ ងឃមថា សោកគគ អនកគគ មតា

អនកអានគគបមជឈោឌ ន នងជយផឋលសយបល បសពញបតនាមកនងនយសាា បនា នវរាល

កងវេះខាតទងឡាយតដលនងអាចសកើតមាន ទងសលើខលមសារ នងបសចចកសទ សដើមប

ឲយស ៀវសៅសនេះកានតតមានភាពលអគបស ើរស ើងតថមសទៀត។

ភនសពញ, នថៃទ០១ តខវចឆកា ឆន ២០១១

រណៈរមមការនពនធ នងសរៀបសរៀង


គរបគរងមនទរពសោធវទយាោសរត គាបមធយមកសា iv

ាតកា ខលមសារ ទពរ

មមមរៀនទ១ ៖ វធសមគ គ ោះបនទទ នបឋមមៅកនងមនទរពមសថធ ....................... 1

មមមរៀនទ២ ៖ តមលខមាននយ មលខជាកលាក នងរ វ ស ....................... 8

មមមរៀនទ៣ ៖ រមបៀបសរមសររបាយការណពមសថធន ............................... 24

មមមរៀនទ៤ ៖ បរមងរបយតនទមៅ មដើមបសវតថភាពមៅកនងមនទរពមសថធ ..... 27

មមមរៀនទ៥ ៖ សថរធាតគមដដលមានមររោះថនន ក នងការរកាទក .............. 31

មមមរៀនទ៦ ៖ សថរធាតគមដដលយរបតកមមជាមយរន ......................... 47

មមមរៀនទ៧ ៖ ពមសថធនគមដដលទាមទារបរមងរបយតនខពស .................... 51

មមមរៀនទ៨ ៖ ការសមាា ត នងការមោលកាកសណលគម ........................ 58

មមមរៀនទ៩ ៖ ការទកដាកកាកសណលគម ............................................ 60

មមមរៀនទ១០ ៖ ការមរបើរបាស នងការរកាទកឧបករណដកវ ....................... 66

មមមរៀនទ១១ ៖ សវតថភាពននការមរបើរបាសឧសមនដតកមដឋ ......................... 71

មមមរៀនទ១២ ៖ បរមងរបយតនកនងការមរបើរបាសឧបករណអគគសន .............. 74

មមមរៀនទ១៣ ៖ ការមរបើរបាសធាតវទយសកមម ............................................. 77

ឧបសមពនធ១ ៖ សថល កសញញដ សវតថភាពកនងមនទរពមសថធ ............................... 82

ឧបសមពនធ២ ៖ ឧបករណពមសថធដដលមរបើរបាសញកញាប ...................... 84


គរបគរងមនទរពសោធវទយាោសរត គាបមធយមកសា 1

មមមរៀនទ១

វធសសសរ រ ះបនាទ នបឋមសៅរនងមនទពសសាធ

តាមចាបននការអបរបញញជ កថន យាងមោចណាសរតវមានរគពរនទកមៅ កនងសថលានមយៗ ដដលបានហវកហវនជនទញសមគ គ ោះបនទទ នរតមរតវ។ វាសខានណាសដដលរតវកណតឲយមានរគ នងបគគលកកនងសថលាដដលមានជនទញពវធសមគ គ ោះបនទទ ន មដើមបផតលនវការសមគ គ ោះចម ោះអនកដដលនងអាចកាល យជាជនរងមររោះកនងមររោះថនន កមផេងៗ។ មាាងវញមទៀត ជាមរលការណ សថលាគរដតមលើកទកចតតដលបគគលកវទាសថសតសតទាងអស នងសសានសសេមដើមប ឲយទទលយកនវការហវកហវនខលោះៗពវធសមគ គ ោះបនទទ នមនោះ។ មៅកនងរពតតការណមររោះថនន កធងនធងរមយចនន ឬរាលមពលដដលសថតមៅកនងការសងេយរតវដសវងរកជនយសមគ គ ោះ មដាយរម នការពនាមពលម ើយ។ វធជយសមគ គ ោះដមានរបសទធភាពមហើយមលឿនបផតមនទោះគទរសពទមៅមលខ ១១៩ មដើមបមៅឡានមពទយ។ រាលមររោះថនន កមៅមលើដភនកទាងអសរតវបានោតទកជាមររោះថនន កធងនធងរ។ ១. សររះថាន រដលសនលប វាអាចបណាត លឲយមានការសនលប ឬខយលោបមដាយសថរមររោះថនន កមផេងៗដដលមយើងពអាចសថម នបាន។ ខាងមរកាមមនោះគជាវធានការមយចនន រតវអនវតតមដើមបសមគ គ ោះអនករងមររោះ ៖

1. អនករងមររោះគរដតដាកឲយមដកមផាៀង មដាយដាកមជើងឲយរតង មហើយរតវរកាបរយកាសជវញឲយបានលា មដើមបមធវើយាងណាកឲយដបកមញើស។

2. រតវផតលការមលើកទកចតត នងជមនឿចតតដលអនករងមររោះ។ 3. រតវបនធរសមមលៀកប កឲយធរមៅរតងក មដើមរទង នងចមងកោះ។ 4. ជាជនយ មគអាចផតលទកឲយអនករងមររោះជាលកខណៈបគញញជ បតចៗ។ មន

រតវពាយមផតលឲយជាវតថរាវមផេងមទៀត ដលអនករងមររោះ មរៅពទកមនទោះមទ។



5. រតវពនតយជពចរ នងដណកដមងហើមរបសអនករងមររោះភាល មៗ។ របសនមបើជពចរមៅដមណើ រការ រតវដាកអនករងមររោះឲយរតងខលនដចជា ឲយមដកមផាៀងមដាយដាកកាលឲយរតង មដើមបសរមលដលការបមញញច ញវតថរាវពមាតរបសរបសអនករងមររោះ មហើយរតវមៅឡានមពទយជាបនទទ ន។ របសនមបើដណកដមងហើម នងជពចរមនដមណើ រការមទរតវជយមធវើចលនទដមងហើមសបបនមមតភាល ម។

២. សររះថាន រសោយការឆរចរនតអររសន 1. បទរបភពចរនតដដលបងកមររោះថនន កដលអនករងមររោះ រចយករតមចញព

កដនលងមររោះថនន ក។ មនរតវបាោះ លអនករងមររោះមដាយនដទមទជាដាចខាត រហតទាលដតអនករបាកដថន រម នចរនតអគគសនមទៀតមទ។

2. ពនតយមមើលកដនលងបាោះមៅមលើរាងគកាយដដលរលាកមឆោះ នងមានសភាពធងនធងរ។ មបើអាចមធវើបានរតវដាកថនន លាបរបសពមលើកដនលងរបស រចរបងពមលើឲយជត នងរតវដសវងរកការពាបាលពរគមពទយ។

3. រតវជយមធវើចលនទដមងហើមសបបនមមត នងចលនទមបោះដងជាបនទទ នរបសនមបើការឆកមនទោះឈានដលការសទោះដមងហើម នងរងមបោះដង។ រតវចងោថន មយើងអាចជយអនករងមររោះបានរហតដល ៩០% របសនមបើដណកដមងហើមសបបនមតត រតវបានោបមធវើមនមលើសពមយនទទបនទទ បពផតត ចចរនតអគគសនភាល ម។ ដតកតសងឃមមានដត ១០% បាមណាណ ោះរបសន មបើមយើងពនាមពលរហតដល ៦ នទទមរកាយ។

៣. ការរលារសោយរសតត

1. រតវមរសថច ឬរតាទករតងកដនលងរបសជាមយទករតជាកឲយមរចើន ឬយរ មដើមបបនថយការឈោប។

2. មនរតវលាបមរបង ខាល ញ ឬសថរធាតគមអវមៅមលើកដនលងរបសមនទោះមទ។ 3. រតវទាកទងរកថនន ដដលមានរបសទធភាពសរមាបពាបាល មដាយមនមាន

ការពនាមពលម ើយ។ 4. រតវរគបពមលើកដនលងរបសជាមយបងររបស ឬនសបសងតដដលបានសមាល ប

មមមរាគរច នងរបងរដមៅពមលើ។



5. រតវរឲយបានសពវ នង សឲយបានឆងង យពកដនលងដដលរបសតាមដដលអាចមធវើមៅបាន កនងមរលបណងបនថយការឈោប។

6. មបើធងនធងរ រតវបញជ នមៅមនទរមពទយ។ ៤. សររះថាន រសោយរលារសារធាតរម ទកគជាកតាត សខានមយដដលរតវមរបើសរមាបជយសមគ គ ោះមៅមពលដដលមានការរលាកមដាយសថរធាតគម។

1. មរសថចទកយតៗមៅមលើកដនលងដដលរងរបសយាងមោចណាស១០នទទ មដើមបការ រការបផតល ញបដនថមមៅមលើជាលកាដដលរបស។

2. យកកណាតសមលៀកប កមចញថនមៗមៅក ងមពលកពងមរសថចទកមៅមលើកដនលងរបស។ ទមងវើមនោះរតវដតរបងរបយតន មដើមបមចៀសវាងបាោះ លជាមយសថរធាតគមដដលកាត។

3. ចម ោះការរលាកខាល ងកាល រតវដសវងរករគមពទយជនយជាបនទទ ន។ វាជាការសខានដដលរតវដតបនតមរសថចទកមៅមលើកដនលងរលាកក ងមពលដដលកពងដសវងរកឡានមពទយ មដើមបបញជ នអនករងមររោះមៅពាបាលមៅឯមនទរមពទយ។ ភាគសណាកគមដដលមធវើឲយរលាកមនទោះគរដតយកមៅមនទ រមពទយជាមយ មដើមបជាសអាង ឬរកអតតសញញដ ណកមម។

៥. សររះថាន រសលើកភនរ រាលមររោះថនន កទាងអសមៅមលើដភនករតវោតទកថនជាមររោះថនន កធងនធងរ នងរតវដសវងរកការពាបាលពរគមពទយមដាយមនពនាមពលម ើយ។ មទាោះជាយាងណាកមដាយ ការសមគ គ ោះបនទទ នមៅដតរតវការោបាចភាល មៗមៅមលើករណមយចនន ។ ឧទាហរណការដាកទកថនន លាងដភនកជាមដើម។ ការរលាកមដាយសថរចោយ ឬវតថរាវអាចនងរតវពាបាលមដាយលាងជាមយទករបដហលជា ៣ ឬ ៤នទទ មដាយដាកឲយអនករងមររោះមដកចោះមហើយដាកកាលរបសរតឲយមផាៀងចោះមៅខាងរបស របសនជាមររោះថនន កដតដភនកមាខ ង។ សមកពាយមយកវតថរាវ ឬអដបងមផេងៗមៅកនងដភនកមចញ មរៅដតពមធវើការលាងជាមយទកបដនថម។ រតវរបញាបរប ញាលបញជ នអនករងមររោះមៅមពទយ មដើមបមធវើការសមគ គ ោះជាបនទទ ន។ មនរតវពាយមបនាបសថរធាត



គមមដាយខលនឯងមទ មរ ោះវាអាចបណាត លឲយអនករងមររោះកានដតមានរបសមដាយសថរអាសត ឬបាសបដនថមមទៀត។ ៦. ការមត នងការហរឈាម

1. មជៀសវាងបាោះ លជាមយមខរបស ឬបាោះផតទ លជាមយឈាមមដាយនដទមទ។ រតវមរបើមរសថមនដជរជានចចរាលមពលបាោះ។

2. រតវសមាា តមខរបសជាមយនងទក កនងករណោបាចរតវមរបើសថប មដើមបលាងសមាា តសថន មរបឡាកមផេងមទៀត។

3. រតវលាងជាមយថនន សមាល បមមមរាគជាោបាច។ 4. របងសរមាបររបសឲយបានរតមរតវ។ 5. កនងករណធងនធងរ អនកជងរតវដាកឲយមដកចោះ មដាយដាកដផនករងបសឲយមៅ

ខាងមលើ មហើយមៅឡានមពទយជាបនទទ ន។ រតវរមខរបសជាមយនសបមសតើង របសនមបើឈាមមៅដតរជាបមចញយាងមលឿនមកមរៅតាមរនធនសប រតវដតរ នសបដថមមទៀតមដាយមនោបាចយកនសបោសមចញមទ។ មហើយរពមលើមដាយបងរដមៅថនមៗបដនថមមទៀត មនរតវរតងមពកមនទោះមទ។

6. រាលវតថដដលរបឡាកមដាយឈាម រតវដតរតវបានោតដចងឲយបានរតមរតវ នងមានវធានការណយាងរបងរបយតនដចខាងមរកាម ៖ ក-មចៀសវាងបាោះ លជាមយវតថដដលរបឡាកឈាមទាងមនទោះមដាយនដទមទ

រតវ កមរសថមនដជានចចមៅរាលមពលសមាា ត។ ខ-រតវមរបើទកសថប មដើមបលាងសមាា តនផទដដលមនសថា ត។ គ-រាលវតថមរបើរបាសដដលរបឡាកឈាមដចជា មរសថមនដ បងរ ស

កណាតសមមលៀកប ក៘ រតវដាកមៅកនងមសាងបាល សទចពរជាន នងចងឲយជតដាកមៅកនងធងសរាម មដើមបយកមៅមោល។ រតវដសវងរកការដណនទព មនទរមពទយ នទយកដាឌ នមសវាកមមរកង ឬនទយកដាឌ នមសវាកមមជនបទ កនងករណដដលមានសណលសរាមរបលាកមដាយឈាមមរចើន។



៧. ការពលសោយសារធាតរមរង ឬរាវ 1. របសនមបើមៅរតមកនងមាត បាដនតមនបានមលបចលមៅកនង រតវមសថត ោះវាមចញ

មកមរៅ មហើយលាងជរមោះមាតជាមយទកឲយបានមរចើនដង។ 2. របសនមបើបានមលបចលមៅកនងម ោះ រតវមៅមពទយជនយជាបនទទ ន។ កនង

ចមនទល ោះមពលមនទោះដដរ ជនរងមររោះគរដតឲយផកទកឲយបានមរចើន ឬទកមដាោះមរកបាន។

3. កនងករណទាងពរខាងមលើ មនរតវឲយមលបថនន កាតមទ។ បាដនតទកមដាោះមរអាចឲយអនករងមររោះផកបាន។

4. កនងររកពងដសវងរកការសមយបលពរគមពទយ ភាគសណាកជាតពលដដលបានមលបចលមៅកនងម ោះ រតវបញជ នមៅកានមនទរមពទយ មដើមបរកអតតសញញដ ណកមម។

៨. ការពលសោយឧសមន 1. រតវយកអនករងមររោះមៅកានកដនលងមានខយលបរសទធ។ 2. រតវរតតពនតយថន ផលវដមងហើមរបសអនករងមររោះមនរតវបានសទោះ ឬ បទមទ។ 3. កលក ឬបងខឲយអនករងមររោះកាត។ 4. ដាកអនករងមររោះកនងលកខណៈមយរតងខលន មទាោះ បជារតមនសនលបកមដាយ

ពមរ ោះរតអាចកាត។ 5. ដសវងរកមពទយជនយជាបនទទ ន។

៩. វធជនយដសងហើមសបបនមមតត (ចលនាដសងហើម)

ដណកដមងហើមសបបនមមត គជាជោនដបងននការសមគ គ ោះដសខានមយដដលជាតរមវការសរមាបជនរងមររោះមយចនន ដដលជបរបទោះនវកតាត កងវោះខាតអកសដសនកនងសថរ ងគកាយ ឬមដាយសថរដមណើ រការដមងហើមរតវបានបញឈប។ របរពតតកមមមនោះរតវដតមធវើម ើងមដាយមនមានការពនាមពលម ើយ មដើមបមចៀសវាងរបពនធរបសថទសខានៗរតវរងការខចខាត ដដលមនអាចរត បជារបរកតម ើងវញ នងអាចមធវើឲយមបោះដងឈបមធវើចលនទមទៀតផង។

វធផលខយលចល (តាមរយៈ មាត នងមាត ឬមាត នងរចមោះ កនងករណមបើមាតមានរបសធងនធងរ) គជាវធមយដដលមានរបសទធភាព។



មដើមបអនវតត នវដណកដមដហើមសបបនមមត មដាយវធផលខយលចលមយើងរតវ ៖ 1. ដាកអនករងមររោះឲយមដកផតង ។ 2. ពនតយភាល មមៅមលើមាត នងរចមោះអនករងមររោះ មដើមបរបាកដថនវារម នអវរាង

សទោះមទ។ ឧទាហរណ បាកមធមញ ........ 3. ដាកកាលរបសជនរងមររោះឲយរតងមដើមបសរមលផលវដមងហើមឲយរស ោះ។ 4. រសបខយលចល មដាយមបើកមាតរបសអនកឲយធ នងភជតផលវខយលមៅពមលើមាត

របសអនករងមររោះ បទរចមោះអនករងមររោះមដាយយកនដរបសមយើងមាខ ងោបចងរចមោះ មហើយផលចលតាមសរមល (របសនមបើផលតាមរចមោះរតវរបាកដថន បបរមាតអនករងមររោះគបទជត)។

5. ក ងមពលផល រតវពនតយមមើលភាពរកធននមដើមរទង។ 6. របសនមបើមដើមរទងរបសអនករងមររោះមនកមរមើករតវពនតយម ើងវញ មដើមប

របាកដថន មាត នងបពងខយលរបសរតរម នអវរាងសទោះ នងដាកកាលរបសរតឲយមងើយម ើងមលើ។

7. រតវផលឲយញាបមៅមពលដបង មដើមបឲយសតរបសអនករងមររោះមានការរកមបាាងបានរហស។ បនទទ បមកមទៀតបនថយមករតម ១២ដង កនងមយនទទ ឬផលតាមច វ កខយលមចញពសតរបសអនករងមររោះ។

8. មបើអនករងមររោះជាមកមងតចៗ រតវផលកនងច វ ក២០ដង កនងមយនទទ មហើយឈបមៅមពលដដលមដើមរទងោបមផតើមមធវើចលនទ។

9. រតវពនតយជពចររបសអនករងមររោះជារបោ របសនមបើមនដមណើ រការ រតវោបមផតើមមធវើចលនទមបោះដងមដាយមាាសាមដើមរទងរពមៗរន មនទោះដដរ។

១០. របអបសសសរ រ ះបនាទ ន មនទរពមសថធវទាសថសតសតទាងអស គរដតប កមដាយឧបករណសមគ គ ោះបនទទ នរគបបនទប។ តាមចាបននការអបរ តរមវឲយរគវទាសថសតសត នងអនករគបរគងមនទរពមសថធទាងអសរតវដតមចោះចាស នងសថគ លនវឧបករណជនយមផេងៗ នង ការមរបើរបាសរបសវា។ ឧបករណសមគ គ ោះបនទទ នគដតប ក ឫដាកមៅរតងកដនលងដដលយមឃើញ នងយរសលកនងការយកមក មរបើរបាសកនងមពលមានអាសននកនងមនទរពមសថធ។



រតវដតពនតយជារបោនវឧបករណទាងមនទោះមដើមបធានទថនវាមានចននរគបររន នងមានលកខណៈលារតមរតវរគបមពលមវលា។ ខាងមរកាមមនោះជាមឈាម ោះឧបករណោបាចមយចននដដលរតវមរៀបចឲយមានជាមរសចមៅកនងរបអបសមគ គ ោះបនទទ ន ៖

(1) ថនន សមាល បមមមរាគ ឧទាហរណ ទកលាងរបសអយាត (2) ស (3) មរសថមនដបាល សទច (4) បងរ ឫនសបដដលសមាល បមមមរាគរច (5) បងសាត ដដលបានសមាល បមមមរាគរច(មានមរចើនទហ) (6) តមងកៀប (7) កនទល ស ឬមជលខាទ ស (8) កនគនត នងសមាា រមផេងៗមទៀតដដលរតវបានគតថនមានលកខណៈោបា

ច។



មមមរៀនទ២ តសលខាននយ សលខជារលារ នងរ វ ស

១ តសលខាននយ នងតសលខជារលារ

១.១ តសលខាននយ

រ. នយមនយ

ការសរមសរជាតមលខ គពតជាមានសថរៈសខានណាសកនងវសយវទាសថសតសត ពមសស កនងការរបមល កតរតា វភាគ នងប ហ ញទនននយវទាសថសតសត។ ចម ោះតនមលចននគត ដចជាចននសសេកនងថនន កមរៀនមយ ឬចននសមាជកកនងរគសថរមយ វាជាតនមលពតចាសលាស នងយកណត។ បាដនត ចម ោះការវាសមាឌអងគធាតរាវ ការវាសរបដវង ការថលងមាាសជាមដើម វាចាសជាមានការលបាកកនងការទទលបាននវតនមលពត ចាសលាសណាស។ កនងករណមនោះ មយើងរតវបញញជ កករមតលមមាៀងកនងរ វ ស មដាយមរបើចននននមលខជាកលាក ដដលជាខទងមលខ បានមកពការវាស ឬការគណនទ។

តមលខមាននយ គជាតមលខទាងឡាយណាដដលបានប ហ ញពបរមាណពតរបាកដ។ តមលខមាននយមានោបពមលខ ១ ដល ៩។ ចដណកឯមលខសនយ អាចជាតមលខមាននយ នងអាចជាតមលខរម ននយ។

ខ. វធានសលខាននយ

មយើងដតងដតរបយតនរបដយងមៅកនងការរវទាសថសតសត មដើមបសរមសរចននមលខសមរសប។ ជាទមៅ មយើងកណតមលខមាននយ មៅតាមវធានបនតបនទទ បដចខាងមរកាម៖

- ខទងមលខមរៅពសនយ ជាតមលខមាននយ។ ឧទាហរណ 845 cm មាន3មលខមាននយ 1.234 kg មាន4មលខមាននយ 55 m មាន2មលខមាននយ

- មលខសនយមៅចមនទល ោះខទងមលខមនសនយ ជាមលខមាននយ។



ឧទាហរណ 606 m មាន3មលខមាននយ 40.501 g មាន5មលខមាននយ 100.001 km មាន6មលខមាននយ

- មលខសនយទាងឡាយណាដដលមៅខាងមឆវងខទងមលខមនសនយដបង មនដមនជាមលខមាននយមទ។ ឧទាហរណ 0.08 L មាន1មលខមាននយ

0.0000349 km មាន3មលខមាននយ 0.00025 kg មាន2មលខមាននយ

- មបើចននធជាង 1 មលខសនយដដលមៅបនទទ ប ជាមលខមាននយ។ ឧទាហរណ 1.00 mL មាន3មលខមាននយ

40.063 mL មាន5មលខមាននយ 2.000020 mL មាន7មលខមាននយ

មបើចននតចជាង 1 មលខសនយដដលមៅមរកាយបងាស នងមៅចមនទល ោះមលខមនដមនសនយជាមលខមាននយ។

ឧទាហរណ 0.520 g មាន3មលខមាននយ 0.0902 kg មាន3មលខមាននយ 0.30050 L មាន5មលខមាននយ

- ចននរម នមកបៀស មលខសនយដដលមៅបនតបនទទ បចងមរកាយបងាសអាចជាមលខមាននយ នងអាចមនដមនជាមលខមាននយ។ ឧទាហរណ 400 cm អាចមាន1មលខមាននយ គខទងមលខ 4 អាចមាន2មលខមាននយ គខទងមលខ 4-0 អាចមាន3មលខមាននយ គខទងមលខ 4-0-0 កនងករណមនោះ មយើងមនអាចកណតថនមយណារតមរតវ មដាយរម នពតមាន

បដនថមមនទោះមទ។ បាដនតមដាយមរបើរបាសសញញដ ណវទាសថសតសត មយើងអាចមចៀសវាងនវអតថនយមនរបាកដរបជាមនោះបាន។ កនងករណមដាយដ កមយមនោះ មយើងអាចសរមសរ 400 cm ជា 4 × 102 សរមាប 1 មលខមាននយ ជា 4.0 × 102 សរមាប 2 មលខមាននយ ឬជា 4.00 × 102 សរមាប 3 មលខមាននយ។



១.២ តសលខជារលារ

តមលខជាកលាក គជាចននខទងមលខ ដដលមយើងសថគ លតនមលចាសលាស។ មៅមពលមយើងមរបើមលខជាកលាក ខទងមលខចងមរកាយរតវបានសថគ លមនចាសលាសមទ។

ឧទាហរណ មយើងវាសបរមាណអងគធាតរាវ មដាយមរបើសឡាងរកតដដលមានករមតលមមាៀងដត 1 mL។ មបើ វាសបាន 6 mL មាននយថនចននពតរបសវាមៅកនងចមនទល ោះព 5 mL មៅ 7 mL មដើមបមានភាពជាកលាក មយើងតាងមាឌអងគធាតរាវមដាយ (6 1) mL។ ដមចនោះ តនមលពតអាចមៅកនងចមនទល ោះព 5mL មៅ 7mL។

មៅកនងករណមនោះ មានមលខជាកលាកដតមយគខទងមលខ 6 ដដលអាចលមមាៀងមដាយបក ឬដក 1mL។ មដើមបឲយល មមាៀងកានដតតច មគរតវមរបើសឡាងរកតដដលមានរកតកានដតតច។ មបើករមតមលាៀង 0.1 mL មហើយមាឌអងគធាតអាចសរមសរ 6,0mL មនទោះមយើងអាចបញញជ កមដាយបរមាណ (6.0 0.1)mL។ ដចមចនោះ មយើងអាចទទលបានតនមលពតមៅចមនទល ោះ 5.9 mL នង 6.1 mL ដដលជាតនមលមយកានដតខតមៅរកតនមលជាកលាកកានដតខាល ង។ មយើងអាចនចនរបដាបវាស មដើមបអាចទទលបានតនមលជាកលាកបដនថមមទៀត ដតមៅរគបករណទាងអស ខទងមលខចងមរកាយមយើងសថគ លមនចាសមទ។ ខទងមលខចងមរកាយជាតនមលរបដហល មហើយករមតមលាៀងគអារសយមៅមលើរបដាបរ វ សដដលមយើងមរបើ។ ដមចនោះ តមលខចងមរកាយមនោះមគមៅថនជា តមលខមនជាកលាក ។

មៅកនងទពមសថធ មគមរចើនមរបើជញជ ងអគគសនទមនើប ដដលអាចផតលនវតនមលមលខជាមរចើនខទង មហើយជាទមៅមគកណតយកមលខមរកាយមកបៀស 4 ខទង។ ឧទាហរណ 0.8642 g ដដលមលខ …2 ជាមលខមនជាកលាកមទ មរ ោះវាជាមលខដដលអាចរតវបានបងគតមកព 0.86415 ឬ 0.86416 ឬ 0.86417 ឬ 0.86418 ឬ 0.86419 ឬ 0.86421 ឬ 0.86422 ឬ 0.86423 ឬ 0.86424។



១.៣ របាណវធសលខាននយ

រ. របាណវធបរ-ដរ

មៅកនងរបមាណវធបក នងរបមាណវធដក ចននមលខ មាននយននលទធផលរតវយកតាមចននតមលខមដើមណា ដដលមានខទងមលខមរកាយមកបៀសតចជាងមគ។ ឧទាហរណ

មដើមបបរងមមលខឲយបានរតមរតវ មយើងរតវលបខទងមលខទាងឡាយណា

ដដលមៅបនទទ បពខទងមលខដដលមយើងចងទកមនទោះមោល មបើវាតចជាង៥។ ដតមបើវាធជាង ឬមសមើ៥ មយើងរតវបមងកើនខទងមលខដដលមយើងចងទកចនន១ដថមមទៀត បនទទ បពមយើងលបមលខបនទទ បមនទោះមោល។

ឧទាហរណ 8.724 បរងមជា 8.72 ករណមយើងចងបាន3មលខមាននយ - មបើវាធជាង ឬមសមើ ៥ មយើងរតវបដនថម១មៅមលើខទងមលខដដលមយើងចងទក ឧទាហរណ 8.727 បរងមជា 8.73 ករណមយើងចងបាន3មលខមាននយ 0.4415 បរងមជា 0.442 ករណមយើងចងបាន3មលខមាននយ

89.332

+ 1.1 មាន1មលខមាននយមរកាយមកបៀស 90.432 បរងមជា 90.4

2.097

- 0.12 មាន2មលខមាននយមរកាយមកបៀស 1.977 បរងមជា 1.98

2.5

+ 11 រម នមកបៀស => រម នមលខមាននយ មរកាយមកបៀស 5.26

18.76 បរងមជា 19



រ. របាណវធរណ-កចរ មៅកនងរបមាណវធគណ នងរបមាណវធដចក ចននមលខ មាននយននលទធផលចងមរកាយ រតវយកតាមចននមលខមដើមតចជាងមគ។ ឧទាហរណ 2.8 × 4.5039 = 12.61092 បរងមជា13 6.85 : 112.04 = 0.0611388789 បរងមជា0.0611 ចណា ផលគណ ឬផលដចកដដលបានមកពការគណ ឬដចកនងចននគតរតវគតតាមចននដដលយកមកគណមនទោះ។ ឧទាហរណ 0.2786 g × 8 = 2.229 g មាន4មលខមាននយ មាន4មលខមាននយ (6.64 m + 6.68 m) ៖ 2 = 6.66 m

២ រ វ សរបកវង

(1) ចរអានតនមលមៅចណច A, B នង C មលើរបបនទទ តដចប ហ ញមៅខាងសថត ។

A: ...............cm, B: ................. cm, C: .................. cm.

(2) តាមរយៈរបបនទទ តមនោះ ចរកណតរបដវងដចខាងដចខាងមរកាម។

AB : ....................................... cm

AC : ....................................... cm

BC : ....................................... cm

(3) ចរវាសរបដវងបនទទ តខាងមរកាមមនោះមដាយមរបើបនទទ តរបសអនក។

A

B

C



៣ ការថលងាស

(1) ចររកតនមលមារតដាឌ នដដលតចបផត ធបផត នងចននខទងមរកាយមកបៀសដដល

អាចអានបានចម ោះឧបករណរ វ ស ដចមានរាយកនងតារាងខាងមរកាម។

ល.រ មឈាម ោះ មារតដាឌ នធបផត មារតដាឌ នតចបផត ចននខទងមរកាយមកបៀស 1 ជញជ ងថលងមនសេ 2 ជញជ ងពយរ 3 ជញជ ងថនសមយ 4 ជញជ ងមអ ចរតនច 5 ជញជ ងថនសពរ 6 ជញជ ងដងប

(2) ចរថលងមាាសរបសវតថដដលមៅជវញអនកមដាយមរបើជញជ ងដដលសមរសប។

ល.រ មឈាម ោះវតថ មឈាម ោះជញជ ង មាាស 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



៤ រ វ សាឌ

៤.១ ឧបររណកដលានរាងជារលារ

មយើងអាចដងចណោះននអងគធាតរាវ នងឧសមនមៅកនងឧបករណមានរាងជាកលាកមយដចជារាងសឡាង រាងគប នងរាងជារបមលពដបាតដកង ... តាមរយៈរបមនតរបសវា។

របមនតមាឌរបមលពដបាតដកង

V = l × h × w របមនតមាឌគប V= l 3

អនវតតន៖មយើងចងបមពញទកកនងឧបករណមយដដលមានកមពស៣០ស.ម បមណាត យរបដវង ៤០ស.ម មហើយទទងរបដវង ២៥ស .ម មតើមយើងអាចបមពញទកបានបានទម នលរតមៅកនងឧបករណមនទោះ?

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

រជងl

បមណាឋ យ l

កមពស h

ទទង ឬករមាស w

រជងl

រជងl



h

របមនតមាឌសឡាង V = × R2 × h

ឬ V = S h

អនវតតន៖ សឡាងមយមានក មពសរបដវង ៤០ស .ម នងការបសវារបដវង ១២.០ ស.ម មតើមយើងអាចោកសថងចល មៅកនងមនទោះបានបានទម នលរត? ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

៤.២ អងរធាតកដលានរាងមនជារលារ

មយើងកអាចសថគ លមាឌរបសអងគធាតមផេងៗ ដដលមានរាងមនជាកលាកដដរ មដាយររនដតមយើងោកទកចលមៅកនងឧបករណមយ (មានរកតមារតដាឌ នមាឌចាសលាស ដចជាសឡាងរកតជាមដើម ) រចកណតមាឌទកមៅកនងឧបករណមនទោះឲយបានជាកលាកបនទទ បមក មយើងដាកអងគធាតរង ដដលមានរាងមនជាកលាក ចល។ មពលមនទោះ មាឌទកដដលមកើនម ើងគជាមាឌរបសអងគធាតរង ដដលមយើងចងវាសមនទោះ។ អនវតតន មតើមយើងអាចសថគ លមាឌរបសពងមានបានមដាយរមបៀបណា? ចរពនយល។ ................................................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

R



៤.៣ ការពនតយសមើលាឌសៅរនងឧបររណពសសាធ

មយើងបានដងមហើយពករមតមលាៀងជាកលាក (មៅចណចទ១) ដចមនោះ មដើមបកាតបនថយនវករមតមលាៀងមនោះ អនកមធវើពមសថធនបានដណនទមយើងឲយមចោះពនតយមមើលចណោះមាឌមៅកនងឧបករណមយចននដចជា សឡាងរកត ប យដរ ាត ឬពដបាតដចតមៅ៖ -រតវដាកដភនកឲយមសមើចណចរកតសលយសយងដដលរតវវាស -រតវអាននផទបាតននសលយសយងដដលរតវវាស។

សរល-មនរតវដាកដភនកឲយទាប ឬខពសជាង ចណចរកតននសលយសយងដដលមយើងវាសមទ

-មនរតវអានរកតនផទខាងមលើននសលយសយងដដលមយើងវាសមទ

រមបៀបអានមាឌកនងសឡាងរកត

ការរតតពនតយ នងការបនតកសលយសយងមដាយប យដរ ាត -មៅកនងអរតាមារតមយើងរតវដតបនតកមាឌមយតណកមតងៗ ឲយបាន រតមរតវមៅតាមតនមល ឬកោបដដលមយើងចងបាន។ -កានទបកដនលងបទ/មបើកថនមៗមនរតវឲយហរខាល ងមពក ឬរជាបមចញ ពកដនលងមនទោះមទ។



អនវតត ចរអានតនមលមាឌរបសសលយសយងដដលមានមៅកនងឧបករណខាងមរកាម៖

ល.រ ឈ ម ោះឧបករណរងវវ ស មាឌ 1 ប យដរ ាត 2 ពដបាត 3 សឡាងរកត (ធ) 4 សឡាងរកត (តច)

៥ ដងសសត

ដងសមត (d) = មាាស )m( /មាឌ )V(

:xEវតថមយមានមាាស 300g នងមាឌ 200mL។ ចរគណនទដងសមតរបសវា។

𝑑 = 300𝑔

200𝑚𝐿= 1.5𝑔/𝑚𝐿

(1) ចរកណតរកដងសមតរបសស តមសថង រ។

មាាស សឡាងរកត មាឌមនមពលដាកស ត

មាឌមរកាយមពលដាកស ត មាឌស ត ដងសមត

(2) ចរកណតរកដងសមតរបសវតថមយមផេងមទៀតតាមដដលអនកចលចតត។

មឈាម ោះវតថ មាាស សឡាងរកត មាឌមនមពលដាកវតថ

មាឌមរកាយមពលដាកវតថ មាឌវតថ ដងសមតវតថ



៦ ការវាសសតណហ ភាព ខញមៅត ខាល ងណាស ខញមានសតណហ ភាពហតដល 39oC ខញដងសតណហ ភាពខលនឯងបានមដាយសថរដទមាដមារត ដចមនោះដទមាដមារតជា ឧបករណវាសសតណហ ភាព ។ មយើងអាចកណតឯកតាសរមាបវាសសតណហ ភាពតាមបយាងគ ៖ - មារតដាឌ ន ោវ រននហ (Fahrenheit)៖ មារតដាឌ នមនោះបានកណតមដាយជនជាតអាមមរចកាង មាន កមឈាម ោះ Daniel Fahrenheit មហើយមារតដាឌ នមនោះមរចើនមរបើមៅរបមទសអាមមរច។ ទកកកមៅ 32oF នងទកពោះមៅ 212oF។ *ទនទកទនងរវាងសតណហ ភាព ោវ រននហ (oF) នងអងាមសគ៖

toF = 9/5 (toC) + 32 អនវតតន ខញមានសតណហ ភាព 37oC មតើខញមានសតណហ ភាពបានទម នអងាគតជាមារតដាឌ ន oF? ................................................................................................................. ................................................................................................................. - មារតដាឌ នអងាមស៖ មារតដាឌ នមនោះកណតបានមដាយតារាវទជនជាតស យដអតមាន ក មៅសតវតេទ១៨ មឈាម ោះមលាក Vaders Celsius មារតដាឌ នមនោះរតវបានមគមរបើជាញកញាបជាងមគកនងការវាសសតណហ ភាព មដាយមគក ណត ទកកកមៅ 0oC នងពោះមៅ 100oC . ទនទកទនងរវាងសតណហ ភាពមនោះ នង ោវ រននហគ៖ toC = 5/9 ( toF - 32 ) អនវតតន មៅសហរដឌអាមមរចមានសតណហ ភាព 60 oF មតើវាមានសតណហ ភាពបានទម ន oC?

................................................................................................................. .................................................................................................................

- មារតដាឌ នដកលវន (Kelvin)៖ មារតដាឌ នមនោះក ណតមដាយអនកវទាសថសតសតអងមគលសមឈាម ោះ Lord Kelvin មៅឆងន ១៨៤៨។ រតបានប ហ ញសតណហ ភាពសនយដាចខាតមយដដលមគមនអាចមធវើឲយវតថណាមយរតជាកហសមនោះមទៀតបានមទ។ សតណហ ភាពសនយដាចខាត = 0 K = 273.15 oC = 459,68 oF។ដចមនោះមហើយមៅកនងមារតដាឌ នដកលវន ទកកកមៅ 273.15K នងពោះមៅ 373.15K។ ទនទកទនងរវាងមារតដាឌ ន K ជាមយមារតដាឌ ន oC គ K= oC + 273.15។



សរល៖ មៅកនងវទាសថសតសត សតណហ ភាពរតវបានមគកណតជាមារតដាឌ ន oC

ចដណកឯការគណនទ ដដល កពនធជាមយសតណហ ភាពវញមគមរបើមារតដាឌ ន K។

៧ ទសងវើសលយសយង

អងគធាតរលាយ-NaCl

រហាបសលយសយងកដលជបរបទះញរញាប

កោបភាគរយជាមាាស=(មាាសអងគធាតរលាយ / មាាសសលយសយង)×100

Ex) NaCl (100 g) + ទក សលយសយង NaCl (500 g)

=> កោបភាគរយជាមាាស = (100/500)×100 = 20%

កោបជាមាល=ចននមាលរបសអងគធាតរលាយ / មាឌរបសសលយសយង (L)

Ex) NaCl (1 mol) + ទក សលយសយង NaCl (2 L)

=> កោបជាមាល = 1/ 2 = 0.5 mol/L

អងគធាតរលាយទក

ឮent

សលយសយង NaCl(aq)



អនវតតន

(1) ចរមធវើសលយសយង NaCl កោបរបដហល 0.3 % ចនន 500 g មដាយមឆលើយ

សណរជាបនតបនទទ បដចខាងមរកាម។

1 មដើមបមធវើសលយសយងមនោះមតើអនករតវការមាាស NaCl បានទម នរកាម?

.......................................................................................................

.......................................................................................................

2 រតវការទកោបាចបានទម នរកាម?

.......................................................................................................

.......................................................................................................

3 មតើដងសមតរបសទកមសមើបានទម ន?

.......................................................................................................

.......................................................................................................

4 ដមចនោះ មតើអនករតវការទកោបាចបានទម នមលលរត?

.......................................................................................................

.......................................................................................................

5 មតើអនករតវការឧបករណអវខលោះ មដើមបទមងវើសលយសយងមនោះ?

.......................................................................................................

.......................................................................................................



6 ចរសរមសរពវធទមងវើរបសអនក។

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

(2) ចរមរៀបរាបពវធមធវើសលយសយង NaCl កោប 0.3 mol/L ចនន 250 mL។

(Na=23; Cl=35.5)

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................



ខនន តរបពនធអនតរជាត (SI) នងការបកបរខនន ត

រ វ សរបកវង (Length)

[meter (m)]

1m = 1.0936 Yards

1cm = 0.39370 inch

1 inch = 2.54 cm (exactly)

1km = 0.62137 mile

1mile = 5280 feet

=1.6093 km

1angstrom(Ao) = 10-10 m

=100 pico meters (pc)

1m =103mm=106m=109nm=1012pm

រ វ សាស (Mass)

[Kilogram(kg)]

1 kg = 1000 g

= 2.2046 pounds

1 pound= 453.59 g

= 0.45359 kg

= 16 ounces

1ton = 2000 pounds

= 907.185 kg

1metric ton= 1000 kg

= 2204.6 pounds

1 atomic mass unit = 1.67 × 10-27



រ វ សាឌ (Volume)

[Cubic meter(m3)]

1 L = 10-3 m3

= 1 dm3

= 1.0567 quarts

1 gallon = 4 quarts

= 8 pints

= 3.7854 liters

1 quart = 32 fluid ounces

= 0.94633 L

1m3=103dm3 =103L

1L=1dm3=103mL = 103cm3

រ វ សសតណហ ភាព (Temperature)

[Kelvin]

0 K = 273.15 oC

= 459.67 oF

K = oC + 273.15

oC = 5/9 ( oF –32)

oF = 9/5 (oC) + 32



មមមរៀនទ៣

រសបៀបសរសសររបាយការណពសសាធន

របាយការណពមសថធន គជាដផនកមយយាងសខានសរមាបរាលការសការសថវរជាវមៅកនងមនទរពមសថធ មហើយកជាដផនកសខានសរមាបរាលការសកាវទា -សថសតសតផងដដរ។ ខាងមរកាមមនោះ គជាទរមងរបាយការណពមសថធនគរមយ ដដល

របាបអនកថនមតើរតវសរមសរអពអវ ឬរតវមធវើការមរៀបរាបអវខលោះមៅកនងដផនកនមយៗនន របាយការណពមសថធនរបសអនក។ របាយការណពមសថធនគជាការសរមសរមរៀប រាប ពាយមពនយលអពអវដដលអនកបានមធវើពមសថធន អពអវដដល អនកបានសមងកត អពអវដដលលទធផលទទលបាន នងអវដដលអនករតវពនយលបករសថយមៅមលើលទធផលពមសថធនទាងមនទោះ។

១. ររបមខ រគបរបាយការណពមសថធនទាងអស មនដមនសទធដតតរមវឲយមានរកបមខមនទោះ មទ បាដនតរបសនមបើរគរបសអនកតរមវឲយមធវើវា មនទោះអនកគរដតមរៀបចវាដចដដលមានមរៀបរាបខាងមរកាម ៖

(1) ចណងមជើងពមសថធន (2) មឈាម ោះរបសអនក នងមឈាម ោះរបសនដគការរ (3) មឈាម ោះរបសរគដណនទ (4) កាលបរមចឆទននការមធវើពមសថធន ឬកាលបរមចឆទដដលអនករតវដាកជន

របាយការណ

២. ចណងសជើង ចណងមជើងរបាបអពអវដដលអនកបានមធវើ។ ចណងមជើងរតវដតសមងខប (យាង

មរចើនដប កយ) នងមរៀបរាបនវចណចសខានននពមសថធន ឬការអមងកត។ ឧទាហរណ៖ «ឥទធពលកាតាលករ MnO2 មលើរបតកមមបដបក H2O2»

៣. សសចរតសផតើម/សរលបណង



ជាទមៅ មសចកតមផតើម គជាកថនខណឍ ដដលពនយលអពមរលបណងននការពមសថធ។ ជនកាល មសចកតមផតើមអាចជាការមរៀបរាបអពពតមានជាមលដាឌ នទាងឡាយ ជាមសចកតសមងខបននការសដមតងពមសថធន ជាការបរយយមៅមលើការរ កមឃើញកនងពមសថធ នងជាមសចកតសននដាឌ នមលើការសមងកត។ មទាោះបជាអនកមនសរមសរមសចកតមផតើមមពញមលញទាងអសកមដាយ យាងមោចណាសករតវមរៀបរាបនវមរលបណងននពមសថធន ឬអពមហតអវបានជាអនករតវមធវើពមសថធនមនោះដដរ។ មហើយមៅទមនោះកជាកដនលងដដលអនករតវប ហ ញពសមមតកមមរបសអនកផងដដរ។

៤. សាភ រពសសាធ

រតវមរៀបរាបរាលឧបករណ នងសថរធាតគមដដលរតវការកនងពមសថធន។

៥. វធសាសរសត ឬដសណើ រការពសសាធ

រតវមរៀបរាបអពជោនទាងឡាយដដលអនករតវអនវតតកនងពមសថធន នងការសមងកត។ ការមរៀបរាបរបសអនករតវដតមធវើម ើងយាងមកាោះកាយ ដដលអនក ដនទអាចអានយល នងអនវតតពមសថធនរបសអនកបាន។ រតវសរមសរ ជារមបៀបដណនទអនក មផេងមទៀតឲយមធវើពមសថធនដមោន ោះដដរ។ វាកានដតរបមសើរ របសនមបើអនកអាចគសរប បញញជ កបដនថមនវការដម ើងឧបករណពមសថធន។

៦. ទនននយ ឬលទធផលពសសាធ

ទនននយជាមលខដដលទទលបានពពមសថធនរបសអនក ជាទមៅគរតវប ហ ញជាតារាង។ វាជាទនននយពតជាកដសតង ដដលបានកតរតាមចញពលទធផលពមសថធន ដតមនដមនជាការពនយលបករសថយនវអតថនយរបសវាមទ។

៧. ការវភារ



ការវភាគអាចជាការគណនទនវតមលខ ដដលជាទនននយពមសថធន។ មៅទមនោះគជាកដនលង ដដលអនករតវមធវើការពនយលបករសថយអពលទធផលពមសថធន នងមធវើការកណតថនមតើសមមតកមមរបសអនកដដលបាន បមងកើតមៅកនងមសចកតមផតើមររទមដាយពមសថធនដដរ ឬមទ។ មៅទមនោះកជាកដនលងដដលអនករតវមធវើការពភាកា រក ឲយមឃើញនវកហសឆគងទាងឡាយដដលអនកអាចមានកនងក ងមពលមធវើពមសថធន នងការសមងកត។ អនកកអាចប ហ ញនវគនតមយបលមផេៗបដនថមមទៀត ដដលអនកគតថនវានងមធវើឲយលទធផលដដលទទលបានកានដតមានលកខណៈរបមសើរម ើង។

៨. សសចរតសននោា ន មសចកតសននដាឌ នគជាកថនខណឍ មយ ដដលបកសរបរាលអវៗ បានមកើតម ើង

មៅកនងពមសថធន ដចជាថនមតើសមមតកមមរបសអនករតវបានររទមដាយពមសថធន ឬមនររទ មហើយថនមតើវាមាននយយាងដចមមតច? នងមបើតាមការយលមឃើញរបសអនក មតើមហតអវបានជា ពមសថធនរបសអនកផតលលទធផលដបបមនទោះ?

៩. រប នងរកាហវ (ររណសបើាន)

រប នងរកាហវរតវដត បងមលខ នងដាកមឈាម ោះ ឲយមាននយមពញមលញ។ រតវដាកមឈាម ោះអកេរបសរកាហវឲយបានរតមរតវ រមទាងខាន តរ វ សផងដដរ។ រតវដាកទនននយដដលអនកបានមធវើបដរមបរមលមៅមលើអកេ-X នងដាកបដរមបរមលទនននយដដលអនកបានវាសមៅមលើអកេ-Y។ រតវោថន រាលការពនយលរតវមយងមៅមលើរបដដលអនកបានកណតនមយៗ។

១០. ឯរសារសោង

របសនមបើការរសថវរជាវរបសអនកដផាកមៅមលើការររបសអនកដនទមទៀត ឬមសចកតពនយលបករសថយរបសអនករតវការឯកសថរបញញជ ក អនករតវដតរបាបពឯកសថរមយងទាងមនទោះ។ ឧទាហរណ៖

មឈាម ោះអនកនពនធ/ចណងមជើងអតថបទ/ទកដនលងមបាោះពមព/ឆងន មបាោះពមព/ទពរ...

មមមរៀនទ៤



បរមងរបយតនទសៅ សដើមប

សវតាភាពសៅរនងមនទរពសសាធ

ចណចខាងមរកាមមនោះ គជាបរមងរបយតនមយចននទាកទងមៅនងសវតថ-ភាពទពមសថធ។ បរមងរបយតនទាងអសមនោះអាចជាការដណនទសរមាបសថលាទាងឡាយមដើមបអនវតត នងអាចមធវើជាវធាននផទកនង មដើមប ឲយអនកមរបើរបាសមនទរពមសថធរបតបតតតាម។ ១. វនយសៅរនងមនទរពសសាធ

(1) សសេរតវរបតបតតតាមការដណនទរបសរគឲយបានមាតចត។ (2) សសេមនរតវចលមនទរពមសថធមដាយរម នវតតមានរបសរគមទ។ (3) សសេមនរតវយករបសរបរមចញពមនទរពមសថធមដាយរម នការអនញញដ តមទ។ (4) សសេមនរតវមធវើឲយមានការរជលរចបល ឬរបដ ងរន មលងមៅកនងមនទរ

ពមសថធជាដាចខាត។ (5) សសេមនរតវទកមោលការរពមសថធនដដលកពងដតមធវើមដាយរម នការរបង

របយតនមទ។ (6) ធាត នងសថរធាតគមរតវយកមៅទកដាកឲយបានរសលបលមៅកដនលងមដើម

វញភាល មបនទទ បពមរបើបាសរច នងដាកដបរសថល កមឈាម ោះមកខាងមខ។ (7) សសេរតវរាយការណរបាបរគជាបនទទ ន នវរាលការដបកបាក ឬមររោះថនន ក

ទាងឡាយដដលមកើតមាន។ (8) សសេមនរតវមបៀមរមាមនដ ប ច ឬមមម នដមៅមពលកពងមធវើពមសថធនមទ

មរ ោះរបសទាងមនោះអាចរបឡាកធាត ឬសថរធាតគម ឬមមមរាគ ដដលនទឲយមកើតមានផលបាោះ លដលសខភាព ឬមកើតជង។



២. បរមងរបយតនផទទ លខលនសរាបអនរសរបើរបាសមនទរពសសាធ

(1) ោមជាដាចខាតនវរាលការញា ផក នងជកបារ មៅកនងមនទរពមសថធ នងបនទបមរៀបចសថរធាតគម។

(2) រតវ កអាវការ រ (អាវពមសថធ) មៅកនងមនទរពមសថធ។ មនរតវ កអាវដដលរដហកមទ មរ ោះវាអាចបណាត លឲយមានមររោះថនន ក។

(3) កដវ ានតាការ រ មៅកនងមនទរពមសថធមៅមពលណាមធវើពមសថធនដដលអាចបណាត លឲយមានមររោះថនន កដលដភនក។

(4) កមរសថមនដ មៅមពលណាមរបើរបាសសថរធាតគមដដលអាចបណាត លឲយរលាក ឬកាតដសបក ឬសថរធាតគមពល។ រតវ ករបាងមខ ឬរបដាបដកដមងហើមកនងករណោបាច។

(5) រតវមានការយកចតតទកដាក នងរបងរបយតនជាពមសស មៅមពលដដលមធវើការជាមយធាត នងសថរធាតគមដដលមររោះថនន ក។ ោបាចរតវសថគ លពមលមហតដដលអាចបណាត លឲយមានមររោះថនន កនមយៗឲយបានចាស មដើមបយ រសលមធវើការការ រ ឬមចៀសវាង។

(6) លាងនដនងសថប ឲយបានសថា តបនទទ បពមធវើពមសថធនរច ជាពមសសរាលការពមសថធទាងឡាយដដល កពនធនងសថរធាតគម មរកសថរ ងគកាយ នងសថរធាតវទយសកមម។

(7) រតវបាកដថន រម នការសថយភាយសថរធាតគមមៅកនងមនទរពមសថធ មដើមបមចៀសវាងមររោះថនន កដដលអាចមកើតមាន។

(8) មបើសកដវង រតវចងឲយបានសថា តរតមរតវ។ (9) រតវមរបើទចមរមាោះឧសមន (ទសរមប) មៅមពលមធវើការមផទរសថរធាតគមរាវដដល

ពល។



៣. ការសរៀបច នងការររបររងមនទរពសសាធ

(1) មនទរពមសថធ នងបនទបដាកសថរធាតគមរតវដតសថា ត នងមានរមបៀបមរៀបរយជានចច។ ដកវដដលដបក នងសថរធាត គមដដលកពបរតវដតសមាា តភាល ម។

(2) សថល កសញញដ មផេងៗរតវរកាឲយបានចាស នងមនរតវោកមសថទាវ រសវតថភាពមទមៅខណៈដដលកពងមធវើការកនងមនទរពមសថធ។ ផលវសវតថភាព (សរមាបរតមគចមពលមានអាសនន) រតវដតមានសថល កសញញដ ប ហ ញឲយរគបរន អាចមមើលមឃើញចាស។

(3) មនទរពមសថធ (ពមសសមនទរពមសថធគម) មនរតវជលសរមាបបមរមើការរមផេងមរៅពបមរងៀនម ើយ។

(4) របពនធមភលើងអគគសនមៅកនងមនទរពមសថធ នងបនទបដាកសថរធាតគមរតវដតមានការមរៀបច នងដមណើ រការបានលា នងរគបររន។ ការមធវើការជាមយនងមភលើងភលមនចាសអាចនទឲយមានមររោះថនន ក។

(5) រាលដបដាកធាត នងសថរធាតគមរតវដតមានសថល កសញញដ ចាស។ រាលសថល កសញញដ ទាងឡាយណាដដលោស ឬមនចាសរតវមធវើការផតល សបតរភាល ម មនរតវពនារមពលម ើយ។

(6) ធាត នងសថរធាតគមដដលមររោះថនន ករតវដាកយាងមានសវតថភាពបផតមៅកនងទដដលមានមធនើររងមា នងដាកឲយមៅឆងង យពរបភពកមដត រពមទាងោកមសថឲយបានជាបលាប។ រាលធាត នងសថរធាតគមទាងមនទោះរតវមធវើការរតតពនតយឲយបានញកញាប មហើយរបាយការណលមាតទាកទងអពធាត នងសថរធាតគមទាងមនទោះរតវរកាទកឲយបានលា។

(7) រតវមរបើទសរមបជានចចចម ោះការពមសថធទាងឡាយណាដដលទាកទងនងធាត ឬសថរធាតគមពល ឬការពមសថធ ដដលអាចបមញចញនវឧសមនដដលមានកលនមនលា ឬឧសមនពល។ ដមចនោះរតវរកាទសរមបឲយបានសថា ត នងមរៀបរយរគបមពល។ មនរតវមរបើទសរមបជាកដនលងសរមាបផទកឧបករណមផេងៗ នងសថរធាតគមម ើយ។



(8) មហប នងមភសជជៈមនរតវទកមៅកនងមនទរពមសថធមទ មលើកដលងដតរបសសរមាបមធវើពមសថធន។

(9) រតវបាកដថន មនរតវមានភាពភយសលនមសថល មទ មៅមពលដដលមានភយអាសននមកើតម ើង។ រតវរកាភាពមសងៀមសថង ត មហើយរតវោតវធានការមដាោះរសថយឲយបានឆងប នងមានរបសទធភាពបផត។

(10) មនមពលោកមចញពមនទរពមសថធ (កនងករណមចញមៅយរ) រតវបទកាលរ ាប មណទក កងតាកមភលើង នងឧសមន រពមទាងោកមសថទាវ រឲយបានរតមរតវ។

(11) ដវ ានតាសវតថភាព នងរបាងមខរតវទកដាកមៅកនងកដនលងដដលមានលកខខណឍ លា។ ដវ ានតាសវតថភាព នងរបាងមខ ដដលមានមកាស ឆកតរតវដតមធវើការផតល សបតរជាបនទទ ន កពនារមពល មរ ោះវាអាចនទឲយមមើលមនចាសដដលអាចជាមហតបណាត លឲយមានមររោះថនន ក។ ដវ ានតាសវតថភាព នងរបាងមខដដលមនសថា តរតវលាងសមាា តមដាយមរបើនងសថប ឲយបានសថា ត។



មមមរៀនទ៥

សារធាតរមកដលានសររះថាន រ

នង ការររាទរ

សថរធាតគមដដលមានមររោះថនន ក អាចដងចាសមៅមពលវាមធវើឲយមានមររោះថនន កចម ោះមនសេ នងមធវើ ឲយខចខាតចម ោះសមាា រមយចនន។ សថរធាតគមមានមររោះថនន កមដាយសថរដតពកវាអាចកាត មឆោះ រលាក ពល មធវើ ឲយមានអកសតកមម ផទោះ ឬមធវើឲយមកើតជងមោរក នងអាចមធវើឲយមានមររោះថនន កជាមរចើនមទៀត។

១. ការររាទរសារធាតរមទសៅ ការដថរកាដលារមមាន ការរតតពនតយជាមទៀងទាតដចជា ការសមាា ត នង ការបទសថល កសញញដ គមានសថរៈសខានណាស ដដលអាចកាតបនថយមររោះថនន កកនង ការសតកទកសថរធាតគម។ ខាងមរកាមមនោះជាបរមងរបយតនទមៅកនងការសតកទកធាតគម ៖

1- សថល កសញញដ មររោះថនន ក គរដតប ទមៅមលើដបធាតបនទទ ល នងសថរធាតគមមររោះថនន កដនទមទៀត។ មានសថល កសញញដ ជាមរចើន ដដលអាចរតវបានមរបើសរមាបសថរធាតគមដដលមានមររោះថនន ក។ សថល កសញញដ មយចននរតវបានប ហ ញមៅកនងឧបសមពនធ១។

2- ជាទមៅ សថរធាតគមពមសសសថរធាតដដលមានមររោះថនន កមនរតវទកមៅមលើមធនើរខពសមពកមទ មរ ោះវាអាចមធវើ ឲយរសក ឬកពបមៅមពលយកពកវាមកមរបើរបាស។

3- កដនលងដដលសតកទកសថរធាតគមគរដតមានខយលមចញចលរគបររន។ 4- បនទបដដលដាកធាតគម នងបនទបដដលសតកទកសថរធាតគមមនរតវដាក ឲយ

មៅជតសសេមទ។ 5- មៅកនងសថលា ទពមសថធ ឬកដនលងពមសថធ ដដលមនមានបនទបដាកធាតគម

រតវបមងកើនការយកចតតទកដាក ជាពមសសចម ោះមលាករគខាងដផនកវទាសថសតសត នងបគគលកខាងទពមសថធរតវដងពមររោះថនន កដដលអាចមកើត ម ើងមដាយ



សថរធាតគម រពមទាងសវតថភាពកនងការសតកទក នងការោកមសថរទដដលដាកសថរធាតគមឲយជាប ដដលសសេមនអាចយកបាន។

6- សថរធាតគមដដលរតវរកាមៅកនងអងគធាតរាវ (ឧទាហរណ៖ ផសវរមៅកនងទក, សដយមមៅកនងមរបង) មនរតវទកមៅមលើមធនើរជាមយរន មទ មរ ោះវាអាចរច រន ។

7- សថរធាតគមដដលអាចផេរន មហើយបមងកើតជាដផេងជាចោយ ឬជាមរគឿងផទោះមនរតវទកឲយមៅជតរន ដាចខាត។

8- អងគធាតរាវដដលយមហើរ គរដតទកមៅកដនលងរតជាក ដាក ឲយឆងង យពពនលរពោះអាទតយ ឬរបភពកមដត ។ ដបដដលផទកពកវាមនរតវបមពញ ឲយមពញមពកមនទោះមទ។

9- អងគធាតរាវដដលអាចមឆោះបានមនរតវទកវាមៅមលើមធនើរដដលចហ នងមៅជតសសេមនទោះមទ។ រតវទកពកវាមៅកនងទោកមសថរជាប មហើយរតវទកវាឆងង យពរបភពមភលើង។

10- អងគធាតរាវមហើរមឆោះមនរតវទកវាមៅកនងទរទកកកមនទោះមទ។ របសនមៅកនងទទកកកដដលមានដទរមាសថត ត សរមាបរតតពនតយសតណហ ភាព នងកងតាកទាវ រដដលអាចមធវើឲយរ ចផតក មភលើងមៅមពលដមណើ រការទទកកក មនទោះចោយរបសអងគធាតរាវអាចមឆោះជាមយមភលើងបណាត លឲយមកើតមានបនទោះមកើតម ើង។

11- អាសតស លផរចខាប អាសតនរទចខាប អាសតកលររឌចខាប នងអងគធាតរាវ ដដលយមឆោះគរដតទកវាមៅកនងមធនើរផតទ លដ (រទាបមដាយដខាច)។

12- សថរធាតគមដដលរសបសមណើ មរតវដតទកវាកនងដបដដលបទយាងជត នងដបដដលសងត ដចជាសដយមដពរអកសត ផសវរអកសត ផសវរកលរ អាលយមញា មកលរ កាលសយមកលរ កាលសយមកាបជាមដើម។

13- រគបសថរធាតគមទាងអសរតវដតមរៀបចឲយបានរតមរតវ មហើយរតវកតរតាទកមៅកនងមសៀវមៅរបាយការណ រពមទាងបទសថល កសញញដ នងពនតយ ឲយបានមទៀងទាតរគបមពលមវលា។ មៅកនងដផនកខាងមរកាមមនោះ មានមរៀបរាបអពសថរធាតគមមររោះថនន កមយ

ចននដដលរបទោះមឃើញមៅកនងទពមសថធ រពមទាងវធរបងរបយតនកនងការសតកទក



សថរធាតទាងមនទោះ។ ដផនកទាងមនោះអាចជយដលមលាករគ អនករគ ដដលជាអនកវទាសថសតសត បគគលកទពមសថធ នងសសេកនងការរពមសថធឲយមានសវតថភាព។ ២. សារធាតរមកដលកាតស រតវមានការរបងរបយតនដពមសសមៅមពលទកដាក ឬមរបើរបាសសថរធាតគមដដលកាតសខាងមរកាម៖ អាលយមញា មកលរ អាមាញាក របម បងសអលកលរ កលរ អាសតមអតាណអច អានរទតមអតាណអច មអតាណអលកលរ ឬអាមសទលកលរ អាសតអរដរបមច អាសតកលរ រឌច អយាត មមតាណល អាសតមមតាណអច អាសតនរទច មផណល ផសវរកលរ បាតាសយមអរដកសត សដយមអរដកសត នងអាសតស លផរច។

មររោះថនន កភាគមរចើនទាកទងមៅនងដសបក។ ដមចនោះ គរដត កមរសថមនដមនមពលមរបើរបាសសថរធាតទាងមនទោះ។ មៅមពលមានការ កពបវាមៅមលើដសបក រតវដតលាងជាមយទកឲយបានមរចើនដង។

ការសតរទរសារធាតរមកដលកាតស ធាតគម កននលងសតកទក

អាលយមញា មកលរ(សងត) (AlCl3) រតជាក សងត កនងដបដដលបទជតលា។ អាមាញាក HN( 3) រតជាក នងដាកវាមៅជានផតទ លដ។ ដាក

វាឲយឆងង យពរកមអា ដសន នងអាសត។ រតវមានការរបងរបយតនមៅមពលមបើកគរមបដប មដាយសថរវាមានកលនឈលមឆាោះខាល ង ដដលបណាឋ លឲយមយើងឈកាល វលមខ។

របម rB( 2) ទកមៅកនងកដនលងដដលរតជាក។ បទគរមបដបឲយជត បនទទ បពមរបើរច នងមបើកវាយាងរបងរបយតនមៅកនងទសរមប។ (កនងការទញវាគរដតសថតមៅកនងទរមងជាអពល មដើមប យរសលកនងការសតកទក)។



អាសតកលររឌច(ខាប) (HCl) ទកមៅមលើមធនើរផតទ លដកនងបនទបដដលមានខយល មចញចលរគបររន។ ដាកវាឲយឆងង យពភាន ករ អកសតកមម។ ជាពមសស អាសតនរទច កលរាាត OlC( 3- )នង មមតាណាល (ផរមាា លន ឬ ផរមាា លមដអត)។

អរដដសនដពរអកសត H( 2O2) រកាមៅកនងដបពណមតាន ត នងទកវាឲយឆងង យពរបភពកមដត នងពនលរពោះអាទតយ។ អរដដសន ដពរអកសតមានលនងមៅមពលវាសទឌ បាដនតវានងបដបកមៅមពលវាបាោះជាមយភាគលាត មផេងៗ ដចជាធល ឬមលាហៈ។ វាមាន សវតថភាពកនងការរកាទកកាលណាមយើងបានពរវវា។

អាសតនរទច(ខាប) (HNO3) ទកវាមៅមធនើរផតទ លដកនងបនទបដដលមានខយល មចញចលរគបររន។ ទកវាឲយឆងង យពភាន ករមរដកមម ដចជា មលាហៈ នងពពកបាសខាល ង។ វាជាសថរធាតគមដដលមធវើអកសតកមមផងដដរ។

មមតាណាល(ផរមាា លមដអត) )OHCH( នង ផរមាា លនHNOCH(2 )

ទកមៅកនងបនទបដដលមានខយលមចញចលរគបររន។ ដាកវា ឲយឆងង យពអាសត កលររឌច ខាប។ វាជាសថរ ធាតគមដដលរលាកផងដដរ។

ផសវរ (V) កលរ lCP( 5) នង ផសវរ (III) កលរ lCP( 3)

ទកមៅកនងដបបទជតលា ដាកឲយឆងង យព សមណើ ម នងកមដត ។

បាតាសយមអរដកសត )HOK(នងសដយមអរដកសត)HOaN(

ទកមៅកដនលងសងត នងកនងដបបទជតលា។ ទកវាឲយឆងង យពអាសត។

អាសតស លផរចខាប (H2SO4)

ទកវាមៅមធនើរផតទ លដឲយឆងង យពបាសខាល ង កលរាាតOlC(3-) ដពរកលរាាត OlC(4-) នង ដពមាងកាណាត OnM(4-) ។



៣. ធាតរមយសឆះ

ធាតគមយមឆោះអាចជាឧសមន អងគធាតរាវ អងគធាតរង។ បមរមើបរមាសសថរធាតគមមៅកនងទពមសថធវទាសថសតសតភាគមរចើន អាចបងកឲយមានអណាត តមភលើង មហើយមពលខលោះអាចបងកឲយមានមររោះថនន កដដលបណាត លមកពការផទោះផងដដរ។

បរមងរបយតនជាមនកដលររអនវតត៖ 1- ោមជកបារ ឬបងកឲយមានអណាត តមភលើង។ 2- ឧបករណពនលតអគគភយរតវមៅជតនដ។ 3- ធាតគមយមឆោះមនរតវោកចលកនងបពងបងហរមោលមទ។

ក-ឧសមនយមឆោះរមមាន៖ អរដដសន អរដដសនស លភត កាបនមាណអក-សត ឧសមនសរមាបចមាន នងឧសមនអរដកាប។ ចមហោះឧសមនទាងមនោះអាចបងកឲយផទោះ របសនមបើវាសថតមៅជាលាយជាមយខយល ឬឧសមនអកសដសន។

ខ-អងគធាតរាវយមឆោះមនរតមដតមឆោះកនងខយលបាមណាណ ោះមទ ដតចោយវាដថមទាងអាចបងកឲយផទោះមទៀតផង កាលណាវាបមងកើតជាលាយជាមយខយល។ អងគធាតរាវទាងមនទោះរមមាន បងដសន(C6H6) កាបនឌស លផ SC(2) ឌមមទលបងដសន ឬសដ ន ((CH3)2C6H4) មអតកសមអតាន (ឌមអទលមអដទ) (C2H5OC2H5) មអតាណល C(2H5)HO មអទលមអតាណអាត

HC(3COOC2H5) មមតាណល HC(3)HO មមទលបងដសន ឬតលយដអន(C6H5–CH3) របបាាណន ឬអាមសតន(CH3COCH3) នងពពកមអដទ។

ជាទមៅអងគធាតរាវសររាងគទាងអសរតវបានមគគតថនវាជាសថរធាតយមឆោះ ដមចនោះរតវមានការរបងរបយតនខពសមៅមពលមរបើវា។

ការទរោរ អងរធាតរាវសហើរយសឆះ អងគធាតរាវមហើរយមឆោះគរទកមៅកនងកដនលងរតជាក (ដតកទកមៅកនងទទក

កក) ដាកមលើមធនើរឲយឆងង យពរបភពកមដត ការ រក ឲយរតវពនលរពោះអាទតយ។ អងគធាតទាងមនទោះមនគរដាកឲយមពញដបមពកមទ។ ចរ ចងោថន កាបនឌស លផ នងមអតក



សមអតាន (ឌមអទលមអដទ) អាចមឆោះបានមៅមពលចោយ ឬអងគធាតរាវ របសវាមនទោះបាោះនងកមដត ។

រតវរបងរបយតនចម ោះការរកាទកមអតកសមអតាន (ឌមអទលមអដទ)។ មអដទដពអកសតបានមកពអកសតកមមននឌមអទលមអដទជាមយខយល។ មអដទដពអកសតគជាមរគឿងយផទោះបផត។ ការផទោះមកើតម ើតមៅមពលមគយកភាគសណាកោសៗននឌមអទលមអដទមៅមធវើបណត ឬរហតឲយកាល យជាមាឌតច មនទោះមកើតមានកណននមអដទដពអកសតដដលយផទោះ។ មបើសងេយរតវមធវើមតសតជាមយសលយសយងបាតាសយមអយាដសន។ មបើមានពណមលឿង ឬពណមតាន តចងាល ប ហ ញថនមានដពអកសតមកើតម ើងមហើយ។ ឌមអទលមអដទមនគរទកមៅ រយៈមពលយរមទមៅមពលវាសលកនលោះដប។

មអតាណល (មអទលអាលកល) មនគរទកជាមយមរបងកាត ឬអងគធាតរលាយយមហើរកនងទពមសថធ ឬកនងថនន កមរៀនមទ។

គ-អងគធាតរងយមឆោះ៖ អងគធាតរងខលោះមឆោះកាលណាបាោះនងខយល ទក នងក

មដត ។ ការមឆោះឯកឯងខលោះមកើតមានមដាយការកកត ឬ មៅមពលឧសមនយមឆោះមនទោះបាោះទក ឬសមណើ ម។ អងគធាតរងយមឆោះរបមភទមនោះរមមានមមៅ P ,gM ,lA(មលឿង ឬ ស) K, Na, S នង CaC2 ។

ការររាទរអងរធាតរងយសឆះ

សារធាតគម កននលងសតងទក មលាហៈអាលកាឡាង aN ,K ដាកកនងដបមរបងបាារាាហវនបទជតលា រច

រកាទកមៅកដនលងសងត។ ទកដាក aN ,Kោសៗ (ពមសសសណល) ដដលមានមលច ម ើងពណមលឿង ដដលជាកណននស បដពរ អកសតមដាយរបយតនបផត មរ ោះវាអាច បណាត លឲយផទោះបានកាលណាមានការបាោះទងគច ឬរមងគើខាល ង។ ដមចនោះ មនរតវយកវាមៅមធវើពមសថធ ឬកាតជាបដណកតចៗនងកាបតមទ។



ខាងមរកាមមនោះជាអនសថសនមយចននសរមាបការទញ នងការរកាទកមលាហៈអាលកាឡាង ៖ ក-ទញមលាហៈទាងមនទោះកនងបរមាណ

តចតច ឬលមមរគបររនសរមាបមរបើរបាសកនងពមសថធនបានមហើយ។

ខ-មនរតវទកមលាហៈទាងមនោះកនងទពមសថធមលើសព 100 g មទ។

គ- បទសថល កមឈាម ោះ នងកាលបរមចឆទមៅ មលើដបមលាហៈទាងមនទោះឲយចាស។

ឃ- រតវឧសាហរតតពនតយឲយបានមទៀងទាត។

មមៅមលាហៈ P ,gM ,lA រតវទកមៅកដនលងសងត នងដាកឲយឆងង យពភាន ករអកសតកមមខាល ង។ រគបកនងដបបទជតលា នងដាកឲយឆងង យពធាតគមដនទមទៀត ។

កាលសយមកាប (CaC2) វាមានរបតកមមជាមយទក បមងកើត បានជាកមដត នងអាមសទដ នដដលជាឧសមនយឆងបមឆោះ ឬអាចបងកឲយមានបនទោះមៅកនងខយល។ មគគរទកវាមៅកដនលងសងត រគបឲយជត នងដាកឲយឆងង យពរបភពកមដត ។

៤. ធាតរមសធវើឲយរលារ ធាតគមមធវើឲយរលាក ជាទមៅសមៅមៅមលើធាតគម ដដលអាចបងកមដាយខលនឯង ឬមដាយចោយរបសវា មធវើឲយមហើម ឬរលាកភាល ម កនងរយៈមពលឆងប ឬយរកាលណាបាោះ លជាមយដភនក ដសបក ឬរបពនធដមងហើម។ រតវ កមរសថមនដជរមៅមពលកានធាតគមទាងមនទោះ នងរតវមាន ការរបងរបយតនខពសមៅមពលមបើកដបធាតគម។ ខាងមរកាមមនោះជារបមភទគម ដដលនទឲយរលាក មយចនន ៖



1. អា ដសនជាធាតរលាកខាល ងដលដភនក នងដសបក។ ការពមសថធដដលទាកទងនងអា ដសនោបាចរតវអនវតតមៅកនងទសរមប។ អា ដសន កជាសថរធាតពលផងដដរ។ (សមមមើលដផនកសថរធាតគមពល)

2. មផណលជាសថរធាតកាតស នងអាច នទឲយពងដសបកមៅមពលបាោះ លវា។ ចោយរបសវាកជាសថរធាតពលដដរ។ (សមមមើលដផនកសថរធាតគមពល)

3. អងគធាតរាវ នងចោយរបសនរតបងដសន អាចមធវើឲយរលាកដភនក។ វាកជាសថរធាតពលផងដដរ។ (សមមមើលដផនកសថរធាតគមពល)

4. អាសតមអតាណអចរតជាកអាចមធវើឲយរលាកដសបក។ ចោយរបសវាបាោះ លដល ផលវដមងហើម ដសបក នងដភនក។

5. ចោយននធាតបនទទ លម ង(Millon) (លាយសលយសយងបារតនរតាត នងអាសតនរត ដដលមរបើរបាសសរមាបមធវើមតសតរបមតអន។ ភាគសណាករតវបានលាយជាមយធាតបនទទ ល រចដតកមដត រយៈមពល ២ នទទ មៅសតណហ ភាព ៩៥oC។ កណពណរកហមមកើត ម ើងបញញជ កពវតតមានរបមតអនកនងភាគសណាកមនទោះ)។ វាមធវើ ឲយរលាករបពនធផលវដមងហើមផងដដរ។ ធាតបនទទ លមនោះកជាសថរធាតគមដដលមានមររោះថនន កដដរ។ (សមមមើលសថរធាតគមដដលមានមររោះថនន ក)

6. ចោយមមតាណាល (ផរមាា លមដអត) មធវើឲយរលាករបពនធផលវដមងហើម នងដភនក។ អងគធាតរាវ នងសលយសយងផ រមាា លនរបសវាមធវើឲយរលាកដសបក នងដភនក។

7. ចោយននមផនលអាមន (អានលន) មធវើឲយរលាកដភនក។ (សមមមើលសថរធាតគមដដលមានមររោះថនន ក)

8. រទកលរ ាមមតាន (កលរ ាផម) នងចោយរបសវាមធវើឲយរលាកដភនក។ សថរធាតគមមនោះកពលផងដដរ។ (សមមមើលសថរធាតគមពល) ការររាទរធាតរមសធវើឲយរលារ

សថរធាតគមមធវើឲយរលាកគរទកមៅកដនលងរតជាក នងមៅកនងបនទបដដលមានខយលមចញចលរគបររន។



៥. សារធាតរមពល ការពលមនដមនសទធដតឆលងតាមរយៈមាតមទ វាអាចពលតាមរយៈការដកដមងហើម ឬការរជាបចលតាមដសបក។ សថរធាតគមដដលពល គជាសថរធាតដដលមធវើឲយសខភាពមានមររោះថនន កធងនធងរ ឬរានរ ា នងអាចដលសថល បរបសនមបើបានដកដមងហើម មលប ឬរជាបចលដសបក។ មដើមបសវតថភាពសថរធាតគមទាងអសគរដតោតទកថនជាសថរធាតពល នងរតវរកាទកមៅតាមរបមភទរបសវា។ មនរតវយកធាតគមមកមលងមផតសផតត សមទ។ រគគរដតប ហ ញសសេពមររោះថនន កដដលបណាឋ លមកពការញាអាោរមៅកនងបនទបពមសថធ នងមនរតវយកដកវមៅកនងទពមសថធមៅដាកទកផកដចដកវមៅផទោះបានមទ។ សសេរតវដត ទទលបានការដណនទឲយលាងនដរបសពកមគមននងោកមចញពទពមសថធ។ សសេរតវ យលដងនវមររោះថនន កមយចននដដលទាកទងនងការមរបើរបាសសថរធាតគមមយចននដចខាងមរកាម ៖

1. សាន ជាសថរធាតពលខាល ងបផតកនងចមណាមជាតពលទាងអស។ ការមលបចលសថរធាតសាន ២ មៅ ៣ ររប អាចបណាត លឲយសថល បភាល ម។

2. អាមសនច នងអបលរបសវា គពលខាល ងណាស ការរសបយកសថរធាតមនោះអាចបណាត លឲយសថល បយាងមលឿន។

3. បារត ពលខាល ងណាស សមបចោយរបសវាមៅកោបទាបរតមដត 10

1 កបណាត លឲយពលដដរ។ របសនមបើអនក រតវមធវើពមសថធនជាមយចោយដដលមានជាតបារតមដាយខានពបាន អនករតវមធវើមៅកនងទសរមបដដលជាកដនលងឮដសមរសបមៅកនងទពមសថធគម ឬទពមសថធវទាសថសតសត។ មៅកនងបរបទមនោះ ការមរៀបចផលតអកសដសនមដាយការដតបារត (II) អកសតមនរតវបានអនញញដ តតឲយមធវើជាដាចខាត មដាយសថរ សមបដតមៅសតណហ ភាពបនទប បារតកអាចកាល យជាចោយបានដដរ។ ការកពបបារតរតវដតរបមលវាភាល មៗ។ មបើអាចមធវើមៅបាន ការកពបសថរធាតបារតមៅមលើឥដឌ ឬមៅមលើកដនលងអងគយគរដតរតវបានរបមលមដាយ បពងដកវឆងម រដដលភាជ បមៅនងមាា សនបមធល។ សណលដដលមៅសលកនងសថន មមរបោះននឥដឌ ឬកដនលង អងគយបនទទ បពការរបមល រតវដតយកមមៅសថព នធរមកដាកពមលើភាល ម។ ចដណកឯ អបលបារតកពលខាល ងណាសដដរ។ ដមចនោះ កនងការមរបើរបាសវារតវដតមានការរបងរបយតនជានចច។



4. អាសតមអតានឌអអច (អាសតអកសថលច) នងអយាងមអតានឌអអាត

(អកសថឡាត) គជាសថរធាតគមដដលពលតាមរយៈការដកដមងហើម នងការមលបចល។ រគ នងសសេរតវបានដណនទ ឲយមរបើរបាសពដបាតបម របសនមបើចងវាសមាឌសលយសយងភាគសណាកទាងមនោះ។

5. អា ដសន ជាសថរធាតដដលពលខាល ងតាមរយៈការមលបចល នងការដកដមងហើម។ ការពមសថធដដលទាកទងនងអា ដសនគរមធវើមៅកនងទសរមប។

6. កាតមញម នងសមាសធាតរបសវាគពលខាល ងណាស គរដតកានវាមដាយរបងរបយតនបផត។ មន រតវដកដមងហើម ឬមលបចលនវកាតមញម នងសមាសធាតរបសវាមទ។

7. សណ នងសមាសធាតរបសវា គពល។ ជាកដសតងការមលបចល ឬការដកដមងហើមយកចោយសណ នងសមាសធាតរបសវាកនងបរមាណដតបនតចបនតចកអាចបណាត លឲយមានមររោះថនន កដដរ។ គរកតសរលថន ការពលសណ គមានរយៈមពលយរ នង មានសភាពខាល ងកាល ។ សសេសកាវទាសថសតសតកដចជាមនសេធមមតាដដរ សទធដតមានការបាោះ លសណមៅកនងបរយកាសទាងអសរន កនងមពលបចចបបនន (ឧទាហរណ វតតមានសណ ដដលមានកនងបពងដផេងឡានបានបមញចញមកកនងបរយកាស នងមកពរបភពមផេងៗមទៀត)។ រតវមានការរបងរបយតនជានចចមនរតវ បាោះ លសណដដលបានមកពលទធផលពមសថធមទ។

8. ចោយមផណល គពលខាល ង របសនបានដកដមងហើម នងបានរជាបចលតាមដសបក។

9. នរតបងដសន ពលតាមរយៈការរជាបចលតាមដសបក នងការមលបចល។ ចោយ របសវាគមានមររោះថនន ក របសនមបើបានដកដមងហើមចល។ នរត -បងដសនកជាសថរធាត យមឆោះផងដដរ។

10. មអតកសមអតាន (ឌមអទលមអដទ) ការមលបមអតកសមអតាន ឬការដកដមងហើមរសបនវចោយរបសវាអាចបណាត លឲយសនលប ឬសពកបាន។

11. មតរតាកលរ ាមមតាន (កាបនមតរតាកលរ) គពលខាល ងមបើបានមលប ឬបានរជាបចលតាមរយៈដសបក។ វាកមានមររោះថនន កចម ោះដភនក នងសតផងដដរ។ វាជាសថរធាតដដលរតវបានមគសងេយថន មធវើ ឲយមកើតជងមោរក។ មៅ



មពលដដលវារតវបានមគដត សមាសធាតមនោះរតវបដបកឲយជាដផេងពលននកាបនលកលរ។

12. ចោយរទកលរ ាមមតាន (កលរ ាផម) អាចមធវើឲយសនលប ឬសពក។ វាមធវើឲយមសទើរលកមសទើរភាញ ក រសថបរសល កាត ឬសនលប ដតមឋង។ សលយ សយងរបសវាគពលរបសនមបើមលបចល។

13. ឧសមនពលមផេងមទៀត ដចជា អាមាញាក របម កាបនមាណអកសត កលរ អរដដសនកលរ អរដដសនស លភ អាសតឌអកសត នងសថព នធរឌអកសត រតវមជៀសវាងការរសប ឬហតកលនឧសមន ឬចោយចល។ របសនមបើអនកចងមធវើមតសតឧសមនទាងមនោះ អនករតវកាន បពងសថកដដលមានផទកឧសមនទាងមនទោះឲយឆងង យពរចមោះរបសអនករបដហល ១០ស.ម រចយកនដបកឧសមនមនទោះតចៗមឆងព ោះមៅកានរចមោះរបសអនក មហើយពាយមហត មដាយរបងរបយតន។

ការររាទរសារធាតរមពល

សថរធាតគមពលរតវទកមៅកនងដបបទជតសមរសប (សថរធាតពលខាល ងគរទកមៅកនងដបដដលរកាស) នងទកមៅកនងទោកមសថរយាងមានសវតថភាពបផត។

៦. សារធាតអរសតរមម សថរធាតអកសតកមមគជាសថរធាតទាងឡាយណា ដដលអាចបមងកើតជារបត -កមមបមញចញកមដត មៅមពលវាមានរបតកមមជាមយសថរធាតដនទមទៀត ពមសសសថរ-ធាតដដលយមឆោះ។ ខាងមរកាមមនោះគជាសថរធាតអកសតកមមសខានៗមយចនន ៖

1. អាសតនរទចខាប៖ វាបងកឲយមានរបតកមមយាងខាល ងមៅមពលវាបាោះជាមយអាសតមអតាណអច មអតាណល ឬរបបាាណន។ វាកអាចបមងកើតបានជាចមហោះផងដដរមៅមពលវាបាោះជាមយមលាហៈអាលយមញា ម លចម មាា មញសយម សដយម ឬបាតាសយម។ អាសតមនោះគរដតសតកទក កនងករមតតចតច មហើយមានថនសរទពមរកាម មដើមបរទអាសតមៅមពលដដលកពប មហើយរតវដតរកាទកឲយឆងង យពមលាហៈ នងឧបករណយមឆោះមផេងៗ រាបបញច លទាងសថរធាតគមសររាងគផងដដរ។



2. បតាសយមមងកានណស (VII) ឬបតាសយមនពមងកាណាត៖ វានងផទោះយាងខាល ងមៅមពលដដលលាយជាមយមមៅមលាហៈ ឬសមាា រដដលយមឆោះ។ សថរធាតទាងមនោះគរដតរកាទកឲយឆងង យពសថរធាតយមឆោះដដល មានមៅកនងមនទរពមសថធ។

3. កលរត (V) ឬកលរត នងកលរត (IIV) ឬនពកលរត៖ វាគជាភាន ករអកសតកមមខាល ង។ មឈើ នងមខាអាវដដលមផេើមមដាយសលយសយងននសថរធាតខាងមលើមនោះវានងមធវើឲយវតថទាងមនទោះយមឆោះ មហើយវានងមឆោះកានដតខាល ងមៅមពលដដលវាសងត។ កលរាាត (V) នងកលរាាត (IIV) អាចនងផទោះមដាយរបតកមមបដបកផងដដរមៅមពលដតកមដត ។ សថរធាតគម ទាងមនោះគរដតរកាទក កនងភាពរតជាក កដនលងសថា ត នងឆងង យពសថរធាតដដលអាចមឆោះបានដចជា មឈើ ឆនកមឈើ ដបបាល សទច កាបន សថព នធរ នងមមៅមលាហៈ៘

ការរកាទកសារធាតអកសតកមម សថរធាតអកសតកមមគរដតរកាទកកនងភាពរតជាកលមម នង ដាកឲយឆងង យព

សថរធាតយមឆោះ។

៧. សារធាតរមយផទះ សថរធាតគមយផទោះ គជាសថរធាតទាងឡាយណាដដលនងមកើតមានរបត -កមមមដាយឯកឯងមៅមពលមានការផតល សបតរសតណហ ភាព សមាព ធ ការកកតមដាយចលនទ នងលញរ។ ខាងមរកាមមនោះគជាសថរធាតយផទោះមយចនន ៖

1. 2,4,6-រទនរតមផណល (អាសតពរច) គផទោះយាងខាល ងមៅមពលដដរវាបាោះជាមយកមដត កកត ឬសករចរល។ សថរធាតមនោះមនគរសតកទកមៅកនងមនទរពមសថធតាមសថលាមរៀនមទ។

2. អាហេ (Azide) អាចទទលបានមកពការបដលងរបសភាន ករត ងដដលរតវបានមគរកាទកយរហសកណត។ វាមានទមនទរនងផទោះម ើងមដាយរម នការឲយសញញដ ជាមនម ើយ។ វាមនរតវបានមគអនញញដ តឲយរកាទកកនងរយៈមពលយរម ើយ។



ការរកាទកសារធាតងវយផទោះ សថរធាតគមយផទោះគរដតរកាទកកនងទរោកមសថរ ឆងង យពកមដត សមណើ ម

នងរតវរតតពនតយមមើលឲយបានមទៀងទាត។ មៅមលើឧបករណដដលផទកសថរធាតទាងមនោះរតវដតបទសថល កនថងដខទទលឲយបានចាសលាស។ ជានចចជាកាល សថរធាត មនោះ រតវបានមគផតលអនសថសនថន គររកាទក កនងបរមាណតចតចបានមហើយ។ ចម ោះ ការពមសថធ គរយកមកមរបើកនងបរមាណតចតច នងរគបររនលមមកនងការរ ពមសថធដតបាមណាណ ោះ។ ៨. សារធាតរមបងកជងមហាររ សថរធាតបងកជងមោរកគជាសថរធាតគមទាងឡាយណាដដលបងក ឬសងេយថនជាមលមហតននជងមោរក។ មៅកនងរគោះសថថ នសកា សថរធាតបងកជងមោរកដដលមនគរមរបើមានដចជា៖

- អាមបសតស (Abestos) (មគមរបើជាសថរធាតមនមឆោះ) - កលរ ាមអដតន (វនលកលរ ) - 4-អាមណប មផនល - 4,4-ឌនរតប មផនល - 1-ណាបទលអាមន - 2- ណាបទលអាមន - បងសឌន - នងអបលននសថរធាតទាងបចងមរកាយ (1-ណាបទលអាមន, 2-ណាបទល

អាមន នងបងសឌន) សថរធាតមផេងៗមយចននធខាងមរកាម រតវបានមគប ហ ញថនជាមដើមមហតប

ណាត លឲយមកើតជងមោរក ដដលរកលតលាសមៅកនងសថរ ងគកាយសតវ មហើយវាកអាចមានផលបាោះ លដចរន ផងដដរចម ោះមនសេ។

(1) អារាមាា ទចដដលមានដខេបទមរចើន នងធាតរសឡាយរបសវា (2) អាមនអារ ាមាា ទច សមាសធាតនរត នងសមាសធាតរសឡាយរបសវា (3) សមាសធាត N-នរតសដដលមានរបមនតទមៅ RN(NO)R

’ នងរសលាយ N-នរតសថមន RN(NO)COR

’



(4) លាយកផលចដចជា មរបងមៅ ជរធយងថម (5) បងដសន (6) រទកលរ ាមមតាន (កលរ ាផម) នងមតរតាកលរ ាមមតាន (កាបនមតរតាកលរ ) (7) សមាសធាតយថនរបមភទមផេងមទៀតដចជា អាសសមអតាន 1,2-ឌមអទល

អរដាសន អ មរតាន តយអ យមរ នរតដសនមាសថត ដ សកលផសថវ មត មតរតាអាមន β-របពយឡាកតន។ មឈាម ោះសមាសធាតខាងមលើអាចប ហ ញថន មានសថរធាតជាមរចើនដដលអាចបងកជងមោរក។

ប សកលរ ាមមទលមអដទ អាចមកើតម ើងមដាយឯកឯងពចោយមមតាណាល(ផរ-មាាលមដអត) នងអាសតកលររទចខាបមរកាមលកខខណឍ ធមមតាកនងទពមសថធ។ ជងមោរកកានដតមានឥទធពល មៅមពលដដលមាន ការរសបចលនវសថរធាតមនោះតាមផលវដមងហើមជាបរហត មទាោះបជាមៅកោបទាបកមដាយ។ បរមងរបយតនគរដតោបមផតើមពការកាតបនថយការលាយចលរន ននចោយរបសសថរធាតពរកនងមនទរពមសថធ។

ជាទមៅ ឥទធពលននសថរធាតគមបងកជងមោរកគមានរយៈមពលដវង នងមនចាសលាស មហើយវាមនបានប ហ ញឥទធពលភាល មៗ នងជាកដសតងមទ បនទទ បពសថរធាតទាងមនទោះរជាបចលមៅកនងសថរ ងគកាយ។ សថរធាត ទាងមនោះអាចរជាបចលមៅកនងខលនមនសេតាមរយៈការមលប ការដកដមងហើម នងការរជាប ចលតាមដសបក។ តាមរយៈការសកាដសវងយលពជងមោរក ដដលអាចមកើតមានម ើងមលើខលនមនសេមដាយសថរធាតខាងមលើ មគ ោបមផឋើមរបកាសឲយមានលកខខណឍ ចម ោះ ឧសាហកមមទាងឡាយ រមទាងការផលត នងការមរបើរបាស ផងដដរ។ វាមនមានបញញហ អវខាល ង កាលចម ោះសសេមទ ខណៈដដរពកមគបាោះ លជាមយសថរធាតទាងមនោះកនងរយៈមពលខលដតបាមណាណ ោះ ដចជាការពមសថធ កនងសថលាមរៀនជាមដើម។ មទាោះជាយាងណាកមដាយ មយើងរតវដតរបាកដថនរម នការមរបើមលើសចណោះ នងបាោះ លសថរធាតទាងមនទោះកនងរយៈមពលយរម ើយសរមាបអនកមធវើពមសថធន។ វាជាការរបមសើរបផតដដលរតវមានការរបងរបយតនជាមន របសនមបើពតមាន ទាកទងនងសថរធាតដដលរតវយកមកពមសថធមៅមនទានកណតរតមរតវ នងចាសលាសមៅម ើយ។

កនងមនទរពមសថធ ការមរបើរបាសរបធាតអាមបសតស (Abestos៖ សថរធាតមាាងដដលដតមនមឆោះ) រតវបានមគោមឃាត។ ជាពមសស ការមរបើរបាសរបធាតមនមឆោះជាមរាមសតវ នងជាមមៅដដលអាចបមងកើតបានជាស រនសរបធាតអាមបសឋស គរតវ



បានោមឃាតជាដាចខាត។ កនងករណមនោះ ស ដកវ នងស ដរ ាដចជា រ ាកសល (Rocksil) អាចរតវបានមរបើជនស។ បនទោះអាមញាងដដលផេ ម ើងមដាយរបធាតអាមបសតស មៅកណាត លគរដតជនសមដាយបនទោះអាមញាងផេពមសរាា មចមៅកណាត លវញ។ បនទោះននរបធាតអាមបសតសគរដតមធវើការផតល សបតរមចញ។ ឧទាហរណ មៅអថមសរមាបអងគយមលងគរមធវើពសមាង មដើមប ឲយរងមាបានលា នងមនបាោះ លដលសខភាព ។ សរមាបសថលាមរៀន ការផតលដបនទម នជាចមបង គការ មរបើរបាសជនសនវភយការ រអគគភយ ដដលផេពរបធាត អាមបសតស មដាយភយមធវើពស ដកវ ឬអវមផេងមទៀតវញ ដដលផតលមដាយភាន ករពនលតអគគភយរតមរតវតាមចាប។ បាដនតរបសនមបើសថលាមរៀនចងរកាទករបធាតអាមបសតសកនងរបមភទជាភាគសណាកសរមាបការបមរងៀនដផនកវទាសថសតសត រតវរកាទកវា កនងរបអបបាល សទចជតលាមដើមបការ រសវតថភាព។

ជាអនសថសនរគបសថលាមរៀនគរមរៀបចបញជ មឈាម ោះ នងបរមាណរបសសថរ -ធាតបងកជងមោរក។ បញជ មឈាម ោះមនោះគរមធវើការរតតពនតយ នងដកសរមលជានចច ដដលរតវមធវើម ើងមដាយបគគលកមានបទពមសថធខពស។

ការរកាទកសារធាតគមបងកជងមហារក រគបសថរធាតបងកជងមោរកទាងអស គរដតរកេទកកនងរបអបបទយាងជត

មបើអាចមៅរចគរដាកវាពរជាន មហើយបទសថល កសញញដ ថន «សថរធាតបងកមោរក (Carcinogen )» រចោកមសថរទកកនងទ។

៩. សារធាតរមបងកសររះថាន រសផសងសទៀត សថរធាតគមដដលបងកមររោះថនន ក គជាសថរធាតទាងឡាយណា ដដលទាកទងនងមររោះថនន កចម ោះសខភាពរបសនមបើដកដមងហើមចល មលបចល ឬករជាបចលតាមដសបក។ មទាោះបសថរធាតគមបងកមររោះថនន កដដលមានករមតមររោះ ថនន កតចជាងសថរធាតគមពលកមដាយ ករតវមានការរបងរបយតនដចរន មៅនងសថរធាតគមពលដដរ ពមសសមៅមពលកាន ឬបាោះ លសថរធាតគមទាងមនទោះ។

1. ធាតបនទទ លម ង (Millon) បណាត ល ឲយរលាកដសបក នងមធវើ ឲយមានមររោះថនន កតាមរយៈការរជាបចលតាមដសបក ឬការមលបចលតាមមាត។



2. មមតាណាល (ផរមាា លមដអត) ជាអងគធាតរាវ មហើយសលយសយងរបសវា (ផរមាា លលន) គអាចបណាត លឲយមានមររោះថនន ករបសនមបើមលបវាចល។

3. មផនលអាមន (អានលន) នងអរដកលររបសវា គមានមររោះថនន កតាមរយៈការរជាបចលតាមដសបក នងការមលបចល។ ចោយរបសវាពលតាមរយៈការដកដមងហើម។

4. ណាបតាដ ន គពលតាមរយៈការដកដមងហើម រសបយកចោយរបសវា នងការរជាបចល តាមដសបក។ មលើសពមនោះមទៀតណាប តាដ ន រតវបានមគរកមឃើញថន របដហល 4.5% ននមកមងរបសដដលមានជងខវោះអងសម គលយកស -6-ផសថវ តមដអរដដសនណាស ¬Glucose-6-

phosphatedehydrogenase¦ ដដលវាជាជងតពជ មហើយមៅ មពលដដលបាោះ លណាបតាដ នអាចបណាត លឲយមានជងឈាមរកកក(បផតល ញមកាសកាឈាម)។ ដមចនោះណាបតាដ នមនគរមរបើមៅ កនងការពមសថធវទាសថសតសតដចជាការកណតចណចរលាយ នងដខេមកាងចោះរតជាករបសវាមទ។ ណាបតាដ នអាចរតវបានជនសមដាយរកមន ឬអកតាមដកាន-1-អល មៅកនងការពមសថធដបបមនោះ។

ការរកាទកសារធាតគមបងកឈររោះថនា ក

សថរធាតគមដដលមានមររោះថនន កគរដតរតវបានទកមៅមលើមធនើរជានមរកាម នងោកមសថរយាងមានសវតថភាព។



មមមរៀនទ៦

សារធាតរមកដលយរបតរមមជាមយរន

ធាតគមខលោះគមនអាចដាកជតរន បានមទ ពមរ ោះថនពកវាអាចមានរបតកមមជាមយរន បមងកើតជាការកាតស ពល អណាត តមភលើង នង អាចមានបនទោះជាមដើម។ ចម ោះសថរធាតគមដដលមនរតវរន ដបបមនោះ មយើងរតវរកាទកវាឲយឆងង យពរន ។ ខាងមរកាមមនោះជាតារាងននសថរធាតគមសខានៗមយចនន ដដលយរងរបតកមមជាមយរន នងដដលមនគរទកដាកមៅជតរន មទ ៖

សារធាតគម សារធាតគមនែលអាចមានររតកមមនងវា អាមាញាក (NH3 )(d=0.88) ទងដដង អាលយមញា ម សងកស មលាហៈ

មរសថបមដាយសងកស របាកនង សមលាហៈននមលាហៈទាងមនោះ នងពពកអា ដសន។

អាមាញា មនរតាត HN( 4ON3) សមាា រយមឆោះ អាសតខាល ង សមាសធាតសររាងគ មលាហៈសកមម មមៅមលាហៈនរតាត(III) (នរទត) កលរាាត សថព នធរ។

របម rB( 2) សមាា រយមឆោះ មលាហៈដចជា ដដក ទងដដង នងសមលាហៈននមលាហៈទាងមនោះ មលាហៈអាលកាឡាង។

កាលសយមកាប CaC( 2) ទក សលយសយងននសថរធាតគមដដលបមងកើតម ើងមដាយទក។

កាលសយមអកសត)OaC( ទក អាសតខាល ង។ កាបនសកមម)C( កាលសយមកលរាាត(I) (កាលសយមអបាកលរត)

នងភាន ករអកសតកមមមផេងៗមទៀត។ ទងដដង)uC( អរដដសនដពអកសត។ កលរាាត(ClO3) ដពរកលរាាត(ClO4) នងអាសតដពរកលរច (HClO4)

អាសត ភាន ករមរដកមម មមៅមលាហៈ សថព នធរ សមាសធាតសររាងគយមឆោះ។

មអតាណល (មអទលអាលកល) មរបងកាត អងគធាតរលាយមហើរ។



(CH3CH2OH) អរដដសនដពរអកសត H( 2O2) សមាា រដដលបងកឲយមានអណាត តមភលើង

មលាហៈដចជា ទងដដង រកម ដដក នងអបលននមលាហៈទាងមនោះ អាសតនរទច បាតាសយមដពរមាងកាណាត មផនលអាមន (អានលន )។

អយាត rB( 2) អាមាញាក អបលអាមាញា ម អាមសតាលមដអត សមាា រដដលបងកឲយមានចមហោះ អាលយមញា ម មលាហៈសកមម មមៅមលាហៈ មលាហៈកាប អាមាញា មអរដកសត។

មមតាណាល ឬផរមាា លមដអត )OHCH( នងផរមាា លន (H2C(OH)OH)

អាសតខាល ង បាសខាល ង មលាហៈអាល-កាឡាង អាមន អាមាញាក មផណល។ មៅមពលលាយជាមយអាសតកលររឌចដដលមានកោបខពស ប កលរ ាមមទលមអដទដដលជាសថរធាតដដលបងកឲយមកើតជងមោរកមកើតម ើង។

រកមនរតាត ON( 3 ) អាសតស លផរច។ អាសតនរឌចខាប ONH( 3) មលាហៈ នងសមាសធាតសររាងគ។ មៅ

មពលលាយជាសលយសយងអាចបងកជាមភលើងមឆោះមកើតម ើង ឬអកសត ននអាសតដដលជាដផេងពលមកើតមានម ើង។

រកមនរត (NO2) ពពកអាសត។ មផនលអាមន ឬអានលន (C6H5-NH2)

អរដដសនដពរអកសត បាសខាល ង អាសតខាល ង សងកស អាលយមញា ម សលយ-សយងដដលផទកនវអបលដដក។



ផសវរ)P( ពពកអាលកាឡាងដដលកាតស នងភាន ករមរដកមម។

ផសវរ (V)កលរ lCP( 5) ទក នងសលយសយងននសមាសធាតគមទាងឡាយណាដដលបងកម ើងមដាយទក។

បាតាសយម ( K ) ទក នងសលយសយងននសមាសធាតគមទាងឡាយណាដដលបងកម ើងមដាយទក។ អាសត នងពពកអរដកាប ដដលផេជាមយពកអា ដសន។

បាតាសយមដពរមាងកាណាត មអតាន-1,2-ឌអល របបាាន-1,2,3-រទអល បងសថលមដអត អាសតស លផរច អរដដសនដពរអកសត។

របបាាណន ឬអាមសតន (CH3COCH3)

រទកលរ ាមមតាន (កលរ ាផម)។ មៅមពលដដលមយើងមធវើការ លាយសថរធាតទាងមនោះចលរន វាអាចមានបនទោះមកើតម ើង។

របាក (Ag) អាសតមអតានឌអអច (អាសតអកសថលច) អាសត-2,3-ឌអរដកសប យតានឌអអច (អាសតតាករឌច) សមាសធាតអាមាញា ម។

សដយម)aN( ទក នងសលយសយងននសមាសធាតគមទាងឡាយណាដដលបងកម ើងមដាយ ទក អាសត នងអរដកាបដដលផេជាមយពពកអា ដសន។ សដយមនរតសាន អាសតខាល ង សមាា រដដលបងកឲយមានចមហោះ សមាសធាតសររាងគ អាមាញា មនរតាត នងអបលអាមាញា មមផេងៗមទៀត។



សថមាសធាតស លផ S( 2 ) អាសត សងកស ទងដដង អាលយមញា ម នងសមលាហៈននមលាហៈទាងមនោះ។

អាសតស លផរច H( 2OS4) ពពកអាលកាឡាង កលរាាត(V) កលរាាត(VII) (ដពរកលរាាត) ដពមាងកាណាត មអតាណអច អានរឌចអាមសទច។ សមាសធាតដដលបងកឲយមានចមហោះ។ របសនមបើវាជាអាសតខាប វាមានរបតកមមយាងខាល ងជាមយទក។



មមមរៀនទ៧

ពសសាធនរមកដលទាមទារបរមងរបយតនខពស

ឆលងតាមបទពមសថធកនលងមក មររោះថនន កដដលមកើតមានមៅកនងបនទបពមសថធគមរចើនដតបណាឋ លមកពលកខខណឍ មនសមរសប នងកហសឆគងរបសអនកពមសថធផតទ លដតមតង។ មដើមបកាតបនថយនវបញញហ មររោះថនន កទាងមនោះរគបមរងៀនវទាសថសតសតរតវដតមរៀបចខលនជាមរសច នងរតវមានជនទញចាសលាស រសបតាមចាបគរមកា-សលយរបសរគបមរងៀន។ រគបមរងៀនវទាសថសតសតគរដតយកចតតទកដាកមលើសសេ ដដលកពងមធវើការពមសថធមៅកនងបនទបពមសថធមដាយរបងរបយតនបផត។ រតវមធវើការមរជើសមរ ើសយកដតពមសថធនណាដដលមានសវតថភាព នងមានមពលមវលាសមរសបដតបាមណាណ ោះ។ ដចកោយនវចមណោះដងសតពសវតថភាពឲយមៅសសេបានដងមន នងរតវផតលដបនទម នជាមនមៅកានសសេ ឬនសេត មនរតវមធវើពមសថធនណាដដលរបកបមៅមដាយមររោះថនន កខាល ងមៅមរៅបនទបពមសថធម ើយ។ ដវ ានតាសវតថភាពរតវដត ករគបមពលមវលាចម ោះការពមសថធណា ដដលអាចបងកមររោះថនន កដលដភនក។ បញញហ មររោះថនន កទាងមនោះអាចមកើតបណាត លមកព ការហយមមៅ ការកពប នងការខាទ តសថរធាតគម។ សមបដតការផទោះតចតាចកអាចបងកឲយមានមររោះថនន កដដរ ដចជាការដតកមដត នវបរមាណតចតចននបាតាសយមដពរមាងកាណាត ជាមរឿយៗដតងដតបងកមររោះថនន កដលដភនក។ អារសយមហតមនោះរាលដមណើ រការពមសថធជាមយធាតគមរតវ កដវ ានតាសវតថភាពជានចច។ របសនមបើរគបរមងនងមរៀបចមធវើពមសថធន ដដលរបកបមដាយមររោះថនន កខាល ងមដើមបប ហ ញមៅដលសសេមៅកនងបនទបមរៀនមយ រគ រតវដតមរៀបចមធវើមៅកនងបនទបកញច កសវតថភាព ឬកមរបើផតល សទចដដលរងយកមកមធវើជាផតទ ងរបាងការ រសវតថភាព។ របាងការ រសវតថភាពដដលដាកមៅនង កដនលងដមណើ រការពមសថធនរតវដាកឲយឆងង យពទតាងសមងកតរបសសសេ។ រគទទលបនទកគរដត កឧបករណការ រសវតថភាពណាដដលសមរសបបផត ដចជាដវ ានតាការ រដភនក ឬរបាងការ រមខ មដើមបការ រសវតថភាព។



មៅកនងការពមសថធមដាយមរបើសថរធាតគម តរមវ ឲយមយើងមធវើការរបងរបយតនបផតចម ោះមររោះថនន កដដលអាចមកើតមានម ើង។ ជាទមៅពមសថធនរតវបានដបងដចកជាបរបមភទធៗដចខាងមរកាម អារសយមលើករមតមររោះថនន ករបសវា ៖ ១-របមភទពមសថធនមនសមរសប (Unsuitable-U) ៖ ជាការពមសថធដដលមគគតថនមនមានសវតថភាពសរមាបមធវើមៅកនងសថលាមរៀន។ ២-របមភទពមសថធនប ហ ញ (Demonstration-D) ៖ ជាការពមសថធដដលទាកទងមៅនងសថរធាតគមមយចននដដលមានមររោះថនន ក នងសរមាបដតរគមធវើការពមសថធប ហ ញដតបាមណាណ ោះ។ ៣-របមភទពមសថធនរបងរបយតន (Caution-C)៖ ជាការពមសថធដដលអាចអនវតតបានមដាយសសេផតទ ល ដតរតវមានការដណនទឲយមានការរបងរបយតន មហើយរតវសថតមៅមរកាមការរតតពនតយយាងយកចតតទកដាកពរគ។ បដនថមពមលើមនោះមទៀត មៅមានរបមភទពមសថធនដដលគរដត អនវតតមៅកនងទសរមប (Fume-F)។ មទាោះបជាការ ពមសថធមផេងៗមរបើសថរធាតគមតចតចកមដាយ រគទទលបនទកគរដតមានការរបងរបយតនបផត មហើយរតវដងថនការពមសថធខលោះរតវមធវើមៅកដនលងដដលមានខយលមចញចលរគបររន។ មទាោះបជាការពមសថធរតវបានមធវើការដបងដចកមៅតាមរបមភទកមដាយ កមយើងមនរតវមានការមធវសរបដហស ចម ោះដមណើ រការពមសថធទាងមនទោះម ើយ។ ថវតបតដតការពមសថធខលោះមនបានរាបបញច លកនងរបមភទខាងមលើកមដាយ កវាអាចបងកឲយមានមររោះថនន កជាយថនមហតផងដដរ។ ខាងមរកាមមនោះប ហ ញពពមសថធនមយចនន ដដលបានោតទកថនវាឋតមៅកនងរបមភទពមសថធននមយៗដដលបានដបងដចកដចមរៀបរាបខាងមលើ។ ពមសថធនដដលនងប ហ ញកនងបញជ ខាងមរកាមមនោះរតវបានមគមជឿជាទមៅថនជាពមសថធនដដលអាចបណាត លឲយមានមររោះថនន កករមតខពស។ ១. របសភទពសសាធនមនសមរសប ឬ ពសសាធនរបសភទ U ពមសថធនទាងមនោះជាពមសថធនដដលរម នសវតថភាព មហើយសថលាជាមរចើនបានផេពវផាយមនឲយមធវើការពមសថធទាងមនោះមៅកនងមនទរពមសថធមទ។ សសេ ឬនសេតរតវបានោមឃាតមនឲយមធវើពមសថធនទាងមនោះមៅមរៅសថលាមដាយខលនឯងផតទ លមទ។



U 1 : អកសតកមមននអាមាញាក មដាយមរបើអកសដសនមៅកនងលកខខណខ បទជត។ U 2 : ការដតកមដត អាមាញា មឌរកមាាត ជាមយមមៅអាលយមញា ម ឬមាា មញសយម។ U 3 : អគគសនវភាគននកាតមញមអយាដរលាយមដាយកមដត ។ U 4 : ទមងវើកាបនលកលរ។ U 5 : ការលាយលាយកលរាាតជាមយអាសតស លផរចខាប ឬសថរធាតដដល

យមឆោះ។ U 6 : របតកមមរវាងរកមអា ដសន នងអាមាញាក។ U 7 : របតកមមអរដដសន នងកលរ។ របតកមមមនោះសមៅមៅមលើការមរបើរបាសរាង

ឧសមន នងការពមសថធរសមដៀងរន មនោះ។ ការដត អរដដសនកនងបពងដដលផទកឧសមនកលរ អាចមធវើមៅបានរតមដតការប ហ ញរបសរគដតបាមណាណ ោះ។

U 8 : របតកមមរវាងកលរ នងមអទន (អាមសទដ ន) ជារបតកមមដដលឧសមនរតវបានបមងកើតដណាលរន កាលណាមគបដនថមអាសតកលររឌចរាវមៅកនងលាយមមៅអសថដវ ាល នងកាលសយមកាប។ ពមសថធនមនោះ អាចមធវើមៅបានរតមដតការប ហ ញពរគដតបាមណាណ ោះ។ កនងករណមនោះរតវមានរបាងការ រសវតថភាព ឬទសរមបរតមរតវ។

U 9 : ទមងវើអកសតននកលរ។ U10 : ទមងវើសាណដសន (cyanogen)។ U11 : បនទោះននលាយមអដតន ឬមអទនជាមយអកសដសន។ U12 : ការកនបដបក ឬកមដត លាយអបលកលរាាត ដពរមាងកាណាត ឬនរតាតជា

មយសថរធាតយមឆោះដចជា កាបន អាចមរណា សថព នធរ នងកមទចមមៅមលាហៈមយចននដចជា មាា មញសយម នងអាលយមញា ម។

U13 : ទមងវើអរដដសនសាន មដាយសកមមភាពននអាសតមលើសមាសធាតសាន ឬដដកសាណ។

U14 : ការលាយនរតាតជាមយសថរធាតដដលយមឆោះ។ U15 : កមដត សមាសធាតនរតាតជាមយសដយមតយស លផតត ឬសណបាាោង (II)

កលរ។ U16 : ទមងវើ N-នរតសថមន ពអាមន (វាអាចបងកឲយមានជងមោរក)។ U17 : សកមមភាពននអាសតដពរកលរច នងដពរកលរាាតមលើសថរធាតយមឆោះ។



U18 : ការលាយដពរមាងាកាណាតជាមយអាសតស លផរចខាប ឬសថរធាតដដល

យមឆោះ។ U19 : ទមងវើឥនធនៈរ ាកដកត (rocket fuels)។ ២. របសភទពសសាធនប ហ ញ ឬពសសាធរបសភទ D ការពមសថធនខាងមរកាមមនោះ ទាកទងនងសថរធាតដដលមានមររោះថនន ក នងអនញញដ តសរមាបដតការប ហ ញរបសរគដតបាមណាណ ោះ។ រគគរដតយលឲយបានចាសនវបមចចកមទសកនងការមធវើពមសថធនទាងមនោះ។ ការពមសថធទាងមនោះ រគគរសថកលបងជាមនសន មននងមធវើការប ហ ញដលសសេមៅកនងបនទបជាមលើកដបង។ D 1 : អកសតកមមអាមាញាក មដាយមរបើខយល ឬអកសដសនកនងភាជនចហ។ D 2 : ការកមដត អាមាញា មឌរកមាាត ( មានលកខណៈដចភនមភលើង )។ ទសរមប គជា

តរមវការោបាចមដើមបមចៀសវាងការរសបចោយរកមាាត។ វាជាពមសថធនរបមភទ -F។

D 3 : ការកមដត អាមាញា មនរតាត ។ ការកមដត លាយអាមាញា មកលរ នងសដយមនរតាតរតវបានមគគតថនវាមានសវតថភាពជាង។ ចរមរបើរបាសរបាងការ រសវតថភាព។

D 4 : ទមងវើ នងការកមដត អាមាញា មនរត។ កនងករណមនោះសលយសយងគរដតមានកោបតចជាង 1 M។

D 5 : ដតមអដតន ឬមអទនកនង ឧសមន។ D 6 : ការផលត នងការរបមលអរដដសនកនងបរមាណមរចើន។ D 7 : ការដតអរដដសនកនងខយល នងកនងឧសមនកលរ។ ចរមរបើរបាសរបាងការ រ

សវតថភាព។ D 8 : ការផទោះអរដដសនជាមយនងខយល នងជាមយអកសដសន។ កនងករណមនោះ

រតវមរបើរបាងការ រសវតថភាព។ ចមធវើមតសតដតកនងបពងសថកដតបាមណាណ ោះ។ D 9 : របតកមមមរដកមម មដាយមរបើអរដដសន។ ចរមរបើរបាសរបាងការ រសវតតភាព

មទាោះជាមធវើការពមសថធនធមមតាកមដាយ។ D10 : ទមងវើអរដដសនស លផ (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ)។ D11 : ការកមដត លចម។ ចរមរបើរបាងការ រសវតថភាព ។



D12 : ការកមដត បារត (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ) ។ ោបាចរតវមរបើទសរមប មហើយបពងក ហ ររសបខយលមចញរតវដតមាន កនងក ងមពលមធវើពមសថធន កាលណាសតណហ ភាពបារតម ើងខពសជាងសតណហ ភាពបនទប។

D13 : កមដត បារត (II) អកសត (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ) ោបាចរតវមរបើទសរមប។

D14 : ទមងវើផសវន។ D15 : ការដតមមៅផសវរពណស (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ) ។ D16 : របតកមមបាតាសយមជាមយទក។ ចរមរបើរបាងការ រសវតថភាព ។ D17 : ការកមដត បាតាសយមកលរាាត នងមាងកាដណសដពរអកសត ។ មានជមរមើសសវ

តតភាពមរចើនសរមាបការទមងវើអកសដសន។ ចរមធវើការប ហ ញរតមដតការមរបើកាតាលករដតបាមណាណ ោះ។ ចរមរបើរបាសរបាងការ រសវតថភាព។

D18 : អគគសនវភាគសដយមអរដកសតរលាយមដាយកមដត (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ) ។

D19 : ទមងវើអកសដសនពសដយមដពរអកសត ។ ចរមរបើរបាងការ រសវតថភាព ។ D20 : របតកមមរវាងសថព នធរ នងសងកស ។ កទកលាយកនងករណមផេងៗ ដចជា

ការកមដត លាយមលើនសបមធវើព មសរាា មច ឬមលើ រកដាសមធវើពសរនសដរ ា។ ចរមរបើរបាងការ រសវតថភាព។

D21 : របតកមមដទមតននអកសតមលាហៈជាមយមមៅអាលយមញា ម ។ ចរមរបើរបាសរបាងការ រសវតថភាព ។ ដដក (III) អកសត នងរកម (III) គជាអកសតដដលមានសវតតភាពកនងការមរបើរបាស។ ចរកមរបើរបាសទងដដង (II) អកសត មាងកាដណស (IV) អកសត ឬរកម (VI) អកសត ។

D22 : ការលាយបញច លរន រវាងអាសត នងអរដដសន។ មបើមធវើពមសថធនមនោះ រតវមរបើរបាសសរាងឧសមន ។

៣-របសភទពសសាធនរបងរបយតន ឬពសសាធនរបសភទ C ការពមសថធមយចននដដលបានប ហ ញខាងមរកាមមនោះ អាចមានមររោះថនន កដលសសេ។ រគគរដតរបងរបយតនឲយ បានមាតចតមៅមពលសសេកពងមធវើការអនវតតការពមសថធទាងមនោះ។ C 1 : របតកមមអារល នងអាសលអា ដសន (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ)។



C 2 : របតកមមកាលសយមកាបជាមយទក។ C 3 : មរដកមមអកសតមលាហៈជាមយកាបនមាណអកសត (វាជាពមសថធន

របមភទ-F ផងដដរ)។ C 4 : ទមងវើកលរ មដាយមរបើបាតាសយមដពមាងកាណាត នងអាសតកលររឌចខាប។ ជា

ដបងចររលាយដពមាងកាណាតជាមយទកសន។ ការពមសថធមនោះមានមររោះថនន កយាងខាល ង របសនមបើមរបើអាសតស លផរចជនសអាសតកលររឌច។ វាមានសវតថភាពជាង របសនមបើមរបើមមៅអសថដវ ាល ឬសដយមអបាកលរត ជាមយនងអាសតកលររឌច ឬអាសតស លផរចរាវ។

C 5 : របតកមមកលរជាមយមលាហៈ (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ) ។ C 6 : ការបដនថមទក ឬមអតាណលមៅកនងអាសតខាប ជាពមសសអាសតស លផរ

ចខាបរតវដតមជៀសវាងជាដាចខាត។ C 7 : របតកមមដដលទាកទងនងអរដដសនស លផ (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផង

ដដរ)។ C 8 : ការកមដត អយាតកនងខយល (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ)។ C 9 : នរទកមមសមាសធាតសររាងគ (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ)។ កនង

ករណខលោះ អាសតនរទចរាវគវារគបររនសរមាបពមសថធនមនោះ។ ឧទាហរណ នរទកមមមផណល។

C10 : ការបមយកសលយសយងអាសតមអតានឌអអច (អាសតអកសថលច) នងមអតានឌអអាត (អកសថឡាត)។ រតវមរបើរបាសកាលពដបាត មដើមបបមយកសលយសយង។

C11 : របតកមមផសវរអា ដសនជាមយទក (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ)។ C12 : បាលដមរកមម នងមដបាលដមរកមមននអារគលច (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផង

ដដរ)។ C13 : បាលដមរកមមមផនលមអដតន (វាជាពមសថធនរបមភទ-F ផងដដរ)។ ទសរមបវា

ោបាចណាសកនងករណមនោះ ។ C14 : ការដតបាលដមរកមមដចជា បាលវនលកលរ (PVC) បាលសទដរ ាន។ ល ។ C15 : ការកមដត បាតាសយមដពរមាងកាណាត។ រតវ ករបដាបការ រដភនក។ C16 : មរដកមមសលសយម (IV) អកសតជាមយមាា មញសយម ឬអាលយមញា ម។ អងគ

ធាតរបតករគរដតសងត។ ចរមរបើរបាសរបាងការ រសវតថភាព ។



C17 : របតកមមសដយមជាមយទក។ ចរមរបើរបាងការ រសវតថភាព។ C18 : របតកមមដដលទាកទងនងការមរបើអាសតនរឌចខាប។ ចរមរបើទសរមប

មរ ោះអាសតឌអកសតដដលជាសថរធាត ពលបានមកើតម ើង។

មៅកនងរបតកមមជាកលាក ឧសមនបានរមដាោះពភាជនរបតកមមមៅត មហើយរតវបានរតងតាមរយៈឲយឆលងកាតទក។ ឧទាហរណ រកាគញ ឬការបដបកមដាយកមដត ននបាារាាហវន។ មៅកនងករណខលោះ វាអាចមកើតមានននការរសបឧសមនរត បចលមៅកនងភាជនរបតកមមវញមៅមពលរបភពកមដត រតវបានដកមចញមនមពលផតត ចបពងបងហរឧសមនពភាជនរបតកមម។ មដើមបប ក របញញហ មនោះ ជាដបងបពងបងហរឧសមនរតវដតផតត ចពភាជនរបតកមមជាមនសន មននងរបភពកមដត រតវបានដកមចញ។



មមមរៀនទ៨

ការសាអ ត នងការសោលការសណលរម

១.ការសាអ ត នងការសោលការសណលកដលរពប កាកសណលគមដដលកពប មហើយមនផតលផលបាោះ លដចជា សដយមអរដ-ដសនកាបណាត ឬទងដដង (II) ស លផតតអរដាតមត អាចរតវបានលាងជរមោះរបកបមដាយសវតថភាពជាមយទក។ មទាោះបជាយាងណាកមដាយមៅមពលដដលរបឈមមខជាមយកាកសណលគមកពបដដលរបកបមៅមដាយមររោះថនន ក ការមរបើរបាសឧបករណការ រសមរសបគជាការោបាច។ ខាងមរកាមមនោះគជាមរលការណដណនទមយចននសតពការសមាា ត នងការមោលសថរធាតគមដបបមនោះ ៖

សារធាតគមនែលកពប វធសមាា ត នងឈោល 1-អាសត នងអាសតអា ដសន រតវដាកសដយមប កាបណាតរងពមលើ

មហើយជតជាមយទក រចលាងជរមោះ នងបងហរមោល។

2-អងគធាតរាវសររាងគ ក.អងគធាតរាវមនមឆោះ

រតវដាកលាយជាមយសថប នងទកជតសមាា តនង លាងជរមោះមោល។

ខ. អងគធាតរាវយមឆោះ រតវមរាយខាចពមលើមហើយចកដាកធងមលាហៈបនទទ បមករតវដតវតថរាវទាងមនទោះមៅកដនលងមានសវតថភាព។

3-បារត រតវមរសថបឲយជតនវបារតដដលមរបើរបាសសលជាមយកមមទចសងកស ឬបនទោះសថព នធរនងកមបារមសតើងៗ ទកមោល ២ ឬ ៣ មមាាង មហើយបនទទ បមកជតសមាា តដាកធងសវតថភាព។



២. ការសោលការសណលរម ការមោលកាកសណលគមរតវសថតមៅមរកាមចាប នងការរតតពនតយរបសរកសងបរសថថ ន។ រកសងបរសថថ នរតវកណត ឲយរាលសថថ បនអបរទាងអស រមទាងអនវទាលយផងដដរ ដដលមានបនទបពមសថធនខាងវទាសថសតសត គតរមវ ឲយចោះមឈាម ោះជាមយរកសងបរសថថ ន កនងនទមជាអនកផលតកាកសណលសថរធាតគម។ មជឈមណឍ លអបរទាងមនទោះរតវរកាទកសថរធាតគមដដលជាសណលឲយបានរតមរតវ រហតដលមពលដដលរតវរបមលយកមៅបផតល ញមោល ពរកមអនករបមលរបសរកសងបរសថថ ន ឬភាន ករដដលមានអជាញ បណណរតមរតវ។ កាកសណលសថរធាតគម ដដលបានមកពបនទបពមសថធវទាសថសតសតរតវបានមគដចកជាបរបមភទសខានៗ។ កាកសណលទាងមនទោះមានដចខាងមរកាម ៖ ក. អាសតខាល ង នងបាសខាល ងដដលមានកោបខពស។ ខ. អងគធាតសររាងគដដលមរបើរបាសរច នង គ. សថរធាតគមដដលសលពការមរបើ ឬផតកណតការមរបើរបាស តាមបទបញញដ ត សថលាមរៀនដដលមានបនទបពមសថធទាងអសគតរមវរតវបានមគដចកជាបរបមភទសខានៗចោះមឈាម ោះកនងនទមជាអនករកាទកជាអនកផលត នងជាអនកមបាោះមោលកាកសណលគម។ មដើមបមជៀសវាងការកពបសថរធាតគមមដាយយថនមហត ការរកាទកសថរ -ធាតគម ជាពមសសសថរធាតគមដដលមានមររោះថនន ក គរដតទកកនងបរមាណតចបផត នងរគបររនសរមាបមរបើរបាសកនងការបមរងៀន នងមរៀនបានមហើយ។



មមមរៀនទ៩ ការទរោរការសណលរម

ការដណនទអពការដបងដចក ការខចប បទសថល កសញញដ នងការរកាទកកាកសណលគមមៅកនងមនទរពមសថធ សថលាមរៀន នងការយលយរដាឌ ភបាលនទនទ រតវមរៀបចម ើងមដាយរកសងការ របរសថថ ន។ ១-សសចរតសផតើម ការរតតពនតយការបផតល ញកាកសណលគមគរតវបានដណនទមដាយចាបននការរគបរគង នង បផតល ញកាកសណល មដើមបរគបរគងការកាន ការរបមល ការដកជញជ ន នងការបផតល ញកាកសណលគមឲយមានរបសទធភាពខពស។ មសចកតដណនទមនោះផតលនវច ណចសខានៗកនងការដបងដចក ការមវចខចប ការបទសថល កសញញដ នងការសតកទកកាកសណលគម មៅកនង មនទរពមសថធ នងការយលយរដាឌ ភបាល នទនទ។ ២-តរមវការរនងការរតតពនតយការសណលរម ២.១ ការចះសឈាម ះជាអនរបសងកើតការសណលរម អនកផលតកាកសណលគមរតវដតចោះមឈាម ោះរតតពនតយមៅនទយកដាឌ នការ របរសថថ ន នងមធវើតាមលកខនតកៈមលើការ សមាា តកាកសណលគម។ រគប សថថ បនដដលរតវការបមងកើតមនទរពមសថធរតវដតចោះមឈាម ោះមនមពលមធវើការរតតពនតយ។ ២.២ នយមនយមនពារយការសណលរម អនករតតពនតយបានឲយនយមនយកាកសណលគម ជាកមមទចសរាមសមាា រមរបើរបាសននកាកសណលមចញពមរាងចរក នងអនផលដដលមនចងបាន ឬក ជាបរមាណមលើសននសមាសធាតដដលមរបើរបាសកនងទពមសថធ។ វាអាចជាបរមាណននសមាសធាត ឬធាតគមណាមយដដលមធវើឲយមានមររោះថនន កដលសខភាព នងបផតល ញបរសថថ ន។



២.៣ របរពតតរមមនង ការសាអ តការសណលរម

អនករតតពនតយតរមវឲយអនកបមងកើតកាកសណល មរៀបចកាកសណលគមរបសពកមគមដាយការមធវើរបរពតតកមម នងសមាា តវា។ កនងករណដដលរម នអាជាញ បណណកនងការមធវើរបរពតតកមម នងការ សមាា តកាកសណលគមមទ មនទោះអនកបមងកើតកាកសណលរតវដតមធវើការមរៀបចសការអនញញដ តពអនកជនទញ។ អនកបមងកើតកាកសណលមនរតវបានផតកពនយមលើការរបរពតតកមម នងការសមាា តកាកសណលគមមទ របសនមបើរតបានមផញើកាកសណលរបសរតមៅកានអាជាញ ធររបមលកាកសណល មដើមបមធវើការសមាា ត។ អនកជនទញតរមវឲយអនកបមងកើតកាកសណលផតលជារបាយការណ ឬពតមានដដល កពនធ មដើមបប ហ ញថនរតបានមរៀបចការរបរពតតកមម នងសមាា តកាកសណលគមបានសមរសប។ ២.៤ ការសវចខចប ការបទសាល រ នងការសតរទរការសណលរម អនករតតពនតយតរមវឲយមានការមវចខចប ការបទសថល ក នងការសតកទកកាកសណលគមមៅកនងសតណហ ភាពមយ ដដលអនកផលតបានសនមតទកមនមពលរបមលយកមធវើរបរពតតកមមនងការសមាា ត។ អនករតតពនតយករតវមរបើសតណហ ភាព សមរសបសរមាបសតកទកកាកសណលគមកនងក ងមពលមធវើរបរពតតកមមដដរ។ តរមវការជាទមៅគមរៀបដាកមលខកដមលើការមវចខចប ការបទសថល ក នងការសតកទកកាកសណលគម។ សរមាបរបធាតមនមឆោះ នងកាកសណលបាលកលរន-9-ប មផនល អនកផលតកាកសណលគរដតពងមៅមលើមលខកដអនវតតដដលមានមរៀបរាបមៅកនងបញជ ។ ៣-ការររាទរសណលរមកដលរតវានសរាបមនទរពសសាធ

សាលា នងការោលយរោា ភបាលនានា ៣-១ ចកណរថាន រសណលរមរនងមនទរពសសាធ សណលគមបានមកពទពមសថធសថលា នងការយលយរដាឌ ភបាលជាទមៅមានបរមាណតចតចបផត នងជាសថរធាតពរវមៅកនងធមមជាត។ មទាោះបយាងណាកមដាយរបមភទសណលធមមតាតចតចគជារបមភទ សណលដដលរបកបមដាយមររោះថនន កបផត នងជារបមភទសណលដដលអាចដចកថនន កបាន ។ ច ដណកថនន ក មានដចខាងមរកាម ៖



ក. អាសតខាល ង នង ពកបាសខាល ង ខ. សថរធាតរលាយសររាងគ គ. សថរធាតគមផតកណត ឬបរមាណមលើស។

សណលគមកនងមនទរពមសថធខាងមលើរតវមានបទបញញជ តងរង រតវមររពតាមមរលការណការមវចខចប បទសថល ក រកាទក ការដកជញជ ន នងមរៀបចមបាោះមោល ឲយបានរតមរតវជាទបផត។

៣-២ ការទរសណលរមោចសោយកឡរ សណលគមធមមជាតមផេងរន ជាទមៅបានមកពទពមសថធសថលា នងការយលយរដាឌ ភបាល។ អនកផលតសណលគមគរដចកសណលទាងមនទោះឲយដាចមដាយដ កពរន ដចខាងមរកាម ៖ ក. សណលអាសតដាកខាងដផនកអាសត ខ. សណលបាសដាកខាងដផនកបាស គ. សថរធាតរលាយសររាងគដាកខាងដផនកសថរធាតរលាយសររាងគ សណលដដលរតវកានមដាយរបងរបយតនរមមានអាមាញាក អរដដសនដពរ-អកសត នងអបាកលរត។សណលគមរបមភទមនោះរតវទក ដាចមដាយដ កពរន នង ខចប បទសថល ក មផេងៗពរន ។ សរមាបមនទរពមសថធគម កាកសណលដដលមានផទកសថរធាតសកមមមផេងៗ ឬសថរធាតគមដដលមានភាន ករអកសតកមម នងមរដកមមខាល ង គរមធវើឲយមានសថរភាពជាមន មននងទកដាកមៅកនងឧបករណផទកកាកសណលរបមភទមនោះ។ ការសមាា តកាកសណលសថរធាតគមដដលហសកាលបរមចឆទ ឬសលពការមរបើរបាសរតវដតមានការរតតពនតយពអាជាញ ធររមទាងការមវចខចប បទសថល ក នងសតកទកសថរធាតគម។ ជាទមៅកាកសណលសថរធាតគមដដលហសកាលបរមចឆទ ឬសលពការមរបើរបាសគរដាកឲយដាចមដាយដ កពរន មដាយមានការមវចខចប បទសថល ករតមរតវសរមាបការសតកទក។ គរកតសរលថន បរមាណតចតចននសថព នធរ ដដលបានមកពទពមសថធ សថលាគរមបាោះមោល។ គរបមងកើតឲយមានឯកសថរដណនទ សនលកបណណអបរដផេងៗ ដដលប ហ ញពវធទកដាក ឬ មបាោះមោលសថរធាតគមដដលមានមររោះថនន ក។



៣-៣ ការសវចខចប ក. ឧបករណសតកនែលមានសតងដា សណលគមគរដតមវចខចប នងដាកមៅកនងឧបករណសតកសមរសប នង ការ រការមលចរជាប ឬការមហើរមចញ ននសថរធាតទាងមនទោះមៅកនងលកខខណឍរបរកតននការកាន សតក នងការដកជញជ ន ។ ខ. ចនន នង ចណោះឧបករណសតក អនកផលតកាកសណលគមគររបាកដថន មានឧបករណសតកសណលគមមរចើន នងចណោះធៗសរមាបដាកសណលគមដដលមាន ឬដដលបានផលត មៅមនមពលរបមលមដាយអនករបមលកាកសណល ឬកដនលងដកនចនកាកសណល ។ គ. ឧបករណសតករតវបទឈអាយជតផតពឈររោះថនា ក នង សមាា តផផទខាងឈរៅ រាលឧបករណសតកសណលគមគរបទឲយជតលា នងទកមៅកដនលងរតមរតវ។ មនរតវឲយសណលគមណាមៅមរៅធងសតកម ើយ។ ឃ. ឧបករណសតកសថតកាងលកខខណឌ រតមរតវ ឧបករណសតកគរដតជាឧបករណសតកសថតកនងលកខខណឍ រតមរតវ នងមនរងការកាតសមនមធវើឲយកខវក ឬសណលមនទោះមនមធវើឲយឧបករណសតកខចខាត។ អនកផលតកាកសណលគមរតវរតតពនតយ នងរតវរបាកដថនឧបករណសតកសថតកនងលកខខណឍ រតមរតវ មននងយកមកមរបើ។ ង. បនបកឧបករណសតកឈចញពរា សរមាបសណលររឈភទឈផេងៗរា អនកផលតកាកសណលគមគរបដបកមចញពរន នវសណលរបមភទមផេងៗរន ។ សណលអសររាងគគរដាកមផេងពសណលសររាងគ នងសណលអាសត ឬ បាសខាល ងគរទកមផេងពរន ។ ច. ហាមដាកចលរា រវាងសណលមនរតវរា អនកផលតសណលគម មនរតវបានអនញញដ តឲយដាកបញច លរន រវាងរបមភទសណលមនរតវរន មៅកនងឧបករណសតកដតមយមទ។ មរ ោះសណលគមដដលមនរតវរន ជាទមៅវាមានរបតកមមជាមយរន ៖

ខាល ងកាល បមងកើតជាកមដឋ ខាល ង បមងកើតជាឧសមនពល ឬ ឧសមនបងកទកខមទាស



បមងកើតជាសថរធាតយមឆោះ បមងកើតជាសថរធាតពល

ឆ. ទកចឈ ល ោះឈអាយរគបររន ឈៅឈពលដាកឈពញធងសតក មៅមពលដាកកាកសណលគមរាវមពញធងសតកគរទកចមនទល ោះខយល មដើមបការ រ

ការរកមាឌននអងគធាតរាវមដាយសថរការដរបរបលសតណហ ភាព ឬបាតភទរបមផេង ៗ ដដលអាចមធវើឲយមានការមលច ឬរជាបកនងការរកាទក ឬមពលដកជញច ន។ ជាទមៅរតវទកចមនទល ោះ ១០សម មទើបរគបររន។ ជ. ឧបករណសតករតវនតធននងកាកសណល សមាា រមដើមបមធវើជាឧបករណសតក នង គរមបរបសវាមនរតវរងឥទធពលមដាយសណលគមម ើយ។ សមាា រមនទោះមនរតវ ឲយមានរបតកមមជាមយសណលគមម ើយ មរ ោះវាអាចរងមររោះថនន ក។ ឧបករណសតក នង គរមបរបសវាគរការ រមដាយរទនទបខាងកនងមយ នងលាបថនន ដដលរតវជាមយសណលគម ។

ឧទាហរណ៖ ធងសតកដដកដថបគរការ រមដាយរទនទបបាល សទចរបសនមបើមរបើវាសរមាបទកអាសត ។

៣-៤ ការបទសាល រ ក- រាលឧបករណសតកសរមាបទកសណលគមគរបទសថល កឲយសមរសបទាងភាសថដខមរ នងអងមគលស។ ខ- ការបទសថល ករតវអនវតតតាមចណចដចខាងមរកាម ៖ - កយ នងអកេរ « កាកសណលគម » - មឈាម ោះ អាសយដាឌ ន មលខទរសពទទនទកទនង អនកផលតសណល - មឈាម ោះគម មឈាម ោះធមមតា ឬ របមភទសណល - សញញដ ដាសមតឿនមររោះថនន កសមរសប

- ទហននការបទសថល កមនគរតចជាង ៩០មម ខ ១០០មម ។ គ- អនកផលតកាកសណលគមគររបាកដថនរតវបទសថល កឲយមទៀងទាត នងរគបររនតាមដដលអាចមធវើមៅបាន នងសវតថភាពការកាន ការទក នង ការដកជញចនកាកសណលគម ។ ឃ- ការបទសថល កគរបទមៅដផនកសមរសប។ ពតមានមៅមលើសថល ក គយរសលអាន ទក សមាា ត នងរម នការរារាង។



៣-៥ ការទរសណលរម ក- សណលគមអាចទកមៅកនងទដដលសមរសបមានទាវ រមានមធនើររងមាមៅកនងធងសតក ដដលមានចណោះធងធជាងចណោះកាកសណល មដើមបមជៀសវាងការកពប ឬមលចរជាបពឧបករណសតក។

ខ- ឧបករណ ឬសមាា រដដលមរបើ សរមាបមធវើជាមធនើរ នង ទរមសរមាបការ រការកពបគរដតធននងសកមមភាពគមរបសកាកសណលដដលសតកទក។

ឧទាហរណ ៖ ទរមដដលមធវើព ដដកអណករតវមរបើជាមយនងកាកសណលសររាងគ នង ទរមដដលមធវើពជរ រតវមរបើជាមយនង កាកសណល អសររាងគ ( រមមានអាសតខាល ង បាសខាល ង ) ។

គ- កាកសណលគមដដលយមានរបតកមមជាមយរន បមងកើតបានជាផលតផលមររោះថនន កគរដាកដាចមដាយដ ក នងឆងង យពរន ។ ឃ- ទសតកគរដតឲយមានខយលមចញចលរគបររន មដើមបការ រននការមកើតម ើងនវចោយដដលមានកោបខពស នងដដលនទមានមររោះថនន ក ដចជាការផទោះ ឬពលជាមដើម ។



មមមរៀនទ១០

ការសរបើរបាស នងការររាទរឧបររណករវ ១. ការសរបើរបាស នងការររាទរ

ភាគមរចើនននឧបករណដដលមគមរបើកនងទពមសថធ សទធដតជាឧបករណដដល មធវើពដកវ។ ឧបករណទាងមនទោះយនងបាកដបក ខាល ងណាសរបសនមបើមយើងមរបើ របាស ឬទកដាកវាមដាយខវោះការរបងរបយតន។ ដមចនោះ ការមចោះពរមបៀបដថរកា នង រមបៀបមរបើរបាសចាសលាស គជាការោបាចសរមាបអនកមរបើរបាសមនទរ ពមសថធទាងឡាយ។ ខាងមរកាមមនោះគជាការដណនទដដលទាកទងនងការមរបើរបាស នង ការរកាទកឧបករណដកវរបកបមដាយសវតថភាព សរមាបធានទឲយមាននរនតភាពកនងមនទរពមសថធ៖

1. ដបដកវធៗមនរតវមលើក ឬកានមៅរតងកមទ។ តសខានននដបដកវ រតវដតកានយាងជាប។ រតវមរបើឧបរកណសរមាបកានដកវ (Winchester) មៅមពលកានដកវ ជាពមសសដកវធៗ។

2. សមាា រដកវដដលខច ឬមានសថន មមរបោះមនរតវយកមកមរបើកនងពមសថធនមទ។ 3. ដកវដដលដបកបាក នង កមមទចរបសវារតវដាកកនងថងមលាហៈ ឬបាល សទច

មនរតវដាកមៅកនងធងសរាមធមមតាមទ។ របសនមបើមានបដណកដកវដបកកនងកដនលងលាងនដ ឬលាងឧបករណដកវ រតវយកកមមទចដកវទាងមនទោះមចញមដាយមរបើឧបករណោបដចជាតមងកៀបជាមដើម។ ោមយកមចញមដាយោបកាននងនដផតទ ល។

4. មៅមពលដតកមដត រតវមរបើសមាា រដកវដដលធនកមដត ។ 5. មពលកាតបពងដកវ ឬចងកោះដកវរតវមរបើរកណាត ឬមរសថមនដ។ 6. ចងរសចននបពងដកវ រតវ ដតរលងមដាយអណាត តមភលើង មដើមបមចៀសវាង

មររោះថនន ក។ 7. មពលស កបពងដកវចលមៅកនងឆនកមៅស មនរតវដាកឲយចបាតនដមទ

មហើយទហរនធគរដតរតវរន នង ទហបពងដកវ។ រតវមរបើទកសរមាបឆនកមសថន នងវាាសលនសរមាបឆនកមៅស មដើមបជយរអល។

8. ជានចចកាលរតវមបាោះឆនកមោល របមសើរជាងប ងខដកបពងដកវដដលជាបមៅកនងឆនកមនទោះ មរ ោះវាអាច បណាត លឲយមានមររោះថនន ក។



9. កនងការរកាទកបពងដកវគរដតដាកបញឈរ។ មបើដាកមផតក មន រតវដាកឲយចងមចញហសពទរមមទ។

10. មៅមពលមបើកគរមបដបដដលតង គរដតដាកមៅកនងថនសដដលធលមម មដើមបការ រដរកងមានមររោះថនន ក មហើយគរមបដបរតវមបើកមដាយថមមៗ។ កមដតកដបតចៗរយៈមពលខល មដើមបជនយកនងការដក។

11. ការដាកបញច លពដបាតមៅកនងកាលពដបាតរតវដាកមដាយថនមៗ។ កនងមពលដមណើ រការរតវកានពដបាតដផនកខាងមលើឲយមកៀកនងកាលពដបាត មនដមនដផនកខាងមរកាមមទ។

២. វធលាងសាអ តឧបររណករវ ការលាងឧបករណដកវ មនយរសលដចជាការលាងោនមនទោះមទ។ មមមរៀន

មនោះនងប ហ ញពវធលាងឧបករណដកវឲយសថា តលា នងមានសវតថភាព ដដលមនមធវើឲយបាោះ លដលគណភាពននការមរៀបចសលយសយង នងលទធផលពមសថធ។ ២.១ មលោា នមនការលាងសាអ ត ជាទមៅ ការលាងសមាា តឧបករណដកវរម នការលបាកមទ របសនមបើមយើងមធវើមៅតាមរមបៀបដរតមរតវ។ មយើងគរដតមរបើសថប ដដលមគផលតម ើង មដើមបមរបើរបាសសរមាបមនទរពមសថធ។ សថប ទាងមនោះអាច ជាសថប ដដលមគមរបើសរមាបលាងោនមៅតាមផទោះកបាន។ ភាគមរចើន ការលាងសមាា តឧបករណដកវគមគមនមរបើទកមាា សន នងសថប មទ ដតមគ អាចលាងសមាា តវាមដាយអងគធាតរលាយសមរសបមយ បនទទ បមកមគលាងវាជាមយនងទកបទពរដង នងចងមរកាយមគលាងវាជាមយនងទករម នអយាង (deionized water) ជាការមរសច។



២.២ វធលាងសាអ តឧបររណករវកដលសរបើជាមយសារធាតរមសាមញញ

សលយសយងដដលរលាយជាមយទក (ឧទាហរណ៖ សលសយងសដយមកលរ ឬសករ) រតវលាងជាមយទករម នអយាងចនន ៣ មៅ ៤ ដង រចទកឧបករណទាងមនទោះឲយសងត។

សលយសយងដដលមនរលាយជាមយទក (ឧទាហរណ៖ សលយសយងកនងអចសថន ឬកលរផម ) លាងជាមយមអតាណល ឬអាមសតន ២ មៅ ៣ ដង នងលាងជាមយទករម នអយាង ៣ មៅ ៤ ដងមទៀត បនទទ បមកទកវាឲយសងត។ កនងករណខលោះ មគអាចមរបើអងគធាតរលាយមផេងមទៀត ផងដដរ។

សលយសយងអាសតខាល ង (ឧទាហរណ៖ អាសត HCl ឬ H2SO4 ខាប) រតវលាងជាមយទកមាា សនឲយបានមរចើនតាមដដលអាចមធវើបាន នងយាងរបងរបយតនបផត រចលាងបនតជាមយទក រម នអយាង ៣ មៅ ៤ ដងមទៀត មននងទកវាឲយសងត។

សលយសយងបាសខាល ង (ឧទាហរណៈ សលយសយង NaOH កោប 6M ឬ NH4OH ខាប) ដចរន នងសលយសយងអាសតខាបដដរ រតវលាងជាមយទកមាា សនឲយបានមរចើនតាមដដលអាចមធវើបាន នងយាងរបងរបយតនបផត រចលាងបនតជាមយទករម នអយាង ៣ មៅ ៤ ដង មទៀត មននងទកវាឲយសងត។

សលយសយងអាសតរាវ (ឧទាហរហ៖ សលយសយងអាសតអាមសទច ឬសលយសយងអាសតរាវដចជា HCl ឬ H2SO4 កោប 0.1M-1M) រតវលាងជាមយទករម នអយាង ចនន ៣ មៅ ៤ ដង រចទកឧបករណទាង មនទោះឲយសងត។

សលយសយងបាសរាវ (ឧទាហរណ៖ សលយសយង NaOH នង NH4OH កោប 0.1M-1M) រតវលាងជាមយទកបទ មដើមបជរមោះសលយសយងបាសជាមនសន បនទទ បមកលាងវាជាមយទករម នអយាង ៣ មៅ ៤ ដងមននងទកវាឲយសងត។



២.៣ វធលាងសាអ តឧបររណករវពសសសមយចនន

ឧបករណដកវដដលមរបើសរមាបគមសររាងគ រតវលាងជាមយអងគធាតរលាយសមរសបមៅតាមសថថ នភាពជាកដសតង។ ឧទាហរណ ៖ រតវលាងជាមយទករម នអយាងសរមាបសថរធាតដដលរលាយកនងទក ឬលាងជាមយមអតាណល សរមាបសថរធាតដដលរលាយជាមយអងគធាតរលាយមអតាណល រចលាងជាមយទករម នអយាងជាចងមរកាយ។ កនងករណោបាច រតវលាងជាមយអងគធាតរលាយមផេងមទៀត មនមពលលាងជាមយមអតាណល នងលាងជាមយទករម នអយាងជាចងមរកាយ។ របសនមបើរតវដសសមាា តឧបករណ រតវដសនងរោសជាមយនងទកសថប មៅត រចលាងសមាា តមដាយទកមាា សន នងបនទទ បមកលាងជាមយទករម នអយាង។

ប យដរ ាត រតវលាងជាមយទកសថប មៅត រចលាងសមាា តវាជាមយទកមាា សន នងលាងសមាា តចងមរកាយជាមយទករម នអយាង ៣ មៅ ៤ ដងមទៀត។ រតវរបាកដថន ប យដរ ាតរតវបានលាងយាងសថា តបផត មរ ោះវា រតវបានមគមរបើមដើមបកណតបរមាណជាកលាក។

ពដបាត នងដកវវាសមាឌ កនងករណខលោះមយើងរតវរតាឧបករណទាងមនោះកនងទកសថប មោលមយយប រចលាងសមាា តវាមដាយទកសថប មៅត ឧណហ ៗ។ មយើងអាចលាងវាមដាយមរបើរោស រចសមាា តជាមយទកមាា សន នងទករម នអយាងជាចងមរកាយ។

២.៤ សតើរតវសមងត ឬមនរតវសមងតឧបររណករវ?

មនរតវសមងតឧបករណដកវមដាយមរបើរកដាសជតមាត កដនេងម ោះមរ ឬមដាយការផលខយលមនទោះមទ មរ ោះវធមនោះអាចមធវើ ឲយឧបករណដកវជាបរបឡាកនវភាពមនសថា ត ដដលមធវើ ឲយបាោះ លដលគណភាពសលយ-សយងមៅវញមទ។ ជាធមមតាមយើងរតវទកឧបករណ ឲយសងតមដាយខលនឯង មដាយោលវាមៅមលើមធនើរកនងខយលបរយកាស។ មាាងវញមទៀត របសនមបើមយើងរតវមរបើឧបករណដកវភាល មៗ កនងការពរវសលយសយងជាមយ



ទក មយើងអាចមរបើវាទាងមៅមសើមបានមដាយ រម នបញញហ អវមទ មលើកដលងដតទកមនទោះអាចមានឥទធពលមៅមលើកោបរបសសលយសយង។ កនងករណមយើងមធវើសលយសយងមដាយមរបើអងគធាតរលាយជាមអដទ មយើងរតវលាងសមាា តឧបករណដកវមដាយមអតាណល ឬអាមសតនជាមនសន មដើមបឲយអសទក បនទទ បមករតវលាងវាជាមយនងសលយសយង ដដលរតវមរបើកនងពមសថធនសមរមច មដើមបឲយអសអាលកល ឬអាមសតន។

ការលាងជាមយនងសថរធាតបនទទ ល មដើមបមចៀសវាងទកដដលមៅសលកនងឧបករណមានផលបាោះ លដលកោបរបសលយសយង មយើងរតវលាងដកវជាមយនងសលយសយងមនទោះ ២ មៅ ៣ ដងសន មនន ងមរបើរបាសវា។

រតវសមងតរបសនមបើមយើងោបាចរតវការមរបើឧបករណដកវភាល មៗបនទទ បពលាងសមាា តរច នងរតវការឲយវាសងត មយើងរតវលាងវា ២ មៅ ៣ ដងជាមយអាមសតនសន។ ការមធវើដបបមនោះ វាអាចជយដកទកដដលមៅមសសសលកនងដកវបាន នងជយ ឲយមានរហតមលឿនមទៀតផង។ រតវចងោថន មនរតវមធវើការផលខយលចលមៅកនងឧបករណដកវ មដើមបសមងតមទ ដតមយើងអាចមរបើរបពនធសញញដ កាសមដើមបជយរហតអងគធាតរលាយបាន។

២.៥ រណតសរលបកនាម រតវដកឆនកមចញពមាតដកវមៅមពលមយើងឈបមរបើរបាសវា មបើពមនទោះមទ

វានងអាចជាប មហើយពបាកដកមចញមៅមពលមរកាយ។

ការលាងជាមយទករម នអយាង គរដតមមើលមៅមឃើញថនសថា ត (រម នទកជាបដកវ)។ ដតមបើសងេយថនមៅមានភាពមនសថា ត រតវដតរកវធសថសតសតមផេងមទៀត។



មមមរៀនទ១១

សវតាភាពមនការសរបើរបាសឧសមនដតរសតៅ

ឥនធនៈឧសមនគជារបមភទឥនធនៈដដលមានសវតថភាព របសនមបើវារតវបានមរបើរបាសឲយបានសមរសប នងរតមរតវ។ សថលាមនគរពាយមដម ើង ឬជសជលបពងឧសមន ឬឧបករណឧសមនមដាយខលនឯងមទ។ តាមចាបការរដបបមនោះរតវមធវើម ើងមដាយអនកជនទញខាងដម ើងបពងឧសមនរសបចាប ដដលទទលសថគ លមដាយរដាឌ ភបាល។ របសនមបើមៅកនងមនទរពមសថធតរមវឲយមានការផគតផគង នងដម ើងបពងឧសមន មនទោះរតវមានការយលរពមជាផលវការពភាន ករពនលតអគគ-ភយ រពមទាងរតវមធវើការរតតពនតយឲយបានញកញប។ មដើមបសវតថភាពបពងឧសមន មនគររកាទកវាមរកាមអាររ ឬបនទបមរកាមដដដលរម នខយលមចញចលរគបររនមនទោះមទ។

បពងឧសមនរតវមានកាលរ ាប មនបទមបើករតមរតវ នងរតវ ដតោកមសថរសវតថ-ភាពជានចច។ របមភទកាលរ ាប មនដដលោសៗ រម នោកមសថរសវតថភាព មហើយមានសភាពរលងមដាយសថរការមរបើញកញាបមពក គរដតរតតពនតយជារបោ នងរតវផតល សបតរមចញកនងករណោបាច។

ឧបករណជនយការបទមបើកឧសមនគររតវមរបើជាមយចពោះប នសន។ ឧបករ -ណមនោះ អាចជយបញឈប ចរនតឧសមន ដដលមហើរមចញមដាយឯកឯងកនងករណដាចទមយរតងកដនលងណាមយ។ ទមយមៅស បពងឧសមន ដដលភាជ បមៅនងចពោះប នសនគរដតជារបមភទ ទមយដដលមានលកខណៈសមរសបសរមាបការផគតផគងឧសមន។ មៅចងបពងឧសមនទាងសងខាងរតវចងរត ឲយតងមដើមបការ រភាពធរលង នងគរមធវើការរតតពនតយយាងមោចណាសបឆងន មតង។ រគបបពងឧសមនទាងអសរតវដតបទបនទទ បពពមសថធរច។ មៅសនទោះបពងឧសមនរតវមានសថល កសញញដ មបើកបទឲយបានចាស ដដលយមមើលមឃើញ មដើមបការ រមពលមានមររោះអាសននមកើតម ើង។ ចរនតឧសមនខាងចងននទមយ រតវដតបទមនមពលមបើកសនទោះមមននបពងឧសមន។ រតវរបាកដថន មានខយលមចញចលរគបររនកនងបនទប មដើមបឲយចមហោះឧសមនមឆោះបានលា។ មបើមានមាា សនរតជាកមៅកនងទពមសថធ រតវបទទាងអសមៅមពលមធវើ



ការពមសថធ នងរតវមបើកក ហ រ មដើមបរសបយកឧសមនមចញ។ បងាចមៅកនងបនទបពមសថធរតវមបើកមៅមពលមធវើការពមសថធ។ មបើសនជាដង ឬសងេយថនមានឧសមនមលច រតវដតបទសនទោះរ ាប មនទាងអស រមទាងកាលរ ាប មនមមផង មហើយរគបទាវ រ នងបងាចទាងអស រតវដតមបើកឲយធៗ នងរបញាបឲយសសេមគចមចញពទពមសថធរពមទាងបទមភលើងអគគសន នងពនលតអណាត តមភលើងចពោះប នសនឲយអស។ មហតការណននការមលចឧសមនរតវដតរាយការណជាបនទទ នដលគណៈរគបរគងសថលា។ មនរតវមបើកកាលរ ាប មនមតងមទៀតមទ លោះរតាដតបពងឧសមនដដលមលចមនទោះរតវបានជសជលមដាយអនកឯកមទសចាសលាស។

កនងករណឧសមនមៅដតបនតមលចមចញមៅកនងទពមសថធ ឬមៅមពលដដលមៅមានធកលនឧសមន មបើមទាោះជាកាលរ ាប មនមដើមបទមហើយមនទោះ រតវទាកទងមៅនទយកដាឌ នពនលតអគគភយ នងរកមហ នផគតផគងឧសមនជាបនទទ ន។ មដាយសថរឧសមនដដលមយើងមរបើសពវនថងភាគមរចើនជាឧសមន របបាាន នងប យតាន ដដលជារបមភទឧសមនធងនជាងខយល ដមចនោះ រាលការមលចឧសមនទាងមនទោះវានងសថតមៅរសទាបខយលខាងមរកាមននបនទប នង មនយរសថយយរសលមទ លោះរតាដតមានខយលមចញចលរគបររន។ ដតមបើកនងករណឧសមនរសថលជាងខយល ដចជាឧសមនមមតាន មយើងអាចសមាា តវាមចញពបនទបយាងយរសល មដាយររនដតមបើកទាវ បងាចឲយធៗជាការមរសច។ មដើមបកានបនថយមររោះថនន ក មនទរពមសថធ ឬសថលានមយៗរតវមានបពងផគតផគងឧសមនកនងចននមនមលើសពការ កណតខាងមរកាម ៖

បរភេទរពងឧសមនធៗ ចននភបចើនរផត

អកសដសន ២ បពង អាសត ១ បពង កាបនឌអកសត ១ បពង អរដដសន ១ បពង

បពងឧសមនគរដតរតវបានគតគ នងយកចតតទកដាកខាល ងបផតមៅមលើមររោះថនន កដដលអាចនងមកើតមានជាយថនមហតមៅមពលមរបើរបាស មហើយរតវរកាទកបពងឧសមនឲយមៅនងមយកដនលង នងសមរសប។ បពងឧសមនមនគរទកដកបរមភលើង ឬរបភពកមដត ឬមនរតវទកចពនលរពោះអាទតយ ដចរន នងសថរធាតយផទោះដដរ។ កនងការមរបើរបាសគរដតដាកវា ឲយមៅនង ឬដាក



បញឈរមៅមលើរមទោះរញ។ មៅមពលឈបមរបើរបាស មនគរទកវាមៅកនងទពមសថធមទ ដតរតវយកវាមៅទកមៅកនងបនទបដដលមានខយលមចញចលរគបររន ឬបនទបដាកសថរធាតគម។ បពងឧសមនគរដតចង ឲយជាប ឬដាកវាបញឈរមលើករមាល ឥដឌ មដើមបការ រកឲយរអល។ កងវក មរបង ឬទក រតវដតការ រកឲយចលកនងសនទោះបទមបើក។ បពងឧសមនគរដតទកឲយឆងង យពសថរធាតកាតស។ មនមពលមរបើ សនទោះបទមបើកបពងគរដតពនតយ ឲយបានរតមរតវ។ មបើសនទោះវាតងពបាកមបើក គរមានការរបងរបយតន។ របសនអាចមធវើមៅបាន គរដតពាយមមបើកសនទោះយតៗមដាយកមាល ងនដ ឬមដាយកនមសថជនយ ។ គរកតសរល ឲយបានចាស (ពមសសបពងអកសដសន) កមរបើញញរ ឬកមាល ងខាល ងមពក។ កដាកមរបងមលើសនទោះ ឬកសថកលបងមរបើបពង ដដលមានសនទោះតងមនទោះដតមតង។ បនទោះកអាចមកើតមានបណាត លមកពការមបើកសនទោះមលឿនមពកផងដដរ។ មររោះថនន កដបបមនោះយមកើតមានចម ោះបពងឧសមនអកសដសន។ វានងមឆោះកានដតខាល ងមៅមពលមានវតតមានមរបង ឬខាល ញជាមយអកសដសន នងមរកាមសមាព ធខាល ងជាមហតមធវើឲយមានបនទោះមកើនម ើង។

បនសន



មមមរៀនទ១២

បរមងរបយតនរនងការសរបើរបាសឧបររណអររសន

១. ការដសឡើងឧបររណ វាមានសថរៈសខានណាស ដដលមគរតវដតមធវើការដម ើងឧបករណអ គគសនសរមាបបនទបពមសថធ មដាយ មផតឋ តជាសខានមៅតាមតរមវការសវតថភាពរតមរតវ។ ឧបករណអគគសន ដចជាឌយមភលើង កងតាកជាមដើម គរដតរតវបានមគយកមកពភាន ករ ឬអនកផគតផគងដដលមានការទទលសថគ លរតមរតវតាមចាប។ ការរដដលទាកទងមៅនងអគគសនទាងអសគរដតរតវបានមធវើម ើងតាមរយៈអនកកងរតា ឬអនកមដាការដដលមានជនទញខាងដផនកអគគសនចាសលាស ជាមយនងនទយកដាឌ នមសវាកមមដផនកមមកានច នងអ គគសន។ កងតាក មមដដលអាចផតត ចចរនតទាងអសកនងទពមសថធគរដតដាកមៅកដនលងសមរសប។ មដើមបការ រការរជាបចរនតចលមៅ កនងដ មគរតវមរបើឧបករណរតតពនតយចរនតមៅសល ដដលអាចផទកចរនតបានមនមលើសព 0.03A។ កងតាកមភលើង កដនលងមដាតភាជ បចរនត (រពមភលើង) នង អពលរតវដម ើងមៅកនងកដនលងដាចមដាយដ កមយឲយខពស នង ឆងង យពកាលរ ាប មនទក មដើមបក ឲយទកសថចបាោះ។ ២. ការឆរចរនតអររសន រតវដតចងោថន កាលណារាងគកាយរបសមនសេមយើងមានការឆលងកាតមដាយចរនតអគគសន មទាោះបជាតចតចកមដាយ កវាអាចបណាត លឲយមានមររោះថនន កដលជវតដដរ មរ ោះចរនតអគាគសនអាចមធវើ ឲយរងមបោះដងបាន។ បរមាណចរនតមលើស របដហលព 0.01A អាចឆកយាងខាល ង មហើយមបើចរនតមលើសព 0.03A អាចបណាត លឲយសថល បបាន។ មដាយសថរដតតងសយង ឈាន បចរនតកនងមនទរពមសថធជាធមមតារតវមគកណតដចជា 220V ចរនតដដលឆលងកាតរាងគកាយជាមលដាឌ នរតវកណតមដាយមរ សសតងននខលនមនសេ។ មរសសតងជាកដសតងខសដបលករន មដាយដផាកមៅតាមសថថ នភាពអារសយមលើចណចននការបាោះចរនត ដចជាធាតសមណើ មននដសបក នងតងសយងននដផនកបាោះជាមដើម។ មៅមពលមសើមមរសសតងននដសបកថយចោះយាងមរចើន បញញហ ដបបមនោះមហើយ ដដលបមងកើននវឱកាសននការឆកយាងធងនធងរបផត។ ការមរបើរបាសចរនតអ គគសនមៅកនង



បនទបពមសថធវទាសថសតសតគមានជាទមៅ មហើយមររោះថនន ក បណាឋ លមកពការឆកចរនតអគគសនធងនធងរដតងដតមកើតមាន។ ដមចនោះ វធានការរគោះមដើមបសវតថភាពរតវដតមានមដើមបបមញជ ៀសនវមររោះថនន កទាងឡាយ ដដលអាចមកើតមានជាយថនមហត។ ៣.វធានការសវតាភាព

1. មគរតវមធវើយាងណាឲយសសេយលដងឲយបានចាស ពមររោះថនន កននការឆក ដដលបណាត លមកពការបាោះ លចរនតអគគសន។ មគមនរតវកានឧបករណអគគសនមៅមពលនដមជើង ឬរាងគកាយរបសមគមសើម ឬមៅមពលពកមគ កពងឈរមៅមលើករមាលឥដឌដដលមសើមមនទោះមទ។

2. រតវបទឧបករណអគគសន មនមពលដដលមគដក ឬមដាតឌយ។ 3. មគគរភាជ បឧបករណអគគសនឲយមានរបសទធភាពមៅកានដតាមរយៈដខេ

មភលើងផគតផគងដដលមានសនលប នងឌយមខប។ ភយសបគរដតមានតនមលមលខរតមរតវចម ោះឧបករណដដលរតវការ រ។ មគរតវដតមធវើការភាជ បរវាងឧបករណ នងឌយមខបជាមយដខេមភលើងសនលបដដលមានប ហ ញតនមលចរនតរតមរតវរគបររន។ ដខេមភលើងចលតរតវដតភាជ បជាមយឧបករណដដលអាចយរបាន ដដលមានមរសថបសថរធាតអស ងការ រពខាងមរៅដចជាបាល សទចជាមដើម។

4. មររោះថនន កននចរនតអគគសនអាចមកើតមានម ើងកនងបនទបពមសថធ តាមរយៈភាពោស សកមរចរល នងការខចអស ង។ ឧបករណ ដដលបមញចញកមដត យមធវើឲយអស ងឆងបខច ឬរលាយ។ ដមចនោះ មគគរដតមធវើការរតតពនតយអស ងឲយបានញកញាប។

5. រតវមចៀសវាងការមរបើរបាសរបដាបទបមភលើងដដលដមណើ រការពរ ឬបមខរ មរ ោះវាអាចផទកមលើសតរមវការដលឈាន បចរនត នងដខេមភលើង។

6. រតវមធវើការជសជលជាបនទទ ននវឧបករណណាដដលោបមផតើមបងកការឆកតច។ មគពគរមរបើបដណកននឧបករណ ដដលខចមទ លោះរតាដតមគបានជសជលវារតមរតវរចរាល។

7. ជាទមៅមគពគរមបើកឧបករណអគគសនទកមោលមដាយរម នអនករបោការកនងរយៈមពលយរម ើយ។



8. មនរតវទកអងគធាតរាវដដលអាចមឆោះមៅដកបរឧបករណអគគសនមនទោះមទ មរ ោះចោយរបសវាអាចមធវើឲយមានការ ឆងបមឆោះមដាយសថរផតក មភលើង។ ការសថកមភលើង ដចជាអាគយដដលមធវើពអាសត នងសណ គរដតអនវតតកនងកដនលងដដលមានខយលអាកាសមចញចលលា។

9. ការពមសថធដដលរតវការមរបើរបាសតងសយងខពស នងកានដតមានសវតថភាពរបសនមបើករមាលឥដឌរតវបានរកាលមដាយសថរធាតអស ងដដលមានរបសទធភាពខពស។ មគមនគរអនញញដ តឲយនរណាមាន កមធវើការដតមាន កឯងមៅកនងបនទប ខណៈមពលដដលកពងមរបើរបាសតងសយងខពសមនទោះមទ។ មគគរដតការ រកដនលងដដលមគតដខេអគគសនថម មហើយមនរតវមរបើរបាសដខេរសថតជាដាចខាត។ របាងដដលសមរសបសរមាបការ ររបឆងងនងការ ឆកគរដតរតវបានមរបើមៅមពលណាោបាច មហើយមគរតវដតរកាឲយបានសថា តជានចច នវឧបករណអគគសនដដលមរបើតងសយងខពសទាងអស។

10. វាមានសថរៈសខានណាស ដដលរតវឲយមានមរសសតរ ឧបករណកណត ឬទបចរនត មដើមបមចៀសវាងការម ើងចោះននចរនត។



មមមរៀនទ១៣

ការសរបើរបាសធាតវទយសរមម ១. របភពបទជត ការមរបើរបភពវទយសកមមបតជត សរមាបកមមវតថបមរងៀនមៅកនងសថលាមរៀន គរតវបានរគបរគងមដាយ “ចាបសឋពការមរបើរបាសរបភពវទយសកមមបទជត សរមាបការបមរងៀនមៅតាមសថលាមរៀន ”ដចមានដចងខាងមរកាម ៖ ១.១ ចាបទសៅ

1. របភពធាតវទយសកមមបទជត អាចអនញញដ តឲយមរបើសរមាបដតការពមសថធប ហ ញយៗដតបាមណាណ ោះ។ បដនថមពមនោះមទៀត មមធាបាយដដលរតវមរបើ រតវធានទថនករមតននមររោះថនន កតចតចបផត។

2. មនរតវមធវើការពមសថធប ហ ញ ឬឲយសសេពមសថធ ដដលទាកទងមៅនងវទយសកមមអយាងមទ។

3. ការពមសថធរតវដតបានមលើកគមរមាងយាងលាតលាន មដើមបចណាយមពលតចមហើយរតមរតវ។ ជាដបង ការអនវតតដមណើ រការពមសថធមដាយមរបើរបភពសថកលបង រតវដតមធវើជាមន មដើមបធានទនវសវតថភាពទាងឡាយ ដដលអាចមកើតមានជាយថនមហត។

១.២ ការរតតពនតយរបភព 1. សថលាមរៀនទាងឡាយដដលរតវមរបើរបភពធាតវទយសកមមបតជត រតវដត

មៅសការអនញញដ តពមលខាធការននគណៈរគបរគងធាតវទយសកមម នងដផនកសខភាព មដើមបមានសទធមរបើរបាស។

2. សមាជកឯកមទសកនងចមណាមអនកវទាសថសតសតទាងឡាយ រតវដតមរជើសមរ ើសជារបធានរគបរគង មដើមបរតតពនតយការមរបើរបាសនវរាលរបភពធាតវទយសកមមទាងអសមៅកនងសថលា។

3. របធានរគបរគងរតវមានទនលខសរតវមៅមលើការផគតផគង ឃាល ងសតក បញញហ នងរបាយការណននរបភព រពមទាងការមរបើរបាសរតមរតវននរបភពធាតវទយសកមមបទជតទាងអស ។



4. របធានរគបរគងរតវមរៀបចការរតតពនតយឲយបានមទៀងទាត កនងចមនទល ោះមពលមនមលើសព៦ដខ មដាយមរបើវធមតសត Wipe Test1។ លទធផល ទាងអសនងរតវបញច លមៅកនងមសៀវមៅកណតមហត ដដលនងរតវរតត ពនតយមដាយអាជាញ ធរ រគបរគង ធាតវទយសកមម។ សរមាបពតមាន លមាតបដនថមសឋអព Wipe Test សមមមើលអតថបទ “កបនចាបនន ការមរបើ របាសរបភពវទយសកមមបទជត សរមាបការបមរងៀនមៅតាមសថលាមរៀន ”ដដលមានរកាទកមៅដផនកវទាសថសតសតសររាងគ រកមរបការតតពនតយ នងមនទរអបរ។

5. របភពធាតវទយសកមមបទជតទាងអសដដលខកខានមនបានរតតពនតយឲយបានមទៀងទាត រតវដតោតទកជាកហស មហើយដកមចញពការមរបើរបាស។

6. រគទទលបនទករតវយកចតតទកដាកមលើរបភពធាតវទយសកមមបទជតមនមពលបមរងៀនរតវបានបញច ប។

7. សសេអាចមរបើរបភពបទជត ដតកនងករណមានការរតតពនតយមដាយផតទ លពរគដតបាមណាណ ោះ។

8. ទនលខសរតវបនទទ នមៅមលើសវតថភាពធាតវទយសកមមមៅកនងបនទបពមសថធមយចននទាកទងមៅនងវទយសកមមអយាងនងរតវធាល កមៅមលើរគទទលបនទក។

១.៣ ការសតរទរ នងការបទសាល រ 1. របភពបទជតរតវទកមៅកនងទមលាហៈោកមសថ។ 2. ការមរបើរបាសទមនោះគរដតកណតសទធមរបើរបាសដលសមាជកននបគគលក

កនងសថលាទាងអស។ 3. ទរតវដតបទសថល កសញញដ នងកាលបរមចឆទជាអចនគនតយ មដើមបប ហ ញថនវា

មានផទកសថរជាតវទយសកមម។ 4. របភពខសរន រតវដតដាកមៅកនងកដនលងមផេងរន ឬថតមផេងរន នងបទ

សថល កឲយបានសមរសប។

1 Wipe Test: The source is wiped with a swab or tissue paper of cotton bud, moistened with ethanol of

water. The activity removed is measured. Acceptance limit: 185 Ba (0.005 Ci)



5. រតវបងកលកខណៈយរសលបផតដលអនកមរបើរបាស មដើមបឲយមគអាចសថគ លរបភពនមយៗបានចាសភាល មៗមៅមពលមគយកមៅមរបើរបាស។

១.៤ ការបះពាលធាតវទយសរមម របភពននធាតវទយសកមមបទជតរតវកានយាងរបងរបយតន មហើយមបើមនោ

បាចមនគរកានវាមទ។ ខាងមរកាមមនោះជាការដណនទមយចននដដលរតវអនវតត ៖ 1. របភពរតវដតដកជញជ នពកដនលងសតកទក មៅទពមសថធមដាយមរបើរបអប

មវចខចបរតមរតវរបសវា។ 2. ធាតវទយសកមម គរដតកានមដាយមរបើ តមងកៀប។ រគគរដតចងោថន រតវមរបើ

តមងកៀបដដលមធវើម ើងជា ពមសសសរមាបការោបយករបភពទាងឡាយមដាយសវតថភាព។

3. របភពវទយសកមមបទជតដដលបមញញច ញការសម α (Alpha) រតវដតកានយាងរបងរបយតនបផត មដាយសថរវាមាន លកខណៈរសយផយយបាកដបក។

4. មបើអាចមធវើបាន របភពបទជតគរដតទក ឲយឆងង យជាង 30cm ពអនកមរបើរបាស នងដបរមចញពមនសេ។

១.៥ ការបារកបរ ការបាតបង នងការសបាះសោលរបភពវទយសរមម 1. របភពវទយសកមមហសការកណត ឬមនោបាច គអាចបណាត លឲយមាន

ការខចខាត មហើយមបើមានមពលមវលាសមរសប រតវដតយករបភពទាងមនទោះមៅទកដាកមៅកដនលងសវតថភាព។ របភពទាងឡាយរតវដតសងមៅឲយអនកផគតផគងវញ មហើយរាយការណមៅអាជាញ ធររគបរគងធាតវទយសកមម ឬរតវមរៀបចមៅកនងលកខណៈដបបណាមយដដលមាន ការបញញជ កពអាជាញធររគបរគងធាតវទយសកមម។

2. កនងករណដបកបាក ឬបាតបងនវរបភពខលោះៗ រតវដតរាយការណជាបនទទ នមៅអនកដដលមានបទពមសថធនដផនកការរសខភាព ឬដផនកកាយវទាននមណឍ លសខភាព។

១.៦ ររមតសររះថាន រ មដាយសថរធាតវទយសកមមចននតចតចបាមណាណ ោះរតវបានអនញញដ តឲយដាកមរបើ

មៅកនងសថលា រគ នងសសេអាចមាន ឱកាសមរបើធាតទាងមនោះកនងការពមសថធតច



តចដដរ។ ដមចនោះករមតននមររោះថនន កដដលអាចមកើតពអយាងកមម ននធាតវទយសកមមចម ោះពកមគគវាតចតចណាស។ មទាោះបជាយាងណាកមដាយ វាជាមរឿងសខានណាសដដលសសេរតវដតដងពករមតមររោះថនន ក នងរតវមានការរបងរបយតនមៅមពលកានធាតវទយសកមម ។ ២. របភពសបើរ

1. លខតអនញញដ តអាចរតវបានផតលឲយសថលាមរៀន មដើមបអនវតតមៅមលើធាតវទយសកមមដដលមរបើរបភពមបើក។ ចម ោះអនវទាលយ ការមរបើរបាសធាតវទយសកមមកនងការសកាជាករណមលើកដលង មៅមពលណាមានលខតបញញជ ក ឬ លខតអនញញដ ត។

2. សថលាមនរតវមរបើរបភពមបើកដនទមទៀត ឬធាតវទយសកមមមដាយមនមានដាកនវឱសថសរមាបមរបើកនងការពាបាលមៅមពលមានរបសមៅកនងសថលាមនទោះមទ។ ចម ោះអនកដដលមានបទពមសថធនខពសដផនកសខភាពដដល កពនធនងធាតវទយសកមម គរដតទាកទងមដើមបមធវើជាជនយការ។

3. របភពមបើកមនរតវអនញញដ តឲយអនវតតកនងករណណាមយម ើយ ដចជាការោកមោលចលមៅកនងរបពនធទក ឬរបពនធបពងលមរកាមដធមមតាមនទោះមទ។ របភពទាងមនោះរតវបានមបាោះមោលមដាយការយលរពមពអាជាញធររគបរគងធាតវទយសកមម។

4. លកខខណឍ សរមាបការរកាទក នងការបទសថល កននរបភពមបើក គដចរនមៅនងរបភពបទដដរ។

5. ការមរៀបច នងការមរបើរបភពមបើករតវដតអនវតតយាងរបងរបយតនជាទបផត មដើមបមចៀសវាងការកពប។

6. ភាជនដដលរតវមរបើសរមាបដាកធាតវទយសកមមរាវរតវដតបទសថល កឲយបានចាស មចៀសវាងការរច ជាមយភាជនដនទមទៀត។

៣. វនយរនងការអនវតតជាមយធាតវទយសរមម ខាងមរកាមមនោះគជាវនយកនងការអនវតតជាមយធាតវទយសកមម ដដលមានសកមមភាពមខាយមៅកនងទពមសថធ។



1. សមលៀកប ក នងរបសដដលជាកមមសទធរបសបគគលមនរតវយកចលមៅកនងទពមសថធមទ។

2. អាវពមសថធរតវដត ករគបមពល នងរតវមដាោះមចញមៅមពលោកមចញពបនទបពមសថធ។

3. កមរសថមនដដដលមធវើពមៅស មៅមពលកានធាតវទយសកមម នងរតវមបាោះមោលមរសថមនដបនទទ បពមរបើរច។

4. មនរតវញា ផក ទកអាោរ ឬមរគឿងសមាា ងមផេងៗមៅកនងបនទបពមសថធម ើយ។

5. មនរតវកានធាតវទយសកមមមដាយនដផតទ លមនទោះមទ ដតរតវមរបើតមងកៀប សរមាបោប ឬកានវា។

6. មនរតវដាករបភពវទយសកមមជតដភនកមៅមពលមធវើការពនតយមនទោះមទ។ 7. មនរតវបត ឬបមធាតវទយសកមមមដាយផតទ លមាតមទ។ 8. មនរតវដតកមដត សលយសយងននធាតវទយសកមមមនទោះមទ។ 9. ការកពបននធាតវទយសកមមរតវដតសមាា តភាល មៗ នងរាយការណជាបនទទ ន

ដលគណៈរគបរគងមនទរពមសថធ។ 10. រតវមបាោះមោលធាតវទយសកមមទាងអសមៅកនងរបដាបសរមាបដាកដដល

បានដចកឲយ មនរតវមបាោះមោលធាតទាងមនទោះមៅកនងបពងបងហរទក ឬកដនលងលាងនដម ើយ។

11. មនរតវមរបើឧបករណដដលមានការបាកដបកមនទោះមទ។ 12. រគបការមរៀបចធាតវទយសកមមទាងអសរតវដតបទសថល កសញញដ ឲយបាន

ចាស ដដលបញញជ កពសកមមភាព នងនថងកណត ននការមរបើរបាសរបសវាផង។

13. មៅមពលមរបើវារចរាលមហើយ រតវយកវាមៅដាកកនងកដនលងមដើមវញ។ 14. រតវរាយការណភាល មៗដលរគដណនទ មៅមពលមាននរណាមាន កមាន

របសកនងទពមសថធ។ 15. មនមពលោកមចញពបនទបពមសថធរតវលាងនដឲយបានសថា ត។



ឧបសមពនធទ១

សាល រសញញញ សវតាភាពរនងមនទរពសសាធ សញញដ សវតថភាពកដចជាសញញដ របងរបយតនមររោះថនន កដដរ គអាចជយឲយអនកមធវើការពមសថធកដចជាអនក មផេងៗដដលមធវើការមៅកនងមនទោះមានការរបងរបយតន។ សញញដ របងរបយតនដដលមរបើជាទមៅរតវបានបមងកើតម ើង មដើមបប ក រមររោះថនន កមយចននដចជាមររោះថនន កននធាតវទយសកមម នងការសមឡាដស រជាមដើម។ វតថដដលផទកធាតវទយសកមមជានចចកាលរតវដតបទសថល កសរល ដដលអាចឲយមគសរលបានថនវាមានផទកធាតវទយសកមម។ មៅមពលមានការដ មណើ រការការសមឡាដស រសញញដ របងរបយតនរតវដតប ហ ញមៅទតាង ដដលយមមើលមឃើញរសលសរលទាងខាងកនង នងខាងមរៅ ឬមៅរចកទាវ ចលមៅកដនលងមធវើពមសថធ។ ខាងមរកាមមនោះជាឧទាហរណខលោះៗននសញញដ របងរបយតន៖

សញញដ របយតនមររោះថនន កដដលសថល កសញញដ ទាងមនោះ រតវបានបទមៅនងដបផទកសថរធាតគមដដលមានមររោះថនន ក។ ឧទាហរណ ដចជាដបអងគធាតរបតករគរដតបទសថល កសញញដ មររោះថនន កដដលសមរសបដដលអាចផតលពតមានមៅមលើករមតមររោះថនន ករបសសថរធាតមនទោះ។

ការសមឡាដស វទយសកមម



ខាងមរកាមមនោះជាឧទាហរណខលោះៗននសញញដ របងរបយតនមររោះថនន ក៖

យផទោះ

ពល

អកសតកមម

យមឆោះ

រលាក/មររោះថនន ក

កាត នងពល

កាត



ឧបសមពនធទ២

ឧបររណពសសាធកដលសរបើរបាសញរញាប



Healthcare

គ្រប់គ្រងមន្ទីរពិសោធវិទ្យាសាស្ត្រ ក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡា